Organizacja pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych oraz
obowiązki i prawa pracowników wykonujących te prace.

Polecenia na wykonanie pracy.

Prace przy czynnych urządzeniach elektroenergetycznych mogą być wykonane:

Bez polecenia
Na polecenie pisemne
Na polecenie ustne

z zachowaniem szczególnej ostrożności oraz przestrzeganiem warunków określonych
w przepisach BHP.

Bez polecenia mogą być wykonywane:

Prace związane z ratowaniem zdrowia lub życia

Prace związane z ratowaniem urządzeń

Czynności eksploatacyjne określone w szczegółowych instrukcjach stanowiskowych i

eksploatacyjnych oraz prace związane z likwidacją lub zapobieżeniem powstania przerw w
dostawie energii elektrycznej

Na polecenie pisemne wykonuje się:

Prace związane z występowaniem warunków szczególnego zagrożenia życia lub zdrowia

ludzkiego z wyjątkiem prac określonych w instrukcji o eksploatacji i instrukcjach stanowiskowych
a wykonywanych przez imiennie wyznaczonych pracowników, którzy stale wykonują te prace

Prace szczególnie niebezpieczne w warunkach danego zakładu, jeżeli kierownictwo zakładu uzna

to za konieczne

Na polecenie ustne mogą być wykonywane prace, na które nie jest wymagane polecenie
pisemne.

Prace wykonywane w warunkach szczególnego zagrożenia.

Do takich prac przy urządzeniach elektroenergetycznych zalicza się prace:

Wewnątrz elektrofiltrów

Wymagające odkrycia kadłuba wirnika generatora (prądnicy) oraz naprawy i wyważania tego

wirnika (duże masy i gabaryty elementów)

Przy zastosowaniu spawania oraz inne prace wymagające posługiwania się otwartym źródłem

ognia, wykonywane w pomieszczeniach zagrożonych niebezpieczeństwem pożaru lub zagrożone
wybuchem

Konserwacyjne lub remontowe przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się

całkowicie lub częściowo pod napięciem, z wyjątkiem prac polegających na wymianie
bezpieczników lub źródeł światła o nieuszkodzonych oprawach i obudowach w obwodach o
napięciu do 1kV

Wykonywane w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części

znajdujących się pod napięciem

Przy wyłączonym spod napięcia torze dwutorowej elektroenergetycznej linii napowietrznej o

napięciu 1 kV i wyższym, jeżeli drugi tor pozostaje pod napięciem

Przy wyłączonych spod napięcia elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się

z liniami znajdującymi się pod napięciem

Przy wykonywaniu prób i pomiarów z wyłączeniem prac wykonywanych stale przez

wyznaczonych do tego pracowników w ustalonych miejscach pracy (laboratoria, stacje prób)

Przy jonizatorach radioaktywnych i wysokonapięciowych stosowanych do neutralizacji ładunków

elektrostatycznych

Konserwacyjne lub remontowe przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się w

pobliżu urządzeń technologicznych (nie elektrycznych), których nie można wyłączyć z ruchu na
czas wykonywania prac, a ruch ich może zagrozić bezpieczeństwu wykonywania prac

Przez urządzenie elektroenergetyczne znajdujące się częściowo pod napięciem rozumie się

urządzenie, dla którego spełniony jest przynajmniej jeden z poniższych przypadków:

a) tory główne urządzenia zostały wyłączone spod napięcia, ale znajdują się w tym urządzeniu pod

napięciem inne obwody, np. zabezpieczeń, sygnalizacji, automatyki,

b) urządzenie zostało wyłączone spod napięcia w taki sposób, że nie uzyskano widocznej przerwy

izolacyjnej w obwodzie od strony zasilania urządzenia (np. wyłączone spod napięcia tylko za
pomocą wyłącznika z osłoniętymi zestykami), w tym także od strony źródeł rezerwowych,

c) urządzenie wyłączone spod napięcia, ale nie jest uziemione,
d) urządzenie zostało wyłączone spod napięcia, ale nie zastosowano odpowiedniego

zabezpieczenia przed przypadkowym załączeniem.

Za obwód do 1 kV, w którym wymienianie bezpieczników i żarówek (świetlówek) bez wyłączenia

napięcia nie jest zaliczane do prac w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego,
należy przyjmować każdy obwód o napięciu roboczym do 1 kV łącznie z tablicami i rozdzielnicami,
jeżeli wykonywane czynności:

a)

nie wiążą się z wchodzeniem na słup lub inne konstrukcje wsporcze (nie dotyczy to czynności
wykonywanych z drabin samojezdnych lub drabin drewnianych dostawczych),

b)

nie należą do prac wykonywanych w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych
znajdujących się pod napięciem.

Do prac wykonywanych w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części

znajdujących się pod napięciem są zaliczane takie prace, przy których wykonywaniu istnieje możliwość
dotknięcia nieosłoniętych urządzeń znajdujących się pod napięciem:

a)

w pomieszczeniach ruchu elektrycznego, jeżeli znajdują się w nich dostępne urządzenia
elektroenergetyczne i ich części znajdujące się całkowicie lub częściowo pod napięciem
niezależnie od miejsca ich zainstalowania w pomieszczeniu,

b)

przy okapturzonych (lub w inny sposób całkowicie osłoniętych) rozdzielniach (niezależnie od
miejsca zainstalowania), jeżeli w czasie wykonywania prac są otwarte (zdjęte) osłony i z racji tej
istnieje możliwość dotknięcia urządzeń i ich części będących pod napięciem,

c)

wykonywane na liniach napowietrznych w pobliżu innych elektroenergetycznych linii
napowietrznych w odległości mniejszej niż:

dla linii do 1 kV -

2 m

powyżej 1 do 1 5 kV - 5 m
powyżej 1 5 do 30 kV - 10m
powyżej 30 do 220 kV - 15m
powyżej 220 kV - 30 m.

Przez próby i pomiary przy urządzeniach elektroenergetycznych rozumie się prace określone w instrukcjach o

eksploatacji i związane z pomiarami wielkości charakteryzujące stan i pracę urządzeń elektroenergetycznych.

Nie zalicza się do prób i pomiarów czynności wykonywanych wskaźnikami napięcia lub uzgadniaczami faz.

Do prób i pomiarów wykonywanych stale przez wyznaczonych pracowników w ustalonych miejscach pracy

zalicza się również (oprócz prób i pomiarów w laboratoriach i stacjach prób) pomiary ruchowe wykonywane przez
pracowników bezpośredniej obsługi w czasie pracy urządzeń elektroenergetycznych, jeżeli pomiary te są
wyszczególnione w instrukcji o eksploatacji urządzeń, a warunki bezpiecznego wykonywania pomiarów są
określone w szczegółowych instrukcjach lub w szczegółowych wskazówkach bezpieczeństwa i higieny pracy dla
poszczególnych stanowisk roboczych.

Do pomiarów ruchowych są zaliczane np. pomiary obciążenia wykonywane amperomierzami kleszczowymi

(cęgi Dietza) w pomieszczeniach ruchu elektrycznego, pomiary prędkości wirowania maszyn wirujących itp.

Wydawanie poleceń

Polecenia pisemne - polecenie pisemne może wystawić osoba posiadająca ważne zaświadczenie dozoru

lub kierownictwa oraz imienne upoważnienie wystawione przez kierownictwo zakładu. Lista osób upoważnionych
do wydawania poleceń powinna znajdować się w pomieszczeniu elektryków.

Polecenia ustne - może wydawać osoba dozoru lub kierownictwa w odniesieniu do urządzeń, nad którymi

prowadzi nadzór. Do obowiązków poleceniodawcy należy:
- podjęcie decyzji o konieczności wykonania pracy,
- określenie zakresu, rodzaju i terminu pracy,
- określenie miejsca, w którym ma być wykonana praca oraz podstawowych wymagań dotyczących warunków
wykonania pracy,
- określenie liczby zespołów (brygad) dla wykonania pracy oraz liczby pracowników w każdym zespole,
- wyznaczenie osób do zorganizowania pracy,
- wystawienie polecenia na piśmie przy poleceniu pisemnym.

Osoby funkcyjne oraz ich obowiązki

Osoba wydająca polecenie w zależności od potrzeb wyznacza następujące osoby:

Koordynujący

Dopuszczający

N a d z o r u j ą c y

Kierownik robót

Wykonawca robót – brygadzista

Koordynującego wyznacza się (stanowiskowo) spośród pracowników ruchu elektrycznego, którzy posiadają

zaświadczenie kwalifikacyjne dozoru bądź kierownictwa, w przypadku, gdy:
- w zakładzie istnieje rozbudowany układ energetyczny wymagający dokonania wyłączenia przez różne osoby,
- przygotowanie miejsca pracy wymaga decyzji różnych jednostek organizacyjnych (różnych przedsiębiorstw).

Koordynujący odpowiada za:

-

skoordynowanie przewidzianych do wykonania prac z ruchem urządzeń będących w gestii różnych jednostek
organizacyjnych,

-

określenie niezbędnych czynności łączeniowych,

-

wydanie zezwolenia na rozpoczęcie przygotowania miejsca pracy i rozpoczęcie robót,

-

zapisanie w dzienniku operacyjnym ustaleń

Dopuszczającego wyznacza się stanowiskowo spośród pracowników ruchu elektrycznego, którzy posiadają

zaświadczenie "D" lub "E". Dopuszczający wyznaczony jest do przygotowania miejsca pracy i dopuszczenia
brygady do pracy.

Do obowiązków dopuszczającego należy:
- uzyskanie zgody na dokonanie czynności związanych z przygotowaniem miejsca pracy,
- przygotowanie miejsca pracy oraz zastosowanie właściwych środków zabezpieczających wykonanie pracy,
- wskazanie miejsca pracy brygadzie wykonującej,
- pouczenie brygady o warunkach i występujących niebezpieczeństwach,
. - przekazanie miejsca pracy brygadzie wykonującej,
- dopuszczenie do pracy brygady wyznaczonej w poleceniu.

Nadzorującego wyznacza się imiennie spośród pracowników, którzy posiadają zaświadczenie "D" lub "E", gdy:
-

prace będą wykonywane w warunkach szczególnego zagrożenia przez zespół nieelektryków, np. prace
ślusarskie, malarskie itp.,

-

prace będą wykonywane przez osoby posiadające ważne zaświadczenia kwalifikacyjne, lecz nie są
pracownikami tego zakładu, na terenie, którego wykonują usługi, np. brygady zakładu energetycznego,
wykonujące usługi zlecone w rozdzielni zakładu przemysłowego,

-

kierujący zespołem (brygadzista) uzna za konieczne wyznaczenie nadzorującego.

Do obowiązków nadzorującego należy:

-

sprawdzenie prawidłowości przygotowania miejsca pracy,

-

czuwanie nad bezpiecznym wykonaniem pracy,

-

nadzór nad stosowaniem bezpiecznych metod pracy,

-

niedopuszczanie do przekroczenia przez wykonawców wyznaczonych stref działania.

Nadzorujący nie może brać udziału w pracy.

Kierownika robót wyznacza się imiennie spośród pracowników posiadających zaświadczenie "D" lub "E".
Kierownika wyznacza się wówczas, gdy w obiekcie pracuje więcej niż jedna brygada na podstawie jednego
polecenia pisemnego.

Do obowiązków kierownika robót należy:

-

sprawdzenie zastosowania przez pracowników podległych brygad właściwych technicznych środków
zapewniających bezpieczne wykonanie pracy,

-

wyjaśnienie pracownikom warunków wykonania pracy,

-

koordynacja prac między brygadami,

-

kontrola przestrzegania w czasie pracy warunków bhp oraz stosowania właściwych zasad bezpieczeństwa
pracy.

Kierującego zespołem wyznacza się imiennie spośród pracowników posiadających zaświadczenie "E".

Brygadzistę wyznacza się do bezpośredniego kierowania zespołem pracowników. Liczbę pracowników w

brygadzie (również imiennie) określa poleceniodawca w zależności od charakteru wykonywanej pracy.
Najmniejsza brygada składa się z dwóch osób.

W zespole mogą brać udział osoby pomocnicze i nie posiadające zaświadczeń kwalifikacyjnych (uczniowie,

pracownicy, którzy nie nabyli jeszcze wymaganego stażu pracy itp.) pod warunkiem, że dla każdego pracownika
pomocniczego przydzielony zostanie "opiekun" posiadający ważne zaświadczenie kwalifikacyjne. Uwaga: nie
zaleca się, aby ilość pracowników pomocniczych przekroczyła 1/3 stanu osobowego brygady.

Do obowiązków brygadzisty - wykonawcy należy:

-

sprawdzenie ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych do wykonania pracy,

-

omówienie z pracownikami brygady sposobu wykonania pracy i zasad jej bezpiecznego wykonania,

-

sprawdzenie prawidłowości przygotowania miejsca pracy przez dopuszczającego oraz zapewnienie
właściwych zasad bhp,

-

nadzór nad pracą wykonywaną przez pracowników zespołu, zapewnienie, aby wszyscy pracownicy stosowali
właściwy sprzęt ochronny i odzież ochronną

Do obowiązków osób wchodzących w skład brygady należy:

-

wykonanie pracy określonej w poleceniu,

-

postępowanie w czasie pracy zgodnie z przepisami bhp,

-

przestrzeganie uwag i zaleceń udzielonych przez dopuszczającego, kierującego zespołem oraz
nadzorującego, jeżeli taki został wyznaczony,

-

używanie odzieży ochronnej i sprzętu ochronnego zgodnie z przeznaczeniem.

Dopuszczalny zakres łączenia funkcji

W pewnych warunkach niektóre funkcje przy organizowaniu prac, tj. poleceniodawcy, koordynującego,

dopuszczającego i wykonawcy (brygadzisty) mogą być łączone. Przy czym osoba, która przejmuje połączone
funkcje, ma obowiązek wykonywania wszystkich prac należących do poszczególnych funkcji.
Poleceniodawca może pełnić dodatkowo funkcje:

a) koordynującego - przy organizowaniu prac na polecenie pisemne.
b) koordynującego oraz dopuszczającego - przy organizowaniu prac na polecenie ustne.

Koordynujący może pełnić dodatkowo funkcję dopuszczającego przy organizowaniu prac na polecenie pisemne i
ustne.

Dopuszczający może pełnić dodatkowo funkcję nadzorującego przy organizowaniu prac na polecenie pisemne.
Przy wykonywaniu prac w sieciach i stacjach bez stałej obsługi zezwala się, aby dopuszczający był włączony do
zespołu wykonującego pracę. Niezbędnym warunkiem jest uprzednie przygotowanie miejsca pracy i dopuszczenie
do pracy. Należy jednak uzyskać zgodę wykonawcy i poleceniodawcy.

Dopuszczającym nie może być wykonawca (brygadzista) ani kierownik robót.

Wykonawca (brygadzista) może pełnić dodatkowo funkcję kierownika robót w odniesieniu do dwóch lub trzech
brygad (łącznie z brygadą przez niego kierowaną), jeżeli poleceniodawca na to zezwoli.

Wystawienie, ewidencja i przechowywanie poleceń pisemnych.

Polecenie pisemne wystawia zakład, w którym mają być wykonywane prace przy urządzeniach

elektroenergetycznych. Polecenia pisemne wystawia poleceniodawca imiennie w dwóch egzemplarzach
na następujące osoby:

-

kierownika robót, gdy polecenie wystawione jest dla kilku brygad,

-

wykonawcy (brygadzisty), gdy polecenie wystawione jest dla jednej brygady wykonującej usługi,

-

nadzorującego, gdy polecenie jest wystawione dla zespołu pracowników pomocniczych, bądź elektryków z
obcego zakładu.

Oryginał polecenia pisemnego otrzymuje osoba, na którą zostało imiennie wystawione polecenie, kopię zaś

dopuszczający.

Polecenie pisemne jest wystawione w zasadzie na roboty wykonywane w jednym miejscu. Można wystawić

jednak polecenie na roboty wykonywane przez jedną brygadę kolejno w kilku miejscach pracy pod warunkiem, że:

-

brygada pracuje jednocześnie tylko w jednym miejscu pracy oraz wszystkie czynności przygotowawcze i
dopuszczenie do prac wykonuje ta sama osoba,

-

prace nie wymagają wyłączenia napięcia, np. pomiarowe.

Polecenie pisemne wystawia się zawsze na roboty wykonywane w jednym obiekcie (np. budynku lub hali

produkcyjnej, stacji elektroenergetycznej, linii elektroenergetycznej).

Polecenie pisemne musi określać wszystkie miejsca pracy dla poszczególnych zespołów oraz środków i warunki

wykonania prac. W poleceniu pisemnym należy określić:

-

czy prace będą wykonywane po całkowitym wyłączeniu napięcia, czy też na urządzeniach w pobliżu
urządzeń znajdujących się całkowicie lub częściowo pod napięciem,

-

jakie narzędzia lub sprzęt specjalny będzie niezbędny do wykonania pracy,

-

jakie dodatkowe wymagania wynikają z instrukcji o eksploatacji urządzeń.

Pisemne polecenia (oryginały i kopie) dotyczące zakończonych prac należy przechowywać w ciągu dwóch

miesięcy od daty zakończenia prac.

Przygotowanie miejsca pracy

Miejsce pracy, w którym mają być wykonane prace, musi być zabezpieczone i przygotowane. Przygotowanie

polega na:

a) uzyskaniu zezwolenia na rozpoczęcie przygotowań,
b) wyłączeniu i odłączeniu spod napięcia,
c) sprawdzeniu wskaźnikiem neonowym braku napięcia,
d) założeniu przenośnych uziemień,
e) wywieszeniu tablic ostrzegawczych, oznaczeniu miejsca pracy i wygrodzeniu urządzeń pod napięciem.

ad. b - wyłączenie spod napięcia zostało wykonane wówczas, gdy w obwodzie do 1 kV wykręcono wkładki
bezpiecznikowe bądź, gdy jest to niemożliwe, między otwarte styki łącznika włożono przekładki izolujące; w
obwodzie powyżej 1 kV unieruchomiono i zablokowano noże łącznika,

ad. c - sprawdzenie braku napięcia należy wykonać przenośnym wskaźnikiem napięcia, przy czym należy zarówno
przed, jak i po użyciu sprawdzić jego działanie; jeżeli sprawdzenie braku napięcia wskaźnikiem jest niemożliwe, to
o braku napięcia powinny upewnić się przynajmniej dwie osoby na podstawie dokładnego schematu,

ad. d - przenośne uziemienia muszą być założone po obu stronach miejsca pracy, przy czym przynajmniej jedno
powinno być widoczne z miejsca pracy,

-

uziemienia należy zakładać bezpośrednio po stwierdzeniu braku napięcia; jeżeli wyłączony odcinek pracy
może być zasilony z kilku punktów, to uziemienie musi być założone w każdym punkcie, skąd może być
podane napięcie,

-

uziemienia zabrania się zakładać poprzez wyłączniki i bezpieczniki bez widocznej przerwy izolacyjnej;
uziemienie można zakładać przed łącznikami mającymi widoczną przerwę izolacyjną pod warunkiem
zablokowania napędu łącznika,

ad. e - miejsce pracy musi być oznaczone tablicami ostrzegawczymi z napisem "miejsce pracy", I

-

na wszystkich napędach, skąd może być podane napięcie,muszą być wywieszone tablice "nie włączać -
pracują ludzie",

-

jeżeli w pobliżu miejsca pracy znajduje się nieosłonięte urządzenie pod napięciem, to należy je wygrodzić
lub zastosować przenośne osłony, stosując następujące minimalne odległości:

1,0 m - przy napięciu do 30 kV,
1,5 m - przy napięciu do 110 kV,
2,5 m - przy napięciu do 220 kV,
4,0 m - przy napięciu 440 kV.

Osłony te trzeba zakładać za pomocą sprzętu ochronnego (izolacyjnego).

Dopuszczenie do pracy

Dopuszczenia do pracy dokonuje się po przygotowaniu miejsca pracy i polega ono na:

-

sprawdzeniu tożsamości i zaświadczeń kwalifikacyjnych osób wymienionych w poleceniu pisemnym bądź
ustnym,

-

wskazaniu brygadzie wykonawczej miejsca pracy,

-

udowodnieniu braku napięcia przez dotknięcie ręką,

-

sprawdzeniu razem z wykonawcą bądź kierownikiem robót, czy zachowane zostały w miejscu pracy
właściwe zabezpieczenia i inne warunki bhp,

-

podpisaniu przez dopuszczającego oryginału polecenia znajdującego się u kierownika, nadzorującego bądź
brygadzisty (wykonawcy).

Bezpieczne wykonanie pracy

Przy urządzeniach czynnych wszystkie prace muszą być wykonane w sposób gwarantujący jej bezpieczeństwo.

Szczególnie należy pamiętać, że:

-

zabrania się rozszerzania zakresu prac ponad to, co zostało określone w poleceniu,

-

zabrania się pracownikom zespołu wykonawczego samowolnego przesuwania ogrodzeń, zdejmowania tablic
ostrzegawczych oraz przenoszenia osłon zabezpieczających,

-

zabrania się przechodzenia poza wyznaczoną strefę robót, szczególnie zabrania się przechodzenia poza
ogrodzenia, - miejsce pracy powinno być dobrze oświetlone, - do prac należy wykorzystywać sprzęt
ochronny oraz odzież ochronną odpowiednią dla danej pracy,

-

zabrania się w czasie pracy przy urządzeniach będących pod napięciem używania metalowych miar oraz
nieizolowanych narzędzi.

Przy pracy na wysokościach należy przestrzegać następujących zasad:

-

wchodzenie na słupy dozwolone jest po sprawdzeniu ich stanu, - na wysokości wolno jest pracować po

zabezpieczeniu się pasem bezpieczeństwa,

-

pracującym na wysokości zabrania się podrzucania jakichkolwiek przedmiotów,

-

praca na wysokości winna być wykonana minimum przez dwóch pracowników, przy czym jeden musi
znajdować się na ziemi i posiadać sprzęt umożliwiający szybkie udzielenie pomocy.

Przy pracy na dwutorowej linii napowietrznej, gdy jeden z torów pozostaje pod napięciem, należy dodatkowo

stosować się do następujących zaleceń:

-

zabrania się prac na liniach napowietrznych w czasie zbliżającej się burzy, deszczu bądź wichury,

-

zabrania się zdejmowania lub przekładania chorągiewek ostrzegawczych,

-

zabrania się wchodzenia na słupy od strony toru będącego pod napięciem,

-

zabrania się przechodzenia na poprzeczniki toru będącego pod napięciem,

-

zabrania się układania na poprzeczniku linii będącej pod napięciem jakichkolwiek przedmiotów.

Jeżeli na czas sprawdzenia np. działania łączników konieczne jest zdjęcie przenośnych uziemień, to zezwala się

na zdjęcie częściowo lub całkowicie uziemień przenośnych w miejscu pracy, pod warunkiem zastosowania
organizacji jak dla robót wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia.

Osoby organizujące pracę powinny przestrzegać następujących zasad:

- od chwili przyjęcia miejsca pracy od dopuszczającego bezpośredni nadzór sprawuje kierujący zespołem bądź

nadzorujący,

-

nadzorującemu nie wolno brać bezpośredniego udziału w pracy,

-

nadzorujący winien czuwać nad bezpiecznym wykonaniem pracy, - kierującemu zespołem (kierownikowi,
wykonawcy) bądź nadzorującemu nie wolno samotnie pozostawać w miejscu pracy, jeżeli prace
wykonywane są w warunkach niebezpiecznych,

-

nie wolno też, w takich przypadkach, kierującemu zespołem opuszczać miejsca pracy pozostawiając zespół;
w takim przypadku również zespół musi opuścić miejsce pracy,

-

kierującemu zespołem nie wolno jest brać bezpośredniego udziału w pracy, gdy roboty wykonywane są w
warunkach szczególnego zagrożenia życia lub zdrowia

Przerwy w pracy

Przerwy w pracy, w czasie których brygada wykonująca roboty opuściła miejsce pracy muszą być wpisane do
polecenia pisemnego i zgłoszone dopuszczającemu. Ponowne rozpoczęcie robót (po przerwie) może mieć miejsce
po ponownym dopuszczeniu do pracy.

Dopuszczenie może się odbyć na podstawie istniejącego polecenia pod warunkiem, że nie było włączenia

napięcia.

Rozpoczęcie przerwy i ponowne rozpoczęcie robót, gdy wykonywane jest na podstawie tego samego polecenia,

musi być potwierdzone podpisami na oryginale i kopii tegoż polecenia. Przerwy w pracy przeznaczone na spożycie
posiłku itp., w czasie których zespół pracowników nie opuszcza miejsca pracy bądź gdy wydzielone pomieszczenie
zostało zamknięte, oraz gdy zapewniono nieprzerwany dozór przez część pracowników - nie wymagają ponownego
dopuszczenia.

W przypadku pilnej i nie przewidzianej w poleceniu potrzeby załączenia napięcia, należy bezwzględnie przerwać

prace i odebrać polecenia, ponowne rozpoczęcie robót może się odbyć na podstawie nowego polecenia.

Zmiany miejsca pracy

Jeżeli w ramach tego samego polecenia pisemnego brygada pracownicza ma wykonywać prace w różnych

miejscach, wówczas każdą zmianę należy odnotować w poleceniu, w nowym miejscu przeprowadzić dopuszczenie
do pracy.
Samowolne przechodzenie na inne miejsce pracy jest zabronione.
W przypadku konieczności (regulacji wyłączników) zezwala się na przebywanie jednocześnie w różnych miejscach
jednego bądź kilku pracownikom pod warunkiem, że posiadają oni odpowiednie kwalifikacje oraz gdy omówiono z
nimi środki bezpieczeństwa.

Zakończenie pracy

Po zakończeniu pracy nadzorujący, kierownik robót bądź brygadzista sprawdza, czy z miejsca pracy zostały

usunięte narzędzia i materiały, a po wyprowadzeniu brygady potwierdza podpisem na kopi i oryginale polecenia
zakończenia robót, po czym przekazuje oryginał tego polecenia dopuszczającemu.

Dopuszczający po sprawdzeniu wykonanej pracy przygotowuje urządzenia do załączenia pod napięcie. Przy

załączaniu napięcia czynności łączeniowe wykonywane są w odwrotnej kolejności niż przy wyłączaniu. Załączanie
napięcia wykonują te same osoby wyznaczone imiennie bądź stanowiskowo, które dokonywały wyłączenia.

Prace wykonywane przez kilka zespołów i to zarówno, gdy wykonano je na podstawie jednego czy kilku

poleceń można uznać za zakończone, gdy wyprowadzono wszystkie zespoły i odebrano wszystkie polecenia.

Dopuszczający po przygotowaniu urządzeń do ponownego załączenia oryginał i kopie polecenia przekazuje

poleceniodawcy.

Sprzęt ochronny

Sprzęt ochronny i narzędzia pracy – dopuszczenie do użytku

Sprzęt ochronny i narzędzia pracy zapewniające bezpieczną eksploatację urządzeń energetycznych powinny

mieć świadectwo dopuszczenia do użytkowania wydane przez upoważnioną instytucję.
Świadectwo powinno określać jednoznacznie warunki stosowania
danego sprzętu lub narzędzi pracy.

Wykaz sprzętu ochronnego i narzędzi pracy podlegających badaniom okresowym i ewidencji:
a) wskaźniki napięcia na napięcie wyższe niż 1 kV - badane co 12 miesięcy,
b) drążki izolacyjne manipulacyjne - badane co 12 miesięcy,
c) drążki izolacyjne pomiarowe - badane co 12 miesięcy,
d) drążki do nakładania przenośnych uziemiaczy ochronnych powyżej 1 kV - badane co 12 miesięcy,
e) drążki izolacyjne uniwersalne - badane co 12 miesięcy,
f) rękawice elektroizolacyjne - badane co 12 miesięcy,
g) obuwie elektroizolacyjne - badane co 12 miesięcy,
h) drążki izolacyjne i wskaźniki napięcia 220, 400 i 750 kV – badane co 24 miesiące.

Wykaz sprzętu ochronnego i narzędzi pracy, który wg uznania zakładu pracy podlega ewidencji:

a) pasy bezpieczeństwa,
b) szelki bezpieczeństwa,
c) zestawy ratunkowe,
d) uziemiacze przenośne,
e) zwieracze,
f) ubrania trudnopalne,
g) fartuchy ochronne przeciwłukowe,
h) hełmy elektroizolacyjne,

i) hełmy przeciwuderzeniowe,
j) przegrody izolacyjne,
k) transformatory bezpieczeństwa 220/24 V,
l) osłony przeciwuderzeniowe i przeciwtermiczne,
m) przenośne urządzenia specjalne do napowietrzania, wentylacji i ochładzania miejsca pracy,
n) ubrania ognioodporne, wodoodporne - ochronne,
o) maski przeciwgazowe,
p) okulary ochronne.

uziemiacze

Rola i podz

iał sprzętu ochronnego

Sprzęt ochronny i narzędzia pracy, w zależności od przeznaczenia, dzieli się na następujące grupy:

o izolacyjny,
o zabezpieczający i ostrzegawczy,
o wskazujący obecność napięcia.

Sprzęt izolacyjny

Zadaniem sprzętu izolacyjnego jest odizolowanie pracowników od części urządzeń elektroenergetycznych, które

są lub mogą znaleźć się pod napięciem.

Do grupy tej zalicza się:

drążki izolacyjne o różnym przeznaczeniu,

kleszcze, chwytaki i uchwyty do bezpieczników, - rękawice elektroizolacyjne,

obuwie elektroizolacyjne,

hełmy elektroizolacyjne,

izolowane narzędzia monterskie.

Sprzęt izolacyjny dzieli się na:

a) sprzęt zasadniczy, którym dotyka się urządzeń znajdujących się pod napięciem w sposób bezpieczny,
b) sprzęt dodatkowy, używany jest łącznie ze sprzętem zasadniczym dla zwiększenia bezpieczeństwa

pracy.

W urządzeniach o napięciu powyżej 1 kV sprzętem zasadniczym są:

a) drążki izolacyjne manipulacyjne, pomiarowe, do nakładania uziemiaczy przenośnych,
b) kleszcze i chwytaki do bezpieczników, c) drążkowe wskaźniki wysokiego napięcia.

Dodatkowym sprzętem ochronnym w urządzeniach powyżej 1 kV są:

a) rękawice elektroizolacyjne,
b) obuwie elektroizolacyjne,
c) hełmy elektroizolacyjne.

W urządzeniach o napięciu do 1 kV zasadniczym sprzętem izolacyjnym są:

a) rękawice elektroizolacyjne,
b) izolowane narzędzia monterskie (podlegające jedynie oględzinom),
c) uchwyty izolacyjne do wymiany bezpieczników mocy.

Drążki izolacyjne

Sprzęt zabezpieczający i ostrzegawczy

Sprzęt zabezpieczający i ostrzegawczy służy do zabezpieczenia osób pracujących przy urządzeniach

energetycznych przed występującymi lub mogącymi wystąpić zagrożeniami.

Do sprzętu zabezpieczającego i ostrzegawczego zalicza się:

a) sprzęt zabezpieczający przed porażeniem elektrycznym,
b) sprzęt zabezpieczający przed oddziaływaniem łuku elektrycznego i wysokich temperatur,
c) sprzęt zabezpieczający przed upadkiem z wysokości,
d) sprzęt zabezpieczający przed urazami mechanicznymi,
e) sprzęt chroniący przed nadmiernym hałasem, zapyleniem, wibracją i toksycznością,
f) sprzęt służący do wygrodzenia miejsca pracy,
g) tablice informacyjne i ostrzegawcze,
h) inny sprzęt niezbędny do zabezpieczenia pracowników w miejscu pracy.

Czynności łączeniowe

Wymagany sprzęt ochronny

Drążki izolacyjne użyte do manipulacji odłącznikami bez własnych napędów powinny być dostosowane do

napięcia znamionowego tego urządzenia.

Przy czynnościach łączeniowych należy w razie potrzeby stosować odpowiednie okulary ochronne, a przy

zagrożeniach mechanicznych zaleca się używania hełmów ochronnych.

Do manipulacji nieizolowanymi dźwigniami napędów łączników należy stosować rękawice elektroizolacyjne. W

przypadku wykonywania czynności łączeniowych odłącznikami słupowymi zaleca się stosowanie półbutów
elektroizolacyjnych.

Przy odłącznikach słupowych dla zapewnienia stabilnej pozycji pracownika na wysokości należy stosować pas

bezpieczeństwa, dobrze umocowaną drabinę lub słupołazy.

Wykonywanie czynności łączeniowych przy użyciu sprzętu ochronnego

Przy wykonywaniu czynności łączeniowych drążkami izolacyjnymi lub napędami ręcznymi należy przestrzegać

następujących zasad:

a) niedopuszczalne jest trzymanie drążków izolacyjnych poza ogranicznikiem uchwytu,
b) styki odłącznika powinny być zamykane i otwierane ruchem szybkim i zdecydowanym.

Sprawdzanie braku napięcia

Wskaźniki napięcia

Sprzęt ochronny służący do sprawdzenia braku napięcia obejmuje następujące rodzaje:

o wskaźniki izolacyjne niskiego napięcia,

o wskaźniki drążkowe niskiego i wysokiego napięcia,

o wskaźniki wysokiego napięcia współpracujące z drążkiem izolacyjnym (przy urządzeniach wysokiego

napięcia zaleca się stosowanie akustycznych lub akustyczno-optycznych wskaźników napięcia z
samokontrolą działania).

Na liniach promieniowych oraz wyodrębnionych obiektach i urządzeniach pozbawionych napięcia należy

stosować jedynie wskaźniki.

Wskaźniki bez samokontroli mogą być stosowane tylko, gdy istnieje możliwość kontroli ich działania

bezpośrednio przed i po użyciu na urządzeniach pod napięciem.

Sprawdzenie braku napięcia nie może być oparte tylko na podstawie działania wskaźników stałych (np.

wskaźników szynowych) lub odczytu przyrządów pomiarowych.

Zasady sprawdzania braku napięcia

Wskaźniki napięcia powinny być używane tylko przy urządzeniach, których napięcie znamionowe odpowiada

znamionowemu zakresowi napięcia wskaźnika.

Wskaźniki wysokiego napięcia powinny być mocowane na drążkach izolacyjnych o odpowiednim napięciu

znamionowym.

Wskaźników instalacyjnych i drążkowych nie należy trzymać poza ogranicznikiem uchwytu. Posługując się

wskaźnikami napięcia umocowanymi na drążkach nie należy trzymać drążka izolacyjnego poza ogranicznikiem
uchwytu.
Brak napięcia należy sprawdzać we wszystkich fazach, a w liniach do 1 kV również w przewodzie oświetlenia
ulicznego.

Stosowanie wskaźników napięcia przy urządzeniach napowietrznych powyżej 1 kV w niekorzystnych

warunkach atmosferycznych (mgła, mżawka) wymaga użycia rękawic elektroizolacyjnych.

Zakładanie i zdejmowanie przenośnych i zwieraczy uziemiaczy

Zasady ogólne

Uziemiania i zwierania należy dokonywać bezpośrednio po sprawdzeniu braku napięcia.

Miejsce pracy należy uziemiać zawsze obustronnie, przy czym co najmniej jeden uziemiacz winien być

widoczny z miejsca pracy; w razie zasilania urządzenia w miejscu pracy z wielu linii należy uziemiać wszystkie
linie zasilające.
Zaciski uziemiaczy i zwieraczy powinny być dostosowane do kształtu i przekroju uziemianych lub zwieranych
przewodów.
Nie wolno uziemiać miejsca pracy poprzez odłączniki i bezpieczniki.
Należy uziemiać wszystkie fazy urządzenia, nawet gdy praca ma być wykonywana tylko na jednym przewodzie
(np. przewodzie oświetlenia ulicznego).
Nie wolno zakładać i przykręcać zacisków fazowych bezpośrednio rękami.
Dopuszcza się zakładanie zacisków fazowych na przewody w inny sposób niż za pomocą drążków izolacyjnych,
jeśli zastosowana technologia zapewnia bezpieczeństwo pracy.
Przy uziemianiu i zwieraniu należy wykorzystywać istniejące naturalne uziomy, uziemienia zbrojenia lub
konstrukcji słupów. W razie konieczności stosować sondy uziemiające. Sondę należy wbijać na głębokość 1 m w
odległości większej niż 2 m od miejsca pracy.
Przy uziemianiu uziemiaczami przenośnymi należy w pierwszej kolejności dokręcić zacisk uziomu do uziomu
(zbrojenie słupa, sonda lub taśma uziemiająca), a następnie za pomocą drążka izolacyjnego założyć zaciski fazowe
na szyny lub przewody zapewniając pewny styk.
Przy zdejmowaniu należy zachować kolejność odwrotną niż przy zakładaniu, tj. najpierw odkręcić i zdjąć za
pomocą drążka zaciski tazowe, a następnie odkręcić zacisk uziomowy.
Przy zakładaniu uziemiaczy w urządzeniach powyżej 1 kV powinno się stosować okulary i hełmy ochronne.
Przed każdym użyciem uziemiaczy, przedłużaczy, zwieraczy należy dokonać ich oględzin.
Uziemiacz, przedłużacz lub zwieracz należy wycofać z eksploatacji, jeżeli:

a)

powierzchnia styku zacisku uziemiacza lub zawieracza, płytki złączowej

lub

zacisku

uziomowego

przedłużacza jest uszkodzona,

c) stwierdzi się uszkodzenie 10% drutów przewodów uziemiacza, zwieracza lub przedłużacza lub uszkodzenie

połączeń lub elementu dociskającego,

d) przez uziemiacz, zwieracz lub przedłużacz płynął prąd zwarcia zbliżony do znamionowej wytrzymałości

termicznej.

Stosowanie uziemiaczy i zwieraczy w sieciach i instalacjach do 1 kV

W sieciach i instalacjach do 1 kV dopuszcza się stosowanie uziemiaczy przenośnych lekkich, jeżeli w miejscu

wyłączenia zastosowano uziemiacz przenośny lub zdemontowano przęsło linii od strony zasilania.

Dopuszcza się stosowanie zwieraczy zamiast uziemiaczy pod warunkiem, że przewód neutralny jest trwale

uziemiony. Przy posługiwaniu się zwieraczem pierwszy zacisk zakładany jest na przewód neutralny. W każdym
przypadku należy zwierać wszystkie fazy urządzenia wraz z przewodem uziemiającym neutralnym lub zerującym,
w tym również przewód oświetlenia ulicznego.

Na przyłączach oraz w instalacjach odbiorczych dopuszcza się stosowanie zwieraczy lekkich.

Stosowanie uziemiaczy w urządzeniach stacyjnych

Uziemiacze przenośne należy zakładać tylko w miejscach do tego wyznaczonych, tj. dobrze oczyszczonych i

widocznie oznakowanych. W przypadku braku takich miejsc uziemiacze przenośne należy zakładać na gołe, nie
izolowane i nie malowane części urządzeń, zapewniając pewny styk.

W rozdzielniach wyposażonych w uziemniki stałe, jeżeli miejsce pracy po zamknięciu uziemników jest

dwustronnie uziemione, w miejscu pracy dopuszcza się zastosowanie uziemiacza przenośnego lekkiego.

Stosowanie uziemiaczy w liniach napowietrznych powyżej 1 kV do 110 kV

W liniach promieniowych dopuszcza się zabezpieczenie miejsca pracy przez zastosowanie uziemiaczy

przenośnych lekkich, jeżeli w miejscu wyłączenia uziemiono linię uziemnikiem lub zastosowano uziemiacz
przenośny.

W liniach o możliwości podania napięcia z dwóch lub więcej źródeł poprzez zamknięcie łączników, dopuszcza

się zabezpieczenie miejsca pracy przez zastosowanie uziemiaczy przenośnych lekkich, jeżeli w miejscach
wyłączeń uziemiono linię uziemnikami lub zastosowano uziemienie przenośne.

Linie napowietrzne 110, 220, 40_kV powinny być uziemiane w miejscach ich wyłączenia uziemnikami stałymi

lub uziemiaczami przenośnymi. Miejsce pracy na linii należy uziemić za pomocą uziemiaczy przenośnych lekkich
zakładanych na najbliższych słupach. Przy pracach wykonywanych tylko na jednym słupie wsporczym dopuszcza
się uziemienie miejsca pracy uziemiaczami przenośnymi lekkimi zakładanymi na słupie, na którym odbywa
siępraca.

W napowietrznych liniach dwutorowych 110, 220 i 400 kV przy wyłączonym jednym torze linii oraz przy

pracach na wyłączonych liniach napowietrznych biegnących w zbliżeniu z liniami 110, 220 i 400 kV, niezależnie
od zasad uziemienia podanych wyżej. należy założyć dodatkowo uziemiacze przenośne lekkie:

a) na przewody robocze na każdym słupie, na którym wykonywane są prace wymagające dotykania

przewodów roboczych,

b) po obu stronach mostka przewodu roboczego przy jego rozpinaniu lub spinaniu,
c) na przewód odgromowy w miejscu wykonywania na nim pracy w warunkach przerwania metalicznego

połączenia przewodu od gromowego z konstrukcją słupa (przewodem uziemiającym).

Zakładanie i wyjmowanie wkładek bezpiecznikowych

Urządzenia o napięciu powyżej 1 kV

W stacjach wnętrzowych do wymiany wkładek należy stosować kleszcze izolacyjne lub chwytak manewrowy.

Zaleca się użycie okularów ochronnych.

W przypadkach, gdy użycie kleszczy izolacyjnych jest utrudnione lub niemożliwe'; np. w stacjach słupowych,

przed wymianą wkładek należy wyłączyć napięcie i obustronnie uziemić miejsce pracy.

Urządzenia o napięciu do 1 kV

Wymiany bezpieczników można dokonać bez użycia sprzętu ochronnego pod warunkiem, że ich obudowy

zewnętrzne są nieuszkodzone.

Wymiany wkładek bezpiecznikowych dużej mocy należy dokonywać za pomocą uchwytu bezpiecznikowego. W

razie potrzeby zaleca się użycie okularów ochronnych i rękawic elektroizolacyjnych.Wymiana wkładek
bezpiecznikowych powinna być wykonywana po wyłączeniu napięcia w obwodzie, względnie po sprawdzeniu
braku obciążenia obwodu.

Uzgadnianie faz

Zasady ogólne

Każdy uzgadniacz faz może być użyty wyłącznie przy urządzeniu
o napięciu równym napięciu znamionowemu uzgadniacza.

Podczas uzgadniania faz należy zachować minimalną odległość linki łączącej od części znajdujących się pod

napięciem oraz od ciała człowieka. Odległość ta powinna wynosić 0,5 m.

Uzgadnianie faz przy urządzeniach powyżej 1 kV należy przeprowadzać w rękawicach elektroizolacyjnych.

Sposób uzgadniania

Przed uzgadnianiem faz należy sprawdzić działanie uzgadniacza przez dotknięcie końcówką członu

wskaźnikowego do części będącej pod napięciem - wskaźnik powinien sygnalizować obecność napięcia.

Przy uzgadnianiu fazy należy w pierwszej kolejności dotknąć drążkiem oporowym jedną z szyn (lub część

urządzenia), a następnie dotknąć innej szyny (lub innej części urządzenia):

a) sygnalizacja obecności napięcia oznacza istnienie różnicy potencjałów,
b) sygnalizacja braku napięcia oznacza, że potencjały badanych faz są równe.

Uzgadniacz faz nie powinien pozostawać pod napięciem dłużej niż 15 s.

Wygradzanie i osłanianie części znajdujących się pod napięciem

Urządzenia elektroenergetyczne lub ich części pozostające pod napięciem i znajdujące się w pobliżu miejsca

pracy należy wygradzać oraz zaopatrzyć w tablice ostrzegawcze.
Odstępy pomiędzy ogrodzeniami a nie osłoniętymi częściami urządzeń pozostających pod napięciem powinny
wynosić:

Lp.

Urządzenia

Odległości

"

minimalne zalecane

1 Wnętrzowe do 1 kV

nie normuje się

2 Linie napowietrzne do 1 kV

0,3 m

1,65.m

3 Powyżej 1 do 30 kV

0,65 m

2,0 m

4 Powyżej 30 do 11O kV

1,8 m

3,3 m

5 220 kV

2,5 m

4,0 m

6 400 kV

3,5 m

5,0 m

7 750 kV

4,6 m

7,0 m

UWAGA

Jeżeli ogrodzenia umieszcza się w odległościach mniejszych niż zalecane, praca wykonywana jest w warunkach

szczególnego zagrożenia. Odległości minimalnych przekraczać nie wolno.

Osłanianie części pod napięciem

Sprzęt służący do osłaniania części urządzeń pozostających pod napięciem powinien mieć wytrzymałość

elektryczną i mechaniczną odpowiadającą warunkom w miejscu jego użycia.

Przegrody mechaniczne z materiałów izolacyjnych, służące do zakładania między styki otwartych odłączników

w rozdzielniach wnętrzowych do 20 kV, powinny być zakładane za pomocą uchwytów na drążkach izolacyjnych
lub kleszczy izolacyjnych. W innych przypadkach urządzenie należy wyłączyć spod napięcia i uziemić na czas
zakładania przegrody.

Szerokość przegród mechanicznych w celkach rozdzielni wnętrzowych powinna odpowiadać szerokości tych

celek.

Pomiary przyrządami na drążkach izolacyjnych

Sprawdzanie izolatorów kołpakowych

Drążki izolacyjne, na których umieszcza się głowice pomiarowe, powinny być dostosowane do napięcia
znamionowego linii. Sposób wykonywania pomiaru powinien być określony w instrukcji szczegółowej zgodnie z
ramową instrukcją eksploatacji.
W czasie wykonywania pomiaru należy stosować rękawice elektroizolacyjne.

Pomiar prądu amperomierzem cęgowym

Przyrządy pomiarowe powinny być umieszczone na uchwytach izolacyjnych dostosowanych do napięcia
znamionowego urządzeń.
Przy wykonywaniu pomiaru należy stosować rękawice elektroizolacyjne i okulary ochronne.

Prace kablowe
Przecinanie kabli

W ramach przygotowania miejsca pracy przecinanie kabli powinno być poprzedzone przebiciem i zwarciem żył

kabla. Metodę przecinania kabli powinna określić instrukcja szczegółowa.