mech_poj_rol_723[03].Z1.06

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Budowa, działanie, regulacje i zasady obsługi maszyn do zbioru ziemniaków

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Budowa, działania, regulacje i zasady obsługi maszyn do zbioru buraków

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności

w zakresie eksploatacji maszyn do zbioru roślin okopowych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, jakie powinieneś mieć
opanowane przed przystąpieniem do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem,

−

materiał nauczania – zawiera wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści
jednostki modułowej,

umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ćwiczenia, które zawierają wykaz maszyn, materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnego do
realizacji ćwiczenia,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć – zestaw zadań. Pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi
osiągnięcie założonego poziomu wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki
modułowej,

−

wykaz literatury.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Jednostka modułowa „Eksploatacja maszyn do zbioru roślin okopowych”, której treści teraz
poznasz jest jednym z elementów modułu „Eksploatacja maszyn, narzędzi i urządzeń
rolniczych”.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

723[03].Z1.01

Eksploatacja maszyn
i narzędzi do uprawy

roli

723[03].Z1.02

Eksploatacja

siewników i sadzarek

oraz narzędzi do

upraw

międzyrzędowych

723[03].Z1.03

Eksploatacja maszyn

i urządzeń do

nawożenia i ochrony

roślin

723[03].Z1.04

Eksploatacja maszyn

i urządzeń do zbioru

zielonek

723[03].Z1

Eksploatacja narzędzi, maszyn

i urządzeń rolniczych

723[03].Z1.05

Eksploatacja maszyn

do zbioru zbóż

723[03].Z1.06

Eksploatacja

maszyn do zbioru
roślin okopowych

723[03].Z1.07

Eksploatacja urządzeń

stosowanych

w budynkach

inwentarskich

723[03].Z1.08

Organizowanie

transportu

w gospodarstwie

rolnym

723[03].Z1.09
Wykonywanie

zabiegów

agrotechnicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami i terminami z zakresu techniki rolniczej,

–

posługiwać się dokumentacją techniczną,

–

rozróżniać podstawowe elementy konstrukcji maszyn i urządzeń,

–

rozróżniać podstawowe materiały eksploatacyjne,

–

korzystać z katalogów, instrukcji i innych źródeł informacji,

–

użytkować komputer,

–

posługiwać się podstawowymi narzędziami monterskimi,

–

stosować ogólne przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska,

–

stosować zasady współpracy w grupie,

–

uczestniczyć w dyskusji i prezentacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

scharakteryzować metody zbioru ziemniaków i buraków,

–

wyjaśnić wymagania agrotechniczne stawiane maszynom do zbioru roślin okopowych,

–

scharakteryzować sposoby niszczenia łęcin,

–

scharakteryzować budowę, zasadę działania i regulacje kopaczek,

–

obsłużyć kopaczki do ziemniaków,

–

scharakteryzować budowę, działanie i zasady regulacji kombajnów do zbioru
ziemniaków,

–

obsłużyć kombajn do zbioru ziemniaków,

–

wykonać naprawę i konserwację kombajnu do zbioru ziemniaków,

–

scharakteryzować maszyny do zbioru buraków,

–

scharakteryzować budowę, działanie i zasady regulacji kombajnów do zbioru buraków,

–

obsłużyć kombajn do zbioru buraków,

–

wykonać naprawę i konserwację kombajnu do zbioru buraków,

–

scharakteryzować budowę maszyn do wieloetapowego zbioru buraków,

–

zastosować przepisy bhp podczas obsługi maszyn do zbioru okopowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Budowa, działanie, regulacje i zasady obsługi maszyn do

zbioru ziemniaków

4.1.1. Materiał nauczania

Zbiór ziemniaków jest zabiegiem trudnym. Trudności te związane są ze zmiennością

warunków środowiska, w którym rozwijają się ziemniaki oraz z ich cechami fizycznymi.

Kopiąc ziemniaki, podkopujemy znaczne ilości gleby, której stosunek wagowy do plonu

ziemniaków wynosi ok. 40:1 ÷ 60:1. Uwzględniając ponadto różnorodność i zmienność cech
środowiska, tzn. różny stopień wilgotności, zachwaszczenia, zakamienienia i przesiewalności
gleby, otrzymamy pierwszą grupę trudności przy zbiorze ziemniaków. Następna trudność
spowodowana jest cechami fizycznymi ziemniaków, takimi jak:

−

wrażliwość ziemniaków na uszkodzenia mechaniczne,

−

podobieństwo kształtów i wielkości ziemniaków do kształtu i wielkości kamieni i brył
ziemi.
Trudności te mają wpływ na poziom wymagań agrotechnicznych stawianych maszynom

do zbioru ziemniaków. Do ważniejszych wymagań stawianych kopaczkom do ziemniaków
należy zaliczyć:

−

zbiór całych ziemniaków, wśród których liczba ziemniaków uszkodzonych nie powinna
przekraczać 4% plonu,

−

dokładność zbioru, przy stratach nie przekraczających 4% plonu na glebach łatwo
odsiewalnych.
Do ważniejszych wymagań stawianych kombajnom do ziemniaków należy zaliczyć:

−

czystość  zbioru,  zanieczyszczenia  ziemniaków  ziemią,  kamieniami  i  resztkami
roślinnymi  nie  może  przekraczać  15%  plonu  na  glebach  trudno  odsiewalnych,  10%
w przypadku  gleb  łatwo  odsiewalnych,  w  tym  zawartość  porostu  nie  powinna
przekraczać 1%,

−

straty bulw o wymiarach większych niż 25 mm nie mogą przekraczać 0,8 t/ha,

−

masa  ciężko  uszkodzonych  bulw  nie  może  przekraczać  3%,  średnio  uszkodzonych
–  8%,  a  lekko  uszkodzonych  –  15%  masy  plonu.  Za  uszkodzenia  ciężkie  uważa  się
uszkodzenia  bulw  na  głębokość  powyżej  5 mm,  uszkodzenia  średnie  na  głębokość
1,7÷5 mm i uszkodzenia lekkie poniżej 1,7 mm. Jako uszkodzenia przyjmuje się nie tylko
rany  miąższu,  lecz  także  jego  zaczernienia  powstałe  w  wyniku  uderzeń  o  kamienie  lub
części maszyny.

Maszyny  do  zbioru  ziemniaków  powinny  mieć  dużą  wydajność,  wysoką  sprawność

techniczną, prostą konstrukcję i obsługę przy małej wrażliwości na zmienną wilgotność,
strukturę i zachwaszczenie gleby.

Do zbioru ziemniaków używane są następujące, podstawowe maszyny:

−

rozdrabniacze łęcin,

−

kopaczki do ziemniaków,

−

kombajny do ziemniaków.

O wyborze rodzaju maszyny i sposobu zbioru ziemniaków decydują warunki glebowe

i wielkość danego gospodarstwa.

Ziemniaki powinny być zbierane w momencie ich pełnej dojrzałości, która

charakteryzuje się stwardnieniem (skorkowaceniem) skórki i łatwym odrywaniem się bulw od

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stolonów.  Skórka  nie  powinna  się  przesuwać  pod  naciskiem  palca.  Miarą  dojrzałości  może
być także żółknięcie liści i zasychanie łodyg (należy przy tym uwzględnić, że te same objawy
może  wywołać  zaraza  ziemniaczana).  Zbiór  ziemniaków  w  stadium  pełnej  dojrzałości
zapewnia  właściwą  jakość  plonu  i  większą  odporność  ziemniaków  na  uszkodzenia
mechaniczne  w  czasie  zbioru  i  transportu.  Jedynie  wczesne  odmiany  jadalne  są  zbierane
w okresie niepełnej dojrzałości bulw.

Przed przystąpieniem do wykopywania ziemniaków może zachodzić potrzeba usunięcia

z plantacji  łęcin,  które  mogą  utrudniać  pracę  maszyn.  Ziemniaki  pozbawione  swojej  części
nadziemnej  szybciej  dojrzewają,  twardnieje  ich  skórka,  a  miąższ  staje  się  mniej  sprężysty,
gdyż na skutek zmniejszenia się zawartości wody maleją naprężenia wewnętrzne w bulwach.
Niszczenie  łęcin  może  być  prowadzone  sposobem  chemicznym,  mechanicznym  lub
kombinowanym.

Chemiczne usuwanie łęcin polega na opryskiwaniu plantacji, przy pomocy opryskiwaczy,

środkami chemicznymi. Opryskiwanie wykonuje się 2 do 3 tygodni przed planowanym
rozpoczęciem zbioru. Najczęściej stosowany jest herbicyd „Reglone”.

Mechaniczne rozdrabnianie łęcin wykonuje się 5÷10 dni przed terminem zbioru, stosując

rozdrabniacze do łęcin. Gęste łęciny poważnie utrudniają kopanie ziemniaków zwłaszcza
wówczas, gdy zbiór wykonuje się kopaczkami. Do usuwania łęcin mogą być również
stosowane inne maszyny np. ścinacze zielonek lub sieczkarnie polowe.

Metoda kombinowana polega na połączeniu zabiegów opryskiwania z mechanicznym

rozdrabnianiem. Zabiegi te wykonuje się l lub 2 dni przed zbiorem.

Rys. 1. Schemat rozdrabniacza łęcin Z304/0-4: 1 – głowice rozdrabniające, 2 – łańcuchy ścinające,

3 – podwójne koło pasowe, 4 – przekładnia stożkowa, 5 – wałek przegubowo-teleskopowy,
6 – osłona blaszana, 7 – osłona z tkaniny, 8 – osłona przekładni pasowej, 9 – stojak zawieszenia,
10 – mechanizm regulacji koła podporowego [9, s. 356]

W przedstawionym na rys. 1 rozdrabniaczu głównymi zespołami roboczymi są głowice

rozdrabniające.  Rozdrabniacze  służą  do  mechanicznego  niszczenia  łęcin.  Każda  głowica
składa się z wałka z dwudzielną tarczą, w której zamocowane są łańcuchy ścinające. Głowice
otrzymują  napęd  za  pośrednictwem  przekładni  zębatej  i pasowej  o  takim  przełożeniu,  przy
którym łańcuchy wirują z prędkością obwodową ok. 60 m/s. Przy takiej prędkości uderzenia
łańcuchów  są  dostatecznie  silne,  żeby  ściąć  i  rozdrobnić  łęciny.  Najlepsze  wyniki  uzyskuje
się wtedy, gdy łańcuchy wirują około 5 cm nad redliną i uderzają w podstawy krzaków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Rozdrabniacz bijakowy łęcin Z319 – widok ogólny: 1 – rama, 2 – ramię z kołem, 3 – ramię regulatora

lewe, 4 – ramię regulatora prawe, 5 – podpórka, 6 – zaczep, 7 – klawisz boczny, 8 – klawisz, 9 – klawisz
długi, 10 – pokrywa lewa przekładni pasowej, 11 – pokrywa prawa przekładni pasowej, 12 – pokrywa,
13 – przewód podłączeniowy, 14 – przenośne urządzenie oświetleniowe lewe, 15 – przenośne urządzenie
oświetleniowe prawe, 16 – wał przegubowo-teleskopowy, 17 – zawiesie łańcuchowe, 18 – korba regulacji
wysokości ścinania [4, s. 5]

Rozdrabniacz, przedstawiony na rysunku 2, jest to maszyna zawieszana z napędem

zespołów  roboczych  od  wału  odbioru  mocy  ciągnika.  Rozdrabniacz  ma  dwa  bębny
zamontowane  współosiowo.  Częściami  roboczymi  są  bijaki  mocowane  zawiasowo,
rozmieszczone  na  bębnach  spiralnie  w  czterech  rzędach.  Większość  bijaków  jest  mocowana
bezpośrednio do bębna. Bijaki ścinające łęty i chwasty w bruzdach są mocowane pośrednio za
pomocą  przedłużaczy,  które  zwiększają  promienie  zawieszania  bijaków.  W  ten  sposób
pracujące  bębny  mają  zróżnicowaną  średnicę,  co  zapewnia  dokładniejsze  ścinanie  łęcin
i chwastów na całej szerokości roboczej. Bijaki na bębnach można przestawiać dostosowując
rozstawienie bijaków z przedłużaczami do szerokości międzyrzędzi – rysunek 3 i 4.

Rys. 3. Schemat rozmieszczenia bijaków, przedłużaczy i poszczególnych klawiszy rozdrabniacza do odpowiedniej

szerokości międzyrzędzi: a – do szerokości 62,5 cm, b – do szerokości 67,5 cm, 1 – bijak, 2 – przedłużacz,
3 – klawisz, 4 – długi klawisz, 5 – klawisz boczny, 6 – koło podporowe [4, s. 14]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Mocowanie bijaków w bębnie bijakowym rozdrabniacza: 1 – wał, 2 – ucho, 3 – tulejka gumowa,

4 – bijak, 5 – sworzeń, 6 – zawleczka, 7 – podkładka, 8 – przedłużacz [4, s. 17]

Oprócz przestawienia bijaków, dostosowanie rozdrabniacza do odpowiedniej szerokości

międzyrzędzi dotyczy regulacji rozstawu kół podporowych.

Rys. 5. Koło podporowe. 1 – ramię z kołem, 2 – ramię regulatora, 3 – śruba, 4 – nakrętka, A- nastawienie na

rozstaw rzędów 62,5 cm, B – rozstaw 67,5 cm [4, s. 13]

Rozdrabniacz łęcin Z319 wyposażony jest w zestaw kół podporowych, które umożliwiają

pracę w redlinach o szerokości międzyrzędzi 62,5 cm lub 67,5 cm. Regulacja kół
podporowych na określony rozstaw odbywa się poprzez przestawienie ramion kół 1 (rys. 5)
w stosunku do ramion regulatorów 2.

W tym celu należy wykręcić nakrętki 4 śrub mocujących 3, przesunąć ramię z kołem

odpowiednio w prawo lub w lewo wzdłuż kołnierza ramienia regulatora, po czym zamocować
śruby 3 z nakrętkami.

Wysokość ścinania porostu reguluje się przez bezstopniowe podnoszenie lub opuszczanie

rozdrabniacza na kołach podporowych w płaszczyźnie pionowej przez obrót korb 18 (rys. 2).
Regulację wysokości ścinania przeprowadzić należy z obu stron maszyny w taki sposób, aby
wysokość ścinania na całej szerokości rozdrabniacza była jednakowa. Zakres wysokości
ścinania porostu od podłoża wynosi od 10÷235 mm w uprawach redlinowych.

Kopaczki do ziemniaków, w zależności od sposobu zagregatowania z ciągnikiem, dzieli

się na kopaczki półzawieszane i zawieszane, natomiast w zależności od liczby jednocześnie
podkopywanych redlin, rozróżnia się na jednorzędowe i dwurzędowe. Oprócz tego kopaczki
dzieli się ze względu na budowę mechanizmu wykopującego. Ziemniaki wydobyte przez te
kopaczki muszą być następnie ręcznie zebrane z powierzchni pola.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kopaczki wibracyjne

Kopaczka Z622 (rys. 6) jest maszyną jednorzędową zawieszaną na podnośniku

hydraulicznym ciągnika. Z przodu kopaczki znajduje się lemiesz 1, a po jego bokach znajdują
się dwa kroje: talerzowy 4 i nożowy 5. Krój talerzowy i nożowy odcinają redlinę ograniczając
tym samym ilość gleby podkopywanej przez lemiesz i kierowanej na odsiewacze, stabilizując
jednocześnie kopaczkę podczas pracy.

Rys. 6. Kopaczka wibracyjna: 1 – lemiesz, 2 – odsiewacz przedni, 3 – odsiewacz tylny, 4 – krój talerzowy,

5 – krój nożowy, 6 – oś, 7 – wał wykorbiony, 8 – ramię odsiewacza, 9 – rama [10, s. 249]

Kopaczka jest wyposażona w dwa odsiewacze wibracyjne 2 i 3. Są one za pomocą

korbowodów  połączone  z  wałem  wykorbionym  7,  stanowiącym  układ  napędowy  kopaczki.
Wał  wykorbiony  jest  napędzany  od  WOM ciągnika, wobec  czego  odsiewacze  są  wprawiane
w  ruch  drgający  na  skutek,  czego  gleba  na  tych  odsiewaczach  odsiewa  się  między  prętami,
a ziemniaki pozbawione gleby układane są w rzędy.

Kopaczki przenośnikowe

Kopaczka półzawieszona przenośnikowa Z 609 jest przeznaczona do wykopywania

ziemniaków  jednocześnie  z  dwu  rzędów.  Może  być  stosowana  na  glebach  lekkich  i  średnio
zwięzłych,  na  plantacjach  mało  zakamienionych  i  zachwaszczonych,  gdy  łęciny  są
zasychające lub ścięte. Kopaczka może pracować na równinach oraz na zboczach, których kąt
nachylenia  nie  przekracza  3°.  Kopie  ona  ziemniaki,  oczyszcza  je  z  ziemi  i  układa  pasem
szerokości  około  80 cm.  Umożliwia  to  kopanie  „na  zapas",  tj.  bez  potrzeby
natychmiastowego  zbierania.  Najlepsze  wyniki  osiąga  się  przy  pracy  na  glebach  o  średniej
wilgotności,  gdyż  wówczas  odsiewalność  gleby  jest  najlepsza.  Aby  zapewnić  właściwą
i bezawaryjną  pracę  kopaczki,  należy  usunąć  z  pola  łeciny  lub  zniszczyć  je  za  pomocą
rozdrabniacza łęcin.

Kopaczka przenośnikowa (rys. 7) jest maszyną dwurzędową półzawieszaną, zawieszoną

za  pomocą  specjalnej  ramy  13  na  układzie  trzypunktowym,  co  umożliwia  wykorzystanie
podnośnika  ciągnikowego  do  wydźwigu  maszyny  z  położenia  transportowego  w  robocze
i odwrotnie.  Zespołami  roboczymi  kopaczki  są  lemiesze  wykopujące  ziemniaki  z  dwóch
rzędów  oraz  przenośniki  prętowe  umieszczone  za  lemieszami.  Każdy  z  lemieszy  jest
zakończony  klawiszami  zamontowanymi  wahliwie,  zapobiegającymi  blokowaniu  się
przenośników  przy  lemieszach  w  przypadku  dostania  się  między  lemiesz  a  przenośnik
kamienia  lub  innego  twardego  przedmiotu.  Przenośnik  prętowy  składa  się  z  dwóch
łańcuchów,  między  którymi  są  umieszczone  pręty  poprzeczne.  Podczas  pracy  kopaczki
ziemia z redliny podebranej przez lemiesze jest odsiewana na przenośnikach, przesypując się
przez prześwity między prętami we przenośniku tylnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Kopaczka przenośnikowa Z609: a) widok, b) schemat działania, c) wstrząsacz eliptyczny, d) lemiesz

1  –  lemiesz,  2  –  klawisz,  3  –  przenośnik  przedni,  4  –  przenośnik  tylny,  5  –  rolka  kierująca,
6  –  wstrząsacz  eliptyczny,  7  –  rolki  podtrzymujące,  8  –  ekran,  9  –  wał  przegubowo-teleskopowy,
10  –  rama,  11  –  koło  jezdne,  12  –  koło  podporowe,  13  –  rama  zawieszenia,  14  –  zsyp  rusztowy
[10, s. 247]

Do ramy kopaczki jest umocowany ekran 8 uniemożliwiający wyrzucanie ziemniaków

poza ściany boczne kopaczki. Na przenośniku pozostają ziemniaki, które spadają za maszyną.
Do  jednej  ze  ścian  bocznych  kopaczki  jest  przymocowany  zsyp  rusztowy  14,  dzięki  czemu
spadające  z  przenośnika  tylnego  ziemniaki  są  układane  na  powierzchni  pola  w  rzędach
szerokości ok. 80 cm, przez co powstaje pas ziemi nie przykryty ziemniakami, umożliwiający
kolejne  przejazdy  agregatu.  W celu  zapewnienia  dobrego  odsiewania  ziemi  pod
przenośnikami  prętowymi  są  umieszczone  wstrząsacze  wykonane  w postaci  nienapędzanych
eliptycznych  kół  zębatych  -  rys.  7c.  Podczas  ruchu  przenośnika,  eliptyczne  koła  zębate
wstrząsaczy  powodują  intensywne  ruchy  przenośnika  w  kierunku  prostopadłym  do  jego
przesuwu.

Kopaczka przenośnikowa posiada dwa koła jezdne, a w przedniej części koło podporowe,

które  może  być  ustawiane  w  różnych  położeniach  względem  lemieszy  maszyny.  Umożliwia
to  regulację  i  dokładne  utrzymanie  potrzebnej  głębokości  kopania  ziemniaków.  Regulację
wykonuje  się  skokowo  przez  przetknięcie  sworznia  w  jednym  z  otworów.  Zagłębienie
lemieszy  powinno  być  jak  najpłytsze,  jednak  takie,  aby  wszystkie  ziemniaki  były
wykopywane.  Jednocześnie  należy  zwracać  uwagę,  aby  nie  występowało  uszkadzanie
ziemniaków  przez  lemiesze.  Należy  pamiętać,  że  zbyt  duże  zagłębienie  lemieszy  powoduje
podawanie  większej  ilości  gleby  na  przenośniki,  co  w  znacznym  stopniu  utrudnia  jej
odsiewanie i przyspiesza zużywanie się elementów przenośnika prętowego.

Elementami napędzanymi w kopaczce są przenośniki prętowe. Pobierają one napęd od

WOM  ciągnika,  przez  wał  przegubowo-teleskopowy  2,  przekładnię  zębatą  stożkową  3
i przekładnię  pasową  z  pasem  klinowym  6  (rys.  8).  Na  wałach  napędowych  4  i  7
przenośników  prętowych  są  osadzane  koła  łańcuchowe  5,  napędzające  przenośniki.
Do zabezpieczenia  zespołów  kopaczki  przed  przeciążeniem  służy  sprzęgło  przeciążeniowe
1 umieszczone  w  wale  przegubowo-teleskopowym  kopaczki.  Sprzęgło  przeciążeniowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tarczowo-kulkowe jest przymocowane do ramy. Zabezpiecza ono napęd oraz elementy
robocze kopaczki przed zniszczeniem. Sprzęgło jest nastawione fabrycznie na moment
260+20 Nm i zaplombowane.

Rys. 8. Układ napędu kopaczki przenośnikowej Z609: 1 – sprzęgło przeciążeniowe, 2 – wał przegubowo-

teleskopowy, 3 – przekładnia stożkowa, 4 – wał napędowy przenośnika przedniego, 5 – koło
łańcuchowe, 6 – przekładnia pasowa z pasem klinowym, 7 – wał napędowy przenośnika tylnego,
8 – napinacz [10, s. 248]

Przed wyjazdem w pole należy sprawdzić:

−

wszystkie połączenia śrubowe (poluzowane dokręcić) zwracając szczególną uwagę na
umocowanie lemieszy, sprzęgła przeciążeniowego, wstrząsaczy, tarcz kół jezdnych oraz
kół łańcuchowych,

−

układ jezdny i ogumienie; ciśnienie powietrza w ogumieniu powinno wynosić 0,3 MPa,

−

stan rolek i wytrząsaczy, tj. pierścieni gumowych i tulei łożyskowych (stalowych
i żeliwnych); w razie nadmiernego ich zużycia wymienić na nowe,

−

stan przenośników; w razie zużycia elementów należy je wymienić na nowe,

−

poziom oleju w stożkowej przekładni zębatej powinien znajdować się między dwoma
nacięciami na wskaźniku poziomu oleju,

−

kopaczkę należy nasmarować wg schematu smarowania.

Ze względu na bardzo ciężkie warunki pracy kopaczkę należy smarować ściśle według

schematu smarowania. Przed smarowaniem trzeba dokładnie oczyścić zawory kulkowe. Rolki
i wstrząsacze  powinny  być  smarowane  do  momentu  ukazania  się  smaru  od  strony  ścian
kopaczki.  Smary  należy  przechowywać  w  szczelnych  naczyniach  i  chronić  przed  kurzem.
Do  smarowania  przekładni  trzeba  używać  oleju  przekładniowego.  Stan  oleju  należy
sprawdzać, co trzy dni, zwracając uwagę  na  jego  wygląd.  Jeżeli przy roztarciu oleju  między
palcami występują ślady ciała metalicznego, olej w przekładni trzeba wymienić, przepłukując
przekładnię olejem maszynowym, który należy dokładnie spuścić i dopiero wówczas napełnić
przekładnię  właściwą  ilością  świeżego  oleju.  Olej  powinien  być  wymieniany  zwykle  po
każdych 100 godzinach pracy (raz w sezonie). Do przekładni należy wlać około l litra oleju,
którego  poziom,  sprawdzony  za  pomocą  wskaźnika  umieszczonego  w  śrubie  zaworowej
przekładni, powinien znajdować się między dwoma nacięciami wskaźnika.

Konserwacja i przechowywanie

Codziennie po zakończeniu pracy kopaczkę należy oczyścić z ziemi, kurzu itp. Kopaczka

powinna być przechowywana w pomieszczeniach chroniących ją przed negatywnymi
wpływami czynników atmosferycznych. Po zakończonym sezonie pracy należy:

−

oczyścić dokładnie całą maszynę z ziemi i innych zanieczyszczeń,

−

rozpiąć i zdjąć przenośniki, dokonać ich przeglądu; elementy zużyte i uszkodzone
wymienić na nowe lub naprawić,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zdjąć wszystkie rolki i wstrząsacze, zdemontować je, a elementy zużyte wymienić na
nowe,

−

zmontować rolki i wstrząsacze, założyć przenośniki,

−

nasmarować wszystkie punkty smarowania według schematu smarowania,

−

części metalowe niemalowane oczyścić i odrdzewić, przemyć naftą i pokryć smarem
Antykor podgrzanym do temperatury 60°C,

−

miejsca o uszkodzonej malaturze dokładnie oczyścić i odrdzewić, następnie pokryć farbą
podkładową i po wyschnięciu podkładu pomalować emalią nawierzchniową,

−

zdjąć pasy klinowe, wymyć i przechowywać w suchym i chłodnym pomieszczeniu,
chroniąc je przed działaniem promieni słonecznych,

−

ustawić kopaczkę na podporach drewnianych, tak aby koła nie dotykały ziemi;
zmniejszyć ciśnienie powietrza w ogumieniu do około 0,05–0,1 MPa.

Ze względu na trudne warunki pracy kopaczki i dość szybkie tempo zużywania się

niektórych elementów zachodzi konieczność ich wymiany. Naprawy takie dokonywane są
stosunkowo często w obrębie przenośników odsiewających.

Wymiana elementów przenośnika przedniego.
Elementy przenośnika przedniego można wymienić w warunkach polowych.

Rys. 9. Przenośnik przedni. 1 – pręt wygięty, 2 – płytka, 3 – łącznik, 4 – ogniwo, 5 – płytka, 6 – zawleczka,

7 – nit, 8 – pręt prosty [3, s. 13]

Do najczęściej spotykanych uszkodzeń należy pękanie prętów 1 (rys. 9) w miejscu ich

łączenia z płytkami 2.

Aby wymienić pręt podwójny, należy:

−

wyłączyć silnik ciągnika,

−

ustawić przenośnik (przez pokręcanie wałem napędzającym), tak aby uszkodzony pręt
znalazł się poniżej rolki kierującej (napinającej),

−

odgiąć i wyjąć zawleczki 6 z uszkodzonego pręta oraz z dwu sąsiednich prętów,

−

zdjąć płytki 5 z uszkodzonego pręta i z sąsiednich prętów,

−

zdjąć dwa ogniwa 4 łączące uszkodzony pręt podwójny z sąsiednimi,

−

wykonać te same czynności z drugiej strony przenośnika,

−

wyjąć uszkodzony pręt podwójny,

−

założyć nowy pręt podwójny i zmontować przenośnik wykonując wymienione czynności
w odwrotnej kolejności.

Kierunek przesuwu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu wymiany uszkodzonego ogniwa należy wyjąć dwie zawleczki 6 i zdjąć

współpracujące  z  ogniwem  płytki  5.  W warsztacie  można  naprawić  pęknięty  pręt  podwójny
przez  spawanie  i  przynitowanie  nowego  łącznika  3.  W  razie  przetarcia  się  tulejek  ogniw
można  je  odwrócić  tak,  aby  płaszczyzna  mniej  wyrobiona  opierała  się  o  koło  łańcuchowe
i rolki.  W  czasie  pracy  przenośnik  przedni  stopniowo  wydłuża  się.  W  razie  nadmiernego
wydłużenia  przenośnik  może  ocierać  się  o  układ  jezdny.  Dlatego  po  wykopaniu  10

÷15 ha

ziemniaków przenośnik przedni należy skrócić o 8 cm, wyjmując pręt podwójny i dwa
ogniwa (po jednym z każdej strony przenośnika).

Rolki kierujące i wstrząsacze eliptyczne – naprawa.
Przenośniki są podtrzymywane i prowadzone za pomocą rolek kierujących. a wstrząsacz

za pomocą wstrząsaczy. Wszystkie rolki i wstrząsacze mają panewki wykonane z rurek
stalowych hartowanych, a powierzchnie rolek współpracujące z przenośnikiem są ogumione.

Natomiast pierścienie rolek kierujących i pierścienie wstrząsaczy współpracujące

z przenośnikiem  tylnym  są  wykonane  z  żeliwa  sferoidalnego.  Pierścienie  te  są  wymieniane
podobnie  jak  pierścienie  gumowo-metalowe.  Codziennie  trzeba  sprawdzać  stan  pierścieni
gumowych.  W  razie  stwierdzenia  zużycia  lub  zdarcia  gumy  pierścień  powinien  być
wymieniony na nowy. W tym celu należy (rys.10):

−

odgiąć podkładkę i odkręcić nakrętkę mocującą rolkę (przy rolce kierującej dodatkowo
rozpiąć przenośnik),

−

wyjąć rolkę z ramy maszyny (nie zgubić kołka zabezpieczającego czop przed obracaniem
się),

−

ściągnąć pierścień stalowy, do którego była przymocowana guma, lub przeciąć go piłką
do cięcia metali,

−

nałożyć nowy pierścień gumowo-metalowy i wtłoczyć go na rolkę,

−

wmontować rolkę w ramę i koniecznie zabezpieczyć kołkiem czop rolki przed
obracaniem się.
Podobnie należy postępować przy wymianie wstrząsacza.
Aby wymienić elementy łożyska ślizgowego rolki lub wstrząsacza, należy:

−

wymontować rolkę (wstrząsacz) z kopaczki i oczyścić ją z ziemi,

−

wyjąć pierścień sprężysty 9,

−

czopem 1 wybić (wycisnąć) zaślepkę 10,

−

wyciągnąć z piasty rolki (wstrząsacza) czop 1 wraz z tulejką 3 i podkładką 2,

−

wymienić panewkę 3 (jeżeli jest zużyta).

Rys. 10. Rolka kompletna: 1 – czop, 2 – podkładki, 3 – tulejka długa, 4 – rolka, 5 – pierścień gumowo-

metalowy, 6 – zasłonka, 7 – tulejka krótka, 8 – nakładka, 9 – pierścień sprężysty, 10 – zaślepka
[3, s. 15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wszystkie elementy należy oczyścić z ziemi i smaru, a zużyte wymienić na nowe

i zmontować je w odwrotnej kolejności.

Rolki kierujące przedniego przenośnika są umocowane uchylnie w dźwigni

dwuramiennej  na  jednym  z  ramion.  Do  drugiego  ramienia  jest  przymocowana  sprężyna
naciągowa. Sprężyna ta musi być dobrze napięta. W tym celu trzeba włączyć napęd kopaczki
i obserwować  odchylenie  rolek.  Jeżeli  rolki  pod  wpływem  przesuwającego  się  przenośnika
wykazują  nieduże  odchylenie  od  górnego  położenia,  to  znaczy,  że  napięcie  sprężyn  jest
właściwe.  Jeżeli  rolki  odchylają  się  do  dołu,  należy  napiąć  sprężyny  wkręcając  nakrętki  na
śrubę regulacyjną.

Aby wymienić pręt przenośnika tylnego (rys. 11), należy:

−

wybić z dwu stron sprężyny z pręta położonego w pobliżu uszkodzonego pręta, a w razie
potrzeby wycisnąć lub wybić jeszcze kilka sąsiednich prętów,

−

wcisnąć lub wbić młotkiem nowy pręt w otwory pasów uzębionych (aby końcówki pręta
łatwiej wchodziły w otwory pasów, należy je zamoczyć w roztworze mydlanym),

−

założyć podkładki 3 (rys. 11) i wcisnąć lub wbić sprężyny zaciskowe w poprzednie
miejsca i właściwie ustawić sąsiednie pręty,

−

założyć przenośnik na maszynę zgodnie z kierunkiem przesuwu.

Rys. 11. Przenośnik tylny z pasami gumowymi: 1 – pas uzębiony, 2 – pręt przenośnika, 3 – podkładka okrągła,

4 – sprężyna zaciskowa [3, s. 12]

Pręty przenośnika w czasie pracy kopaczki muszą być ustawione równolegle. W razie

zauważenia skośnego ustawienia się prętów należy niezwłocznie:

−

wyłączyć silnik ciągnika,

−

usunąć przyczynę (np. kamień) skośnego ustawienia się prętów,

−

częściowo odkręcić rolkę kierującą od strony koła napędowego,

−

ustawić równolegle pręty przenośnika przez kilkakrotne szarpnięcie przenośnikiem przy
kole napędzającym, na którym nastąpiło przeskoczenie.
Pewną odmianą kopaczki przenośnikowej jest kopaczka rzędująca (rys. 12). Oprócz

zespołów  wcześniej  przedstawionych  ma  ona  dodatkowy  przenośnik  prętowy  poprzeczny
ustawiony  w miejscu  zsypów,  tzn.  za  głównymi  przenośnikami  prętowymi.  Kopaczka
rzędująca układa ziemniaki nie za maszyną, lecz w pasie równoległym do kierunku jej ruchu,
między  redlinami  sąsiednich  rzędów.  Wykopując  w  ten  sposób  dwurzędową  kopaczką
ziemniaki  z  dwóch  sąsiednich  redlin  można  uzyskać  efekt  tzw.  wzbogacenia  plonu,  gdyż
wówczas  ziemniaki  z czterech  redlin  zostaną  ułożone  w  jednym  rzędzie.  Taki  rząd
ziemniaków  jest  zbierany  przy  następnym  przejściu  dwurzędowego  kombajnu  do
ziemniaków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 12. Kopaczka urzędująca: a) widok ogólny, b) schemat napędu przenośników prętowych; 1 – rama główna, 2 – rama

poprzecznego przenośnika prętowego, 3 – koła jezdne, 4 – lemiesze, 5 – przenośnik prętowy przedni, 6 – przenośnik
prętowy tylny, 7 – przenośnik prętowy pomocniczy, 8 – rolki prowadzące, 9 – rolki podtrzymujące,
10 – wstrząsacze, 11 – rama zawieszenia, 12 – wał napędowy, 13 – sprzęgło przeciążeniowe, 14 – wał przegubowy,
15 – przekładnia zębata stożkowa, 6 – przekładnia pasowa, 17 – wał przegubowy napędu przenośnika poprzecznego,
18 – przekładnia łańcuchowa, 19 – koło podporowe, 20 – ekran [6, s. 362]

Przedstawiona w opracowaniu kopaczka dwurzędowa, półzawieszana Z 609 jest maszyną

powszechnie stosowaną w Polsce.

Wprowadzane są obecnie nowe rozwiązania konstrukcyjne kopaczek przenośnikowych.

Główne zmiany polegają na:

−

wyposażeniu kopaczek w kroje tarczowe, ułatwiające przemieszczanie się podkopanej
masy na przenośnik odsiewający,

−

umożliwieniu regulacji intensywności wstrząsania przenośnika odsiewającego,

−

częściowym otuleniu prętów przenośnika odsiewającego oraz uzyskaniu możliwości
zmiany prędkości tego przenośnika w celu zmniejszenia wielkości uszkodzeń
ziemniaków na tym elemencie,

−

montowaniu dodatkowego walca ugniatającego spulchnioną redlinę za maszyną, dzięki
któremu ziemniaki spadają na ugnieciona glebę i są czystsze oraz łatwiejsze do
podebrania,

−

powlekaniu zsypów w celu zmniejszenia ilości i wielkości uszkodzeń ziemniaków.

Rys. 13. Zawieszana kopaczka przenośnikowa

Wega 1400. Na rysunku widoczne kroje
tarczowe i pręty otulone przenośnika [12]

Rys. 14. Walec ugniatający spulchnioną redlinę za

maszyną

jako

wyposażenie

dodatkowe

kopaczek Wega [12]

Wprowadzane modyfikacje w konstrukcji maszyn do zbioru ziemniaków mają na celu

między innymi ograniczenie powstawania uszkodzeń zbieranego plonu w trakcie ich pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Kopaczka dwurzędowa do ziemniaków

Wega  1600.  Na  rysunku  w  wersji
z dwiema  rolkami  kopiującymi,  czterema
krojami  tarczowymi  oraz  możliwością
zmiany

prędkości

przenośnika

odsiewającego [12]

Rys. 16. Powlekane zsypy tylne kopaczki przenośnikowej

Wega 1600. Na rysunku widoczne są też pręty
otulone przenośnika odsiewającego, (co drugi
pręt jest otulony) [12]

Uszkodzenia ziemniaków podczas zbioru powstają w wyniku:

−

uderzenia o elementy konstrukcyjne kopaczki,

−

podatności odmian na uszkodzenia oraz warunki wegetacji i zbioru.
Konstrukcja maszyn i ich wyposażenie powinna ograniczać do minimum możliwość

zderzenia się ziemniaków z twardymi powierzchniami i elementami maszyn.

Do czynników związanych z cechami ziemniaków wpływających na ich uszkodzenia

zaliczyć można: wrażliwość danej odmiany na uszkodzenia mechaniczne, dojrzałość
fizjologiczną ziemniaków w czasie zbioru, przebieg wegetacji, temperaturę panującą podczas
zbioru, zbrylenie gleby wynikające z uprawy.

Najważniejszym czynnikiem, decydującym o ilości i rozmiarach uszkodzeń powstających

podczas  zbioru  i  obróbki  ziemniaków,  jest  wrażliwość  danej  odmiany  na  uszkodzenia
mechaniczne.  Kolejnym czynnikiem  mającym wpływ na wzrost uszkodzeń ziemniaków,  jest
ich  temperatura  w  czasie  zbioru.  Stwierdzono, że zbiór  ziemniaków  w  temperaturze  poniżej
10°C  wyraźnie  zwiększa  wrażliwość  ziemniaków  na  uszkodzenia.  Z  tego  powodu  zbiór
późnych  odmian  ziemniaków,  wykonywany  w  niskich  temperaturach,  powoduje  często
znaczne  uszkodzenia  bulw.  Kolejnymi  czynnikami  mającymi  wpływ  na  wielkość uszkodzeń
ziemniaków,  są  prędkość  robocza  kombajnu  i  elementów  roboczych  maszyn  zbierających,
stan  porostu  oraz  stan  gleby.  Wielkość  uszkodzeń  mechanicznych,  wynikająca  ze  stanu
porostu, uzależniona  jest od rodzaju  maszyny zastosowanej do zbioru, a szczególnie od typu
oddzielacza  łęcin,  zastosowanego  w  kombajnie.  Zachwaszczenie  plantacji  w  większości
przypadków  sprzyja  zwiększeniu  uszkodzeń  mechanicznych.  Chwasty,  bowiem  opóźniają
zakończenie  wegetacji,  zmuszają  do  zwiększenia  intensywności  działania  urządzeń
oddzielających  w  kombajnie  oraz  powodują  spiętrzenie  się  materiału  przy  wejściu  na
lemiesze.  Najkorzystniejsze  przesiewanie  ziemi  uzyskuje  się  przy  prędkości  przenośnika
prętowego  w  granicach  od  1,5  do  2,5 m/s.  Ze  względu  jednak  na  ryzyko  wystąpienia
uszkodzeń  należy  dążyć  do  tego,  aby  prędkość  przenośnika  była  możliwie  jak  najmniejsza.
Dlatego  też  w  normalnych  warunkach  kopania  powinna  ona  być  niższa  od  1,5 m/s,  a  na
suchych  glebach  powinna  wynosić  nawet  poniżej  1 m/s.  Natomiast  prędkość  jazdy  powinna
być  zawsze  możliwie  jak  największa.  Liczne  uszkodzenia  ziemniaków  mogą  występować
wskutek  nieprawidłowego  stosowania  wstrząsaczy  przenośnika  odsiewającego.  Bulwy  nie
mogą „podskakiwać" na prętach przenośnika.

Na cięższych i wilgotnych glebach nacisk jednostkowy rolki może być na tyle duży, że

bulwy przykryte tylko cienką warstwą ziemi ulegną uszkodzeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kombajny do ziemniaków zapewniają wyższy stopień mechanizacji pracy przez:

−

uproszczenie przebiegu procesu zbioru ziemniaków,

−

przyspieszenie zbioru,

−

zmniejszenie nakładów pracy ręcznej.
Kombajny umożliwiają wykopywanie ziemniaków, oddzielanie bulw od ziemi, łęcin,

kamieni  i innych  zanieczyszczeń  oraz  ładowanie  bulw  na  środki  transportowe  w  jednym
przejeździe  maszyny.  Kombajny  są  najczęściej  produkowane  jako  maszyny  dwu-  lub
jednorzędowe,  przyczepiane  do  ciągników.  Firmy zagraniczne produkują ponadto kombajny
samobieżne.

Powszechnie użytkowanym w Polsce kombajnem do zbioru ziemniaków jest kombajn

Z 644 „Anna”. Czynne zespoły robocze kombajnu to:

−

zespół podkopujący redliny z ziemniakami,

−

zespół oddzielający ziemię,

−

zespół oddzielający łęciny i chwasty,

−

koło podnoszące określane często jako przenośnik bębnowy,

−

zespół do oddzielania kamieni i drobnych zanieczyszczeń – górka palcowa,

−

zespół napędowy.

Kombajn do zbioru ziemniaków jest wyposażony w lemiesze podcinające redliny

i kierujące  je  na  przenośnik  prętowy.  Jest  on  zbudowany  podobnie,  jak  w  kopaczce
przenośnikowej (rys. 17). Na przenośniku prętowym zostaje odsiana ziemia, a pozostawione
ziemniaki  wraz  z  takimi  zanieczyszczeniami,  jak:  łęciny,  kamienie  itp.  Za  przenośnikiem
prętowym  do  odsiewania  ziemi  jest  umieszczony  przenośnik  do  usuwania  łęcin.  Ziemniaki
spadają wprost na ten przenośnik lub też są przerzucane na niego przez dodatkowe elementy
odrzucające. Pręty przenośnika do usuwania łęcin są ustawione tak, że umożliwiają staczanie
się z  niego ziemniaków  i takich zanieczyszczeń jak kamienie. Natomiast  łęciny pozostają na
tym  przenośniku  i  są  wynoszone  poza  kombajn,  gdzie  spadają  na  powierzchnię  pola.  Nad
przenośnikiem  do  usuwania  łęcin  są  zazwyczaj  umieszczone urządzenia  do  odrywania  bulw
lub  łopatki  zgarniające  je  z  przenośnika.  Przesypujące  się  lub  spadające  z  tego  przenośnika
ziemniaki  i kamienie trafiają do koła podnoszącego, wykonanego z prętów i  mającego wiele
przegród  na  swoim  wewnętrznym  obwodzie.  Ponieważ  koło  podnoszące  ma  budowę
ażurową,  więc  następuje  na  nim  dalsze  odsiewanie  drobnych  zanieczyszczeń.  Natomiast
ziemniaki  i kamienie  są  podnoszone  do  góry  i  wypadają  na  zespoły  oddzielające  kamienie
i resztki  porostu.  Podstawowym  takim  zespołem  jest  taśma  gumowa,  mająca  zwykle  na
powierzchni występy (palce) tzw. górka palcowa, poruszająca się do góry, na skutek działania
sił tarcia, unosząca ze sobą kamienie  i resztki porostu. Natomiast ziemniaki,  mające bardziej
obłe  kształty,  staczają  się  w  dół  taśmy,  mimo  jej  ruchu  w  przeciwną  stronę.  Rozdzielone
w ten  sposób  wstępnie  ziemniaki  i  kamienie  trafiają  na  stół  selekcyjny,  gdzie  są  ręcznie
dodatkowo rozdzielane. Drobne ziemniaki i kamienie są często oddzielane na przesiewaczach
rolkowych,  a  zebrane  ziemniaki  są  gromadzone  w  zasobniku  lub  podawane  przenośnikiem
wprost na przyczepy jadące obok kombajnu podczas jego pracy.

Stół selekcyjny kombajnu do zbioru ziemniaków stanowi przesuwająca się taśma lub

przenośnik  prętowy,  nad  którym  są  umieszczone  podłużne  przegrody  oddzielające  strefy
przesuwania się ziemniaków i kamieni. Przy stole selekcyjnym pracują robotnicy wybierający
kamienie ze strefy przesuwania się ziemniaków i ziemniaki ze strefy przesuwania się kamieni.
Konieczność  ręcznego  oddzielania  ziemniaków  od  kamieni  w  kombajnie  powoduje
ograniczenie  jego  prędkości  roboczej  i  wydajności  pracy.  Prędkość  kombajnu  musi  być
dostosowana  do  możliwości  ręcznego  oddzielania  zanieczyszczeń  przez  pracowników
obsługujących stół selekcyjny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 17. Kombajn do zbioru ziemniaków – schemat: 1 – zbiornik ziemniaków, 2 – przenośnik ładujący,

3  –  zbiornik  kamieni,  4  –  odsiewacz  tarczowy,  5  –  rama  stołu  przebierczego,  6  –  przenośnik
przebierczy,  7  –  koło  podnoszące,  8  –  górka  palcowa,  9  –  odrzutnik,  10  –  łopatka  zgarniająca,
11  –  wstrząsacz  oddzielacza  porostu,  12  –  przenośnik  porostu,  13  –  przecieracz,  14  –  odsiewacz
przenośnikowy,  15  –  koło  jezdne,  16  –  wstrząsacz  eliptyczny,  17  –  rama  wyorywacza,
18  –  lemiesz,  19  –  krój  tarczowy,  20  –  rolka  kopiująca,  21  –  rama  kombajnu,  22  –  siłownik
hydrauliczny, 23 – dyszel, 24 – podpora [10, s. 251]

Do sprzęgania kombajnu do zbioru ziemniaków z ciągnikiem wykorzystuje się cięgła

dolne  podnośnika  hydraulicznego  ciągnika,  między  które  wkłada  się  belkę  zaczepową
kombajnu. Rama kombajnu  jest przegubowo połączona ze środkiem tej  belki. Podczas pracy
przód kombajnu  opiera  się  o  podnośnik  hydrauliczny  ciągnika, a  podczas postoju  opiera  się
go na nastawnym wsporniku 12, składanym następnie do transportu i pracy (rys. 18).

Rys. 18. Sposób połączenia kombajnu z ciągnikiem: 1 – cięgło dolne, 2 – belka zaczepu, 3 – przetyczka, 4 – dyszel,

5 – pokrętło, 6 – ramię układu zawieszenia, 7 – przystawka napędowa, 8 – nakrętka, 9 – podkładka,
10 – zawleczka, 11 – tuleja, 12 – podpora, 13 – korek 14 – łącznik [2, s. 17]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ustawienie kombajnu względem ciągnika.
Dyszel 4 kombajnu (rys.18) jest połączony przegubowo z ramą, co umożliwia zmianę

położenia osi wzdłużnej kombajnu względem osi  wzdłużnej ciągnika. Regulacja ta zapewnia
naprowadzenie zespołu wyorującego na rzędy, czyli właściwą pracę kombajnu niezależnie od
szerokości  międzyrzędzi.  Do  zmiany  położenia  kombajnu  względem  ciągnika  służy
mechanizm śrubowy 5.

Koła jezdne kombajnu powinny być rozstawione odpowiednio do szerokości

międzyrzędzi zbieranych ziemniaków. W kombajnach dwurzędowych między kołami
maszyny powinny znajdować się 4 rzędy ziemniaków, a w kombajnach jednorzędowych 3
rzędy. Prawe koło kombajnu powinno zawsze poruszać się po śladzie prawego koła ciągnika
(rys. 19).

Rys. 19. Ustawienie kół jezdnych kombajnu: 1 – śruba, 2 – nakrętka, 3 – koło jezdne, A – odległość osi

opony od ramy kombajnu, B – rozstaw kół [10, s. 255]

Regulacja zespołu wyorującego (rys. 20)

Rys. 20. Schemat zespołu wyorującego redlinę: 1 – rama główna kombajnu, 2 – koło kopiujące,

3  –  pokrętło  regulacyjne,  4  –  kroje  tarczowe,  5  –  trzpień  zabezpieczający  zespół  w  położeniu
transportowym, 6 – rama zespołu podkopującego, 7 – łącznik, 8 – lemiesz, 9 – palce lemiesza,
10  –  trzon  lemiesza,  11  –  rolka  przenośnika  prętowego,  12  –  pręty,  13  –  skrobaki  rolki,
14 – śruba regulacji kąta ustawienia lemiesza [9, s. 362]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Opuszczanie zespołu wyorującego w położenie robocze następuje pod jego własnym

ciężarem, natomiast podnoszenie w położenie robocze odbywa się za pomocą siłownika
hydraulicznego. W zespole wyorującym regulowane są kroje tarczowe, lemiesz oraz
położenie rolki kopiującej względem lemiesza.

Regulacji głębokości podkopywania ziemniaków dokonuje się przez zmianę położenia

koła  kopiującego  2.  Do  zmiany  położenia  koła  kopiującego  2  służy  pokrętło  3.  Zagłębienie
lemiesza powinno być takie, aby zostały podebrane wszystkie ziemniaki. Większe zagłębienie
lemiesza  od  niezbędnego  do  podebrania  ziemniaków  prowadzi  do  wzrostu  ilości
podkopywanej  ziemi,  a tym  samym  wzrostu  obciążenia  zespołów  roboczych  kombajnu
i szybszego  zużywania  się  ich  części.  Może  to  powodować  konieczność  zwiększenia
intensywności wstrząsania odsiewacza przenośnikowego, co z kolei prowadzi do zwiększenia
uszkodzeń ziemniaków. Większe zagłębienie lemiesza, niż wynika to z głębokości zalegania
bulw,  można  jedynie  stosować  na  glebach  bardzo  lekkich  i  pozbawionych  kamieni.  W  ten
sposób  można  ograniczyć  ilość  uszkodzeń  ziemniaków,  gdyż  podczas  pracy  kombajnu  na
glebach bardzo lekkich, podkopywana przez lemiesz masa ziemi odsiewa się na początkowej
części  odsiewacza  przenośnikowego.  Zmianę położenia koła  kopiującego  można  uzyskać  na
skutek przemontowania łącznika 7 (rys. 20) w wybranym otworze płyty wielootworowej.

Kroje tarczowe powinny być tak ustawione, aby przy ich zagłębieniu obracały się

i przecinały łęciny i chwasty, przy czym zagłębienie krojów tarczowych na glebach lekkich
i piaszczystych jest zawsze większe niż na glebach zwięzłych. Regulacja zagłębienia krojów
tarczowych (podnoszenie lub opuszczanie) jest skokowa. Kroje z obu stron kombajnu ustawia
się na tę samą wysokość.

Regulacja odsiewacza przenośnikowego

Część odsiewacza przenośnikowego jest podparta dwoma wstrząsaczami eliptycznymi 16

(rys. 17) o regulowanej amplitudzie (rys. 21).

Rys. 21. Regulacja intensywności wstrząsania odsiewacza przenośnikowego: 1 – dźwignia, 2 – sworzeń, 3 – tarcza

regulacyjna, 4 – wstrząsacz eliptyczny, 5 – rolka podtrzymująca, 6 – sprężyna, a – zwiększenie
intensywności wstrząsania, b – zmniejszenie intensywności wstrząsania [10, s. 256]

W celu zmiany intensywności drgań odsiewacza odciąga się dźwignię 1 tak, aby sworzeń

2 wyszedł z otworu tarczy regulacyjnej 3 i przesuwa dźwignię w lewą lub w prawą stronę jak
pokazano  na  rysunku  21.  Wskutek  przestawienia  dźwigni  następuje  zwiększenie
intensywności  wstrząsania  materiału  znajdującego  się  na  odsiewaczu  przenośnikowym  lub
zmniejszenie  intensywności  wstrząsania.  Jeśli  wstrząsacze  są  właściwie  ustawione,  na
odsiewaczu  następuje  odsianie ziemi, drobnych grud  i kamieni, ziemniaki zaś pozostają  bez
uszkodzeń.  Natomiast  zbyt  duża  intensywność  wstrząsania  niedostosowana  do  warunków
pracy  kombajnu,  może  spowodować  nadmierne  uszkadzanie  ziemniaków.  Przy  prawidłowo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dokonanej regulacji odsiewacza przenośnikowego zakończenie procesu odsiewania ziemi
powinno następować na końcu odsiewacza.

Regulacja zespołu oddzielającego łęciny i chwasty

Optymalne ustawienie oddzielacza porostu, przy którym będzie następowało maksymalne

usuwanie łęcin i chwastów przy minimalnych stratach ziemniaków, uzyskuje się przez
odpowiednie pochylenie oddzielacza porostu 6, nastawienie intensywności wstrząsania
przenośnika 10 i ustawienie łopatek zgarniających 5 (rys. 22).

Zmianę kąta pochylenia oddzielacza łęcin i chwastów względem powierzchni pola

uzyskuje się przez ręczne pokręcenie korbą 2, po uprzednim odkręceniu śruby blokującej. Po
ustaleniu  odpowiedniego  kąta  ponownie  dokręca  się  śrubę  blokującą.  Wraz  ze  zmianą  kąta
pochylenia oddzielacza porostu względem powierzchni pola uzyskuje się efekt lepszego bądź
gorszego oddzielania porostu. Związane jest to również ze zmniejszeniem  lub zwiększeniem
strat  ziemniaków  spowodowanym  ich  wynoszeniem  poza  kombajn.  Zmniejszenie  kąta
pochylenia  oddzielacza  porostu  powoduje  lepsze  usuwanie  łęcin  i  chwastów,  ale
równocześnie wzrasta liczba ziemniaków wynoszonych z porostem i odwrotnie.

Ustawienie łopatek zgarniających polega na zmianie wielkości szczeliny X między

łopatkami  zgarniającymi  5  a  przenośnikiem  10  (rys.  22).  Odpowiedni  wymiar  szczeliny
uzyskuje  się  przez  obrót  tarczy  nastawczej  zgarniacza  z  łopatkami.  Ilość  usuwanych  łęcin
i chwastów  wzrasta  wraz  ze  zwiększeniem  się  wielkości  szczeliny  X,  zwiększa  się  również
liczba ziemniaków wynoszonych poza kombajn, ponieważ zwiększona warstwa wynoszonych
łęcin amortyzuje wstrząsy przenośnika w górnej swojej warstwie.

Rys. 22. Oddzielacz porostu i górka palcowa: 1 – korba regulacji górki palcowej, 2 – korba regulacji

pochylenia  oddzielacza  porostu,  3  –  przekładnia,  4  –  górka  palcowa,  5  –  łopatka  zgarniająca,
6  –  oddzielacz  porostu,  7  – ramię,  8  –  przegub  kulowy,  9  –  wstrząsacz  aktywny,  10  –  przenośnik
wynoszący,  11  –  czop  korby,  12  –  tarcza  mimośrodu;

– kąt pochylenia oddzielacza porostu,

– kąt pochylenia górki palcowej, X – odległość między łopatkami zgarniającymi a przenośnikiem

wynoszącym [10, s. 257]

Intensywność wstrząsania przenośnika ma wpływ na wielkość strat ziemniaków

wynoszonych  razem  z  porostem.  Większa  intensywność  wstrząsania  powoduje  większe
wydzielanie  porostu  i  mniejsze  straty  ziemniaków,  natomiast  może  się  zwiększyć  ilość
uszkodzonych  ziemniaków.  Intensywność  mchów  wstrząsacza  można  regulować  dwoma
sposobami.  Sposób  pierwszy  polega  na  przestawieniu  przegubu  kulowego  2  w  podłużnym
wycięciu dźwigni 3, po uprzednim wyjęciu zawleczki i poluzowaniu nakrętki (rys. 23), drugi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaś sposób polega na przestawieniu sworznia 2 korbowodu 1 w jeden z dwóch otworów
tarczy mimośrodowej (rys. 24).

Rys. 23.

Regulacja

intensywności

wstrząsania

przenośnika wynoszącego (I sposób):
1

korbowód,

przegub

kulowy,

3 dźwignia; a) zwiększenie intensywności
wstrząsania,

zmniejszenie

intensywności wstrząsania [10, s. 258]

Rys.

24.

Regulacja

intensywności

wstrząsania

przenośnika  wynoszącego  (II  sposób):
1  korbowód,  2  sworzeń,  3  tarcza
mimośrodowa,  4  otwory  regulacyjne;  a)
zwiększenie intensywności wstrząsania, b)
zmniejszenie  intensywności  wstrząsania
[10, s. 258]

Koło podnoszące przenosi ziemniaki wraz z domieszkami odebranymi od oddzielacza

porostu  i  odrzutnika  na  górkę  palcową.  Elementem  nośnym  koła  podnoszącego  jest  obręcz
wykonana  z  ceownika,  spełniająca  jednocześnie  funkcję  koła  zapasowego.  Na  wewnętrznej
powierzchni  obręczy,  równomiernie  na  całym  obwodzie,  są  przyspawane  półki.  Na
zewnętrznych krawędziach łopatek znajdują się otwory podłużne, w których jest umieszczona
lina  wyplotu  koła.  Lina  wyplotu  tworzy  ażurową  powierzchnię,  a  łącznie  z  półkami  tworzy
kieszenie,  w  które  spadają  ziemniaki  i zanieczyszczenia  z  oddzielacza  porostu  i  odrzutnika.
Odpowiedni naciąg oraz specjalne opaski zabezpieczają linę przed wypadnięciem z otworów
półek.

Rys. 25. Regulacja ślizgu: 1 – koło podnoszące, 2 i 5 – śruba, 3 – ślizg, 4 – półka, 6 – zastawka; a = 2÷12 mm –

szczelina na początku, b

max

= 15 mm – szczelina na końcu [10, s. 259]

Koło podnoszące wspiera się na dwóch rolkach podpierających i jest dociskane od góry

rolką  dociskającą.  Koło  podnoszące  przenosi  ziemniaki  wraz  z  domieszkami  na  górkę
palcową  umieszczoną  wewnątrz  koła  w  górnej  jego  części.  Zachodzi  czasami  konieczność
regulacja  ślizgu.  Ślizg  3  zapobiega  wypadaniu  ziemniaków  z  górnych  półek  koła
podnoszącego  7  podczas  jego  obrotu  (rys.  25).  Ślizg  powinien  być  tak  ustawiony,  aby
szczelina  między  ślizgiem  a  progami  półek  4  była  możliwie  najmniejsza,  jednak  nie  może
następować wzajemne ocieranie się elementów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zespół do oddzielania kamieni i drobnych zanieczyszczeń, czyli górka palcowa wymaga

dostosowania  do  istniejących  warunków  zbioru.  Dotyczy  to  zmiany  kąta  pochylenia  górki
palcowej.  Służy  do  tego  celu  korba  3  znajdująca  się  nad  górką  (rys.  26).  Optymalne
ustawienie  górki  palcowej  zapewnia  właściwe  wydzielanie  zanieczyszczeń  bez  wynoszenia
do góry ziemniaków. Dokonuje tego obsługa kombajnu po analizie efektów pracy górki.

Ziemniaki wraz z domieszkami z górki palcowej dostają się na szeroki przenośnik

prętowy stołu przebierczego. Przenośnik jest podzielony na dwa kanały listwą rozdzielającą.
Na przenośniku oddziela się ręcznie zanieczyszczenia, przy czym zanieczyszczenia z prawego
kanału należy wyrzucać do lewego, skąd są odprowadzane na pole albo do zbiornika
zanieczyszczeń, z lewego kanału wybiera się ziemniaki i wrzuca do prawego kanału.

Z prawego kanału przenośnika ziemniaki dostają się na tarczowy odsiewacz

zanieczyszczeń,  dalej  przenośnikiem  są  transportowane  do  zasobnika  ziemniaków
(w wyposażeniu  standardowym)  lub  do  leja  urządzenia  workującego  stanowiącego
wyposażenie  specjalne.  Umieszczony  w  przedniej  części  kombajnu  zasobnik  ziemniaków
służy  do  przejściowego  magazynowania  około  1500  kg  bulw.  Składa  się  on;  z  koryta
i wysięgnika  zasobnika,  przenośnika  podłogowego,  dwóch  wałów  -  napędzającego
i zwrotnego oraz wciągarki ręcznej rys. 27.

Rys. 26. Regulacja górki palcowej: 1 – przenośnik palcowy, 2 – urządzenia nastawcze, 3 – korba, 4 – zderzak,

5 – łącznik, 6 – osłona gumowa, a – zwiększenie kąta pochylenia górki, b – zmniejszenie kąta
pochylenia górki [10, s. 259]

W położeniu roboczym wysięgnik zasobnika jest opuszczony i stanowi przedłużenie

koryta. W zależności od wysokości środków transportowych (przyczep) stosowanych do
odbioru ziemniaków z kombajnu wysokość załadowczą zasobnika można ustalać w dwóch
położeniach: niskim i wysokim.

Przenośnik podłogowy w czasie napełniania zasobnika jest nieruchomy. Napęd na

przenośnik włącza kierowca ciągnika za pomocą dźwigni na czas rozładunku lub
nieznacznego przemieszczenia ziemniaków w zasobniku w celu jego całkowitego
napełnienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 27. Zasobnik: 1 – wysięgnik zasobnika, 2 – podpora, 3 – nakrętka, 4 – śruba, 5 – podkładka,

6 – ogranicznik, 7 – wciągarka, 8 – płytka, 9 – śruba, 10 – pokrętło, 11 – sworzeń, 12 – płytka ramy
zasobnika, 13 – płaskownik oporowy, 14 – podpora, 15 – zawleczka [2, s. 15]

Zasady bezpieczeństwa pracy:

−

przed przystąpieniem do obsługi i użytkowania kombajnu Z 644 należy dokładnie
zapoznać się ze wszystkimi przepisami instrukcji obsługi,

−

osoby pracujące przy stole przebierczym powinny być dokładnie przeszkolone w zakresie
wykonywanych czynności. Ubranie robocze powinno być obcisłe, bez luźnych
zwisających części i dobrze pozapinane. Przy dużym zapyleniu należy stosować okulary
ochronne,

−

kierowca ciągnika współpracującego z kombajnem powinien znać dobrze budowę
i działanie kombajnu, oraz sposoby regulacji i ustawienia poszczególnych jego zespołów
roboczych. Zaleca się, aby w czasie całego sezonu zbioru obsługa ciągnika i kombajnu
była stała,

−

przed przystąpieniem do pracy należy upewnić się, czy kombajn i ciągnik są w pełni
sprawne, a osłony napędowe założone. Podczas pracy łańcuchy zabezpieczające wejście
na pomosty powinny być zapięte.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zabrania się:

−

użytkować i obsługiwać kombajn bez dokładnego zapoznania się z niniejszą instrukcją,

−

smarować i regulować zespoły (z wyjątkiem regulacji pochylenia oddzielacza porostu
i górki palcowej) oraz naprawiać kombajn przy pracującym silniku,

−

pracować kombajnem bez założonych osłon napędów,

−

używać do pracy wału przegubowo-teleskopowego bez osłony lub z uszkodzoną osłoną,

−

wchodzić między ciągnik a kombajn oraz na kombajn w czasie jazdy,

−

zezwalać na obsługę osobom postronnym,

−

usuwać przedmioty zakleszczone w prętach przenośników stołu przebierczego podczas
ruchu tych zespołów lub wkładać palce między pręty przenośnika,

−

przewozić na kombajnie ludzi oraz przedmioty nie wchodzące w skład wyposażenia
maszyny,

−

transportować kombajn z zasobnikiem napełnionym ziemniakami oraz z opuszczonym
wyorywaczem i zasobnikiem,

−

poruszać się kombajnem po drogach bez podłączonej i sprawnej instalacji elektrycznej
oraz sprawnej instalacji pneumatycznej i hamulców.

Przygotowanie ciągnika do współpracy z kombajnem

Kombajn Z644 powinien współpracować z ciągnikiem klasy 9 kN. Ciągnik winien być

sprawny technicznie.

Aby przygotować ciągnik do współpracy z kombajnem, należy:

−

zaczep transportowy do przyczep dwuosiowych (zaczep górny) ustalić w położeniu takim
aby nie przeszkadzał w pracy wału przegubowego,

−

przymocować obciążniki osi przedniej i kół przednich (komplet) ciągnika,

−

zdjąć tylną szybę kabiny, jeżeli ciągnik jest wyposażony w kabinę,

−

przestawić ramiona układu zawieszenia na wielowypustowych końcówkach wału, tak aby
odległość od górnej powierzchni belki zaczepu do podłoża wynosiła 490–520 mm.

Łączenie kombajnu z ciągnikiem w zespół roboczy

Aby połączyć kombajn z ciągnikiem, należy:

−

podjechać ciągnikiem dostatecznie blisko do dyszla kombajnu,

−

ustawić dźwignię rozdzielacza podnośnika w położeniu „pływające",

−

założyć cięgła dolne układu zawieszenia na czopy zaczepu i zabezpieczyć je
przetyczkami,

−

napiąć łańcuchy dolnych cięgieł ustalając belkę zaczepu symetrycznie względem osi
wzdłużnej ciągnika,

−

zatrzymać silnik ciągnika,

−

założyć końcówkę wału przegubowo-teleskopowego z osłoną nierozłączną na wał
przyjęcia mocy kombajnu,

−

połączyć końcówkę wału przegubowo-teleskopowego z wałem przekaźnika mocy
ciągnika,

−

połączyć  układ  hydrauliczny  kombajnu  z  zewnętrznym  układem  hydrauliki  ciągnika,
wykręcając wtyczkę szybkozłącza z gniazda na kombajnie  i wkręcając  ją do gniazda  na
ciągniku  po  uprzednim  zdjęciu  kaptura  ochronnego;  połączenie  jest  możliwe,  jeżeli
wtyczka i gniazdo są czyste i nie uszkodzone; dźwignia sterująca układem zewnętrznym
hydrauliki ciągnika powinna być ustawiona w położeniu „pływające”,

−

połączyć instalację pneumatyczną kombajnu z instalacją pneumatyczną ciągnika przez
założenie złącza kombajnu na złącze ciągnika,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

połączyć instalację elektryczną kombajnu z instalacją ciągnika przez włożenie wtyczek
przewodu łączącego do gniazd na kombajnie i ciągniku.

Przechowywanie i konserwacja kombajnu

Codziennie po zakończeniu pracy kombajn należy oczyścić z ziemi, z nawiniętego

porostu i kamieni. Usunąć wszystkie zanieczyszczenia, które dostały się do środka
odsiewacza, górki palcowej, przenośnika wynoszącego i przenośnika podłogowego.

Po zakończonym sezonie pracy należy:

−

oczyścić dokładnie całą maszynę z ziemi i innych zanieczyszczeń,

−

dokonać przeglądu technicznego, a zauważone usterki usunąć,

−

nasmarować wszystkie punkty smarowania zgodnie z tabelą i schematem smarowania,

−

części niemalowane zabezpieczyć przed działaniem czynników atmosferycznych
przemywając je naftą Antykor, a następnie pokrywając pędzlem smarem Antykor
rozgrzanym do temperatury 60°C,

−

miejsca, gdzie lakier został uszkodzony, oczyścić i pomalować,

−

zdjąć pasy klinowe, wymyć, wysuszyć i przechowywać w suchym, chłodnym miejscu,

−

elementy gumowe oczyścić z zabrudzeń smarami lub olejami i przemyć,

−

ustawić kombajn na podporach, tak aby koła jezdne nie dotykały ziemi, zmniejszyć
ciśnienie powietrza w ogumieniu do ok. 0,05–0,1 MPa. Kombajn należy przechowywać
w krytym pomieszczeniu.

Uruchomienie kombajnu po okresie przechowywania

W celu uruchomienia kombajnu Z 644 po okresie przechowywania między sezonami

pracy należy przeprowadzić następujące czynności:

−

napompować koła jezdne do ciśnienia podobnego w instrukcji obsługi, tj. do 0,3 MPa,

−

założyć uprzednio zdjęte na czas przechowywania pasy klinowe i napiąć je zgodnie
z warunkami podanymi w instrukcji obsługi,

−

nasmarować wszystkie punkty smarowania zgodnie z tablicą i schematem smarowania,

−

sprawdzić połączenia śrubowe, a poluzowane śruby dokręcić,

−

sprawdzić działanie mechanizmów śrubowych regulacji położenia dyszla, górki palcowej
i rolki kopiującej,

−

sprawdzić działanie wciągarek wysięgnika zasobnika i oddzielacza porostu,

−

sprawdzić prawidłowe ustawienie skrobaków rolki kopiującej i krojów tarczowych,

−

połączyć kombajn z ciągnikiem w zespół roboczy i włączyć napęd na WOM,

−

przy minimalnych obrotach silnika sprawdzić działanie poszczególnych zespołów.
Uwaga: napęd przenośnika podłogowego zasobnika można włączyć tylko przy zasobniku
ustawionym w położeniu roboczym,

−

w czasie rozruchu sprawdzić działanie układu hydraulicznego,

−

podczas sprawdzania działania zespołów szczególną uwagę zwrócić na swobodne
obracanie się rolek współpracujących z przenośnikami,

−

przeprowadzić próbę hamulców układu jezdnego i w razie konieczności wyregulować
zgodnie z instrukcją obsługi.

Innym bardzo popularnym w Polsce kombajnem do zbioru ziemniaków jest kombajn

ziemniaczany Z 643 przedstawiony jest na rysunku 28. Schemat pracy tego kombajnu
przedstawiono na rysunku 29.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 28. Kombajn ziemniaczany Z643 „Bolko” [12]

W zespole wyorującym, między krojami tarczowymi 2 zamontowana jest rolka kopiująca

zespołu  wyorującego.  Głębokość  podkopywania  ziemniaków  jest  regulowana,  podobnie  jak
w kombajnie  Z644, zmianą odległości rolki kopiującej od  lemiesza wyorującego. Podkopana
masa  trafia  na  odsiewacz  przenośnikowy  o  regulowanej  intensywności  wstrząsania.  Nad
odsiewaczem  przenośnikowym,  w  jego  przedniej  części,  zamocowano  pięć  przecieraczy  5,
a w  dalszej  jego  części  dwie  zastawki  gumowe  19.  Zastawki  uniemożliwiają  staczanie  się
ziemniaków

kierunku

przeciwnym

ruchowi

przenośnika.

Dodatkowo,

przez

przyhamowanie  masy,  powodują  one  zwiększenie  intensywności  odsiewania  ziemi.  Aby
zmniejszyć  ilość  uszkodzeń  ziemniaków  pręty  odsiewacza  są  otulone.  Przemieszczająca  się
masa  trafia  w  zasięg  działania  oddzielacza  porostu.  W  tym  kombajnie  oddzielacz  porostu
został  bardzo  zredukowany  w  stosunku do konstrukcji  oddzielacza  porostu kombajnu Z644.
Ziemniaki  z  resztą  zanieczyszczeń  trafiają  na  przenośnik  palcowy.  Nad  przenośnikiem
palcowym  11  są  umieszczone  skośnie:  grzebień  zgarniający  12  i  zastawka  zgarniająca  13.
Ziemniaki,  kamienie  i  grudy  ziemi,  które  dotychczas  nie  zostały  pokruszone,  są  zgarniane
przez  grzebień  i  zastawkę  na  stół  przebierczy  14,  natomiast  drobne  kamienie,  grudki  ziemi
i pozostały porost są wynoszone przez przenośnik palcowy na pole.

Na rys. 30 przedstawiony jest oddzielacz porostu tego kombajnu. Jest on umieszczony za

odsiewaczem 1 i składa się z wałka wciągającego 2, czterech sztywnych prętów podających 4
oraz listwy zgarniającej 3.Wałek wciągający zamocowany jest sprężyście do ramy kombajnu.
Porost przenoszony przez odsiewacz jest zatrzymywany przez pręty podające, a następnie
przenoszony w kierunku szczeliny między wałkiem wciągającym i odsiewaczem
przenośnikowym. Obracający się wałek i pręty odsiewacza wciągają porost w szczelinę, skąd
jest on wyrzucany na pole, natomiast ziemniaki i inne zanieczyszczenia spadają na przenośnik
poprzeczny. Listwa zgarniająca uniemożliwia nawijanie się porostu na wałek wciągający.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 29. Kombajn jednorzędowy Z 643 – schemat: 1 – rolka kopiująca, 2 – krój tarczowy, 3 – lemiesz listwowy,

4  –  rolka  wciągająca,  5  –  przecieracz,  6  –  wstrząsacz,  7  –  odsiewacz  przenośnikowy,  8  –  zsuwnia,
9  –  pręt  podający,  10  –  wałek  wciągający,  11  –  przenośnik  palcowy,  12  –  grzebień  zgarniający,
13  –  zastawka  zgarniająca,  14  –  stół  przebierczy,  15  –  zbiornik  kamieni,  16  –  odsiewacz  tarczowy,
17 – przenośnik prętowy, 18 – zbiornik ziemniaków, 19 – zastawka gumowa [10, s. 261]

Rys. 30. Oddzielacz porostu kombajnu Z 643: 1 – odsiewacz przenośnikowy, 2 – wałek wciągający, 3 – listwa

zgarniająca, 4 – pręt podający, 5 – sprężyna płaska [10, s. 262]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kombajn Z 643 „Bolko” posiada szereg modyfikacji.

Rys. 31. „Bolko S”. Kombajn jednorzędowy do ziemniaków z platformą i workownicą. W wyposażeniu

dodatkowym posiada podbieracz do cebuli oraz wyorywacz marchwi [12]

Rys. 32. Bolko T. Kombajn jednorzędowy do ziemniaków z przenośnikiem ładującym [12]

„Bolko T” (rys. 32) posiada hydrauliczną regulację ustawienia przenośnika ładującego,

tzw. „łabędzią szyję”, co umożliwia zmniejszenie ilości uszkodzeń w czasie transportu plonu
z kombajnu na przyczepę.

Większość kombajnów zbudowanych jest według podobnego schematu. Podstawowe

podzespoły  to:  wyorywacz  lemieszowy  z  rolką  redlinową,  długie  przenośniki  odsiewające,
przenośnik  szerokopodziałkowy  do  oddzielania  łęcin,  tzw.  górka  palcowa  do  usuwania
drobnych  zanieczyszczeń,  przenośnik  poprzeczny,  urządzenia  usuwające  kamienie  oraz  stół
przebierczy.  Zakończenie  tego  ciągu  technologicznego  stanowi  zbiornik  o  regulowanej
wysokości rozładunku.

Rozwiązania na rzecz zmniejszenia uszkodzeń obejmują m.in. zastosowanie otulin na

prętach przenośników oraz zmniejszenie różnicy poziomów pomiędzy kolejnymi
przenośnikami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane kopaczkom do zbioru

ziemniaków?

2. Jakie są podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane kombajnom do zbioru

ziemniaków?

3. Jakie są sposoby niszczenia łęcin?
4. W jaki sposób należy przygotować rozdrabniacz bijakowy do pracy na wybranej plantacji

ziemniaków?

5. W jaki sposób ustalana jest właściwa głębokość pracy lemieszy kopaczki

przenośnikowej?

6. Jakie czynniki należy uwzględnić, aby na odsiewaczu kombajnu do ziemniaków

następowało odsianie gleby, drobnych grud i kamieni, a ziemniaki zostały zebrane bez
uszkodzeń?

7. W jaki sposób można uzyskać optymalne ustawienie oddzielacza porostu, przy którym

będzie następowało maksymalne usuwanie łęcin i chwastów przy minimalnych stratach
ziemniaków?

8. Jakie czynności należy wykonać, aby połączyć kombajn z ciągnikiem w zespół roboczy?
9. Jakie czynności należy wykonać, aby przygotować kombajn do zbioru ziemniaków do

przechowywania po sezonie?

10. Jakie czynności należy wykonać, aby przygotować kombajn do zbioru ziemniaków po

okresie przechowywania do sezonu?

11. Jakie są podstawowe zasady bezpiecznej obsługi i użytkowania kombajnu do zbioru

ziemniaków?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj dostosowania rozdrabniacza bijakowego łęcin do pracy w redlinach o szerokości

międzyrzędzi 67,5 cm oraz wykonaj czynności obsługowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać

instrukcji

obsługi

rozdrabniacza

informacje

dotyczące

zasad

przeprowadzania czynności obsługowych,

2) wyszukać w dokumentacji informacji dotyczącej sposobu zmiany rozstawu kół

podporowych rozdrabniacza,

3) wyszukać w dokumentacji informacji dotyczącej sposobu odpowiedniego rozmieszczenia

bijaków, przedłużaczy oraz klawiszy,

4) dokonać rozmieszczenia bijaków, przedłużaczy oraz klawiszy zgodnie z zasadami

zawartymi w instrukcji obsługi,

5) dokonać rozstawu kół podporowych rozdrabniacza zgodnie z zasadami zawartymi

w instrukcji obsługi,

6) wykonać czynności obsługowe rozdrabniacza.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi rozdrabniacza bijakowego,

−

zestaw narzędzi monterskich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

rozdrabniacz bijakowy,

−

ciągnik rolniczy,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych.

Ćwiczenie 2

Przygotuj kopaczkę przenośnikową do pracy. Sporządź plan obsługi miejsc

wymagających codziennego przeglądu i wykonaj te czynności. Dokonaj połączenia kopaczki
z ciągnikiem i sprawdź poprawność działania mechanizmów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi kopaczki informacje dotyczące zasad przeprowadzania

czynności obsługowych,

2)  przeanalizować zakres czynności i ustalić kolejność ich wykonania,
3)  wykonać zaplanowane czynności obsługowe,
4)  dokonać połączenia kopaczki z ciągnikiem,
5)  sprawdzić poprawność działania mechanizmów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi kopaczki przenośnikowej,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych,

−

kopaczka przenośnikowa,

−

ciągnik rolniczy,

−

wał przegubowo – teleskopowy do napędu kopaczki.

Ćwiczenie 3

Przygotuj kombajn do zbioru ziemniaków do pracy. Sporządź plan obsługi miejsc

wymagających codziennej obsługi i wykonaj te czynności. Dokonaj połączenia kombajnu
z ciągnikiem i sprawdź poprawność działania mechanizmów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi kombajnu informacje dotyczące zasad przeprowadzania

czynności obsługowych,

2)  przeanalizować zakres czynności i ustalić kolejność ich wykonania,
3)  wykonać zaplanowane czynności obsługowe,
4)  dokonać połączenia kombajnu z ciągnikiem,
5)  sprawdzić poprawność działania mechanizmów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi kombajnu do ziemniaków,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych,

−

kombajn do zbioru ziemniaków,

−

ciągnik rolniczy,

−

wał przegubowo – teleskopowy do napędu kombajnu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Dokonaj dostosowania kombajnu do zbioru ziemniaków do pracy na plantacji

ziemniaków o szerokości międzyrzędzi 67,5 cm oraz wykonaj czynności obsługowe
kombajnu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi kombajnu informacje dotyczące zasad przeprowadzania

czynności obsługowych,

2) wyszukać w dokumentacji informacji dotyczących sposobu zmiany rozstawu kół

podporowych kombajnu i dostosować ich położenie do żądanej wartości,

3) dokonać rozstawu kół podporowych kombajnu zgodnie z zasadami zawartymi

w instrukcji obsługi,

4) wykonać czynności obsługowe kombajnu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi kombajnu do zbioru ziemniaków,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

kombajn do zbioru ziemniaków,

−

ciągnik rolniczy,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych.

Ćwiczenie 5

Zaplanuj i wykonaj czynności obsługowe kombajnu do zbioru ziemniaków po

zakończonym sezonie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi informacji dotyczących zasad przeprowadzania czynności

obsługowych kombajnu do zbioru ziemniaków,

2)  przeanalizować zakres czynności i ustalić kolejność ich wykonania,
3)  wykonać zaplanowane czynności obsługowe,
4)  dokonać połączenia kombajnu do zbioru ziemniaków z ciągnikiem,
5)  sprawdzić poprawność działania mechanizmów,
6)  ustawić kombajn na miejscu jego przechowywania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi kombajnu do zbioru ziemniaków,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych,

−

kombajnu do zbioru ziemniaków,

−

ciągnik rolniczy,

−

wał przegubowo – teleskopowy do napędu kombajnu do zbioru ziemniaków.

Ćwiczenie 6

Dokonaj wymiany uszkodzonego pręta podwójnego przenośnika przedniego kopaczki

półzawieszanej, przenośnikowej do ziemniaków Z609.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi informacje dotyczące zasad przeprowadzania czynności

naprawczych kopaczki do zbioru ziemniaków Z609,

2)  przeanalizować zakres czynności i ustalić kolejność ich wykonania,
3)  wykonać zaplanowane czynności naprawcze,
4)  sprawdzić poprawność wykonania naprawy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi kopaczki do zbioru ziemniaków Z609,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

kopaczka do zbioru ziemniaków Z609,

−

pręt podwójny pierwszego przenośnika odsiewającego kopaczki Z609.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, jakie są podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane

kopaczkom do zbioru ziemniaków ?



2) określić, jakie są podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane

kombajnom do zbioru ziemniaków?



3) określić, jakie są sposoby niszczenia łęcin?



4) określić, w jaki sposób należy przygotować rozdrabniacz bijakowy

łęcin do pracy na wybranej plantacji ziemniaków?



5) wyjaśnić, w jaki sposób ustalana jest właściwa głębokość pracy

lemieszy kopaczki przenośnikowej?



6) wyjaśnić, w jaki sposób można uzyskać optymalne ustawienie

oddzielacza porostu, przy którym będzie następowało maksymalne usuwanie
łęcin i chwastów przy minimalnych stratach ziemniaków?



7) określić, jakie czynniki należy uwzględnić, aby na odsiewaczu

kombajnu następowało odsianie gleby, drobnych grud i kamieni,
a ziemniaki były zbierane bez uszkodzeń?



8) określić, jakie czynności należy wykonać, aby połączyć kombajn do

zbioru ziemniaków z ciągnikiem w zespół roboczy?



9) określić, jakie czynności należy wykonać, aby przygotować kombajn

do zbioru ziemniaków do przechowywania po sezonie?



10) określić,

jakie

są

podstawowe

zasady

bezpiecznej

obsługi

i użytkowania kombajnu do zbioru ziemniaków?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Budowa, działania, regulacje i zasady obsługi maszyn do

zbioru buraków

4.2.1. Materiał nauczania

Sposoby zbioru buraków. Podczas zbioru buraków występują dwie zasadnicze czynności:

ogławianie, czyli odcinanie główek buraków z liści i wyciąganie korzeni z ziemi.
W zależności od tego, czy czynności te prowadzi się jednocześnie, czy oddzielnie, rozróżnia
się zbiory: jednoetapowy, dwuetapowy i trzyetapowy.

Zbiór jednoetapowy polega na jednoczesnym odcinaniu główek buraków i wyorywaniu

korzeni.

Zbiór dwuetapowy buraków polega na oddzielnym ogławianiu liści i wyrywaniu korzeni,

przy czym liście jak i korzenie są bezpośrednio ładowane na środki transportowe.

W trzyetapowym zbiorze buraków występują trzy oddzielne operacje: pierwsza to

ogławianie buraków, druga – polega na wyoraniu korzeni i ułożeniu ich w wały, trzecia
operacja to podbieranie korzeni z wałów i załadunek ich na środki transportowe.

Bez względu na metodę zbioru maszynom do zbioru buraków stawiane są pewne

wymagania. Zasadniczo należą do nich wymagania odnośnie jakości ogławiania i jakości
pracy wyorywaczy buraków.

Wymagania dotyczące jakości pracy wyorywaczy są następujące:

−

dopuszczalne zanieczyszczenie korzeni ziemią do 8%,

−

masa nie wykopanych korzeni nie może przekroczyć 1,5% masy plonu,

−

liczba korzeni z ciężkimi uszkodzeniami nie może być większa niż 5%,

−

liczba korzeni z lekkimi uszkodzeniami nie może być większa niż 20%,

−

zawartość liści wśród korzeni nie może przekroczyć 1,5%.

Wymagania dotyczące jakości ogławiania buraków są następujące:

−

za wysoko ogławianych i nie ogłowionych buraków nie może być więcej niż 5% plonu,

−

straty masy spowodowane zbyt niskim ogłowieniem buraków nie mogą przekraczać 3%,

−

straty zgubionych  liści  nie  mogą  być większe  niż  5%; ten wskaźnik ustala się wówczas,
gdy  liście  są  zbierane  z  przeznaczeniem  na  paszę;  wówczas  także  ocenia  się  ich
procentowe  zanieczyszczenie  ziemią,  które  nie  może  przekraczać  1%  (przy  wilgotności
gleby 16

÷18%).

Maszyny do jednoetapowego zbioru buraków

Do zbioru jednoetapowego buraków służą kombajny. Kombajn do zbioru buraków ma

zarówno  zespoły  ogławiające,  jak  i  wyorujące,  więc  czynności  ogławiania  i  wyorywania
wykonuje  w  czasie  jednego  przejazdu.  Oba  składniki  zbieranego  plonu  są  gromadzone
w odrębnych  zasobnikach  kombajnu,  okresowo  rozładowywanych.  Liście  są  przy  tym
wyładowywane  na  powierzchnię  pola  w  stałych  miejscach,  co  powoduje  formowanie
poprzecznych  wałów,  które  mogą  być  następnie  ładowane  na  przyczepy  lub  rozdrabniane
i rozrzucane  po  polu.  Natomiast  zasobnik  na  korzenie  może  być  w  kombajnie  podnoszony
przez układ hydrauliczny, co umożliwia jego bezpośredni wyładunek na przyczepy.

Przykładem takiej maszyny jest kombajn do zbioru buraków Z413 „Neptun” rys. 33.

Maszyna ta, mimo że jest to stara konstrukcja na licencji firmy Kleine, jest często spotykana
w polskich gospodarstwach. Maszyna ta podlegała wielu modyfikacjom. Można obecnie do
tego kombajnu zamówić urządzenie rozdrabniające i rozrzucające równomiernie liście po
polu w celu ich przyorania, ponieważ znaczenie liści jako paszy ostatnio bardzo zmalało.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 33. Kombajn do zbioru buraków Z413: a) widok ogólny, b) schemat, 1 – czujnik tarczowy, 2 – nóż,

3  –  kółko  kopiujące,  4  –  zgarniacz  grzebieniowy,  5  –  nagarniacz  liści,  6  –  przenośnik  liści,  7  –
odrzutnik  liści,  8  –  zbiornik  liści,  9  –  oczyszczacz  rzędów,  10  –  wyorywacz  korzeni,  11  –  gwiazda
boczna, 12 – gwiazda skośna, 13 – przenośnik półkowy korzeni, 14 – zbiornik korzeni, 15 – przenośnik
podłogowy  zbiornika  korzeni,  16  –  kolo  jezdne,  17  –  talerz  zagarniający,  18  –  koło  przednie,
19 – czujnik głębokości pracy wyorywacza, 20 – czujnik rozładunku zbiornika liści [10, s. 264]

Kombajn Z413 jest maszyną jednorzędową przyczepianą, z napędem zespołów

roboczych od wału odbioru mocy ciągnika. Zbiór buraków kombajnem jest jednoetapowy;
liście i korzenie gromadzone są w oddzielnych zbiornikach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do podstawowych zespołów kombajnu należą:

−

zespół ogławiający buraki,

−

zespół wyorujący korzenie,

−

układ elektro-hydrauliczny,

−

zespół napędowy.
Zespoły ogławiający i wyorujący połączone są szeregowo, pracując jednocześnie na

jednym rzędzie buraków. Do sterowania tymi zespołami w pracy służy układ elektro-
hydrauliczny.

Kombajn Z 413 „Neptun" wykonuje następujące czynności:

−

ogławia buraki,

−

podkopuje i wyciąga z gleby ogłowione korzenie,

−

oczyszcza korzenie z resztek gleby,

−

gromadzi liście i korzenie w specjalnych zbiornikach,

−

liście ze zbiornika układa automatycznie w pryzmy na polu,

−

umożliwia mechaniczny rozładunek zbiornika korzeni na przyczepy lub w pryzmy.
Zespoły robocze kombajnu są napędzane przez wał przegubowo-teleskopowy

zaopatrzony w sprzęgło przeciążeniowe, przy nominalnych obrotach WOM, tzn.
540 obr./min.

Przygotowania do zbioru roślin okopowych za pomocą kombajnu należy rozpocząć już

w trakcie ich uprawy i pielęgnacji.

W związku z tym należy zwrócić uwagę na kilka ważnych aspektów związanych

z uprawą buraków, mających decydujący wpływ na jakość zbioru:

−

krzywe rzędy wysiewu – powodują uszkadzanie buraków i straty liści,

−

małe szerokości rzędów – związane są z tym większe straty liści i mniejsza wydajność

powierzchniowa,

−

zbyt małe uwrocia – nie pozwalają na szybkie wykonanie nawrotów i tym samym

uniemożliwiają uzyskanie większych wydajności dziennych,

−

źle przerwane i zachwaszczone buraki – uniemożliwiają równomierne i dokładne
ogławianie,

−

zbyt wysoko obsypane buraki – podczas ogławiania nóż przecina równocześnie warstwę

gleby, rezultatem czego jest zanieczyszczenie liści oraz nadmierne tępienie noża,

−

istnienie tzw. „wyrostów", czyli wyciągniętych pędów buraków - uniemożliwia dobre

ogławianie i załadunek liści do zbiornika.

Budowa kombajnu

Zespół ogławiający kombajnu (rys. 33) ma czujnik 1 wykonany w postaci zespołu

ząbkowanych tarcz napędzanych od lewego koła podporowego kombajnu. Pod tarczami jest
umieszczony nóż ogławiający o łukowym ostrzu 2. Przed tarczami czujnikowymi ogławiacza
są umieszczone pręty układu automatycznego naprowadzające ten zespół kombajnu na rzędy
buraków.

Czujnik jest wsparty na kółku kopiującym 3 niedopuszczającym do zagłębienia się noża

w glebę. Za zespołem ogławiającym znajduje się zgarniacz grzebieniowy 4, dalej znajduje się
przenośnik liści 6 i zbiornik liści 8.

Przed zespołem wyorującym jest umieszczony oczyszczacz rzędów 9, składający się

z dwóch  gwiazd,  które  podczas  pracy  mają  obroty  o  przeciwnych  kierunkach.  Zespół
wyorujący,  czyli  wyorywacz  korzeni  składa  się  z  dwóch  wyciągaczy  lemieszowych
o ujemnych kątach natarcia, tzn. mających część tylną zagłębioną bardziej niż część przednią.
Obok  lemieszy  znajduje  się  czujnik  do  automatycznej  regulacji  głębokości  wyorywania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

buraków. Za wyorywaczem korzeni są umieszczone: gwiazda boczna 11 oraz gwiazda skośna
o regulowanej prędkości obrotowej 12 czyszcząca buraki z przylegających do nich gleby.

Zasada działania kombajnu

Zespół ogławiający. Liście ogławiane są nożem łukowym na wysokości ustalanej

czujnikiem  tarczowym.  Obok  czujnika  tarczowego  zamontowane  jest  kółko  podporowe  nie
dopuszczające do zagłębienia się noża w ziemię. Z lewej i prawej strony czujnika tarczowego
zamontowane są czujniki prętowe, które w przypadku zjeżdżania z rzędu zaczepiając o buraki
przekazują  impuls  przez  obwód  elektryczny  do  rozdzielacza  elektro-hydraulicznego.
Rozdzielacz,  podobnie  jak  w  klasycznych  układach  hydraulicznych,  współpracuje
z siłownikiem sterowania poprzecznego zespołem ogławiającym.

Rys. 34. Schemat zespołu ogławiającego kombajnu Z413: 1 – kółko podporowe, 2 – czujnik tarczowy, 3 – nóż

ogławiający, 4 – nagarniacz liści, 5 – czujnik automatycznego sterowania poprzecznego, 6 – puszka
przekaźników elektrycznych [9, s. 377]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 35. Schemat układu hydraulicznego kombajnu Z413: 1 – zbiornik oleju, 2 – pompa hydrauliczna, 3 – zawór

przeciążeniowy, 4 – rozdzielacz jednosekcyjny, 5 – rozdzielacz trzysekcyjny, 6 – siłownik otwierania
zbiornika liści, 7 – siłownik sterowania poprzecznego, 8 –  siłownik unoszenia maszyny, 9 – siłownik
podnoszenia  zbiornika  korzeni,  10  –  puszko  przełączników,  11  –  przekaźniki  elektryczne  czujników
sterowania poprzecznego, 12 – przekaźniki czujnika podnoszenia maszyny  [9, s. 379]

Ogłowione liście podawane są nagarniaczem i przenośnikiem do zbiornika. Zbiornik

opróżniany jest automatycznie za pomocą układu hydraulicznego włączanego ręcznie lub
czujnikiem prętowym. Wyrzucane liście formują wały poprzeczne do kierunku ruchu
agregatu.
Zespół wyorujący korzenie

W kombajnie zastosowany jest wyorywacz lemieszowy o automatycznie sterowanej

głębokości  pracy.  W  tym  celu  obok  lemieszy  zamontowany  jest  czujnik  płozowy,  który
podobnie  jak  w  zespole  ogławiającym  przekazuje  impulsy  przez  obwód  elektryczny  do
rozdzielacza współdziałającego z dwoma siłownikami regulacji pionowej. Wyorane korzenie
są  przesuwane  gwiazdami  i  podawane  na  przenośnik  pionowy.  Zarówno  gwiazdy,  jak
i przenośnik oczyszczają korzenie z ziemi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 36. Schemat zespołu wyorującego korzenie kombajnu Z413: 1 – wyorywacz lemieszowy, 2 – gwiazda

nagarniająca ukośna, 3 – gwiazda nagarniająca pionowa, 4 – czujnik automatycznej regulacji głębokości
pracy maszyny, 5 – puszka przekaźników elektrycznych [9, s. 378]

Korzenie gromadzone są w zbiorniku. Do opróżniania zbiornika służy przenośnik

podłogowy włączany  mechanicznie  linką z pomostu ciągnika. Do podnoszenia i opuszczania
zbiornika  służą  dwa  siłowniki  hydrauliczne.  Uruchamianie  siłowników  następuje  z  pomostu
ciągnika  przez  włączanie  obwodu  elektrycznego  i  rozdzielacza  elektrohydraulicznego.  Za
tylnym  prawym  kołem  kombajnu  znajduje  się  talerz  zagarniający,  dzięki  któremu
powierzchnia pola po zebraniu buraków zostaje wyrównana. Kombajn obsługiwany jest przez
traktorzystę.

Przedstawiony na rys. 35 układ elektrohydrauliczny umożliwia stosowanie trzech

sposobów sterowania:

−

sterowanie hydrauliczne polegające na bezpośrednim - ręcznym oddziaływaniu na
rozdzielacze. Sposób ten jest stosowany w razie braku zasilania układu energią
elektryczną,

−

sterowanie elektrohydrauliczne polegające na ręcznym przełączaniu dźwigni na puszce
przełączników; tym sposobem w sprawnym układzie zawsze uruchamiane są siłowniki
unoszenia zbiornika korzeni, a w razie uszkodzenia przekaźników elektrycznych również
siłowniki unoszenia maszyny i sterowania poprzecznego,

−

sterowanie  automatyczne  polegające  na  przekazywaniu  impulsów  do  rozdzielaczy  za
pośrednictwem  przekaźników  elektrycznych  włączanych  czujnikami;  tym  sposobem
uruchamiane są siłowniki unoszenia maszyny i sterowania poprzecznego.
Siłownik  otwierania  zbiornika  liści  jest  zasilany  oddzielnym  obwodem  hydraulicznym.

W tym obwodzie występuje tylko układ hydrauliczny z siłownikiem uruchamianym za
pomocą pręta czujnikowego lub ręcznie.
Zespół napędowy

Układ przeniesienia napędu przedstawiono na rysunku 37. Napęd od wału przekaźnika

mocy ciągnika, poprzez wał przegubowo-teleskopowy, jest przekazywany do centralnej
skrzyni przekładniowej, z której wyprowadzone są napędy na poszczególne zespoły. Wyjątek
stanowi czujnik tarczowy, który napędzany jest przekładnią łańcuchową od osi kół jezdnych,
dzięki czemu występuje współzależność prędkości obwodowej czujnika z prędkością
postępową kombajnu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 37. Układ napędowy kombajnu Z413: 1 – czujnik, 2, 21, 27, 29, 31 – wały przegubowo-teleskopowe,

3,  11,  18,  30  –  przekładnie  łańcuchowe,  4  –  główna  skrzynia  przekładniowa,  5  –  pompa
hydrauliczna,  6  –  sprzęgło  napędu  przenośnika  podłogowego,  7  –  nagarniacz  liści,  8  –  przenośnik
liści, 9 – odrzutnik liści, 10 – nagarniacz liści, 12 – oczyszczacz rzędów, 13 – przekładnia stożkowa,
14 – gwiazda boczna, 15 – półkowy przenośnik korzeni, 16 – przenośnik podłogowy, 17, 22, 23, 24,
25, 26, – [przekładnie pasowe z pasem klinowym, 19 – czop do zamocowania oczyszczacza rzędów
w  celu  uzyskania  ruchu  obrotowego  o przeciwnym  zwrocie,  20  –  czop  do  zamocowania  wału
przegubowo-teleskopowego  do  napędu  gwiazdy  skośnej  w  celu  zmiany  prędkości  obrotowej,
28 – przekładnia zębata [10, s. 266]

Aby uzyskać prawidłową pracę maszyny istnieje możliwość wykonania odpowiednich

regulacji.  Kombajn  łączy  się  z  ciągnikiem  za  pomocą  belki  pociągowej,  zakładanej
w przeguby  cięgieł  dolnych  układu  trzypunktowego.  Do  napędu  zespołów  roboczych
kombajnu  wykorzystuje  się  wał  przegubowy,  łączony  z  wałem  odbioru  mocy  ciągnika.
Oprócz  tego  przy  sprzęganiu  maszyny  z  ciągnikiem  konieczne  jest  połączenie  jej  przewodu
elektrycznego z gniazdem na ciągniku. Można to jednak robić tylko wtedy, gdy zastosowany
w  danym  agregacie  ciągnik  ma  instalację  12  V  i  z  „minusem”  na  masie.  Po  sprzęgnięciu
kombajnu  z  ciągnikiem  na  błotniku  ciągnika  ustawia  się  skrzynkę  sterowniczą  układów
automatycznych  kombajnu,  która  zostaje  przymocowana  samoczynnie  za  pomocą  magnesu
wbudowanego w jej podstawę.

Rys. 38. Skrzynka sterownicza kombajnu do zbioru buraków: a) ustawienie skrzynki na ciągniku, b) schemat położeń

dźwigienek sterowniczych na skrzynce [7, s. 382]

Skrzynka sterownicza ma dwie dźwigienki, z których każda może być wychylana do

przodu lub do tyłu oraz na boki (rys. 38). Dźwigienki pozostają wychylone tylko

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w położeniach  „opuszczanie  maszyny"  oraz  „sterowanie  automatyczne",  natomiast
w pozostałych  położeniach  znajdują  się  tak  długo,  jak  są  w  nich  przytrzymywane  przez
traktorzystę.  Położenie  „podnoszenie  maszyny"  jest  wykorzystywane  przy  wydźwigu
i sprzęganiu z ciągnikiem. Położenia ,,w lewo" i „w prawo" są wykorzystywane do ręcznego
naprowadzania  zespołów  roboczych  na  rzędy  w  początku  pracy,  zanim  zostanie  włączony
układ  automatyczny.  Oprócz  tego  można  za  pomocą  dźwigienek  skrzynki  sterowniczej
podnosić i opuszczać zbiornik korzeni przy jego wyładunku.
Regulacja zespołu ogławiającego

W zespole ogławiającym kombajnu (rys. 39) występują dwie podstawowe regulacje:

ustawienie noża ogławiającego względem powierzchni gleby oraz ustawienie noża względem
czujnika (wysokość ogławiania). Regulacji pierwszej dokonuje się za pomocą kółka
kopiującego (podporowego), natomiast do zmiany wysokości ogławiania służą dwie
nakrętki 1.

Rys. 39. Regulacja zespołu ogławiającego i wyorującego: 1 – nakrętki regulacyjne, 2 – sprężyna odciążająca,

3 – korba do nastawienia oczyszczacza rzędów, 4 – śruby zaciskowe wyorywacza, 5 – dźwignia,
6 – sprężyna obciążająca [10, s. 267]

Regulacja wysokości ogławiania

Ogławianie niskie (duże główki): poluzować nakrętkę dolną, dokręcić górną. Ogławianie

wysokie (małe główki): poluzować nakrętkę górną, dokręcić dolną. Po regulacji obydwie
nakrętki należy mocno dokręcić.

Decydującym czynnikiem, który zapewnia dokładne i równomierne ogławianie buraków,

jest właściwe napięcie sprężyny odciążającej 2 (rys. 39). Im słabsze jest napięcie sprężyny,
tym większą siłą przyrząd czujnikowy naciska na buraki.

Przyrząd czujnikowy powinien przesuwać się możliwie swobodnie nad burakami.

Umieszczona z prawej strony i biegnąca w kierunku jazdy druga sprężyna 6 rys. 39 służy do
obciążania ogławiacza. Sprężyna ta działa dopiero wtedy, gdy przyrząd czujnikowy natrafi na
wysoko rosnący burak.

Aby, w szczególności przy dużej prędkości jazdy, możliwe było ogłowienie także

niskiego buraka rosnącego bezpośrednio za wysokim, sprężyna ta szybko ściąga ogławiacz
z powrotem ku dołowi.
Regulacja wyorywacza

Wyorywacz buraków ma w zasadzie tylko jedną możliwość regulacji, mianowicie zmianę

kąta pochylenia lemiesza. Regulacji tej dokonuje się przez przestawienie śrub zaciskowych 4
(rys. 39) w odpowiednie otwory płytek na ramie wahliwej. Im cięższa gleba, tym bardziej
stromo ustawia się lemiesz. Po dokonaniu regulacji lemiesza niezbędne jest sprawdzenie
głębokości wyorywacza, którą ustawia się za pomocą listwy regulacyjnej znajdującej się obok
lewego koła kombajnu. Buraki muszą przesuwać się bez zatrzymań po powierzchni lemiesza
na gwiazdę czyszczącą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ustawienie gwiazdy czyszczącej

Prędkość obrotową gwiazdy czyszczącej można zmienić przez przestawienie wału

przegubowego w stosunku do przekładni gwiazdy. Na glebach dobrze przesiewalnych zaleca
się stosowanie małej prędkości obrotowej (69 obr./min) przy użyciu dolnego czopu
napędowego, a na glebach o słabszej przesiewalności należy stosować większą prędkość
obrotową (104 obr/min) przy użyciu górnego czopu, które jest ustawieniem fabrycznym.
Regulacja oczyszczacza rzędów

Oczyszczacz rzędów, w ustawieniu fabrycznym, posiada dwie przeciwbieżnie wirujące

tarcze  z  bijakami,  które  mają  za  zadanie  usunąć  resztki  liści  pozostałych  po  ogławianiu.
Z tego  względu  regulacja  oczyszczacza  następuje  po  ustawieniu  ogławiacza  i  wyorywacza.
Gdy  wyorywacz  jest  wyregulowany  prawidłowo,  prostopadle  zwisający  bijak  powinien
dotykać ziemi. Do regulacji wysokości położenia oczyszczacza służy korba nastawcza 3 (rys.
39).  W razie  potrzeby  można  uzyskać  współbieżność  tarcz  oczyszczacza.  Można  tego
dokonać  poprzez  przestawienie  tylnej  tarczy  oczyszczającej  na  znajdujący  się  obok  wał
uzyskuje się współbieżność tarcz czyszczących.

Automatyczna regulacja głębokości

Automatyczna regulacja głębokości zapewnia utrzymanie maszyny podczas wyorywania

buraków  na  właściwej  głębokości.  W  tym  celu  przed  wyorywaczem  znajduje  się  czujnik
płozowy  2 (rys.  40),  który  opiera  się  swoją  zagiętą częścią  o  powierzchnię pola, zmieniając
swoje położenie w przypadku zmian zagłębienia wyorywacza. Krzywka 3 umieszczona na osi
obrotu  czujnika  powoduje  wychylenie  płytek  dociskowych  4,  które  uruchamiają  styki
wyłączników elektrycznych. Te z kolei sprawiają  za pomocą siłowników hydraulicznych, że
następuje  podnoszenie  lub  opuszczanie  zespołów  roboczych.  Włączenie  automatycznej
regulacji głębokości może nastąpić po ustawieniu i sprawdzeniu pracy kombajnu.

Przed włączeniem automatycznej regulacji głębokości najpierw opuszcza się w dół

maszynę,  następnie  luzuje  dwie  śruby  8  i  wysuwa  czujnik  2  wraz  z  urządzeniem
automatycznej  regulacji  głębokości.  W  momencie  zetknięcia  się  płozy  czujnika  z  ziemią
dokręca  się  śruby  na  elemencie  dociskowym  i  sprawdza  podnoszenie  maszyny,  które
następuje  przez  podniesienie  płozy  czujnika  ok.  3  cm.  Jeśli  odstęp  między  położeniami
podnoszenia  i  opuszczania  kombajnu  odbiega  od  podanego,  niezbędna  jest  regulacja
polegająca  na  odpowiednim  ustawieniu  konsoli  stycznikowej  po  uprzednim  odkręceniu

śrub 6.

Rys. 40. Urządzenie do automatycznej regulacji głębokości: 1 – wyorywacz, 2 – czujnik płozowy,

3 – krzywka, 4 – płytki dociskowe, 5 – wyłączniki elektryczne, 6 i 8 – śruby regulacyjne,
7 – obudowa [10, s. 268]

Nastawianie zagarniacza bruzd. Zagarniacz bruzd ma za zadanie wyrównywanie ostatniej

bruzdy, pozostawionej za prawym kołem, Wysokość zawieszenia zagarniacza nastawia się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przez regulację dźwigni w zazębieniu. Przy uniesionej maszynie zagarniacz należy tak
ustawić, aby otrzymać nad ziemią prześwit 10

÷15 cm. W czasie pracy zagarniacz bruzd

powinien zagłębiać się w glebę pod własnym ciężarem. Linka nie powinna przy tym zwisać.

Rys.41. Zagarniacz bruzd [1, s. 19]

W zależności od szerokości rzędów oraz rozstawu kół zgarniacz należy przesunąć

poprzecznie na osi. Aby uniknąć samoczynnego przestawienia poprzecznego przy jeździe
jałowej i podczas pracy (istnieje możliwość uszkodzenia opon), zagarniacz należy po każdym
ustawieniu zabezpieczyć śrubą oraz przetyczką sprężynową (rys.41).

Konserwacja kombajnu

Codziennie po zakończeniu pracy należy wykonać czynności związane z bieżącą

konserwacją maszyny. Przede wszystkim oczyścić kombajn z ziemi, liści itp., gromadzących
się  głównie  na  przyrządzie  czujnikowym,  przenośniku  liści,  gwieździe  czyszczącej,
przenośnika  buraków  i  zbiornika  liści.  Z  kolei  należy  przesmarować  wszystkie  punkty
smarowania,  po  uprzednim  dokładnym  ich  oczyszczeniu  tak,  aby  stary  smar  został
wyciśnięty.  W  razie  zauważenia  uszkodzeń  maszyny,  takich  jak:  rysy,  pęknięcia  lub
skrzywienia należy natychmiast usunąć.

Aby kombajn do zbioru buraków mógł być długo użytkowany, bezpośrednio po okresie

zbiorów należy poddać go dokładnemu przeglądowi:
1. należy gruntownie oczyścić całą maszynę. Łożyska kołnierzowe nie wymagają

smarowania, dlatego miejsc, gdzie są one umieszczone, nie należy opryskiwać silnym
strumieniem wody, gdyż woda może dostać się do łożysk i spowodować korozję.

2. należy sprawdzić, czy wszystkie gniazda smarowania są przelotowe i smarować tak

długo, aż stary smar zostanie usunięty. Do smarowania używać wyłącznie smarów
zagęszczonych mydłami litu, np. ŁT-43,

3. należy sprawdzić przekładnie:

a) główną i przekładnie gwiazdy czyszczącej:

−

włączyć napęd do WOM ciągnika i pozwolić na bieg jałowy przez kilka minut,

−

po wyłączeniu napędu odkręcić korki wlewowe i spustowe i odczekać aż
wypłynie cały stary smar,

−

osadzić z powrotem korek spustowy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

napełnić  przekładnię  główną  (2  litry)  i  przekładnię  gwiazdy  czyszczącej  (3/4
litra)  olejem  przekładniowym  Hipol  15  a  następnie  dokładnie  dokręcić  korki
spustowe i wlewowe,

b) przekładnia oczyszczacza rzędów:

−

jeżeli tarcze oczyszczacza rzędów mają zbyt duży luz w kierunku obrotu, należy
napiąć łańcuch napędowy w obudowie,

−

wymontować cały oczyszczacz rzędów,

−

otworzyć obudowę przekładni,

−

napiąć łańcuch napędowy za pomocą napinacza,

−

oczyścić obudowę,

−

sprawdzić zużycie wszystkich łożysk,

−

napełnić łożyska świeżym smarem SPL,

−

zmontować przekładnię i wmontować do maszyny.

4. gruntownie oczyścić i rozprężyć pasy klinowe i koła pasowe.
5. zdjąć łańcuchy drabinkowe, przemyć i zakonserwować smarem grafitowanym przez

zanurzenie w kąpieli o temperaturze 60÷80°C. Zamontować łańcuchy w kombajnie.

6. gruntownie oczyścić łańcuch przenośnika buraków w następujący sposób:

−

wymontować łańcuch przenośnika buraków,

−

wymyć łańcuch w środkach czyszczących nieszkodliwych dla poliamidów, np.

w benzynie, nafcie lub oleju do silników wysokoprężnych,

−

po odparowaniu środka czyszczącego łańcuch należy dobrze nasmarować, aby nie

dopuścić do tworzenia się rdzy na płytkach i tulejkach,

−

zamontować z powrotem łańcuch.

7. dokładnie oczyścić i rozprężyć taśmę przenośnika liści.
8. oczyścić wszystkie przesuwne wały przegubowe i starannie nasmarować w miejscu

przesuwu.

9. oczyścić okolice wyjścia wszystkich wałów przekładniowych, aby pierścienie

uszczelniające nie były narażone na brud i rdzę.

10. wszelkie narażone na korozję miejsca w maszynie należy chronić dobrymi środkami

antykorozyjnymi, a szczególnie noże ogławiające i lemiesze wyorywujące. Silnie zużyte
części powinny być wymienione.

11. szczególnie starannie należy dbać o hydraulikę kombajnu, a więc przede wszystkim

należy koniecznie wymienić olej, w tym celu należy:

−

opuścić maszynę i wysunąć cylinder sterujący,

−

wykręcić śrubę magnetyczną w dnie zbiornika oleju (stary olej musi wyciec),

−

wyjąć filtr sitowy oleju,

−

oczyścić śrubę magnetyczną i filtr oleju,

−

oba elementy z powrotem wmontować,

−

zluzować .śrubę odpowietrzającą na zbiorniku oleju,

−

wlać świeży olej hydrauliczny - całkowita ilość oleju w urządzeniu wynosi 11 l;

fabrycznie urządzenie jest napełniane olejem hydraulicznym 30, a w kombajnie
wyprodukowanym przez licencjodawcę - olejem SHELL Tallus 29; dopuszczalne
jest stosowanie oleju hydraulicznego 20 lub 20P,

−

dokładnie dokręcić śrubę odpowietrzającą,

−

należy bezwarunkowo unikać mieszania różnych olejów hydraulicznych.

12. urządzenie elektryczne nie wymaga żadnej szczególnej konserwacji. Celowe jednak jest

oczyszczenie wszystkich części, nasmarowanie przyłączy kablowych i zabezpieczenie
łączników sterowniczych przed wilgocią. Po przeprowadzeniu wszystkich tych zabiegów
maszynę można wprowadzić do odpowiedniego pomieszczenia na zimę. Wskazane jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ustawienie maszyny na kozłach tak, aby opony nie były obciążone. Maszyna powinna
znajdować się w położeniu roboczym. Przy wysuniętych cylindrach należy nasmarować
tłoczyska.

Przepisy bhp podczas pracy i obsługi kombajnu Z413
1. Regulacje, smarowanie, sprawdzanie poszczególnych zespołów, oczyszczanie maszyny

i naprawy wykonywać tylko po wyłączeniu napędu na wał odbioru mocy i zatrzymaniu
silnika.

2. Przed każdym uruchomieniem kombajnu sprawdzić, czy w pobliżu maszyny nie ma ludzi.

Bezwzględnie  zabrania  się  przebywać  bezpośrednio  pod  wychylonym  zbiornikiem
buraków  oraz  w  pobliżu  wychylonej  pokrywy  zbiornika  liści.  Przy  pracach  pod
wychylonym  zbiornikiem  korzeni  na  sworzeń  cylindra  należy  nasunąć  zabezpieczający
zastrzał i unieruchomić go.

3. Należy pracować z założonymi osłonami.
4. W czasie pracy zabrania się wchodzenia lub jechania na dyszlu lub innych elementach

maszyny oraz wchodzenia między ciągnik a maszynę.

5. W czasie jazdy po drogach publicznych na kombajnie musi znajdować się sprawnie

działające oświetlenie zgodnie z kodeksem drogowym (światła hamowania,
kierunkowskazy, światła pozycyjne).

6. Podczas jazdy po drodze pręt czujnikowy zbiornika liści należy zabezpieczyć w górnym

położeniu za pomocą przetyczki.

7. W celu odciążenia urządzenia hydraulicznego podczas transportu znajdujący się

w skrzyni narzędziowej uchwyt podpory należy umieścić między ramą zaczepu, a belką
przegubową i zabezpieczyć sworzniem na otworze podpory. Dźwignię na skrzynce
sterowniczej przestawić do położenia „opuszczanie" aż maszyna oprze się na podporze.

8. Na czas transportu bezwzględnie odłączyć wał przegubowy napędzający przyrząd

czujnikowy.

9. Zabrania się jazdy po drogach z prędkością większą niż 20 km/h.
10. Kierowca ciągnika podczas przejazdów po nierównym terenie lub po drogach polnych

powinien zachować ostrożność i zmniejszyć prędkość.

11. Ciągnik bezwzględnie musi mieć sprawny podnośnik hydrauliczny (nieopadający pod

obciążeniem) oraz układ hamulcowy.

12. Po zatrzymaniu silnika i przed zejściem z siodła wyłączyć napęd na WOM oraz

zabezpieczyć przed samowolnym uruchomieniem przez osoby postronne.

13. Na ciągniku w widocznym miejscu powinna być apteczka.
14. Przy wyładowywaniu zbiornika korzeni podczas wychylania napełnionego zbiornika

należy zwracać uwagę na to, aby maszyna stała nieruchomo i pewnie. Nachylenia boczne,
wyjeżdżone  koleiny  oraz  wyżej  lub  niżej  leżące  drogi  polne  mogą  doprowadzić  do
przewrócenia  się  maszyny.  Nigdy  nie  wolno  opróżniać  zbiornika  w  kierunku  spadku  na
terenie  pochyłym.  Niebezpieczeństwo  jest  tym  większe,  im  mniejszy  jest  rozstaw  kół
maszyny.

W związku z odbywającą się restrukturyzacją w obszarze produkcji buraków cukrowych,

podyktowanymi  warunkami  określonymi  przez  Unię  Europejską,  następuje  proces
powiększania  obszaru  średniej  plantacji.  W  technologiach  zbioru  buraków  obecnie  zaczyna
wkraczać  metoda  jednoetapowa,  realizowana  6-rzędowymi  kombajnami  samojezdnymi.
Szybkie  upowszechnianie  się  samojezdnych  kombajnów  6-rzędowych  uzasadniają
następujące czynniki:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

umieszczenie zespołu ogławiającego i wyorującego przed przednią osią kombajnu
eliminuje przemieszczanie korzeni na boki przez koła na glebach wilgotnych lub łamanie
wyżej wystających korzeni na glebach suchych,

−

wysoka jakość i czystość zebranego plonu uzyskana na skutek rozbudowania zespołów
roboczych kombajnu i automatycznych układów kontrolno – sterujących,

−

niskie koszty jednostkowe eksploatacji,

−

możliwość pracy w bardzo trudnych warunkach glebowych, ze względu na szerokie
ogumienie i tzw. „psi chód”,

−

ograniczenie ugniatania gleby w czasie zbioru,

−

wyeliminowanie rozjeżdżania korzeni podczas wyładunku buraków ze zbiornika na
pryzmę,

−

możliwość formowania pryzm, odpowiadających wymaganiom jakie stawia technologia
doczyszczania i przechowywania korzeni, bezpośrednio przenośnikiem opróżniającym
zbiornik.
Konstruowane są też kombajny realizujące zbiór z dziewięciu a nawet dwunastu rzędów

jednocześnie.

Przykładem takiego rozwiązania jest kombajn firmy Ropa „euro-Tiger V8-3” rys. 42.

Rys. 42. Schemat technologiczny kombajnu firmy Ropa „euro-Tiger V8-3”: 1 – ogławiacz bijakowy,

2 – dogławiacz, 3 – agregat wyorujący, 4 – walce wyorywacza, 5 – taśma sitowa, 6 – pierwsza sitowa
gwiazda czyszcząca, 7 - druga sitowa gwiazda czyszcząca, 8 - trzecia sitowa gwiazda czyszcząca,
9 – elewator, 10 – zasobnik, 11 – przenośnik rozładowczy [11]

Agregat ogławiający

O wysokości prowadzenia ogławiacza decydują dwa koła kopiujące, umocowane

z przodu, bezpośrednio przy komorze ogławiacza bijakowego.

Operator kontroluje ustawioną głębokość na podstawie dwóch skal. Ustawne,

hydrauliczne odciążenie ogławiacza jest widoczne na kolorowym terminalu. W zależności od
warunków, w jakich maszyna ma pracować, oferowane są 3 różne warianty agregatu
ogławiającego:

−

PISh – rozdrobnione liście buraków są składowane między rzędami,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

PBSh – z bocznym wyrzutem liści. Bijaki przerzucają liście do ślimaka liści, który

przemieszcza je dalej na talerz wyrzutnika liści. Talerz wyrzutnika liści rozrzuca
rozdrobnione liście na wyoraną powierzchnię pola,

−

PBSOh – ogławiacz opracowany z myślą o mocno zachwaszczonych polach

i umożliwienia równomiernego prowadzenia go na nierównych polach. Ogławiacz
zaopatrzony został w 4 koła kopiujące.

Rys.

43.

Zespoły

robocze

kombajnu:

–

ogławiacz

bijakowy,

2 – dogławiacz, 3 – koła kopiujące
wyorywacza,

–

wyorujące

lemiesze wibracyjne [11]

Rys. 44. Schemat pracy ogławiacza bijakowego

i dogławiacza [11]

Agregat wyorujący

Wyposażony jest w oscylujące lemiesze wibracyjne, posiadające hydrauliczne

zabezpieczenie przed kamieniami rys. 45. Odpowiednie ciśnienie zabezpieczenia przed
kamieniami ustawia się elektronicznie z pomostu operatora. Prędkość napędu lemieszy
wibrujących można zmieniać podczas pracy.

Rys. 45. Sposób funkcjonowania hydraulicznego zabezpieczenia agregatu wyorującego przed kamieniami [11]

Każdy z korpusów lemieszy, dzięki prowadnikowi liniowemu, jest prowadzony po

rzędzie zbieranych buraków. Koła kopiujące o średnicy 900 mm zapewniają optymalne
dopasowanie się do podłoża.

Wyorane buraki, walce wyorywacza kierują na taśmę sitową. Operator ze swojego

stanowiska może zmieniać prędkość przesuwu taśmy sitowej i – jeśli to konieczne – zmienić
kierunek biegu taśmy. Z taśmy buraki trafiają na rozmieszczone kolejno po sobie trzy
czyszczące gwiazdy sitowe. Operator ma do dyspozycji dziesięć programów czyszczenia – od
szczególnie ostrożnego do bardzo intensywnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Elewator, którego prędkość jest regulowana hydraulicznie, delikatnie, bez uszkodzeń

transportuje buraki do zasobnika. Zasobnik ma pojemność 40m

. Jego wypełnianie sterowane

jest sensorem ultradźwiękowym w celu równomiernego obciążenia dwóch tylnych osi
kombajnu. Stan wypełnienia zasobnika jest wyświetlany na kolorowym terminalu w kabinie
operatora. Opróżnienie 40 m

pojemności zasobnika może odbyć się w ciągu 1 min. Prędkość

wyładunku może być regulowana płynnie. Położenie przenośnika rozładunkowego może być
regulowane i odpowiednio dostosowywane do wysokości środków transportowych lub
rozładunku buraków na pryzmy.

Podczas pracy w polu istnieją trzy sposoby kierowania kombajnem. Jazda zwrotna (z 30

wychyleniem) umożliwia minimalne koło skrętu dzięki jednoczesnemu przesterowaniu
przegubu i wszystkich osi rys. 46.

Rys. 46. Jazda zwrotna kombajnu [11]

Podczas jazdy „sztywnej” steruje się tylko osiami, przegub nie pracuje i przyjmuje

pozycję 0

°. Trzeci sposób to tzw., „psi chód” rys. 47.

Rys. 47. Jazda po polu tzw. „psim chodem” w różnych kierunkach [11]

Podczas pracy w trybie „psi chód” trzecia oś oddalona jest od rzędu rosnących buraków,

co zabezpiecza je przed przypadkowym uszkodzeniem. Tryb ten ponadto chroni glebę przed
nadmiernym ugniataniem kołami kombajnu i tworzeniu się kolein ze względu na
równomierne rozłożenie obciążenia na podłoże.

Kombajn euro-Tiger jest sterowany i kontrolowany przez pięć komputerów

pokładowych. Komunikują się one z terminalem za pośrednictwem systemu CAN-BUS.
Wszystkie dotyczące kombajnu dane można w każdej chwili sprawdzić.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do transportu drogowego agregatów o dużej szerokości firma ROPA opracowała nowy

system transportowy i system sprzęgania. Szerokie agregaty są transportowane po drogach
publicznych z podniesionym ogławiaczem na specjalnych przyczepach.

Rys. 48. Kombajn ze specjalną przyczepą do przewozu ogławiacza i wyorywacza [11]

Tańszymi kombajnami do zbioru buraków są kombajny przyczepiane. Przedstawiona

poniżej konstrukcja jest produkowana przez firmę duńską.

Kombajn THYREGOD T7 jest maszyną przyczepianą do ciągnika, umożliwiającą

jednoczesne ogławianie buraków i wyorywanie korzeni z trzech rzędów. Kombajnem można
zbierać buraki z pól o nachyleniu zbocza nie przekraczającym 8°.

W przedniej części kombajnu znajduje się zespół ogławiający, składający się

z bijakowego ścinacza, nad którym jest umieszczony przenośnik ślimakowy i zestaw biernych
noży ogławiających.

Rys. 49. Kombajn z uniesionym ścinaczem bijakowym [13, s. 14]

Ścinacz bijakowy jest przegubowo połączony z ramą maszyny, a od dołu opiera się na

dwóch kółkach kopiujących. Podnoszenie ścinacza z położenia roboczego w położenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

transportowe odbywa się za pomocą siłownika hydraulicznego, natomiast opuszczanie
z położenia transportowego w położenie robocze następuje pod jego własnym ciężarem.

Pomiędzy ścinaczem bijakowym a nożami ogławiającymi jest umieszczony czujnik

płozowy, naprowadzający je na rzędy buraków rys. 50. Za nożami ogławiającymi, znajduje się
zespół wyorujący korzenie buraków. Zespół wyorujący kombajnu stanowią trzy pary kół typu
Oppel, ustawionych względem siebie pod określonym kątem.

Rys. 50. Czujnik naprowadzający, noże ogławiające i zespół wyorujący kombajnu [13, s. 14]

Nad kołami jest zamontowany czteroramienny wirnik, którego zadaniem jest

przemieszczanie korzeni buraków z zespołu wyorującego na zespół czyszczący kombajnu.

Zespół czyszczący kombajnu jest składa się z dwóch gwiazd czyszczących i przenośnika

prętowego z gumowymi łopatkami, umieszczonego w tylnej części maszyny (rys. 51). Nad
przenośnikiem czyszczącym znajduje się przenośnik ładujący, którym buraki są
transportowane do zbiornika.

Rys. 51. Zespół czyszczący kombajnu: gwiazdy czyszczące i przenośnik czyszczący [13, s. 15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kombajn ten jest wyposażony w tarczę stabilizującą, umieszczoną w tylnej części

maszyny. Tarcza ta, zagłębiając się w glebę, zapewnia prostoliniowy kierunek jazdy podczas
pracy kombajnu na plantacjach buraków rosnących na pochyłych polach. Cała konstrukcja
kombajnu jest wsparta na dwóch kołach jezdnych.

Zasada działania kombajnu przedstawiona jest na rysunku 52 i przebiega w następujący

sposób.  Ścięte  i  jednocześnie  rozdrobnione przez  ścinacz  bijakowy  1  liście  są  kierowane  do
poprzecznego  przenośnika  ślimakowego  znajdującego  się  w  górnej  części  ścinacza.
Przenośnik  ślimakowy  usuwa  rozdrobnione  liście  na  powierzchnię  pola  po  lewej  stronie
kombajnu.  Kombajn  może  być  również  wyposażony  w  tarczę  rozrzucającą  rozdrobnione
liście  po  polu,  montowaną  na  końcu  przenośnika  ślimakowego.  Główki  buraków  wraz
z rozetami są obcinane przez noże ogławiające 2.

Rys. 52. Schemat kombajnu THYREGOD T7: 1 – ścinacz bijakowy, 2 – noże ogławiające, 3 – zespół

wyorujący, 4 – gwiazdy czyszczące, 5 – przenośnik doczyszczający, 6 – korba do regulacji położenia
przenośnika, 7 – przenośnik ładujący, 8 – zbiornik, 9 – tarcza stabilizująca, 10 – czteroramienny
wirnik, 11 – przenośnik ślimakowy [13, s. 15]

Korzenie buraków wyciągniętych z gleby przez zespół wyorujący 3 za pośrednictwem

czteroramiennego wirnika 10 są kierowane na zespół dwóch gwiazd czyszczących 4, gdzie są
wstępnie oczyszczane z ziemi. Dokładne oczyszczenie buraków z gleby następuje na
przenośniku 5 o regulowanym kącie nachylenia jego tylnej części za pomocą korby 6.
Zanieczyszczenia w postaci zbrylonej gleby, kamieni i chwastów są wynoszone poza kombajn,
a doczyszczone buraki są transportowane przenośnikiem ładującym 7 do zbiornika 8.

Kombajn do zbioru buraków THYREGOD T7 ma szereg regulacji, zapewniających

właściwą  pracę  poszczególnych  zespołów  roboczych.  Między  innymi  istnieje  możliwość
regulacji  wysokości  ustawienia  ścinacza  liści  względem  powierzchni  pola,  czujnika
płozowego  naprowadzającego  noże  ogławiające  na  rządy  buraków,  wysokości  ogławiania
główek

buraków,

głębokości

pracy

zespołu

wyorującego,

prędkości

obrotowej

czteroramiennego wirnika i prętowych gwiazd czyszczących, kąta pochylenia tylnej części
przenośnika doczyszczającego oraz jego prędkości, zagłębiania tarczy stabilizującej.

Do sterowania pracą kombajnu służy skrzynka sterownicza, montowana w kabinie

operatora ciągnika.

Przy zbiorze buraków na glebach silnie zakamienionych kombajn może być wyposażony

w szczotkowy separator kamieni (rys. 53).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 53. Szczotkowy separator kamieni [13, s. 16]

Rys. 54 Wałki czyszcząco-kruszące [13, s. 16]

W celu jego zamontowania należy rozdzielić przenośnik doczyszczający na dwie części.

Kamienie, jako cięższe, zapadają się w szczotce, natomiast buraki są podawane na tylną część
przenośnika doczyszczającego. Z kolei podczas zbioru buraków w szczególnie ciężkich
warunkach polowych kombajn może być wyposażony w zestaw gumowych wałków
czyszcząco-kruszących (rys. 54).

Kombajn do zbioru buraków cukrowych THYREGOD T7 jest produkowany w dwóch

wersjach: z napędem zespołów roboczych maszyny od własnej pompy lub z napędem części
zespołów roboczych od hydrauliki zewnętrznej ciągnika.

Kombajn może być wyposażony w zbiornik z przenośnikiem podłogowym, co umożliwia

rozładunek także podczas pracy, lub w zbiornik opróżniany przez wywrót na postoju.

Maszyny do zbioru dwuetapowego

Zbiór dwuetapowy buraków polega na oddzielnym ogławianiu liści i wyrywaniu korzeni.
Do ogławiania w dwuetapowym zbiorze buraków służy trzyrzędowy ogławiacz

półzawieszany  Z  410.  Schemat  budowy  tego  ogławiacza  przedstawia  rysunek  55.  Rama
główna  maszyny,  do  której  są  mocowane  poszczególne  zespoły  robocze  ogławiacza,  opiera
się  na  dwóch  kołach  jezdnych  1.  Z  ramą  główną  jest połączona przegubowo rama ruchoma,
w której są osadzone: zespół ogławiający 2 oraz przenośnik liści 4. Rama ta opiera się na kole
3,  samoczynnie  ustawiającym  się  do  kierunku  ruchu  agregatu.  Maszyna  wyposażona  jest
w trzy  sekcje  ogławiające.  W  skład  każdej  sekcji  wchodzą:  czujnik  tarczowy  i  nóż
ogławiający.  Za  zespołem  ogławiającym  znajduje  się  przenośnik  palcowy  liści,  ustawiony
ukośnie  do  kierunku  ruchu  maszyny.  Rama  ruchoma  wraz  z  zespołem  ogławiającym
i przenośnikiem  palcowym  jest  podparta  dwoma  siłownikami  hydraulicznymi.  Podnoszenie
z położenia  roboczego  w  transportowe  odbywa  się  za  pomocą  tych  siłowników,  natomiast
opuszczanie z położenia transportowego w robocze następuje pod własnym ciężarem.

Kolejnym zespołem roboczym ogławiacza transportującym liście jest przenośnik

ślimakowy 6. Za przenośnikiem ślimakowym, poprzecznie do kierunku ruchu maszyny, jest
zamontowany  przenośnik  7,  składający  się  z  dwóch  części:  ramy  nieruchomej  i  ramy
ruchomej.  Regulacja  położenia  ramy  ruchomej  roboczego  za  pomocą  siłownika
hydraulicznego  dwustronnego  działania  umożliwia  dostosowanie  jego  położenia  do
wysokości odbierających  liście środków transportowych. Na końcu przenośnika znajduje się
walec kierujący 8.

W tylnej części ogławiacza znajduje się oczyszczacz rzędów 9. Podnoszenie

i opuszczanie oczyszczacza rzędów odbywa się za pomocą mechanizmu śrubowego.
Oczyszczacz rzędów stanowi wał, do którego są mocowane gumowe bijaki wzdłuż linii
śrubowej, wirujące w czasie pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 55. Schemat trzyrzędowego ogławiacza półzawieszanego Z 410: 1 – koło jezdne, 2 – zespół ogławiający,

3 – koło kopiujące, 4 – przenośnik palcowy, 5 – walec, 6 – przenośnik ślimakowy, 7 – przenośnik
ładujący, 8 – walec kierujący, 9 – oczyszczacz rzędów [10, s. 273]

Zasada działania ogławiacza

Wszystkie zespoły robocze ogławiacza buraków są napędzane od wałka przekaźnika mocy

ciągnika.  Ścięte  przez  noże  liście  z  główkami  trafiają  na  przenośnik  palcowy  4,  który
transportuje  je do przenośnika ślimakowego 6. Z przenośnika ślimakowego  liście są kierowane
na  przenośnik  ładujący  7,  który  transportuje  liście  na  przyczepę  jadącą  obok.  Ogławiane
korzenie są oczyszczane z resztek liści oraz ziemi przez oczyszczacz rzędów 9.

W ogławiaczu występują dwie zasadnicze regulacje:

−

wysokości ogławiania,

−

nacisku czujnika na główkę buraka.

Regulacja wysokości ogławiania buraków polega na zmianie wielkości szczeliny między nożem 8

ogławiającym a czujnikiem 1 rys. 56. Do zmiany wielkości służy śruba regulacyjna 9. Dla
przeciętnych warunków eksploatacyjnych szczelina ta powinna wynosić ok. 15 mm.

O wielkości nacisku czujnika na główkę buraka decyduje wielkość napięcia sprężyn 2 i 3.

Napięcie to można ustalić za pomocą nakrętki 1 lub podkładki oporowej 4 rys. 57.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do wykopywania ogłowionych korzeni buraków, oczyszczania ich z ziemi i luźnych

resztek roślinnych służy trzyrzędowa kopaczka ładująca Z 623. Ładuje następnie wykopane
buraki na jadące równolegle do niej środki transportowe.

Rys. 58. Trzyrzędowa kopaczka ładująca Z623; 1 – rama zaczepu, 2 – wał przegubowo-teleskopowy, 3 – rama,

4 – przekładnia zębata stożkowa, 5 – przekładnia gwiazdy czyszczącej, 6 – przenośnik ładujący, 7 – kolo
jezdne, 8 – gwiazda czyszcząca, 9 – drgający lemiesz wyorujący, 10 – koło podporowe [10, s.276]

Zasada działania kopaczki jest następująca. Wszystkie zespoły robocze kopaczki są

napędzane od wałka przekaźnika mocy ciągnika.

Rama główna kopaczki 3 za pośrednictwem połączonej przegubowo ramy zaczepu 1,

łączy się z trzypunktowym układem zawieszenia  ciągnika.  Kopaczka  jest wsparta na dwóch
kołach  jezdnych  7,  a  z  przodu,  w  czasie  pracy  na  dwóch  kołach  podporowych  10  rys.  58.
W przedniej części maszyny są umieszczone drgające wyciągacze lemieszowe 9 wyciągające
buraki.  Głębokość  pracy  wyciągaczy  reguluje  się  skokowo  za  pomocą  kół  podporowych.
Wykopane  korzenie  trafiają  na  gwiazdę  czyszczącą  8.  Korzenie  oczyszczone  z  gleby
i luźnych  resztek  roślinnych  są  przekazywane  na  przenośnik  ładujący  6,  który  przenosi
korzenie  do  obok  jadącej  przyczepy.  Intensywność  czyszczenia  buraków  jest  regulowana
przez  zmianę  kąta  pochylenia  gwiazdy  czyszczącej  -  ulega  ona  zwiększeniu  wraz  ze
zwiększeniem  kąta  pochylenia  gwiazdy.  Intensywności czyszczenia  buraków reguluje  się  za
pomocą  dwóch  korb  umieszczonych  z  tyłu  kopaczki,  przez  podniesienie  (zwiększenie
intensywności  czyszczenia)  lub  opuszczenie  (zmniejszenie  intensywności  czyszczenia)  tyłu
ramy kopaczki. Kopaczka jest wyposażona w instalację hydrauliczną, służącą do przestawiania
ruchomego członu przenośnika ładującego z położenia transportowego w robocze i odwrotnie
oraz do wydźwigu tyłu kopaczki wspartej na osi.

W trzyetapowym zbiorze buraków występują trzy oddzielne operacje: pierwsza to ogłowienie

buraków, druga - wyoranie i ułożenie w wały korzeni, a trzecia to podbieranie korzeni z wałów
i załadunek na środki transportowe. Obecnie maszyny do trzyetapowego zbioru buraków nie są
rozwijane.

Do ogławiania buraków mogą być stosowane ogławiacze wykorzystywane podczas

dwuetapowego zbioru.

Przykładem maszyny biorącej udział w trzyetapowym zbiorze buraków jest sześciorzędowy

wyorywacz  do  buraków  Z  415  rys.  59.  Praca  tej  maszyny  polega  na  wyoraniu  uprzednio
ogłowionych  buraków  jednocześnie  z  sześciu  rzędów.  Wyorane  buraki  są  oczyszczane  z  ziemi
i układane  w jeden wąski pas  za  maszyną. Następnie buraki są zbierane z pola  ładowaczami  na
przyczepy. Z wyorywaczem współpracuje ciągnik kl. (1.4 T) 14 kN o mocy powyżej 55 kW.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozstaw kół, a także szerokość ogumienia ciągnika muszą być tak dobrane, aby umożliwiały
jazdę zespołem roboczym wzdłuż rzędów ogłowionych buraków, bez ich niszczenia.

Rys. 59. Sześciorzędowy wyorywacz zawieszany Z415: a) widok ogólny, b) schemat działania 1 – rama,

2 – koło podporowe, 3 – płoza, 4 – talerz wyorujący, 5 – gwiazda czyszcząca, 6 – ruszt kierujący,
7 – wrzeciono nastawcze, 8 – jarzmo, 9 – pokrętło, 10 – kółko regulacyjne, 11 – centralna śruba
regulacyjna, 12 – ruszt zewnętrzny, 13 – listwa [10, s. 277]

Zawieszając maszynę na ciągniku należy:

−

założyć dolne cięgna wydźwigu hydraulicznego ciągnika na czopy wyorywacza,

−

wałem przegubowym połączyć WOM wyorywacza z WPM ciągnika,

−

cięgno górne ciągnika połączyć sworzniem z wysięgnikiem wyorywacza,

−

wszystkie połączenia zabezpieczyć przetyczkami,

−

wypoziomować ramę przednią wyorywacza w kierunku podłużnym cięgnem górnym
i w kierunku poprzecznym wieszakami cięgien dolnych ciągnika. W położeniu roboczym
wyorywacza nie należy nadmiernie skracać lub wydłużać cięgna górnego.

W przedniej części ramy są zamontowane płozy 3, prowadzące maszynę wzdłuż rzędów

rys.  59.  Zadaniem  płóz  jest  też  utrzymywanie  głębokości  wyorywania.  Za  płozami
umieszczono  talerze  wyorujące  4,  Wyorane  buraki  dostają  się  do  zespołu  dwóch  gwiazd
prętowych  5,  gdzie  ulegają  oczyszczeniu.  Następnie,  przy  udziale  rusztów  kierujących  6,
korzenie buraków zostają ułożone w podłużny wał.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Głębokość pracy talerzy wyorujących może być regulowana przez zmianę położenia

płóz, które powinny się przesuwać jak najbliżej korzeni buraków. Do wstępnej regulacji służą
napinacze śrubowe, a wrzecionami nastawczymi 7 wyrównuje się pochylenia płóz tak, aby ich
tylne  części  zagłębiały  się  ok.  15  mm  więcej  niż  z  przodu,  zachowując  wypoziomowane
położenie  ramy  przedniej  wyorywacza.  Istnieją  także  możliwości  przesunięcia  płóz  nieco
w przód lub w tył w granicach podłużnych otworów ich trzymaków. Położenie talerzy ustala
się  w  jarzmie  8  tak,  aby  kąt  ustawienia  wynosił  26°  (w  stosunku  do  kierunku  ruchu),  a  ich
zagłębienie  było ok. 15 mm większe  niż zagłębienie płóz. Należy dążyć, aby zagłębianie  się
płóz,  a  tym  samym  i  talerzy  wyorujących,  było  jak  najmniejsze,  gwarantujące  jednak
wyorywanie wszystkich buraków bez względu na ich wielkość.

Elementami napędzanymi w wyorywaczu są gwiazdy czyszczące.

Rys. 60. Schemat napędu wyorywacza Z415: 1 – wał przegubowo-teleskopowy, 2 – sprzęgło

przeciążeniowe, 3 – koła zębate, 4 – łożysko kulkowe [5, s. 4]

Gwiazdy czyszczące ustawia się możliwie jak najniżej i równolegle do podłoża.

Otrzymują one napęd od wałka przekaźnika mocy ciągnika. Do zmiany położenia gwiazd
służą pokrętła 9 oraz kółka regulacyjne 10 (rys. 59). Na glebach zwięzłych, o umiarkowanej
wilgotności, gwiazdy pochyla się do przodu pod kątem 2°÷3°, stosując do tego celu centralną

śrubę  regulacyjną  11.  W  zależności  od  wielkości  korzeni  buraków  zmienia  się  odległość
gwiazd od talerzy wyorujących, wykorzystując jeden z trzech otworów w połączeniach ramy
przedniej  z ramą  tylną  wyorywacza.  W  przypadku  nadmiernego  zasypywania  ziemią
sąsiednich  rzędów  buraków,  które  mają  być  wyorane  w  następnym  przejeździe  agregatu,  na
ruszty  zewnętrzne  12  zakłada  się  osłony.  Najwięcej  ziemi  powinno  przesiewać  się  między
prętami  gwiazd  i  pod  prętami  dolnymi  rusztów  zewnętrznych,  zamocowanych  jednakowo
z prawej  i  lewej strony wyorywacza, z zachowaniem równomiernej  szczeliny w stosunku do
powierzchni  roboczych  gwiazd  czyszczących.  Rozstaw  rusztów  kierujących,  zależny  od
plonu buraków, ustala się za pomocą listew 13.

Niekiedy zachodzi konieczność użycia spulchniacza. Ma on za zadanie spulchnianie

warstwy  gleby,  na  której,  będą  układane  buraki  za  maszyną.  Spulchnianie  stosuje  się  tylko
w razie  pracy  na  bardzo  twardym  podłożu  dla  ułatwienia  zbierania  korzeni  buraków
ładowaczami.  Spulchniacz  należy  założyć  tak,  aby  nawet  natrafienie  na  kamień  nie
spowodowało uszkodzenia prętów obracających się gwiazd czyszczących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Należy dążyć, aby buraki leżały na polu jednowarstwowo, wtedy są bez strat zbierane

ładowaczem, wyposażonym w podbieracz o szerokości roboczej ok. 70 cm.

Elementem podbierającym korzenie z wału w ładowaczu buraków T 342 jest obrotowa

gwiazda. Ładowacz T 342 jest maszyną przyczepianą do ciągnika rys. 61.

Rys. 61. Ładowacz buraków T342: 1 – gwiazda podbierająca, 2 – płoza kopiująca, 3 – koło, 4 – przenośnik

wzdłużny, 5 – gwiazda czyszcząca, 6 – przenośnik ładujący, 7 – ekran [10, s. 279]

Położenie gwiazdy podbierającej ustala się za pomocą dwóch płóz kopiujących 2, które

w czasie  pracy  obejmują  wał  buraków,  a  w  czasie  postoju  pełnią  rolę  przednich  podpór
maszyny.  Płozy  kopiujące  powinny  się  ślizgać  po  powierzchni  gleby,  z  lekko  zagłębionymi
końcami.  Zagłębienie  w  glebę  gwiazdy  podbierającej  powinno  wynosić  2 ÷ 4   cm  tak,  aby
wszystkie  korzenie  były  podbierane  i  w  jak  najmniejszym  stopniu  narażone  na  uszkodzenia.
Podbierane buraki są kierowane na wzdłużny przenośnik prętowy 4, skąd trafiają na obrotową
gwiazdę  czyszczącą  5.  Intensywność  czyszczenia  buraków  zależy  od  prędkości  obrotowej
gwiazdy,  ta  z  kolei  od  nastawionego  przełożenia  przekładni  łańcuchowej.  Dobór  prędkości
obrotowej  gwiazdy  jest  uzależniony  od  warunków  glebowych  i  wielkości  plonu  buraków.
Intensywniejsze  odsiewanie  ziemi  można  również  uzyskać  przez  zwiększenie  szczeliny
między płaszczyzną gwiazdy, a dolnym prętem ekranu osłaniającego. Z gwiazdy czyszczącej
buraki  są  odbierane  przez  przenośnik  poprzeczny  6,  który  ładuje  je  na  jadące  równolegle
środki transportowe. Na końcu przenośnika znajduje się ekran 7 za pomocą, którego można
regulować  zasięg  wyrzutu  buraków.  Ładowacz  jest  wyposażony  w  instalację  hydrauliczną,
służącą  do  przestawiania  ruchomego  członu  przenośnika  ładującego  w  położenie  robocze
i transportowe.

Zestawy maszyn do trzyetapowego zbioru buraków cukrowych są najczęściej

sześciorzędowe. Dalszymi przykładami takich zestawów są to zestawy firmy Herriau i Matrot,
których schematy pracy pokazano na rysunkach 62 i 63.

Zestaw firmy Herriau

składa się z uproszczonego kombajnu do zbioru buraków oraz

ładowarek liści i korzeni rys. 62.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 62. Schemat pracy zestawu maszyn Herriau do trzyetapowego zbioru buraków: A – uproszczony kombajn,

B – ciągniki, C – ładowarki liści i korzeni, D – przyczepy odwożące liście i korzenie; 1 – wał bijakowy,
2 – bęben oczyszczający, 3 – noże ogławiające, 4 – wyciągacze lemieszowe, 5 – gwiazdy czyszczące,
6 – pręty zgarniające, 7 – zespoły podbierające, 8 – przenośnik podający, 9 – sito obrotowe, 10 – przenośnik
ładujący [6, s. 383]

Uproszczony kombajn ma zespoły ogławiające złożone z trzech części: wału bijakowego,

bębna  doczyszczającego  i  noży  ogławiających.  Wał  bijakowy  ścina  podstawową  część  liści,
które są następnie kierowane przenośnikiem w bok i układane na powierzchni pola w postaci
wału równoległego do kierunku ruchu maszyny.  Bęben doczyszczający  ma elastyczne pręty,
uderzające  o  główki  buraków  i  usuwające  z  nich  resztki  liści,  pozostałe  na  skutek  niezbyt
dokładnego  działania  wału  bijakowego.  Noże  ogławiające  ścinają  tylko  główki  buraków,
pozostawiając  je  na powierzchni pola. Zespoły wyorujące uproszczonego kombajnu składają
się  z wyciągaczy  lemieszowych  i  dwóch gwiazd  prętowych,  układających korzenie  w wąski
wał  za  maszyną.  Po  przejściu  uproszczonego  kombajnu  na  polu  pozostają,  więc  wały  liści
i korzeni,  podbieranych

następnie przez

ładowarki z zespołami podbierającymi

i przenośnikami kierującymi zebrany materiał na przyczepy.

Zestaw maszyn firmy Matrot składa się z ogławiacza, wyorywacza i ładowarki korzeni

(rys. 63).

Ogławiacz ma zespoły robocze identyczne jak zespoły ogławiające zestawu firmy

Herriau. Podaje on zebrane liście bezpośrednio na przyczepy. Wyorywacz ma tarczowe
zespoły wyciągające, a za nimi gwiazdy prętowe, układające wyorane buraki w wąski rząd za
maszyną. Ładowarka korzeni ma przenośnik prętowy podbierający wał korzeni pozostawiony
na polu przez wyorywacz i kierujący go na przyczepę za pomocą przenośnika wyładowczego.
Wszystkie te maszyny są wyposażone w sterowanie hydrauliczne zasilane z zewnętrznego
układu hydraulicznego ciągnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 63. Zestaw maszyn Matrot do trzyetapowego zbioru buraków: a) ogławiacz, b) wyorywacz, c) ładowarka korzeni,

d) schemat pracy zestawu; A – agregat z ogławiaczem, B – agregat z wyorywaczem, C – agregat z ładowarką
korzeni, D – agregat odwożący liście, 1 – wał bijakowy, 2 – bęben doczyszczający, 3 – przenośnik ślimakowy,
4  –  przenośnik  wyładowczy,  5  –  noże  ogławiające,  6  –  czujniki  płozowe,  7  –  koła  maszyny,  8  –  osłona,
9  –  siłownik  hydrauliczny,  10  –  zaczep,  11  –  układ  zawieszenia,  12  –  płozy  kierujące,  13  –  wyciągacze
tarczowe,  14  –  gwiazdy  prętowe,  15  –  pręty  zgarniające,  16  –  osłona  prętowa,  17  –  rama  maszyny,
18 – przenośnik zbierający, 19 – przenośnik nagarniający, 20 – kosz prętowy [6, s. 383]

Bezpieczeństwo i higiena podczas obsługi maszyn do zbioru okopowych

Podczas użytkowania maszyn do zbioru okopowych należy przestrzegać następujących

podstawowych  zasad  gwarantujących  bezpieczną  pracę.  Osoby,  którym  są  powierzane
maszyny, powinny  dobrze  znać  ich  budowę  i  zasadę  działania  oraz  warunki  ich  bezpiecznej
obsługi.  Nie  wolno  zbliżać  się  do  pracującego  rozdrabniacza  łęcin,  gdyż  spod  jego  osłony
mogą  wylatywać  kamienie  lub  grudy  ziemi.  Nie  wolno  również  pracować  bez  założonej
osłony  na  zespole  roboczym.  Podczas  pracy  na  maszynach  zaopatrzonych  w  pomosty  dla
obsługi  nie  wolno  na  nie  wchodzić,  ani  z  nich  schodzić.  Jest  to  możliwe  dopiero  po
wyłączeniu maszyny z ruchu.

Wszelkie czynności regulacyjne mogą być wykonywane po uprzednim wyłączeniu

napędu  maszyny  i  unieruchomieniu  silnika  ciągnikowego.  Wszystkie  przekładnie  i  czynne
zespoły robocze muszą być podczas pracy maszyny zakryte osłonami zabezpieczającymi. Nie
wolno  stawać  na  elementach  łączących  ciągnik  z  maszyną  i  wchodzić  między  ciągnik
a pracującą  maszynę.  Maszyny  przejeżdżające  po  drogach  publicznych  muszą  być
odpowiednio oznakowane.

Szczegółowe zalecenia bezpiecznej obsługi każdej maszyny zawiera instrukcja obsługi,

z którą operator maszyny powinien się zapoznać przed przystąpieniem do pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie

są

podstawowe

wymagania

agrotechniczne

stawiane

ogławiaczom

wykorzystywanych przy zbiorze buraków?

2. Jakie

są

podstawowe

wymagania

agrotechniczne

stawiane

wyorywaczom

wykorzystywanych przy zbiorze buraków?

3. Jakie są metody zbioru buraków?
4. W jaki sposób należy przygotować kombajn do zbioru buraków do pracy na wybranej

plantacji buraków?

5. W jaki sposób ustalana jest właściwa wysokość ogławiania buraków w zespole

ogławiającym kombajnu?

6. Jakie czynniki należy uwzględnić, aby właściwie ustawić do pracy zespół wyorujący

kombajnu?

7. Jakie czynności związane ze sterowaniem kombajnem można wykonać przy użyciu

urządzeń sterowniczych kombajnu?

8. W jaki sposób napędzane jest koło czujnikowe zespołu ogławiającego kombajnu Z413

i co jest źródłem jego napędu?

9. Jakie czynności należy wykonać, aby właściwie przeprowadzić codzienną konserwację

kombajnu do zbioru buraków?

10. Jakie czynności należy wykonać, aby przygotować kombajn do zbioru buraków do

przechowywania po okresie zbiorów?

11. Jakie są podstawowe zasady bezpiecznej obsługi i użytkowania kombajnu do zbioru

buraków?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj kombajn do zbioru buraków do pracy. Sporządź plan obsługi miejsc

wymagających codziennej obsługi i wykonaj te czynności. Dokonaj połączenia kombajnu
z ciągnikiem i sprawdź poprawność działania mechanizmów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi kombajnu informacje dotyczące zasad przeprowadzania

czynności obsługowych,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi kombajnu,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych,

−

kombajn do zbioru buraków,

−

ciągnik rolniczy,

−

wał przegubowo – teleskopowy do napędu kombajnu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dokonaj dostosowania kombajnu do zbioru buraków do pracy na plantacji buraków

o szerokości międzyrzędzi 45 cm oraz wykonaj czynności obsługowe kombajnu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi kombajnu informacje dotyczące zasad przeprowadzania

czynności obsługowych,

2) wyszukać w dokumentacji informacji dotyczącej sposobu zmiany rozstawu kół

podporowych kombajnu i dostosować ich położenie do żądanej wartości,

3) dokonać zmiany rozstawu kół podporowych kombajnu zgodnie z zasadami zawartymi

w instrukcji obsługi,

4) wykonać czynności obsługowe kombajnu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi kombajnu do zbioru buraków,

−

kombajn do zbioru buraków,

−

narzędzia i przyrządy do obsługi technicznej kombajnu,

−

materiały eksploatacyjne wykorzystywane podczas obsługi kombajnu.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj i wykonaj czynności obsługowe kombajnu do zbioru buraków po zakończonym

sezonie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi informacje dotyczące zasad przeprowadzania czynności

obsługowych kombajnu do zbioru buraków po zakończonym sezonie pracy,

2)  przeanalizować zakres czynności i ustalić kolejność ich wykonania,
3)  wykonać zaplanowane czynności obsługowe,
4)  dokonać połączenia kombajnu do zbioru buraków z ciągnikiem,
5)  sprawdzić poprawność działania mechanizmów,
6)  ustawić kombajn na miejscu jego przechowywania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi kombajnu do zbioru buraków,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych,

−

kombajnu do zbioru buraków,

−

ciągnik rolniczy,

−

wał przegubowo – teleskopowy do napędu kombajnu do zbioru buraków.

Ćwiczenie 4

Dokonaj dostosowania wyorywacza buraków do pracy na plantacji o szerokości

międzyrzędzi 45 cm oraz wykonaj czynności obsługowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi wyorywacza informacje dotyczące zasad przeprowadzania

czynności obsługowych,

2) wyszukać w dokumentacji informacji dotyczącej sposobu zmiany rozstawu zespołów

roboczych wyorywacza,

3) dokonać zmiany rozstawu zespołów roboczych wyorywacza zgodnie z zasadami

zawartymi w instrukcji obsługi,

4) wykonać czynności obsługowe wyorywacza.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi wyorywacza buraków,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

wyorywacz buraków,

−

ciągnik rolniczy,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych.

Ćwiczenie 5

Przygotuj ładowacz buraków do pracy. Sporządź plan obsługi miejsc wymagających

codziennego przeglądu i wykonaj te czynności. Dokonaj połączenia ładowacza z ciągnikiem
i sprawdź poprawność działania mechanizmów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi ładowacza buraków informacje dotyczące zasad

przeprowadzania czynności obsługowych,

2)  przeanalizować zakres czynności i ustalić kolejność ich wykonania,
3)  wykonać zaplanowane czynności obsługowe,
4)  dokonać połączenia ładowacza z ciągnikiem,
5)  sprawdzić poprawność działania mechanizmów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi ładowacza,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych,

−

ładowacz buraków,

−

ciągnik rolniczy,

−

wał przegubowo – teleskopowy do napędu ładowacza.

Ćwiczenie 6

Przygotuj ogławiacz półzawieszana Z410 do pracy. Sporządź plan obsługi miejsc

wymagających codziennego przeglądu i wykonaj te czynności. Dokonaj połączenia
ogławiacza z ciągnikiem i sprawdź poprawność działania mechanizmów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w instrukcji obsługi ogławiacza informacje dotyczące zasad przeprowadzania

czynności obsługowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  przeanalizować zakres czynności i ustalić kolejność ich wykonania,
3)  wykonać zaplanowane czynności obsługowe,
4)  dokonać połączenia ogławiacza z ciągnikiem,
5)  wyregulować  wstępnie  wysokość  ogławiania  i  wielkość  nacisku  czujnika  na  główki

buraków,

6) sprawdzić poprawność działania mechanizmów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi ogławiacza półzawieszanego Z410,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

materiały eksploatacyjne i urządzenia do przeprowadzenia czynności obsługowych,

−

ogławiacz półzawieszany Z410,

−

ciągnik rolniczy,

−

wał przegubowo – teleskopowy do napędu ogławiacza.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, jakie są podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane

ogławiaczom buraków ?



2) określić, jakie są podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane

wyorywaczom buraków?



3) określić, jakie są metody zbioru buraków?



4) określić, w jaki sposób należy przygotować kombajn do zbioru

buraków do pracy na wybranej plantacji buraków?



5) wyjaśnić, w jaki sposób ustalana jest właściwa wysokość ogławiania

buraków w zespole ogławiającym kombajnu?



6) wyjaśnić, w jaki sposób napędzane jest koło czujnikowe zespołu

ogławiającego kombajnu Z413 i co jest źródłem jego napędu?



7) określić, jakie czynniki należy uwzględnić, aby właściwie ustawić do

pracy zespół wyorujący kombajnu do buraków?



8) określić,

jakie

czynności

należy

wykonać,

aby

właściwie

przeprowadzić codzienną konserwację kombajnu?



9) określić, jakie czynności należy wykonać, aby przygotować kombajn

do zbioru buraków do przechowywania po okresie zbiorów?



10) określić,

jakie

są

podstawowe

zasady

bezpiecznej

obsługi

i użytkowania kombajnu do zbioru buraków?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  każdego  zadania  dołączone  są  4  możliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Pełną dojrzałość ziemniaków i właściwy moment ich zbioru do przechowywania

zimowego rozpoznaje się po

a)  żółknięciu liści i usychaniu łodyg.
b)  skorkowaceniu naskórka i łatwym odrywaniu się bulw od stolonów.
c)  zbadaniu zawartości skrobi w ziemniakach.
d)  usłyszeniu komunikatu w środkach masowego przekazu.

2. Zastosowanie metody mechanicznej usunięcia łęcin z plantacji polega na użyciu do tego

celu

opryskiwacza i wykonaniu zabiegu oprysku plantacji herbicydem „Reglone”.

b) rozdrabniacza łęcin.
c)

opryskiwacza i wykonaniu zabiegu oprysku plantacji herbicydem „Reglone” oraz
rozdrabniacza łęcin.

d) wszystkie powyższe odpowiedzi są prawidłowe.

3. Rozdrabniacz bijakowy Z319 przystosowany jest do pracy na plantacjach ziemniaków

o rozstawie rzędów

a) tylko 62,5 cm.
b) tylko 67,5 cm.
c)

62,5 cm lub 67,5 cm.

d) 70,0 cm do 75,0 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Załączony rysunek przedstawia widok

a)  kopaczki do ziemniaków.
b)  rozdrabniacza łęcin.
c)  maszyny do formowania redlin.
d)  transportera ziemniaków.

5. Przystosowanie rozdrabniacza bijakowego do nowego rozstawu rzędów polega na

a)  wyregulowaniu wysokości cięcia po obu stronach maszyny.
b)  wymianie bębnów roboczych.
c)  zmianie położenia kół podporowych i zmianie rozmieszczenia bijaków na wale.
d)  zmianie kierunku wirowania wału.

6. Odpowiednią intensywność przesiewania gleby na przenośnikach prętowych kopaczki do

ziemniaków Z609 zapewniają

a)  klawisze wstrząsające.
b)  wstrząsacze eliptyczne.
c)  ruszty drgające.
d)  rolki kierujące.

7. Do regulacji głębokość pracy kopaczki Z609 służy

a)  rama zawieszenia.
b)  lewe koło jezdne.
c)  prawe koło jezdne.
d)  koło podporowe.

8. Sprzęgło

przeciążeniowe

kopaczki

przenośnikowej

Z609

zabezpiecza

przed

uszkodzeniem w przypadku nadmiernego obciążenia

układu napędowego kopaczki.

b) lemieszy wyorujących.
c)

kół podporowych kopaczki.

d) koła kopiującego kopaczki.

9. Regulację zgłębienia lemiesza kombajnu do ziemniaków Z644 dokonuje się przez

zmianę położenia dyszla kombajnu.

b)  zmianę ustawienia kół jezdnych kombajnu.
c)  przesterowanie zaworu dławiącego układu hydraulicznego kombajnu.
d)  zmianę położenia rolki kopiującej kombajnu względem lemiesza.

10. Na optymalne ustawienie oddzielacza porostu nie ma wpływu

a)  zmiana kąta pochylenia oddzielacza porostu.
b)  zmiana intensywności wstrząsania przenośnika wynoszącego.
c)  ustawienie łopatek zgarniających.
d)  ustawienie górki palcowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Przedstawiony mechanizm kombajnu do zbioru ziemniaków służy do

a)  naprowadzania kombajnu na rzędy.
b)  zmiany położenia górki palcowej.
c)  zmiany kąta pochylenia oddzielacza porostu.
d)  regulacji intensywności wstrząsania odsiewacza przenośnikowego.

12. Aby można było w pełni wykorzystać instalację elektrohydrauliczną kombajnu Z413

„Neptun” ciągnik powinien koniecznie posiadać
a) sprawną instalację elektryczną 12 V i biegunem ujemnym na „masie”.
b) sprawną instalację elektryczną o dowolnej wartości napięcia, ale ma minus na

„masie”.

c) sprawną instalację elektryczną o dowolnej wartości napięcia i dowolnej biegunowości.
d) sprawną instalację elektryczną 12 V i biegunem dodatnim na „masie”.

13. W kombajnie do zbioru buraków Z413 wysokość ogławiania zależy od

a)  ustawienia kół jezdnych kombajnu.
b)  wysokości położenia zaczepu.
c)  ustawienia noża względem czujnika tarczowego.
d)  długości sprężyny odciążającej.

14. Na glebach o dobrej odsiewalności prędkość obrotowa gwiazdy czyszczącej kombajnu

Z 413 powinna być

a)  większa niż na glebach o słabszej odsiewalności.
b)  mniejsza niż na glebach o słabszej odsiewalności.
c)  wyregulowana bezstopniowo przez obsługę w zależności od potrzeb.
d)  dostosowana do prędkości przenośnika półkowego buraków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Na rysunku przedstawiono widok

a)  kombajnu do zbioru ziemniaków Z 643.
b)  kombajnu do zbioru ziemniaków Z 644.
c)  kombajnu do zbioru buraków Z 413.
d)  kopaczki rzędującej.

16. Sprężyna dociążająca w zespole ogławiającym kombajnu Z 413

a)  niweluje działanie sprężyny odciążającej.
b)  ułatwia naprowadzanie zespołu ogławiającego na rzędy.
c)  umożliwia ogławianie niskich buraków rosnących za burakami wysokimi.
d)  reguluje prędkość koła czujnikowego.

17. Dopuszczalna masa niewykopanych korzeni, świadcząca o jakości pracy wyorywaczy

a)  nie może przekraczać 1,5% masy plonu.
b)  może dochodzić do 3% plonu.
c)  musi wynosić 0%.
d)  nie może przekraczać 4% plonu.

18. Zespoły wyorujące buraki w wyorywaczu Z415 są wyorywaczami

a)  lemieszowymi.
b)  kłowymi.
c)  talerzowymi.
d) tarczowymi.

19. Wysokość ogławiania buraków w ogławiaczu Z410 można zmienić poprzez

a) zmianę odległości między nożem a czujnikiem za pomocą mechanizmu

mimośrodowego.

b)  zmianę odległości między nożem a czujnikiem za pomocą dźwigni jednoramiennej.
c)  zmianę odległości między nożem a czujnikiem za pomocą śruby regulacyjnej.
d)  ustawienie kół podporowych.

20. Położenie gwiazdy pobierającej ładowacza buraków T342 ustala się za pomocą

a)  podnośnika hydraulicznego ciągnika.
b)  zmiany położenia przedniego koła podporowego.
c)  zmiany położenia kół jezdnych.
d)  dwóch płóz kopiujących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Eksploatacja maszyn do zbioru roślin okopowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: