1

Ochrona własności intelektualnej Q&A by Kamil D

1.

Co to są dobra osobiste? Roszczenia przysługujące w razie naruszenia.

Dobra niematerialne są to pewne wartości świata odczuć, uczuć, intelektu, człowieka. Dobrami

osobistymi są w szczególności wolność, zdrowie i cześć i dobre imię/nazwisko, pseudonim,

wizerunek, nietykalność mieszkania, swoboda sumienia, nietykalność, tajemnica korespondencji,

twórczość naukowa, artystyczna, wynalazczość i racjonalizatorstwo.

Roszczenia przy naruszeniu dóbr osobistych:

•

zaniechanie dalszych naruszeń

•

o usunięcie skutków naruszeń w szczególności o złożenie oświadczenia w odpowiedniej treści
i formie (inne przykłady: podanie treści wyroku do publicznej wiadomości, zniszczenia
bezprawnie wydanych publikacji).

•

o zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel
społeczny

•

roszczenie o odszkodowanie jeżeli w związku z naruszeniem dobra osobistego powstała
szkoda majątkowa i działania naruszające były celowe.

2.

Co to jest utwór?

Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór, każdy przejaw działalności twórczej o

indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci niezależnie od wartości, przeznaczenia,
sposobu wyrażanie. Cechy utworu:

•

twórcą utworu może być tylko człowiek

•

utwór ma mieć oryginalny charakter czyli jest przejawem działalności twórczej, kreatywnej

•

utwór ma indywidualny charakter, czyli odzwierciedla charakterystyczny twórczy styl,
metodę tworzenia

3.

Co to jest ustalenie, utrwalenie?

Należy odróżnić utwór, czyli dzieło jako dobro niematerialne od materialnego nośnika, na którym

został utrwalony. Utrwalenie utworu to ucieleśnienie go w trwałe nośniki. Utwór, aby był chroniony
nie musi być utrwalony, ale musi być ustalony. Ustalenie utworu to uzewnętrznienie utworu
umożliwiające odbiór przez inne nie twórca osoby. Utwór jest chroniony od chwili ustalenia,
chociażby miał postać nieukończoną np. szkice, plany, projekty o ile spełniają cechy utworu.

2

4.

Kto jest twórcą, kiedy pracodawca nabywa prawa autorskie majątkowe do utworu
stworzonego przez pracownika?

Przyjmuje się, że twórcą utworu jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidocznione na

egzemplarzach utworu lub, której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny
sposób w związku z rozpowszechnieniem utworów. Dopóki twórca nie ujawnił swego autorstwa
(utwory wydane pod pseudonimem lub anonimowo) w wykonywania prawa autorskiego zastępuje go
producent lub wydawca, a w razie ich braku właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami
autorskimi. Twórca jest podmiotem pierwotnie usprawnionym z tytułu autorskich praw osobistych
bądź majątkowych.

Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej pracodawca, którego pracownik stworzył

utwór w wyniku wykorzystania obowiązków ze stosunku pracy nabywa z chwilą przyjęcia utworu
autorskiego prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru
stron. Procedura:

•

strony łączy umowa o pracę bez względu na jej rodzaj, a do zakresu obowiązków pracownika
należy tworzenie utworów.

•

pracownik dostarcza utwór pracodawcy, który na 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o jego
przyjęcie/nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od od dokonania zmiany. Strony mogą
określić inny termin. Jeżeli minie on bezskutecznie to uważa się, że utwór został bez
zastrzeżeń. Z tą chwilą pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu, czyli
prawo do korzystania z utworu, prawo rozporządzania utworem i prawo do pobierania
wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Jednocześnie pracodawca ma obowiązek
rozpowszechniania utworu w okresie dwóch lat od przyjęcia utworu strony mogą inny termin
ustalić, jeśli minie on bezskutecznie pracownik może na piśmie wyznaczyć odpowiedni termin
dodatkowy za rozpowszechnianie, a gdy i ten minie bezskutecznie autorskie prawa
majątkowe wracają do pracownika. Strony mogą wyłączyć ten sposób nabycia praw
autorskich.

5.

Wymienić autorskie prawa osobiste i majątkowe + cechy.

Cechy autorskich praw osobistych:

•

mają charakter niematerialny

•

nie są przedmiotem obrotu

•

nie można ich się zrzec

•

nie są dziedziczone

•

są nieograniczone w czasie, nie wygasają

Autorskie prawa osobiste to w szczególności:

1.

Prawo do autorstwa utworu.

2.

Prawo do oznaczania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem, anonimowo.

3.

Prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania.

4.

Prawo decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności.

5.

Prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

6.

Prawo wycofania utworu z obiegu.

7.

Prawo sprzeciwienia się zniszczeniu dzieła.

Cechy autorskich praw majątkowych:

•

mają charakter materialny

•

są dziedziczone

•

są przedmiotem obrotu

•

wygasają z upływem 70 lat od śmierci twórcy

3

Autorskie prawa majątkowe to:

1.

Prawo do korzystania z utworu.

2.

Prawo do rozporządzania utworem.

3.

Prawo do pobieranie wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat 70 - od śmierci twórcy, a do utworów

współautorskich od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych.

W odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany od daty 1-go rozpowszechnienia chyba,

że pseudonim nie pozostawia wątpliwości do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swą
tożsamość

•

w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż
twórca

•

w odniesieniu do utworu audiowizualnego – od śmierci najpóźniej zmarłej z następujących
osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki.

6.

Cechy umowy licencyjnej i umowy rozporządzającej.

Cechy umowy rozporządzającej:

•

wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności

•

umowa jest nieważna jeżeli przeniesienie autorskich praw majątkowych dotyczy wszystkich
utworów twórcy lub dotyczy utworów danego rodzaju, mających powstać w przyszłości

•

umowa musi wskazywać pola eksploatacji na których będzie czyniony użytek z utworu.

•

umowa może dotyczyć korzystania z utworu tylko na tych polach eksploatacji, które znane są
w chwili jej zawarcia

•

zasadą jest odpłatne przeniesienie autorskich praw majątkowych, nieodpłatny charakter
przeniesienia musi wynikać wyraźnie z treści umowy. Jeżeli umowa nie zawiera postanowień
o wynagrodzenie twórcy przysługuje stosowne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na
każdym odrębnym polu eksploatacji.

•

jeżeli umowa nie zawiera wyraźnego postanowienia o przeniesieniu autorskich praw
majątkowych to uważa się, że jest to tylko licencja.

Cechy umowy licencyjnej:

Wyróżniamy licencję wyłączną i niewyłączną. Licencja wyłączna gwarantuje licencjobiorcy

wyłączność korzystania z utworu w określony w licencji sposób i umowa ta wymaga formy pisemnej
pod rygorem nieważności. Licencja niewyłączna nie pozbawia twórcy możliwości udzielenia licencji
kilku osobom, w tym samym zakresie. Może mieć dowolną formę. Zasadą jest, że licencja wygasa po
5 latach chyba, że strony postanowiły inaczej. Licencjobiorca nie może udzielić innej osobie dalszej
licencji tzw. sublicencji, chyba że z umowy wynika, że ma takie uprawnienie.

7.

Co wolno legalnemu dysponentowi programu komputerowego z nim zrobić?

Jeżeli umowa nie stanowi inaczej legalny dysponent programu komputerowego może bez zgody

twórcy trwale lub czasowo zwielokrotnić program w całości lub części jakimikolwiek środkami i w
jakiejkolwiek formie tłumaczyć, przystosowywać, zmieniać układ, o ile działania te są niezbędne do
korzystania z programu zgodnie z jego przeznaczeniem. Do działań tego typu należą:

•

Zwykłe użytkowanie.

•

Usuwanie błędów programu.

•

Testowanie programu z punktu widzenia zakażenia wirusami, usuwanie tych wirusów.

•

Zmienianie parametrów programu wywołane zmianami przepisów, standardów.

•

Dostosowywanie programu do nowych wersji sprzętu komputerowego.

•

Integrowanie programu z innymi programami.

4

8.

Co to jest plagiat, jakie są rodzaje plagiatu? Dozwolony użytek z utworu.

Nie ma ustawowej definicji dotyczącej plagiatu, potocznie uważa się, że plagiat polega na

przywłaszczeniu autorstwa cudzego utworu lub jego fragmentu. Na przypisaniu sobie elementów
twórczych podchodzących od innego autora.

Wyróżniamy plagiat ukryty i jawny. Plagiat ukryty polega na przejmowaniu fragmentów z

cudzego utworu i wplatanie we własny utwór bez podania autora i źródła. Plagiat jawny polega na
przejęciu całego cudzego utworu, podanie się za autora. Oba są zakazane. Dozwolone jest natomiast
korzystanie z cudzego utworu w ramach cytatu pod warunkiem wyraźnego oznaczenia przejętego
fragmentu i podanie autora. Za dopuszczenie się plagiatu grozi kara grzywny, kara ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do lat trzech.

9.

Kto po śmierci twórcy może występować o ochronę jego autorskich praw
osobistych?

•

osoba przez niego wskazana

•

jeśli takiej nie wskazał to jego małżonek

•

w razie braku małżonka kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.

10.

Jakie prawo na jakie rozwiązanie, na ile lat przysługuje (tabelka)?

Prawo
wyłączne

Przedmiot ochrony

Czas ochrony

Zakres uprawnień

Cechy, wymogi formalne

Patent

Wynalazek

20 lat

Wyłączne prawo do
korzystania z rozwiązania w
sposób zawodowy lub
zarobkowy na obszarze RP

- nowy
- przemysłowe zastosowanie
- poziom wynalazczy

Prawo
ochrony

Wzór użytkowy - rozwiązanie dotyczące kształtu,
budowy lub zestawienia przedmiotów o trwałej
postaci

10 lat

jw.

- nowy
- rozwiązanie użyteczne
- o charakterze technicznym

Prawo z
rejestracji

Wzór przemysłowe, postać wytworu lub jego
części nadane mu przez cechy linii, konturów,
kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał oraz
przez jego ornamentację

25 lat

jw.

- nowy
- posiadający indywidualny
charakter

Prawo z
rejestracji

Topografia układu scalonego – rozwiązanie
polegające na rozplanowaniu elementów oraz
połączeń układu scalonego

10 lat

jw.

- polega na przestrzennym
wyrażonym w dowolny
sposób rozplanowaniu, z
których co najmniej jest
elementem aktywnym. Ma
być to rozwiązanie
oryginalne.

Prawo
ochronne

Znak towarowy, oznaczenie przedstawione w
sposób graficzny lub takie, które da się graficznie
wyrazić

10 lat z
możliwością
przedłużenia
na kolejne
okresy 10
letnie.

Wyłączność używania w
sposób zawodowy lub
zarobkowy na terytoriach
RP w szczególności
wyłączność umieszczania
na towarach lub w
reklamie.

Nadaje się do odróżnienie w
obrocie towarów lub usług
jednego przedsiębiorstwa od
tego samego rodzaju towaru
lub usług innych
przedsiębiorstw.

Prawo z
rejestracji

Oznaczenie geograficzne – oznaczenie słowne

Nieograniczo
ny czas
ochrony

Prawo do używania w
obrocie o ile towary
spełniają warunki do
używania oznaczenia
geograficznego

Odnosi się bezpośrednio lub
pośrednio do nazwy miejsca,
regionu, identyfikując towar
jako pochodzący z tego
terenu, a określona jakość,
dobra opinia lub inne cechy
towaru są przypisywane
przede wszystkim
pochodzeniu geograficznemu
tego towaru.

5

11.

Co to są projekty wynalazcze?

Projektami wynalazczymi są wynalazki, wzory użytkowe, wzoru przemysłowe, topografie układów

scalonych i projekty racjonalizatorskie. Projektem racjonalizatorskim jest każde rozwiązanie nadające
się do wykorzystania niebędące wynalazkiem, wzorem przemysłowym lub użytkowym, topografią
układu scalonego.

12.

Jak ustala się pierwszeństwo do uzyskania patentu?

Ustala się według daty:

•

Wpłynięcia zgłoszenia do urzędu patentowego

•

Przesłania zgłoszenia faksem o ile w ciągu 30 dni od jego przesłania zostanie przesłany
oryginał zgłoszenia o ile faks był czytelny a oryginał tożsamy z faksem. Termin ten nie podlega
przywróceniu.

Pierwszeństwo z wystawy oznacza że pierwszeństwo do uzyskania patentu określa się według

daty wystawienia wynalazku na wystawie w Polsce lub za granicą albo na wystawie publicznej
wskazanej przez prezesa urzędu patentowego jeżeli w ciągu 6 miesięcy od daty wystawienia
zgłoszenie zostanie dokonane w urzędzie patentowym.

Pierwszeństwo z konwencji oznacza się według daty pierwszego prawidłowego zgłoszenia

patentowego w państwie będącym stroną umowy międzynarodowej wraz z polską dotyczącej
wzajemnego uznawania zgłoszeń, jeżeli w ciągu 12 miesięcy od tej daty zgłoszenie wynalazku
zostanie dokonane w urzędzie patentowym.

13.

Cechy wynalazku.

Wynalazek ma być nowy, mieć przemysłowe zastosowanie. Wynalazek jest nowy jeżeli nie jest

częścią stanu techniki. Przez stan techniki rozumie się wszystko to co przed datą według, której
oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu zostało udostępnione do wiadomości powszechnej
w formie pisemnego lub ustnego opisu przez stosowane wystawienie lub ujawnienie w inny sposób, a
także informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków korzystających z wcześniejszego
pierwszeństwa.

14.

Co to jest poziom wynalazczy? Przemysłowe zastosowania.

Wynalazek ma poziom wynalazczy, jeżeli dla znawcy z danej dziedziny nie wynika on w sposób

oczywisty ze stanu techniki (jest dla znawcy absolutnym zaskoczeniem).

Wynalazek nadaje się do przemysłowego stosowania, jeżeli wg. wynalazku może być uzyskiwany

wytwór lub wykorzystywany w rozumieniu technicznym w jakiejkolwiek działalności przemysłowej,
nie wykluczając rolnictwa.

6

15.

Wymienić co obejmuje zgłoszenie wynalazku do ochrony.

1)

Podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia
i wniosek o udzielenie patentu.

2)

Opis wynalazku (wskazujący tytuł, dziedzinę z której pochodzi, znany zgłaszającemu stan
techniki, szczegółowy opis rozwiązania.

3)

Zastrzeżenia patentowe (wskazuje jednoznacznie najważniejsze cechy rozwiązania oraz
zakres żądanej ochrony patentowej.)

4)

Skrót opisu.

5)

Pełnomocnictwo jeśli twórca korzysta z pomocy rzecznika patentowego.

6)

Rysunki gdy jest to niezbędne do wyjaśnienia wynalazku.

7)

Dowód pierwszeństwa jeśli korzysta z pierwszeństwa z wystawy lub konwencji.

16.

Procedura nadania patentu.

1)

Wpłynięcie zgłoszenia, nadanie mu numeru stwierdzenie daty wpływu oraz zawiadomienie o
tym zgłaszającego.

2)

Uiszczenie opłat albo złożenie wniosku o zwolnienie z opłat. W razie braku opłaty zgłoszenie
uważa się za wycofane a postępowanie umarza się.

3)

Do czasu wydania decyzji w sprawie udzielenia patentu zgłaszający może wprowadzać
uzupełnienia i poprawki do zgłoszenia. Nie mogą one wykraczać poza to co zostało ujawnione
jako przedmiot rozwiązania w opisie wynalazku w dniu dokonania zgłoszenia.

4)

zgłoszeniu wynalazku UP dokonuje ogłoszenia w „Biuletynie UP” niezwłocznie po upływie 18
miesięcy od daty pierwszeństwa do uzyskania patentu. Nie ogłasza się o zgłoszenia jeżeli:

•

Dotyczy on wynalazku tajnego

•

Przed terminem ogłoszenia została wydana decyzja ostateczna o odmowie udzielenia
patentu lub umorzeniu postępowania.

Wynalazek tajny który dotyczy w szczególności obronności i bezpieczeństwa państwa w takim
przypadku zgłoszenie jest przekazywane ministrowi obrony narodowej lub ministrowi MSWIA
lub szefowi ABW i mogą oni wydawać postanowienie o utajnieniu rozwiązania i wówczas
staje się ono tajemnicą państwową, twórca nie uzyskuje patentu a jedynie otrzymuje
odszkodowanie z budżetu państwa jednorazowo lub w ratach nie dłużej niż 5 lat.

5)

W terminie 6 miesięcy od ogłoszenia, można zgłaszać zastrzeżenia o niemożności udzielenia
patentu.

6)

UP sporządza sprawozdanie o stanie techniki obejmujące wykaz publikacji, które będą brane
pod uwagę przy zgłoszeniu wynalazku. Niezwłocznie po sporządzeniu UP przesyła je
zgłaszającemu.

7)

Jeżeli UP stwierdzi brak ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu UP
wydaje decyzję o odmowie udzielenia patentu.

8)

Jeżeli UP nie stwierdzi braku ustawowych warunków do uzyskania patentu, a upłynął okres 6
miesięcy od dnia ogłoszenia o zgłoszeniu wydaje decyzję o udzieleniu patentu.

9)

Udzielenie patentu następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. W
razie nieuiszczenia opłaty UP stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzielenie patentu.

10)

Udzielony patent podlega wpisowi do rejestru patentowego.

11)

Udzielenie patentu stwierdza się przez wydanie dokumentu patentowego.

7

17.

Licencje szczególne, co z nich wynika?

Licencja otwarta polega na tym, że uprawiony z patentu składa w urzędzie patentowym

oświadczenie o gotowości udzielenia licencji każdemu zainteresowanemu. Oświadczenia tego nie
można odwołać ani zmienić. Informacja o złożeniu takiego oświadczenia podlega wpisowi do rejestru
patentowego i jest publikowana w wiadomościach UP. Licencja otwarta jest pełna i niewyłączna. W
razie złożenia takiego oświadczenia uprawniony z patentu ponosi opłaty okresowe za ochronę o
połowę zmniejszonych, natomiast opłata licencyjna na jego rzecz nie może być wyższa niż 10%
korzyści uzyskanych przez licencjobiorcę w każdym roku korzystania z wynalazku po potrąceniu
nakładów. L otwartą uzyskuje się przez zawarcie umowy licencyjnej albo przez przystąpienie do
korzystania z wynalazku, ale w tym przypadku licencjobiorca jest zobowiązane zawiadomić o tym na
piśmie licencjodawcę w terminie miesiąca od chwili przystąpienia do korzystania z wynalazku. Jeśli
umowa nie stanowi inaczej licencjobiorca uiszcza maksymalną opłatę, o której mowa wyżej w
terminie miesiąca po zakończeniu każdego roku kalendarzowego w którym licencjobiorca korzystał z
wynalazku.

Licencja dorozumiana – jeśli umowa o wykonanie prac badawczych lub inna podobna, nie

stanowi inaczej, domniemywa się (doporozumiewa), że wykonawca tych prac udzielił
zamawiającemu licencji na korzystanie z wynalazków (które powstały przez okazji tych prac czego
strony nie przewidziały) zawartych w przekazanych wynikach prac. Zleceniodawca ma
zagwarantowane prawo używania rozwiązań, które powstały podczas realizacji umowy. Licencja
doporozumiana jest licencją pełną i niewyłączną.

Licencja przymusowa. Przyczyny ustanowienia:
1.

UP może udzielić zezwolenia na korzystanie z opatentowanego wynalazku innej osoby, gdy
zostanie stwierdzone, że patent jest nadużywany.

2.

UP może ustanowić licencję przymusową w sytuacji zależności patentów polegając na tym, że
korzystanie z patentu B wkraczałoby w zakres wcześniej udzielonego patentu A, jeżeli
uprawiony do patentu A nie godzi się na zawarcie umowy licencyjnej. Uprawniony z patentu
B może żądać ustanowienia na jego rzecz licencji przymusowej, ale tylko gdy brak stosowania
wynalazku uniemożliwia mu zaspokojenie rynku krajowego.

3.

UP może ustanowić licencję przymusową, gdy jest to konieczne do zabezpieczenia lub
usunięcia stanu zagrożenia bezpieczeństwa państwa, a w szczególności w dziedzinie
obronności, porządku publicznego, ochrony życia i zdrowia ludzkiego oraz ochrony
środowiska naturalnego.

Licencja przymusowa to jedyna licencja, której udziela UP w formie decyzji administracyjnej, a nie

przez zawarcie umowy między stronami. UP w decyzji określa zakres tej licencji szczególnie warunki
jej wykonywania, czas trwania, wysokość opłaty licencyjnej, sposób i termin jej uiszczenia. Nie
wcześniej niż po upływie 2 lat od wydania tej decyzji zainteresowany może złożyć wniosek o jej
zmianę. Licencja przymusowa jest licencją niewyłączną.

18.

Kiedy patent wygasa?

Patent wygasa na skutek:

•

upływu okresu, na który został udzielony

•

zrzeczenia się patentu przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym

•

nieuiszczenie w przewidzianym terminie opłaty okresowej

•

trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku, z powodu braku potrzebnego do tego
mikroorganizmu, które stał się niedostępny i nie może być odtworzony na podstawie opisu.