Rewolucje rosyjskie 1917 r.

Sytuacja wewnętrzna w Rosji

• skutki wojny – poczucie klęski, upadek morale wśród żołnierzy, trudności aprowizacyjne
• spadek autorytetu cara Mikołaja II, zarówno w wyniku klęsk wojennych, jak i afer mnicha

Grigorija Rasputina – szarej eminencji na dworze carskim; Rasputin zamordowany w
grudniu 1916 r. w wyniku spisku dworskiego – był podejrzewany o kontakty z państwami
centralnymi

• system polityczny Rosji zacofany; fasadowa rola parlamentu (Dumy) i praktycznie

nieograniczona władza cara

Rewolucja lutowa

• 22 lutego 1917 r. władze zamykają Zakłady Putiłowskie w Piotrogrodzie, nie chcąc

dopuścić do strajku na tle płacowym; 23 lutego wybuch strajków w całym mieście, żądanie
„chleba i pokoju”; 25 lutego ogłoszenie strajku powszechnego; wojsko po stronie
demonstrantów; 28 lutego kapituluje Twierdza Pietropawłowska

• Duma proklamuje republikę, powołuje Rząd Tymczasowy – głównymi siłami politycznymi

są w nim kadeci (konstytucyjni demokraci) i eserowcy (socjaliści rewolucjoniści);
zapowiada on powszechne wybory do Konstytuanty, amnestię dla więźniów politycznych,
wolność słowa; na czele rządu najpierw książę Georgij Lwow związany z kadetami, a
później (od lipca) Aleksander Kiereński, reprezentant eserowców

• utworzenie Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych (później: i Żołnierskich);

sytuacja dwuwładzy; początkowo w radach mieli przewagę mienszewicy, stopniowo rosły
wpływy bolszewików

• 15 marca Mikołaj II podpisuje na stacji kolejowej w Pskowie akt abdykacji
• z emigracji wraca przywódca bolszewików Włodzimierz Lenin (kwiecień); jego powrót był

zorganizowany przez wywiad niemiecki, zainteresowany destabilizacją w Rosji; Lenin
przyjechał do Petersburga w zaplombowanym wagonie pocztowym

• lipiec 1917 r. – próba bolszewickiego zamachu stanu; premier Kiereński ogranicza

swobodę działania bolszewików

Bunt generała Korniłowa

We wrześniu 1917 r. w rosyjskiej armii wybuchł bunt, na którego czele stanął generał

Ławr Korniłow, pełniący funkcję głównodowodzącego sił zbrojnych. Korniłow objął tę
funkcję 31 lipca 1917 r., po ustąpieniu z niej gen. Aleksieja Brusiłowa.

Korniłow był zwolennikiem wprowadzenia w Rosji dyktatury wojskowej. 7 września

wydał generałowi Aleksandrowi Krymowowi, dowodzącemu korpusem kawalerii, rozkaz
marszu na Piotrogród. W tej sytuacji premier Kiereński zwrócił się o pomoc do bolszewików,
którzy wystawili do obrony stolicy około 25 tys. uzbrojonych ochotników Czerwonej
Gwardii. Po stronie Rządu Tymczasowego i bolszewików opowiedział się garnizon
piotrogrodzki oraz Flota Bałtycka. Oddziały gen. Krymowa zaczęły bratać się z miejscową
ludnością i odmówiły marszu na Piotrogród, a sam Krymow popełnił samobójstwo. Po
stłumieniu buntu Korniłowa bolszewicy uzyskali pełną swobodę działania.

Rewolucja bolszewicka

• tzw. tezy kwietniowe Lenina: republika rad robotniczych i chłopskich (zamiast republiki

parlamentarnej), nacjonalizacja wielkiej własności ziemskiej i banków, kontrola robotnicza
w fabrykach, utworzenie międzynarodówki rewolucyjnej, zakończenie wojny
imperialistycznej

• 25 października 1917 r. Rada Piotrogrodzka, na której czele stał Lew Trocki, powołała

Komitet Wojskowo-Rewolucyjny z zadaniem przygotowania planu przejęcia władzy przez
bolszewików

• rano 7 listopada 1917 r. (25 października według kalendarza juliańskiego, obowiązującego

wówczas w Rosji) oddziały bolszewickie zajęły główne dworce kolejowe w Piotrogrodzie,
elektrownię, bank centralny i główną centralę telefoniczną

• 7 listopada wieczorem bolszewicy, posługując się marynarzami floty bałtyckiej, zdobywają

Pałac Zimowy (siedzibę rządu Tymczasowego) i przejmują władzę w Piotrogrodzie;
aresztowania ministrów Rządu Tymczasowego; pałacu bronił Kobiecy Batalion Śmierci,
liczący około 140 ochotniczek, a także grupa Kozaków oraz około czterdziestu inwalidów
wojennych, siły atakujące liczyły ponad 2 tys. żołnierzy; podczas szturmu zginęło sześć
osób, rannych zostało około pięćdziesięciu

• 8 listopada Zjazd Rad powołuje Radę Komisarzy Ludowych, czyli rząd, na czele z

Włodzimierzem Leninem, oraz uchwala dekrety o pokoju (zawarcie pokoju bez żadnych
warunków wstępnych) i o ziemi (cała ziemia w ręce chłopów, likwidacja własności
obszarniczej); zjazd opuszczają mienszewicy i większość eserowców

• bolszewicy podpisują 5 grudnia 1917 r. zawieszenie broni z Niemcami; w Brześciu nad

Bugiem rozpoczynają się bolszewicko-niemieckie negocjacje pokojowe; ich zerwanie na
początku 1918 r. skłania Niemców do podjęcia ofensywy, w wyniku której zajmują Ukrainę
aż po Don, Białoruś oraz kraje bałtyckie; bolszewicy decydują się 3 marca 1918 r. na
podpisanie traktatu pokojowego, zatwierdzającego niemieckie zdobycze terytorialne
(pokój brzeski)

• rozpędzenie Konstytuanty przez bolszewików (styczeń 1918); rozwiązanie partii

opozycyjnych; system monopartyjnej dyktatury Rosyjskiej Komunistycznej Partii
bolszwików (RKPb); rola CzeKi (Komisji Nadzwyczajnej do Walki z Kontrrewolucją i
Sabotażem) – masowy terror przeciw „wrogom ludu”; komunizm wojenny