2015-10-20

1

Rachunki bankowe i działalność

depozytowa banków

Finanse i rachunkowość II r. I st.
Bankowość

www.umcs.lublin.pl

Bank (wg ustawy Prawo bankowe)

Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw,
działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania
czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod
jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

(Art. 2 Ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r.)

Zasady funkcjonowania banków



samodzielności banków

 samofinansowania


uniwersalizmu działania banków



poddania działalności banków kontroli wewnętrznej oraz nadzorowi

bankowemu

www.umcs.lublin.pl

2015-10-20

2

Funkcje banków

• Mobilizacji oszczędności (koncentracja kapitału)
• Transakcyjna
• Transformacji



Wielkości środków



Terminów

 Ryzyka
 Przestrzennej alokacji
 Informacji

Ponadto:


Udostępnianie informacji cenowej pozwalającej na podejmowanie decyzji przez

podmioty gospodarcze,



Rozwijanie infrastruktury ułatwiającej prowadzenie rozliczeń między podmiotami

gospodarczymi,



Doskonalenie rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym.

www.umcs.lublin.pl

Operacje bankowe

www.umcs.lublin.pl

Operacje

bankowe

Aktywne

Pasywne

Pośredniczące

Zadanie.

2015-10-20

3

Czynności bankowe

Usługi, które mogą być świadczone przez banki, zostały
wymienione w ustawie Prawo bankowe.

Zgodnie z zapisami ustawy, usługi te dzielimy na czynności

bankowe oraz inne usługi banków.

Czynności bankowe:

- sensu stricto,
- sensu largo.

www.umcs.lublin.pl

Rodzaje rachunków bankowych

(art. 49, ust.1)

Banki mogą prowadzić w szczególności następujące
rodzaje rachunków bankowych:


rachunki rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze,

 rachunki lokat terminowych,


rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-
rozliczeniowe oraz rachunki terminowych lokat
oszczędnościowych,

 rachunki powiernicze.

www.umcs.lublin.pl

2015-10-20

4

Rachunki rozliczeniowe oraz rachunki lokat terminowych mogą być
prowadzone wyłącznie dla:

1.

osób prawnych,

2.

jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile posiadają
zdolność prawną,

3.

osób fizycznych prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek, w tym
dla osób będących przedsiębiorcami.

(Art. 49, ust. 2)

Rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe
oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych mogą być
prowadzone wyłącznie dla:

1.

osób fizycznych,

2.

szkolnych kas oszczędnościowych,

3. pracowniczych kas zapomogowo-

pożyczkowych.

(Art. 49, ust. 3)

www.umcs.lublin.pl

Elementy umowy rachunku bankowego (art. 52)

1. Umowa rachunku bankowego jest zawierana na piśmie.

2.

Umowa rachunku bankowego powinna określać w szczególności:

• strony umowy,
• rodzaj otwieranego rachunku,
• walutę rachunku,
• czas trwania umowy,
• o ile strony zastrzegają oprocentowanie środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku - wysokość

tego oprocentowania i przesłanki dopuszczalności jego zmiany przez bank, a także terminy wypłaty,
postawienia do dyspozycji lub kapitalizacji należnych odsetek,

• wysokość prowizji i opłat za czynności związane z wykonywaniem umowy oraz przesłanki i tryb ich zmiany

przez bank,

• formy i zakres rozliczeń pieniężnych dokonywanych na polecenie posiadacza rachunku oraz terminy ich

realizacji,

• przesłanki i tryb dokonywania zmian umowy,
• przesłanki i tryb rozwiązania umowy rachunku bankowego,
• zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz

wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku.

www.umcs.lublin.pl

2015-10-20

5

Prawa posiadacza rachunku

• Posiadacz rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami

pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. W umowie z bankiem mogą być
zawarte postanowienia ograniczające swobodę dysponowania tymi środkami.
(Art. 50. 1.)

• Środki pieniężne znajdujące się na rachunkach jednej osoby, niezależnie od

liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub
administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw,
bez wypłat nagród z zysku, (Art. 54.)

• W razie zgłoszenia bankowi utraty dowodu zawarcia umowy rachunku

oszczędnościowego, czeku lub blankietu czeku, posiadacza rachunku nie
obciążają wypłaty gotówkowe, a także przelewy dokonane na podstawie tych
dokumentów w banku prowadzącym rachunek oszczędnościowy, od chwili
otrzymania przez ten bank zgłoszenia. (Art. 61.)

www.umcs.lublin.pl

Rachunek wspólny

Rachunek bankowy może być prowadzony dla kilku osób fizycznych
albo kilku jednostek samorządu terytorialnego (rachunek wspólny).
(Art. 51.)
W przypadku rachunku wspólnego prowadzonego dla osób fizycznych, o
ile umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej:
1)

każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować

samodzielnie

środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku,

2)

każdy ze współposiadaczy rachunku może w każdym czasie

wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych
współposiadaczy.

www.umcs.lublin.pl

2015-10-20

6

Pełnomocnictwo do rachunku

Pełnomocnictwo na rachunku oszczędnościowym może być udzielone
przez właściciela rachunku jako:
• pełnomocnictwo ograniczone, w ramach którego pełnomocnik ma prawo

do dysponowania rachunkiem oszczędnościowym wyłącznie w zakresie
określonym w treści pełnomocnictwa przez właściciela rachunku, (np.
ograniczenia co do kwoty, co do zakresu dyspozycji, co do miejsca
złożenia dyspozycji)

• pełnomocnictwo bez ograniczeń, w ramach którego pełnomocnik ma

prawo do działania w takim samym zakresie jak właściciel rachunku, z
likwidacją rachunku włącznie.

Pełnomocnikowi nie przysługuje prawo do udzielania dalszych
pełnomocnictw.
Pełnomocnictwo wygasa wskutek odwołania i śmierci właściciela rachunku
lub pełnomocnika.

www.umcs.lublin.pl

Śmierć posiadacza rachunku Art. 55.

W przypadku śmierci posiadacza rachunku oszczędnościowego,
rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku
terminowej lokaty oszczędnościowej bank jest obowiązany
wypłacić z tych rachunków kwotę wydatkowaną na koszty
pogrzebu posiadacza rachunku

osobie, która przedstawiła

rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów
-

w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu

zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku,

www.umcs.lublin.pl

2015-10-20

7

Śmierć posiadacza rachunku Art. 56.

• Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego

lub rachunku terminowej lokaty

oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi

dokonanie -

po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie

osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty
pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).

• Kwota wypłaty, o której mowa w ust. 1, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji,

nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie
w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku,

• Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może być w każdym czasie przez

posiadacza rachunku zmieniona lub odwołana na piśmie.

• Kwota wypłacona zgodnie z ust. 1 nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.

www.umcs.lublin.pl

Rachunek powierniczy (art. 59)

• Na rachunku powierniczym mogą być gromadzone wyłącznie środki pieniężne

powierzone posiadaczowi rachunku -

na podstawie odrębnej umowy - przez

osobę trzecią.

• Stronami umowy rachunku powierniczego są bank i posiadacz rachunku

(powiernik).

• Umowa, o której mowa w ust. 2, określa warunki, jakie powinny być spełnione, aby

środki pieniężne osób trzecich wpłacone na rachunek mogły być wypłacone
posiadaczowi rachunku lub aby jego dyspozycje w zakresie wykorzystania tych
środków mogły być zrealizowane.

• W razie wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko posiadaczowi

rachunku powierniczego -

środki znajdujące się na rachunku nie podlegają

zajęciu.

• W razie ogłoszenia upadłości posiadacza rachunku powierniczego - środki

pieniężne znajdujące się na tym rachunku podlegają wyłączeniu z masy upadłości.

• W przypadku śmierci posiadacza rachunku powierniczego zgromadzone na tym

rachunku kwoty nie wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku.

www.umcs.lublin.pl

2015-10-20

8

Rachunki bankowe dla firm

www.umcs.lublin.pl

• Obowiązek (?) posiadania rachunku bankowego.
• Obowiązek wykonywania za jego pośrednictwem rozliczeń

bezgotówkowych. (Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.
art. 22).

Rachunki dla klientów instytucjonalnych:
• Rachunek skonsolidowany
• Cash pooling

Numer rachunku bankowego

www.umcs.lublin.pl

Źródło: NBP, Numeracja banków i rachunków
bankowych, czerwiec 2014

2015-10-20

9

Zaawansowanie
bezgotówkowe w Polsce

W 2013 roku 87% badanych Polaków
zadeklarowało posiadanie przynajmniej

jednego konta bankowego.

Wzrost ubankowienia zanotowano przede

wszystkim wśród Polaków po 65. roku życia
(z 53% do 73%) oraz najmłodszych (z 70%

do 79%).

(

Postawy Polaków wobec obrotu

bezgotówkowego, Maison D., grudzień 2013)

www.umcs.lublin.pl

Czy posiada Pan/Pani konto
w banku?

(

Postawy Polaków wobec obrotu bezgotówkowego, Maison D., grudzień 2013)

2015-10-20

10

Liczba ROR (klienci indywidualni -

jedynie konta złotowe, bez rachunków

oszczędnościowych

)

Bank

IV kw. 2013

IV kw. 2014

Różnica

PKO BP i Inteligo

6 318 000

6 660 000

342 000

Bank Pekao SA

3 536 631

3 618 926

82 295

BZ WBK

2 810 000

2 911 942

101 942

mBank

2 684 632

2 882 631

197 999

ING Bank Śląski

2 106 000

2 265 000

159 000

Bank Millennium

1 489 924

1 567 086

77 162

Eurobank

1 422 900

1 411 160

-11 740

Alior Bank

1 232 500

1 312 800

80 300

Credit Agricole Bank Polska

1 057 015

1 019 945

-37 070

Getin Noble Bank

828 700

931 000

102 300

Bank Pocztowy

839 678

821 191

-18 487

BGŻ

646 234

659 621

13 387

Raiffeisen Polbank

409 000

475 740

66 740

T-

Mobile Usługi Bankowe

256 900

430 128

173 228

Bank BPH

428 000

428 000

0

Citi Handlowy

337 000

298 324

-38 676

Deutsche Bank

283 300

282 000

-1 300

BNP Paribas Bank

270 735

280 538

9 803

BOŚ*

218 900

225 900

7 000

Nordea Bank Polska

207 823

--

--

Orange Finanse

--

60 000

60 000

RAZEM:

27 383 872

28 541 932

1 365 883

www.prnews.pl

Wykluczenie finansowe

www.umcs.lublin.pl

Sytuacja, w

której osoba napotyka na trudności w dostępie

i/lub w korzystaniu z

usług oraz produktów finansowych w

zakresie

odpowiadającym jej potrzebom i umożliwiającym jej

prowadzenie normalnego

życia społecznego.

(Definicja Komisji Europejskiej)

2015-10-20

11

Rodzaje depozytów

www.umcs.lublin.pl

De

po

zyty

bieżące

terminowe

hybrydowe

oszczędnościowe

Depozyty bieżące (a’vista)

Depozyt bieżący to środki pieniężne klienta zgromadzone na

rachunku bieżącym lub pomocniczym, które są zdeponowane

w banku na termin nie oznaczony i które mogą być podjęte z

rachunku bez utraty należnego oprocentowania.

Z punktu widzenia banku depozyty te:
• wiążą klienta z bankiem,
• zachęcają klienta do korzystania z innych produktów i usług banku
• są źródłem stosunkowo taniego kapitału

www.umcs.lublin.pl

2015-10-20

12

Lokaty terminowe

www.umcs.lublin.pl

Obejmują środki pieniężne zdeponowane w banku

na z góry określony termin. Wypłata środków przed

ustalonym terminem powoduje obniżenie lub utratę
oprocentowania.

Konsekwencje zerwania lokaty przed terminem



Brak możliwości zerwania lokaty przed terminem jej zapadalności

 Dodatkowa prowizja za zerwanie lokaty
 Utrata prawa do odsetek


Obniżenie oprocentowania (np. do wysokości oprocentowania
rachunków a’vista lub 30% odsetek należnych za okres
przechowywania)

 Brak prowizji za zerwanie rachunku

Rodzaje lokat terminowych

www.umcs.lublin.pl

Rodzaj

waluty

złotowe

walutowe

Sposób

kapitalizacji

odsetek

Z

kapitalizacją

Bez

kapitalizacji

Oprocentowanie

Stałe

Zmienne

Możliwość

negocjacji

oprocentowania

Standardowe

Negocjowane

Termin

zapadalności

Określony termin

zapadalności

Nieokreślony

termin

zapadalności

(call)

2015-10-20

13

Internetowe rachunki oszczędnościowe

www.umcs.lublin.pl



wygoda oraz oszczędność czasu,



internetowy wniosek o otwarcie rachunku można wypełnić

24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu,



oprocentowanie lokat/rachunków internetowych jest

zwykle wyższe niż depozytów zakładanych w placówce,



wysoki poziom bezpieczeństwa.

Lokata progresywna (dynamiczna)

www.umcs.lublin.pl

– Kluczem lokaty progresywnej jest oprocentowanie rosnące wraz

z czasem jej trwania

. W każdym kolejnym miesiącu jest nieco

wyższe, aby na sam koniec osiągnąć poziom znacznie wyższy niż
średnia rynkowa.

– Zwykle reklamowana jako niezwykle wysoko oprocentowana. W

rzeczywistości realne oprocentowanie lokaty wcale nie odbiega od
oferty konkurencji, a nawet bywa niższe. Problem w tym, że
uśredniając oprocentowanie takiej lokaty, otrzymamy dużo mniej,
niż zapewnia nas reklama.

2015-10-20

14

Lokaty strukturyzowane

www.umcs.lublin.pl

Produkty strukturyzowane to najczęściej lokaty, której oprocentowanie nie jest
zależne jedynie od stóp procentowych, ale zależy np. od kursu akcji, ceny ropy lub
złota

Często są to produkty gwarantowane:
Klient zakładając taką lokatę otrzymuje gwarancję zwrotu wpłacanej kwoty plus
możliwość osiągnięcia zysków z inwestycji, np. na rynku ropy. Jeśli inwestycja w
ropę okaże się korzystna, klient inkasuje stosowną kwotę, a jeśli przyniesie stratę,
dostaje równowartość wkładu.

Cechą charakterystyczną lokat strukturyzowanych jest ograniczony w czasie okres
przyjmowania pieniędzy. Z reguły klienci wpłacają pieniądze przez kilkanaście dni
po czym następuje zamknięcie subskrypcji i zgromadzone środki zaczynają
„pracować”. Po okresie ustalonym w regulaminie lokaty (zwykle 2-4 lata) następuje
jej wygaśnięcie i wypłata zgromadzonych środków.

Lokata rentierska

www.umcs.lublin.pl



Jej charakterystyczną cechą jest sposób naliczania odsetek. W
odróżnieniu od klasycznych lokat, w których naliczone odsetki są
kapitalizowane, czyli doliczane do kwoty lokaty w przypadku lokaty
rentierskiej pozostają do dyspozycji klienta.

 Lokata rentierska

nie daje efektu procentu składanego, co jest

istotnym atutem wszelkich form oszczędzania.

2015-10-20

15

Segmentacja klienta indywidualnego

• Private banking (por. z wealth management)

• Personal banking

• Bankowość masowa

www.umcs.lublin.pl

Indywidualne konto emerytalne (IKE)

Indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego

(IKZE)

www.umcs.lublin.pl

Umowa o prowadzenie IKE lub IKZE zawierana jest w formie pisemnej
pomiędzy oszczędzającym a jedną z pięciu grup instytucji finansowych:
 bankiem - w formie rachunku lub lokaty bankowej,
 funduszem inwestycyjnym - w formie inwestycji w jednostki uczestnictwa

wybranych funduszy inwestycyjnych zarządzanych przez Towarzystwo
Funduszy Inwestycyjnych,

 dobrowolnym funduszem emerytalnym - - w formie inwestycji w jednostki

uczestnictwa ,

 ubezpieczycielem -

w formie polisy na życie z funduszem kapitałowym,



przedsiębiorstwem maklerskim - w formie rachunków papierów
wartościowych.

IKE obligacji PKO BP

– wyższe oprocentowanie. W ramach Konta IKE-

Obligacje można nabywać wszystkie rodzaje obligacji skarbowych
oferowanych na rynku pierwotnym.

2015-10-20

16

IKE

IKZE

Limit wpłat

Trzykrotność przeciętnego prognozowanego
wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce
narodowej na dany rok.

od 01.2014
Roczny limit wpłat na IKZE nie może przekroczyć
kwoty odpowiadającej 1,2 krotności przeciętnego
prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w
gospodarce narodowej na dany rok

Wypłata z

zachowaniem

korzyści

podatkowych

Po ukończeniu 60 lat lub 55 lat (po uzyskaniu
uprawnień emerytalnych) oraz spełnieniu
warunku: a) dokonywania wpłat na IKE co
najmniej w 5 dowolnych latach
kalendarzowych
albo
b) dokonania ponad połowy wartości wpłat nie
później niż na 5 lat przed.

Na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu
przez niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem
dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach
kalendarzowych.

Opodatkowanie

wypłaty

Brak.

od 01.2014
Wypłata podlega opodatkowaniu zryczałtowanym
podatkiem dochodowym w stawce 10 %

Korzyści

podatkowe

Zwolnienie z podatku od zysków
kapitałowych.

Zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych.
Wpłaty w danym roku podatkowym można odliczyć
od podstawy opodatkowania.

Wcześniejszy

zwrot środków

W całości lub w części („częściowy zwrot"), w
przypadku zysku do zapłaty podatek od
zysków kapitałowych.

W całości, brak „częściowego zwrotu", wypłata
zwiększa podstawę opodatkowania w danym roku.

Dziedziczenie

Nie

obowiązuje podatek od spadków i

darowizn. Osoby dziedziczące środki z innego
IKE mogą je od razu wypłacić i nie płacą z
tego tytułu podatku dochodowego.

od 01.2014
Nie

obowiązuje podatek od spadków i darowizn.

Osoby dziedziczące środki z IKZE będą musiały
zapłacić zryczałtowany podatek dochodowy w
stawce 10%

Popularność IKE i IKZE

www.umcs.lublin.pl

Ilość IKE w I półroczu 2015 wyniosła 838233 szt.

Z czego jedynie na 216843 kontach zanotowano

w tym okresie dokonanie wpłat.

Ilość IKZE w I półroczu 2015 wyniosła 554620

sztuk. Wpłat dokonano jedynie na 76149

kontach. (wzrost o 174% w porównaniu do I

półrocza 2014)

Dane: KNF

2015-10-20

17

www.umcs.lublin.pl

www.umcs.lublin.pl

2015-10-20

18

www.umcs.lublin.pl

Źródła finansowania banku

KNF, Raport o sytuacji banków 2014