barok092aangelsa

Temat: Literackie i ideowe wyznaczniki epoki.

Nazwa :
Nazwa “barok" staÅ‚a siÄ™ metaforÄ… epoki dziwnej, niezwykÅ‚ej i odchodzÄ…cej od
klasycznego wzorca renesansu, harmonii i proporcjonalności ( zarzucano jej
barbarzyństwo polegające na wypaczeniu klasycznej estetyki i jej kanonów
piękna). Nazwa epoki została zapożyczona z terminologii historii sztuki, gdzie
była określeniem przedmiotów artystycznych o udziwnionym, odbiegającym od normy,
kształcie.
Chronologia :
początek baroku: koniec lat 80-tych XVI w. (śmierć Sępa Szarzyńskiego).
rozkwit baroku: lata 30 XVII w. Do 1700 r. (panowanie Zygmunta III Wazy,
Władysława IV, Jana Kazimierza, Jana III Sobieskiego).
schyłek baroku: 1700
1730 r. (panowanie Augusta III Mocnego i Augusta III,
tzw. czasy saskie).
ÅšwiatopoglÄ…d i filozofia epoki :
wiek XVII w Europie jest okresem wielu zmian i wstrząsów:
po soborze trydenckim rozłam w świecie chrześcijańskim stał się faktem, a
Kościół katolicki podjął reformy wewnętrzne i dążył do odzyskania utraconego
autorytetu (kontrreformacja).
w Europie miała miejsce wojna trzynastoletnia.
dokonywały się przeobrażenia ustrojowe we Francji, Szwecji, Rosji, Anglii.
rozpada się renesansowy ład, harmonia, ludzie zaczynają dostrzegać ulotność
życia, dramatyczność codzienności polegającą na zachwianiu dotychczasowych
autorytetów.
filozofia baroku czyni sobie podmiotem człowieka zagubionego w rzeczywistości,
która staje się obca i niezrozumiała, zaskakująca swoją złożonością, a przede
wszystkim nieskończonością.
człowiek pozostawiony sobie samemu (nie odczuwa już tak jak w renesansie
opieki Boga nad sobą) zmuszony jest rozpocząć refleksje nad własną istotą,
bytem, aby stwierdziwszy, że istnieje (“MyÅ›lÄ™ wiÄ™c jestem" Kartezjusz)
rozpocząć tworzenie wiedzy o Bogu i rzeczywistości.
z niepewności człowieka pozbawionego Opatrzności rodzi się pewność, że chociaż
zawieszony w “otchÅ‚ani" Å›wiata, może okreÅ›lić swoje miejsce i sens życia za
pomocą myśli i rozumu (racjonalizm
Kartezjusz), a także uzasadnić istnienie
Boga.
Blaise Pascal, drugi obok Kartezjusza barokowy filozof, twierdził, iż człowiek
nie może w sposób bezsporny dowieść rozumnego istnienia Boga, musi jednak
przyjąć jedną z dwuch możliwości:
założyć, że Bóg istnieje (po śmierci osiągnie się życie wieczne, w
przeciwnym razie, gdy okaże się, że Boga nie ma, człowiek nie traci
niczego).
przyjąć, że Boga nie ma (jeśli go rzeczywiście nie ma, nic się nie stanie,
lecz w przeciwnym razie można utracić życie wieczne).
Pascal doskonale zdawał sobie sprawę, że człowiek w swoim poznaniu jest
ograniczony z tej racji, iż stanowi tylko znikomy punkt w ogromie wszechświata
i niepojętej wieczności, jednak podkreślał godność człowieka i jego zdolność
myÅ›lenia, okreÅ›lajÄ…c go mianem “myÅ›lÄ…cej trzciny", dla której wygodniej i
bezpiecznie jest wierzyć w istnienie i moc Boga.
Styl barokowy w literaturze :
Konceptyzm (tzw. Marnizm)
styl nazwany tak ze względu na częste stosowanie
nieprawdopodobnych pomysłów literackich (konceptów). Marnizm zapoczątkował
wÅ‚oski poeta Giambattista Marini, tworzÄ…c tzw. poezjÄ™ “piÄ™ciu zmysłów",
starając się ukazać rzeczywistość w formie wrażeń wzrokowych, słuchowych,
węchowych, smakowych, dotykowych.
Marnizm kładł szczególny nacisk na formę dzieła.
lubował się w wymyślonych, nowatorskich metaforach, zaskakujących
konceptach.
nie przestrzegał klasycznych przepisów poetyckich, odwoływał się przede
wszystkim do fantazji i natchnienia poety.
wprowadzał obfitość środków artystycznych mających na celu przede wszystkim
wzbogacanie artystycznej formy utworu.
swobodnie podchodził do reguł gramatycznych, lubował się w skomplikowanej
składni, przestawnym szyku.
wykorzystywał makaronizowanie (wplatanie obcych zwrotów i wyrazów do
wypowiedzi w języku ojczystym).
swobodnie używał wyrazów przestarzałych, wulgaryzmów, dialektyzmów przy
jednoczesnym dbaniu o piękno języka.
Barokowe środki stylistyczne:
Anafora: powtórzenie tych samych słów na początku kolejnych wersów.
Antyteza: (przeciwstawienie) zestawienie pojęć i sądów sprzecznych,
kontrastów w celu wywołania silnego wrażenia.
Epifora: kończenie zdań, wersów za pomocą tych samych słów.
Gradacja: polega na nagromadzeniu określeń i uszeregowaniu ich według
stopnia nasilenia.