NIEPEŁNOSPRAWNI NA RYNKU PRACY
Niepełnosprawność – długotrwały stan, w którym występują pewne ograniczenia w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka. Ograniczenia te spowodowane są na skutek obniżenia sprawności funkcji fizycznych lub psychicznych. Jest to także uszkodzenie, czyli utrata lub wada psychiczna, fizjologiczna, anatomiczna struktury organizmu. Utrata ta może być całkowita, częściowa, trwała lub okresowa, wrodzona lub nabyta, ustabilizowana lub progresywna.
Orzeczenie o niepełnosprawności, a praca:
Niepełnosprawność podlega stopniowaniu w zależności od stanu naruszenia sprawności organizmu. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ustala trzy stopnie niepełnosprawności:
znaczny
umiarkowany
lekki
Liczba niepełnosprawnych w Polsce (ogółem)
Ostatnie pełne dane dotyczące liczby osób niepełnosprawnych w Polsce pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego 2002. Według jego wyników w 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych ogółem wynosiła blisko 5,5 mln, w tym około 4,5 mln posiadało prawne potwierdzenie faktu niepełnosprawności, a 4,3 mln spośród nich stanowiły osoby w wieku 15 lat i więcej. Według wyników kwartalnego reprezentacyjnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) prowadzonego przez GUS liczba tych ostatnich od tego czasu systematycznie spadała i w 2009 roku wynosiła około 3,5 mln osób (dokładnie 3506 tys.). Oznacza to, że 11,1% ludności w wieku 15 lat i więcej posiada prawne orzeczenie niepełnosprawności. W 2009 roku liczba osób niepełnosprawnych prawnie w wieku produkcyjnym wynosiła około 2,1 mln (dokładnie 2068 tys.), co stanowiło 8,7% ludności w tym wieku.
Aktywni zawodowo - ogół osób w wieku produkcyjnym wyrażający chęć podjęcia pracy. Do aktywnych zawodowo zalicza się zarówno osoby pracujące, jak i osoby bezrobotne poszukujące pracy i zainteresowane jej podjęciem.
Bierni zawodowo - część społeczeństwa, którą stanowią osoby w wieku powyżej 15 lat nie pracujące i nie będąca bezrobotnymi. Do biernych zawodowo zalicza się:
osoby otrzymujące emeryturę, rentę, alimenty, stypendium, pomoc opieki społecznej,
uczniów pobierających naukę w trybie dziennym,
osoby odbywające karę pozbawienia wolności,
osoby przebywające w domach opieki,
zakonników i zakonnice,
osoby uzyskujące dochód m.in. z dzierżawy, wynajmu lokum, itp.,
osoby przebywające na urlopie wychowawczym
Osoby niepełnosprawne aktywne i bierne zawodowo w zależności od rodzaju niepełnosprawności (GUS 2004)
Wśród osób niepełnosprawnych aktywnych zawodowo ponad 18% to mieszkańcy miast, natomiast ponad 16% to mieszkańcy wsi. Zdecydowana większość jest osób niepełnosprawnych mężczyzn aktywnych zawodowo (ponad 22% w porównaniu z prawie 14% kobiet).
| miasto | wieś | mężczyźni | kobiety | |
|---|---|---|---|---|
| aktywni | 18,44% | 16,64% | 22,36% | 13,84% |
| bierni | 81,56% | 83,36% | 77,64% | 86,16% |
Praca niepełnosprawnych :
Najczęstszymi powodami podjęcia aktywności zawodowej przez omawianą grupę społeczną są:
poczucie spełnienia;
poczucie użyteczności
przydatności
potrzeba akceptacji
chęć udowodnienia własnej wartości
chęć usamodzielnienia się i niezależności
chęć ‘normalnego’ funkcjonowania, bycia wśród ludzi .
Najczęstszymi powodami niechęci zostania pracownikiem wśród osób z niepełnosprawnością są:
Obawa przed zmniejszeniem bądź całkowitą utratą świadczeń pieniężnych otrzymywanych z tytułu niepełnosprawności
Obawa przed utratą aktualnego stopnia niepełnosprawności
Niska samoocena umiejętności zawodowych
Brak umiejętności w zakresie poszukiwania pracy
Brak umiejętności autoprezentacji i negocjacji z pracodawcą
Wyuczona bezradność
Brak umiejętności określenia predyspozycji zawodowych
Niskie wykształcenie
Bariery związane z ograniczeniami wynikającymi z niepełnosprawności.
Pracodawcy wobec zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Ponad połowa pracodawców (57%) nie zatrudnia ani nigdy nie zatrudniała osób niepełnosprawnych, a aż 42% z nich jest zdania, że ich zatrudnienie generuje dodatkowe koszty. Dla 34% pracodawców wiąże się ono również z dodatkowymi obciążeniami dla osób nadzorujących ich pracę. Obaw tych nie potwierdzają pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne – 83% z nich posiada dobre doświadczenia w tym zakresie – wynika z badania*, przeprowadzonego przez firmę SMG/KRC na zlecenie Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji i Międzynarodowej Organizacji Pracy.
Wyniki badania wyraźnie pokazują, że pracodawcy raczej nie poszukują aktywnie niepełnosprawnych pracowników. Aż 73% badanych przyznało, że zatrudniło osobę niepełnosprawną, ponieważ samodzielnie zgłosiła się do pracy. Jedynie jedna trzecia firm poszukiwała niepełnosprawnych pracowników przez urzędy pracy czy ogłoszenia. Takie dane prowadzą do wniosku, że osoby niepełnosprawne – podobnie jak pełnosprawni kandydaci - powinny wychodzić z inicjatywą i składać oferty pracy. W tym zakresie konkretną pomocą służy wiele instytucji, również Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, które prowadzi programy aktywizacji zawodowej.
Co zachęca pracodawców do zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Do zatrudniania niepełnosprawnych zachęcają pracodawców przede wszystkim względy finansowe. Dla wielu przedsiębiorców (47%) podstawą zatrudnienia niepełnosprawnych jest możliwość dofinansowania kosztów z nim związanych. Równie ważnym czynnikiem jest możliwość pozyskania dodatkowych środków na szkolenia. Istotne jest także zmniejszenie składki na PFRON oraz refundacja przez państwo części składek na ZUS.
Co zniechęca pracodawców do zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Na decyzję o rezygnacji z zatrudniania niepełnosprawnych wpływają często zmieniające się przepisy dotyczące obowiązków pracodawców (jest to czynnik istotny dla 40% firm) oraz ich niezrozumiałość (31% przedsiębiorców wskazuje ten element). Blisko jedna trzecia (31%) pracodawców jest zdania, że nie ma możliwości zatrudniania osób, które są niepełnosprawne umysłowo, a co piąty podkreśla, że miejsce pracy, ze względu na jego cechy, nie jest dostępne dla osób niepełnosprawnych fizycznie. Niekiedy brakuje też osób niepełnosprawnych o wymaganych przez firmę kwalifikacjach.
Problemy związane z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych.
Pracodawcy deklarują, że nie zatrudniają niepełnosprawnych przede wszystkim z powodu braku zgłoszeń od takich osób (86%). Tylko 12% z nich stwierdziło, że osoby niepełnosprawne ubiegały się o pracę, ale jej nie otrzymały.
Podstawowe korzyści z zatrudnienia osób niepełnosprawnych to możliwości :
dofinansowania do wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych
dofinansowania do składek na ubezpieczenie społeczne tych pracowników
zwrot 60% wynagrodzenia oraz obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne nowo zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych
zwrotu kosztów zatrudniania asystenta niepełnosprawnego pracownika
zwrotu kosztów przystosowania stanowiska pracy
zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy.