TECHNIK PRZEROBKI KOPALIN STALYCH 311[53]

Ministerstwo Edukacji Narodowej

PROGRAM NAUCZANIA

TECHNIK

PRZERÓBKI KOPALIN STAŁYCH 311[53]

Warszawa 2009

311[53]/ T /MEN/2009

Autorzy:

mgr in

. Kazimierz Buchta

mgr in

. Wojciech Cebo

. Marek Kopka

mgr in

. Barbara Susek

Recenzenci:
prof. dr hab. in

. Wiesław Blaschke

mgr in

. Jerzy Tecl

Opracowanie redakcyjne:
mgr in

. Janina Dretkiewicz – Wi

mgr in

. El

bieta

ochowska

Opracowanie techniczne:
mgr Rafał Auch-Szkoda

Spis tre

I. Plany nauczania

II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych

1. Konstrukcje i technologie mechaniczne

2. Pracownia elektrotechniki i automatyki

3. Maszyny i urz

dzenia

4. Technologia przeróbki kopalin stałych

5. Pracownia bada

laboratoryjnych

6. Zaj

cia praktyczne

7. Praktyka zawodowa

PLANY NAUCZANIA

PLAN NAUCZANIA

Technikum czteroletnie
Zawód: technik przeróbki kopalin stałych 311[53]

Podbudowa programowa: gimnazjum

Lp.

Przedmioty nauczania

Dla młodzie

Liczba godzin

tygodniowo

w czteroletnim

okresie nauczania

Klasy I-IV

Konstrukcje i technologie mechaniczne

Pracownia elektrotechniki i automatyki

Maszyny i urz

dzenia

Technologia przeróbki kopalin stałych

Pracownia bada

laboratoryjnych

Zaj

cia praktyczne

Specjalizacja*

Razem

Praktyka zawodowa: 4 tygodnie

* Program nauczania wybranej specjalizacji w zawodzie opracowany przez nauczyciela powinien

uzyska

pozytywn

opini

szkolnego zespołu przedmiotowego wła

ciwego dla danego zawodu.

II. PROGRAMY

NAUCZANIA

PRZEDMIOTÓW

ZAWODOWYCH

KONSTRUKCJE I TECHNOLOGIE MECHANICZNE

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

rozpozna

zagro

enia dla zdrowia i

ycia zwi

zane z wykonywan

prac

i wskaza

sposoby ich usuni

cia,

−−−−

dobra

rodki ochrony indywidualnej do rodzaju prowadzonych prac,

−−−−

ustali

sposób post

powania w przypadku zagro

enia po

arem,

−−−−

zastosowa

podr

czny sprz

t ga

niczy,

−−−−

zastosowa

obowi

zuj

ce zasady ochrony

rodowiska,

−−−−

wykona

rysunki i szkice cz

ęś

ci maszyn zgodnie z normami,

−−−−

odczyta

informacje z dokumentacji technicznej oraz zamieszczone

w niej oznaczenia,

−−−−

zastosowa

technik

komputerow

do sporz

dzania rysunków

technicznych,

−−−−

wyja

podstawowe poj

cia z zakresu mechaniki technicznej,

−−−−

wykona

działania na wektorach,

−−−−

okre

warunki równowagi ciała sztywnego,

−−−−

obliczy

dko

ść

obrotow

, prac

mechaniczn

, moc, energi

sprawno

ść

−−−−

rozró

rodzaje odkształce

i napr

ęż

oraz wyja

poj

cie

napr

ęż

enia dopuszczalnego,

−−−−

rozró

proste przypadki obci

ąż

enia elementów konstrukcyjnych,

−−−−

obliczy

napr

ęż

enia w elemencie

ciskanym i rozci

ganym,

−−−−

obliczy

napr

ęż

enia gn

ce i skr

caj

ce dla prostych przypadków

obci

ąż

enia wału,

−−−−

wykona

podstawowe obliczenia wytrzymało

ciowe elementów

maszyn,

−−−−

rozró

konstrukcje: poł

cze

, osi, wałów, sprz

gieł, przekładni

mechanicznych i mechanizmów,

−−−−

wskaza

zastosowanie ró

nych rodzajów konstrukcji w maszynach

i urz

dzeniach,

−−−−

scharakteryzowa

typowe elementy maszyn lub urz

dze

−−−−

okre

wła

ciwo

ci oraz zastosowanie metali i ich stopów do

budowy maszyn i urz

dze

−−−−

okre

wła

ciwo

ci i zastosowanie tworzyw sztucznych do budowy

maszyn i urz

dze

−−−−

rozró

nia

gatunki stopów

elaza i metali nie

elaznych,

−−−−

rozpozna

zjawiska korozyjne i okre

ich skutki,

−−−−

wyja

poj

cia tolerancji, pasowania i chropowato

ci powierzchni,

−−−−

wykona

podstawowe pomiary warsztatowe,

−−−−

dobra

narz

dzia i urz

dzenia do wytwarzania cz

ęś

ci maszyn,

−−−−

wyja

przebieg procesu technologicznego monta

u maszyn

i urz

dze

−−−−

scharakteryzowa

podstawowe

procesy

eksploatacji

maszyn

i urz

dze

−−−−

okre

stopie

ycia maszyn i urz

dze

oraz rozró

metody

zapobiegaj

ce nadmiernemu zu

yciu,

−−−−

oceni

stan

techniczny

maszyn

urz

dze

procesach

technologicznych,

−−−−

okre

zakres prac wykonywanych podczas przegl

du technicznego

i naprawy.

Materiał nauczania

1. Bezpiecze

stwo i higiena pracy, ochrona przeciwpo

arowa,

ochrona

rodowiska

Prawna ochrona pracy, czynniki szkodliwe dla zdrowia uci

ąż

liwe

i niebezpieczne wyst

puj

ce w procesach pracy. Zasady kształtowania

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

rodki ochrony

indywidualnej i zbiorowej. Zagro

enie po

arowe. Zasady ochrony

przeciwpo

arowej.

Zasady

ochrony

rodowiska

pracy.

Zasady

post

powania w razie wypadku, awarii urz

dzenia lub zagro

enia

arem. Organizacja pierwszej pomocy w razie zaistnienia wypadku

przy pracy.

wiczenia

•

Analizowanie zada

jednostek nadzoru dotycz

cych warunków

pracy.

•

Rozró

nianie rodzajów czynników oddziaływuj

cych na człowieka

rodowisku pracy.

•

Dobieranie

rodków ochrony indywidualnej i zbiorowej w zale

od rodzaju zagro

enia.

•

Analizowanie wpływu działalno

ci zakładu przeróbki kopalin stałych

rodowisko.

•

Obsługiwanie podr

cznego sprz

tu ga

niczego.

•

Udzielanie

pierwszej

pomocy

przy

krwotokach,

złamaniach,

zatrzymaniu oddechu i akcji serca – symulacja.

2. Rysunek techniczny
Wiadomo

ci wst

pne. Linie rysunkowe. Konstrukcje geometryczne.

Rzuty prostok

tne. Rzuty aksonometryczne. Widoki i przekroje

rysunkowe. Uproszczenia rysunkowe. Oznaczenia tolerancji, pasowa

chropowato

ci i rodzaju obróbki na rysunkach. Wymiarowanie. Rysunki

wykonawcze i zło

eniowe. Schematy mechaniczne, hydrauliczne

i pneumatyczne. Podstawy programu CAD. Komputerowe wspomaganie
rysowania cz

ęś

ci maszyn. Komputerowe wspomaganie sporz

dzania

rysunków wykonawczych i zło

eniowych.

wiczenia:

•

Dobieranie linii rysunkowych oraz linii wymiarowych do rodzaju

rysunku, zgodnie z PN.

•

Rysowanie płaskich figur geometrycznych.

•

Rysowanie bryły w rzucie prostok

tnym.

•

Rysowanie przekroju i kładu przedmiotu.

•

Rysowanie cz

ęś

ci maszyny w półwidoku i półprzekroju.

•

Wymiarowanie rysunków cz

ęś

ci maszyn z oznaczeniem tolerancji,

pasowa

, chropowato

ci i rodzaju obróbki.

•

Wymiarowanie poł

cze

rozł

cznych.

•

Odczytywanie oznaczenia chropowato

ci i rodzaju obróbki na

podstawie rysunków.

•

Odczytywanie rysunków wykonawczych.

•

Odczytywanie rysunków zło

eniowych.

•

Odczytywanie

schematów

mechanicznych,

pneumatycznych

i hydraulicznych.

•

Odczytywanie schematów kinematycznych maszyn.

•

Analizowanie Dokumentacji Techniczno-Ruchowej, dokumentacji

warsztatowej oraz instrukcji obsługi maszyn i urz

dze

3. Mechanika techniczna
Podstawy statyki. Podział sił. Układy sił. Płaski układ sił zbie

nych.

Warunki równowagi płaskiego układu sił zbie

nych. Moment siły

wzgl

dem punktu. Para sił i jej własno

ci. Dowolny płaski układ sił.

Wyznaczanie reakcji belek. Przestrzenny układ sił.

rodek ci

ęż

ciała. Tarcie. Kinematyka punktu materialnego. Ruch płaski ciała
sztywnego. Dynamika punktu. Siła bezwładno

ci. Praca, energia, moc,

sprawno

ść

układów. P

d i impuls siły (pop

d) układu materialnego.

wiczenia:

•

Wyznaczanie reakcji w podporach metod

analityczn

•

Wyznaczania warunków równowagi przestrzennego układu sił.

•

Składanie sił metod

wieloboku i równoległoboku sznurowego.

•

Rozró

nianie rodzajów ruchu na podstawie jego parametrów.

•

Obliczanie pr

dko

ci obwodowej, k

towej i obrotowej.

•

Obliczanie pracy, mocy, sprawno

ci i energii wybranego układu.

•

Obliczanie p

du i pop

du układu.

4. Wytrzymało

ść

materiałów

Podział odkształce

. Napr

ęż

enia normalne i styczne. Rozci

ganie

ciskanie.

Napr

ęż

enia

dopuszczalne.

Obliczanie

elementów

konstrukcyjnych

rozci

ganie

ciskanie.

cinanie

czyste

i technologiczne. Obliczenia wytrzymało

ciowe na

cinanie. Zginanie

belek. Moment zginaj

cy i siła tn

ca. Analityczny i wykre

lny sposób

wyznaczania momentów zginaj

cych. Zginanie czyste. Momenty

bezwładno

ci figur płaskich. Obliczanie belek na zginanie. Moment

skr

caj

cy. Obliczanie wałów na skr

canie. Wytrzymało

ść

zło

ona.

wiczenia:

•

Analizowanie odkształce

próbek metali podczas próby rozci

gania

ciskania.

•

Wykonywanie oblicze

wytrzymało

ciowych elementów rozci

ganych

ciskanych.

•

Obliczanie wytrzymało

ci elementów konstrukcyjnych nara

onych na

zginanie oraz skr

canie.

•

Sporz

dzanie wykresu sił tn

cych i normalnych oraz momentów

cych.

•

Okre

lanie napr

ęż

dopuszczalnych materiałów konstrukcyjnych na

podstawie norm.

5. Cz

ęś

ci maszyn

Klasyfikacja i cechy u

ytkowe maszyn. Normalizacja cz

ęś

ci maszyn.

Poł

czenia nitowe. Poł

czenia spawane, zgrzewane, lutowane i klejone.

Poł

czenia wciskowe. Poł

czenia kształtowe. Poł

czenia gwintowe.

Poł

czenia rurowe i zawory. Charakterystyka i klasyfikacja osi i wałów.

Obci

ąż

enia osi i wałów. Konstrukcje osi i wałów. Klasyfikacja ło

ysk.

Ło

yska

lizgowe: konstrukcja ło

yska, tarcie i smarowanie ło

ysk

lizgowych. Zastosowanie ło

ysk

lizgowych. Ło

yska toczne. Podział

i budowa ło

ysk. Normalizacja i oznaczanie ło

ysk tocznych. Zasady

doboru ło

ysk tocznych.

Przekładnie mechaniczne: rodzaje, cechy u

ytkowe, przeło

enie,

moment obrotowy, moc i sprawno

ść

. Przekładnie z

bate. Rodzaje kół

i przekładni z

batych. Parametry koła z

batego. Przekładnie cierne.

Przekładnie ci

gnowe. Mechanizmy korbowe,

rubowe, krzywkowe

i zapadkowe. Rodzaje i budowa sprz

gieł. Zasady doboru sprz

gieł.

Rodzaje i budowa hamulców. Zasady doboru hamulców.

wiczenia:

•

Identyfikowanie poł

cze

rozł

cznych i nierozł

cznych.

•

Obliczanie

parametrów

wytrzymało

ciowych

poł

cze

nierozł

cznych.

•

Obliczanie parametrów wytrzymało

ciowych poł

cze

rozł

cznych.

•

Identyfikowanie ró

nych rodzajów osi, wałów i ło

ysk.

•

Dobieranie typu ło

yska w zale

ci od parametrów pracy maszyny.

•

Dobieranie przekładni i mechanizmów do okre

lonych rodzajów

maszyn i urz

dze

•

Obliczanie podstawowych parametrów przekładni z

batych.

•

Analizowanie budowy i zasady działania mechanizmu korbowego.

•

Dobieranie sprz

gła do zadanych warunków pracy maszyny.

•

Dobieranie układu hamulcowego do okre

lonych rodzajów maszyn

i urz

dze

•

Rozró

nianie podstawowych elementów maszyn i urz

dze

6. Materiałoznawstwo
Materiały

konstrukcyjne.

Wła

ciwo

mechaniczne,

fizyczne

i technologiczne metali i ich stopów. Uproszczony układ

elazo-w

giel.

Stale niestopowe (w

glowe), podział, oznakowanie. Stale stopowe,

podział, oznakowanie.

eliwo i staliwo, podział, oznakowanie

i zastosowanie. Metale nie

elazne i ich stopy. Rodzaje korozji

i zniszcze

korozyjnych. Ochrona przed korozj

. Powłoki antykorozyjne.

Materiały niemetalowe. Klasyfikacja i wła

ciwo

ci tworzyw sztucznych.

Farby, lakiery, emalie. Drewno. Guma, wła

ciwo

ci, skład, podział

i zastosowanie. Zasady doboru materiałów konstrukcyjnych.

wiczenia:

•

Rozró

nianie ró

nych rodzajów materiałów konstrukcyjnych.

•

Dobieranie materiałów do wytwarzania typowych cz

ęś

ci maszyn.

•

Rozpoznawanie próbek miedzi, cynku, ołowiu, aluminium.

•

Rozpoznawanie stopów miedzi na podstawie wła

ciwo

ci próbek.

•

Rozpoznawanie rodzajów korozji na podstawie próbek metali.

•

Rozpoznawanie rodzajów powłok ochronnych antykorozyjnych.

7. Pomiary warsztatowe
Metrologia. Bł

dy pomiaru. Zamienno

ść

ęś

ci maszyn. Rodzaje

wymiarów. Wymiary graniczne, wymiar nominalny, odchyłki graniczne.
Tolerancja

wymiaru.

Pasowanie.

Chropowato

ść

powierzchni.

Klasyfikacja przyrz

dów pomiarowych. Wła

ciwo

ci metrologiczne

przyrz

dów pomiarowych. Wzorce miar. Sprawdziany. Przyrz

suwmiarkowe i mikrometryczne. Przyrz

dy do pomiaru k

tów. Dobór

przyrz

dów

pomiarowych.

Pomiar

wielko

geometrycznych.

ytkowanie i konserwacja przyrz

dów pomiarowych. Przyrz

pomiarowe z odczytem cyfrowym.

wiczenia:

•

Obliczanie wymiarów granicznych, odchyłek i tolerancji.

•

Odczytywanie odchyłek dla zadanych pasowa

na podstawie norm.

•

Wykonywanie pomiarów cz

ęś

ci maszyn za pomoc

przyrz

dów

suwmiarkowych i mikrometrycznych.

•

Sprawdzanie otworów i wałków za pomoc

sprawdzianów.

•

Wykonywanie pomiarów k

tów.

8. Wytwarzanie cz

ęś

ci maszyn

Obróbka skrawaniem. Odlewnictwo. Obróbka plastyczna. Spawanie,
lutowanie, klejenie. Technologia proszków.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie ró

nych rodzajów narz

dzi skrawaj

cych.

•

Analizowanie procesów skrawania.

•

Dobieranie maszyn do obróbki skrawaniem.

•

Dobieranie rodzaju obróbki do wytwarzanej cz

ęś

ci maszyny.

•

Ustalanie kolejno

ci operacji w procesie wytwarzania formy

odlewniczej piaskowej.

•

Dobieranie metody lutowania oraz rodzaju lutu i topnika do ł

czenia

okre

lonych elementów maszyn.

9. Monta

i demonta

maszyn i urz

dze

Podstawowe poj

cia dotycz

ce monta

u maszyn i urz

dze

Dokumentacja monta

u – karty technologiczne. Organizacja procesu

monta

u i demonta

u. Monta

i demonta

typowych cz

ęś

ci maszyn i ich

zespołów. Narz

dzia, uchwyty, przyrz

dy i urz

dzenia do monta

i demonta

u. Odbiór techniczny po monta

wiczenia:

•

Analizowanie dokumentacji monta

u maszyny lub urz

dzenia.

•

Planowanie monta

u typowych podzespołów maszyn lub urz

dze

•

Rozró

nianie ró

nych rodzajów urz

dze

i przyrz

dów stosowanych

do monta

u i demonta

u maszyn i urz

dze

10. Podstawy eksploatacji maszyn i urz

dze

Podstawowe poj

cia dotycz

ce eksploatacji maszyn i urz

dze

. Warunki

prawidłowej pracy maszyn. Eksploatacyjna klasyfikacja maszyn
i urz

dze

. Rodzaje zu

ycia maszyn i urz

dze

. Tarcie i smarowanie –

techniki smarowania. Zm

czenie materiału. Ogólna ocena stanu

technicznego maszyn i urz

dze

z uwzgl

dnieniem niezawodno

ci.

Powstawanie uszkodze

maszyn. Diagnostyka niezawodno

ciowa.

Obsługa, regulacja oraz konserwacja maszyn i urz

dze

wiczenia:

•

Rozró

nianie procesów eksploatacyjnych maszyn i urz

dze

•

Rozró

nianie rodzajów zu

ycia elementów maszyn powstałych

w wyniku tarcia.

•

Dobieranie

rodków do smarowania maszyn i urz

dze

•

Rozró

nianie ró

nych rodzajów olejów, smarów i paliw na podstawie

oznaczenia.

•

Diagnozowanie stanu technicznego maszyny na podstawie ogl

dzin.

•

Planowanie czynno

ci wchodz

cych w zakres obsługi eksploatacyjnej

maszyny lub urz

dzenia.

•

Okre

lanie zakresu prac wykonywanych podczas przegl

dów

i napraw okre

lonych maszyn lub urz

dze

•

Opracowywanie planu remontów dla wybranych maszyn i urz

dze

rodki dydaktyczne

Komplet materiałów rysunkowych.
Komplet przyborów kre

larskich.

Wzory pisma znormalizowanego.
Przykładowe rysunki wykonawcze, zło

eniowe, schematyczne.

Modele rzutni.
Modele brył geometrycznych.
Modele cz

ęś

ci maszyn z przekrojami.

Przykładowe eksponaty i modele cz

ęś

ci maszyn.

Normy.
Tablice wytrzymało

ciowe.

Poradnik mechanika.
Foliogramy i fazogramy z zakresu rysunku technicznego, mechaniki
technicznej i cz

ęś

ci maszyn.

Prezentacje

multimedialne

zakresu

wykonywania

rysunku

technicznego i mechaniki technicznej, cz

ęś

ci maszyn, technik

wytwarzania, monta

u, eksploatacji maszyn i urz

dze

Program komputerowy CAD do wspomagania projektowania.
Próbki metali i ich stopów.

Modele sieci krystalograficznych.
Plansza: Układ

elazo-w

giel.

Próbki ró

nych rodzajów gatunków drewna, tworzyw sztucznych, gumy.

Modele poł

cze

nierozł

cznych.

Modele poł

cze

kształtowych.

Modele i eksponaty ło

ysk tocznych i

lizgowych.

Modele i eksponaty osi i wałów.
Modele zaworów.
Modele sprz

gieł i hamulców.

Modele kół z

batych.

Modele ró

nych typów przekładni mechanicznych.

Modele mechanizmów.
Modele pomp i silników hydraulicznych.
Modele akumulatorów hydraulicznych.
Modele siłowników hydraulicznych.
Model sprz

gła hydraulicznego.

Eksponaty uszczelnie

Schematy układów kinematycznych i hydraulicznych maszyn i urz

dze

stosowanych do przeróbki kopalin stałych.

Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Konstrukcje i technologie mechaniczne obejmuje

zagadnienia dotycz

ce rysunku technicznego, mechaniki technicznej,

materiałoznawstwa, wytrzymało

ci materiałów oraz eksploatacji maszyn

i urz

dze

, a tak

e tre

ci z zakresu bezpiecze

stwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpo

arowej oraz ochrony

rodowiska. Program powinien

realizowany w

cisłej korelacji z programem przedmiotu Zaj

cia

praktyczne.

W procesie kształcenia nauczyciel powinien u

wiadomi

uczniom, jak

na jest ochrona człowieka w

rodowisku pracy, a tak

e zwróci

uwag

obowi

zki

pracodawcy

pracownika

zakresie

bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochron

zdrowia podczas wykonywania

zada

zawodowych, zasady ochrony przeciwpo

arowej i ochrony

rodowiska, zagro

enia dla zdrowia i

ycia pracownika zwi

zane

z u

ytkowaniem maszyn i urz

dze

oraz zasady udzielania pierwszej

pomocy.

Wskazane jest, aby uczniowie poznawali tradycyjne metody

wykonywania oblicze

oraz sporz

dzania rysunków konstrukcyjnych,

a tak

e korzystali ze specjalistycznych programów komputerowych

wspomagaj

cych

projektowanie,

słu

żą

cych

wymiarowania

i opisywania rysunków technicznych.

Podczas wykonywania

wicze

nale

y zwróci

uwag

na zasady

przeliczania jednostek układu SI, zasady konstruowania układu sił oraz
wyznaczania

rodka ci

ęż

ci, obliczanie i wykre

lanie momentów

cych, sił tn

cych i normalnych, a tak

e obliczanie pracy, energii,

mocy oraz tarcia. Równie wa

ne jest kształtowanie umiej

tno

obliczania napr

ęż

i wytrzymało

ci cz

ęś

ci maszyn, obliczania poł

cze

stałych i rozł

cznych, posługiwania si

normami, a tak

e rozró

niania

procesów wytwarzania materiałów konstrukcyjnych, takich jak: stal,
staliwo,

eliwo, stopy metali nie

elaznych, tworzywa sztuczne.

Realizuj

c tre

ci kształcenia z zakresu pomiarów warsztatowych

nale

y zwróci

uwag

na metody wykonywania pomiarów, rodzaje

stosowanych przyrz

dów, zasady ich u

ytkowania oraz u

wiadomi

uczniom, jak wa

ne jest prawidłowe i dokładne wykonywanie pomiarów

warsztatowych oraz obliczanie tolerancji i dobór pasowa

Rozró

nianie operacji obróbki skrawaniem, dobieranie maszyn do

rodzaju obróbki wytwarzanych cz

ęś

ci oraz dobieranie rodzaju obróbki

plastycznej i procesów ł

czenia do okre

lonego materiału, korzystanie

z dokumentacji monta

owej, a tak

e dobieranie przyrz

dów i uchwytów

do operacji monta

owej to szczególnie wa

ne umiej

tno

ci, na które

nauczyciel powinien zwróci

uwag

w procesie kształcenia.

Podczas

realizacji

tre

zakresu

eksploatacji

maszyn

i urz

dze

nale

y odnosi

do wiedzy uczniów wynikaj

cej z realizacji

programów poprzednich działów tematycznych oraz kształtowa

umiej

tno

ci posługiwania si

dokumentacj

eksploatacyjn

maszyn,

opracowywania harmonogramów konserwacji, napraw i remontów
maszyn i urz

dze

oraz ustalania zasad naprawy cz

ęś

ci maszyn,

a tak

e zwraca

uwag

na przestrzeganie zasad bezpiecze

stwa

i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i urz

dze

Przykładowe

wiczenia zamieszczone w programie stanowi

propozycje do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres i tematyka

wicze

mog

modyfikowane w zale

ci od mo

liwo

technicznych szkoły i potrzeb edukacyjnych uczniów.

W procesie dydaktycznym zaleca si

korzystanie z filmów

dydaktycznych oraz prezentacji multimedialnych, które uatrakcyjniaj

lekcje, rozwijaj

zainteresowanie przedmiotem i stanowi

cenne

uzupełnienie procesu nauczania – uczenia si

W osi

gni

ciu zało

onych celów kształcenia istotne znaczenie ma

dobór metod nauczania. Program nauczania proponuje si

realizowa

metod

pokazu z obja

nieniem, dyskusji dydaktycznej oraz

wicze

praktycznych. Szczególnie zalecana jest metoda

wicze

praktycznych,

w której uczniowie wykonuj

okre

lone zadania w grupach 2 – 3

osobowych

lub

indywidualnie.

Praca

grupach

pozwala

kształtowanie

umiej

tno

komunikowania

współpracy

w zespole, podejmowania decyzji oraz prezentacji wyników pracy grupy.
Podczas wykonywania

wicze

nale

y umo

liwi

uczniom korzystanie

z literatury zawodowej, norm, przykładowej dokumentacji technicznej,
katalogów i literatury zawodowej.

Program przedmiotu Konstrukcje i technologie mechaniczne powinien

realizowany w pracowni maszyn i urz

dze

do przeróbki kopalin

stałych i pracowni technicznej. Natomiast cz

ęść

zaj

ęć

, dotycz

realizacji programu działu tematycznego Rysunek techniczny powinna
odbywa

w pracowni komputerowej w grupach do 15 osób, przy

czym ka

demu uczniowi nale

y zapewni

oddzielne stanowisko

komputerowe.

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Bezpiecze

stwo i higiena pracy, ochrona

przeciwpo

arowa, ochrona

rodowiska

2. Rysunek techniczny

3. Mechanika techniczna

4. Wytrzymało

ść

materiałów

5. Cz

ęś

ci maszyn

6. Materiałoznawstwo

7. Pomiary warsztatowe

8. Wytwarzanie cz

ęś

ci maszyn

9. Monta

i demonta

maszyn i urz

dze

10. Podstawy eksploatacji maszyn i urz

dze

Razem

216

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e dokonywa

zmian w zale

ci od aktualnych potrzeb edukacyjnych, bazy

dydaktycznej oraz specyfiki szkoły.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

uczniów nale

y prowadzi

systematycznie podczas realizacji programu nauczania przedmiotu, na
podstawie okre

lonych wymaga

edukacyjnych.

Podstaw

ustalania kryteriów oceniania powinny by

szczegółowe

cele kształcenia zamieszczone w programie nauczania.

W wyniku procesu sprawdzania i oceniania osi

gni

ęć

uczniów

uzyskuje si

informacje dotycz

ce poziomu i zakresu opanowania

umiej

tno

ci okre

lonych w szczegółowych celach kształcenia.

Ocenianie osi

gni

ęć

uczniów mo

e by

dokonywane na podstawie

sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osi

gni

ęć

szkolnych,

obserwacji czynno

ci ucznia podczas wykonywania

wicze

Podczas oceniania osi

gni

ęć

uczniów nale

y zwraca

uwag

na poprawne posługiwanie si

terminologi

techniczn

, merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi, wła

ciwe stosowanie poj

ęć

technicznych oraz

poprawno

ść

wnioskowania.

Po zako

czeniu realizacji programu poszczególnych działów

tematycznych

proponuje

zastosowanie

testu

pisemnego

dwustopniowego z zadaniami zamkni

tymi i otwartymi.

Ocena ko

cowa osi

gni

ęć

uczniów, wynikaj

ca z realizacji programu

nauczania, powinna uwzgl

dnia

wyniki wszystkich stosowanych przez

nauczyciela kryteriów oceniania.

Literatura

Dobrza

ski T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2004

Dretkiewicz

–

J.:

Technologia

mechaniczna.

Techniki

wytwarzania. WSiP, Warszawa 2000
Górecki A., Grzegórski Z.: Monta

, naprawa i eksploatacja maszyn

i urz

dze

przemysłowych. WSiP, Warszawa 1992

Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych.
WSiP, Warszawa 2000
Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielko

ci geometrycznych. ISBN,

Warszawa 1999
Jaskulski A.: AutoCAD 2004 / LT 2004. Wydawnictwo Informatyczne
MIKOM, Warszawa 2003
Kozak B.: Mechanika techniczna. WSiP, Warszawa 2004
Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP,
Warszawa 2005
Lewandowski T.: Zbiór zada

z rysunku technicznego. WSiP, Warszawa

1998
Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995
Oty

ski A.: Podstawy technologii i konstrukcji mechanicznych. WSiP,

Warszawa 2005
Rutkowski A., St

pniewska A.: Zbiór zada

z cz

ęś

ci maszyn. WSiP,

Warszawa 2005
Rutkowski A.: Cz

ęś

ci maszyn. WSiP, Warszawa 2000

Rutkowski A.: Cz

ęś

ci maszyn. WSiP, Warszawa 2003

Siuta W., Łososi

ski S., Kozak B.: Zbiór zada

z mechaniki technicznej.

WSiP, Warszawa 2005
Siuta W.: Mechanika techniczna. WSiP, Warszawa 2000
Wojtkun F. Bukała W.: Materiałoznawstwo Cz. 1 i 2. WSiP, Warszawa
1999
Mały poradnik mechanika. Praca Zbiorowa. WNT, Warszawa 1999

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

PRACOWNIA ELEKTROTECHNIKI I AUTOMATYKI

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

okre

ródła pozyskiwania energii elektrycznej,

−−−−

zorganizowa

stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−−−−

rozpozna

elementy

obwodu

elektrycznego

stałego

i przemiennego na schemacie,

−−−−

rozró

podstawowe wielko

ci elektryczne i ich jednostki miar,

−−−−

scharakteryzowa

wła

ciwo

materiałów

przewodz

cych,

półprzewodz

cych,

izolacyjnych,

magnetycznych

oraz

konstrukcyjnych,

−−−−

zastosowa

prawo Ohma i prawa Kirchhoffa do obliczania prostych

obwodów pr

du stałego,

−−−−

posłu

dokumentacj

konstrukcyjn

eksploatacyjn

katalogami oraz normami,

−−−−

wykona

pomiary podstawowych wielko

ci elektrycznych w obwodach

du stałego i przemiennego,

−−−−

okre

ródła

wiatła,

−−−−

scharakteryzowa

maszyny i urz

dzenia elektryczne,

−−−−

okre

parametry maszyn i urz

dze

elektrycznych na podstawie

tabliczki znamionowej,

−−−−

zmontowa

układ zasilania i sterowania elektrycznego na podstawie

schematu,

−−−−

rozró

podstawowe elementy układów cyfrowych,

−−−−

przeanalizowa

działanie prostych układów cyfrowych,

−−−−

okre

funkcje oraz wyja

budow

i zasad

działania typowych

urz

dze

automatyki przemysłowej,

−−−−

rozró

urz

dzenia pomiarowe i regulacyjne w obwodach

automatycznej regulacji,

−−−−

scharakteryzowa

budow

zasad

działania

nap

dów

hydraulicznych i pneumatycznych,

−−−−

wykona

pomiary układów sterowania elektrycznego, hydraulicznego

i pneumatycznego,

−−−−

przewidzie

zagro

enia wyst

puj

ce podczas pracy z układami

elektrycznymi

elektronicznymi

oraz

pneumatycznymi

i hydraulicznymi,

−−−−

zastosowa

przepisy bezpiecze

stwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpo

arowej

przeciwpora

eniowej,

tak

ochrony

rodowiska.

Materiał nauczania

1. Wiadomo

ci wst

pne

Regulamin pracowni i organizacja zaj

ęć

. Bezpiecze

stwo i higiena pracy.

Zasady post

powania w przypadku pora

enia pr

dem elektrycznym.

Zapoznanie uczniów z programem przedmiotu i organizacj

wicze

wiczenia:

•

Udzielanie pierwszej pomocy przy pora

eniach pr

dem elektrycznym

– w warunkach symulowanych.

•

Rozró

nianie

rodzajów

zabezpiecze

instalacji

urz

dze

elektrycznych przed pora

eniem pr

dem elektrycznym.

2. Obwody elektryczne i magnetyczne
Pr

d elektryczny, rodzaje i

ródła. Obwód elektryczny pr

du stałego

i jego cz

ęś

ci składowe. Podstawowe prawa obwodów elektrycznych –

prawo Ohma i prawa Kirchhoffa. Szeregowe, równoległe i mieszane
ł

czenie

rezystorów

ródeł

napi

cia.

Ogniwa

galwaniczne

i akumulatory. Moc i energia pr

du elektrycznego. Elektromagnetyzm.

Pole magnetyczne. Indukcja magnetyczna i elektromagnetyczna.
Obwody magnetyczne. Pr

d przemienny jednofazowy i trójfazowy.

Obwody pr

du przemiennego. Elementy pasywne R, L, C w obwodzie

du sinusoidalnego. Obwody szeregowe i równoległe RLC. Poł

czenie

odbiornika

trójfazowego

gwiazd

trójk

Wielko

charakteryzuj

ce obwody trójfazowe i zale

ci mi

dzy nimi. Budowa

i zasada działania pr

dnicy. Pomiary wielko

ci elektrycznych.

wiczenia:

•

Rozró

nianie

ródeł energii elektrycznej.

•

Identyfikowanie materiałów przewodz

cych i izolacyjnych.

•

Obliczanie wielko

ci pr

du, napi

cia, rezystancji i mocy w prostych

obwodach pr

du stałego.

•

Obliczanie parametrów prostych obwodów elektrycznych pr

przemiennego – napi

cie, nat

ęż

enie pr

du, rezystancja, reaktancja,

impedancja i moc.

•

Wykonywanie poł

cze

ródeł pr

du stałego.

•

Dobieranie przyrz

dów pomiarowych i wł

czanie ich w obwód

elektryczny.

•

Wykonywanie pomiarów podstawowych wielko

ci elektrycznych

w obwodach pr

du stałego.

•

Wykonywanie pomiarów podstawowych wielko

ci elektrycznych

w obwodach pr

du jednofazowego.

•

Wykonywanie pomiarów podstawowych wielko

ci elektrycznych

w obwodach pr

du trójfazowego.

•

Analizowanie schematów obwodów elektrycznych pr

du stałego

i zmiennego.

•

Analizowanie zjawiska indukcji elektromagnetycznej i wskazywanie

przykładów jego wykorzystania.

•

Analizowanie zagro

zwi

zanych z wykonywaniem pomiarów

w obwodach elektrycznych.

3. Odbiorniki i instalacje elektryczne
Klasyfikacja odbiorników energii elektrycznej, parametry znamionowe.

ródła

wiatła.

Urz

dzenia

grzewcze.

Transformatory

ich

zastosowanie. Silniki pr

du stałego. Silniki indukcyjne jednofazowe

i trójfazowe. Zabezpieczenie silników elektrycznych przed przeci

ąż

eniem

i zwarciem. Przepisy bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas eksploatacji odbiorników elektrycznych. Rodzaje instalacji
elektrycznych. Elementy instalacji. Przewody i kable. Osprz

elektryczny. Elementy zabezpieczaj

ce. Instalacje sygnalizacyjne,

alarmowe i steruj

ce.

wiczenia:

•

Porównywanie

ródeł

wiatła pod wzgl

dem poboru mocy oraz

nat

ęż

enia o

wietlenia.

•

Okre

lanie parametrów transformatora na podstawie tabliczki

znamionowej.

•

Okre

lanie parametrów silnika elektrycznego na podstawie tabliczki

znamionowej.

•

Rozpoznawanie ró

nych rodzajów przewodów i kabli.

•

Sprawdzanie stanu izolacji na podstawie ogl

dzin i pomiaru oraz

usuwanie ewentualnych usterek.

•

Rozpoznawanie elementów instalacji elektrycznej na schemacie

i modelu.

•

Analizowanie schematów instalacji elektrycznych.

•

Wykonywanie

pomiarów

parametrów

odbiorników

energii

elektrycznej.

•

Analizowanie zagro

zwi

zanych z badaniem odbiorników

i instalacji elektrycznych.

4. Podstawy elektroniki
Zjawisko

półprzewodnictwa.

Półprzewodniki.

elektryczny

i półprzewodnikach. Podstawowe elementy elektroniczne, wła

ciwo

ci,

budowa, zastosowanie, symbole graficzne. Poj

cia: układ elektroniczny,

układ

analogowy,

układ

cyfrowy,

półprzewodniki.

Diody

półprzewodnikowe, tranzystory, tyrystory, fotoelementy, układy scalone.
Układy prostownicze. Wzmacniacze elektroniczne. Bramki, sumatory
pami

ci.

Przerzutniki,

rejestry,

liczniki.

Procesory,

pami

półprzewodnikowe, pami

ci półprzewodnikowe, wy

wietlacze cyfrowe,

monitory

ekranowe

alfanumeryczne,

klawiatury

alfanumeryczne,

jednostki steruj

ce, sterowniki przemysłowe Zastosowanie elektroniki

w maszynach i urz

dzeniach mechanicznych.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie elementów elektronicznych na podstawie symboli

graficznych.

•

Sporz

dzanie i interpretowanie charakterystyki pr

dowo-napi

ciowej

diod, tyrystorów i fotoelementów.

•

Sporz

dzanie i interpretowanie charakterystyki wyj

ciowej tranzystora

bipolarnego i unipolarnego.

•

Okre

lanie funkcji elementów elektronicznych w zadanym układzie.

•

Testowanie układów elektronicznych.

•

Analizowanie działania wybranego układu prostowniczego na

podstawie schematu i przebiegu napi

cia wyj

ciowego.

•

Analizowanie układów zasilaczy pr

du stałego.

•

Wykonywanie pomiaru parametrów zasilacza stabilizowanego.

•

Analizowanie działania wybranego wzmacniacza tranzystorowego na

podstawie schematu i przebiegów napi

ęć

•

Analizowanie

działania

wzmacniacza

wysokiej

stotliwo

w urz

dzeniach nadawczo – odbiorczych.

•

Analizowanie układów przetwarzania wysokich cz

stotliwo

ci.

•

Analizowanie układów przetworników a/c, c/a, podstawowych

układów koderów i dekoderów sygnałów.

•

Analizowanie działania prostych układów cyfrowych.

•

Badanie parametrów bramek logicznych.

•

Analizowanie działania komputera klasy PC w układzie sterowania

przemysłowego.

•

Analizowanie zagro

zwi

zanych z prac

i badaniem układów

elektronicznych.

5. Sterowanie elektryczne i energoelektroniczne
Struktura układu sterowania elektrycznego. Budowa i działanie silników
elektrycznych stosowanych w układach nap

dowych. Elektryczne

urz

dzenia steruj

ce: stykowe, sekwencyjne, elektroniczne. Urz

dzenia

czeniowe i zabezpieczaj

ca w układach nap

dowych. Układy

nap

dowe z silnikami elektrycznymi. Stycznikowo-przeka

nikowe układy

sterowania nap

dem elektrycznym oraz układy energoelektroniczne.

Dobór silnika nap

dowego. Przykłady sterowania elektrycznego

i energoelektronicznego.

wiczenia:

•

Analizowanie struktury elektrycznego układu nap

dowego na

podstawie schematu.

•

Analizowanie działania układów automatyki przemysłowej.

•

Budowanie i badanie układu sterowania na podstawie schematu.

•

Dobieranie rodzaju stycznika elektromagnetycznego do okre

lonych

warunków.

•

Analizowanie budowy i zasady działania silnika bocznikowego pr

stałego.

•

Analizowanie budowy i zasady działania silnika indukcyjnego

trójfazowego.

•

Interpretowanie parametrów silnika zamieszczonych na tabliczce

znamionowej.

•

Rozró

nianie aparatury zabezpieczaj

cej, ł

czeniowej i sterowniczej

na podstawie wygl

du zewn

trznego oraz symboli graficznych

umieszczonych na schematach.

•

Interpretowanie parametrów i charakterystyk czasowo-pr

dowych

aparatury zabezpieczaj

cej.

•

Dobieranie silnika nap

dowego do maszyny roboczej.

•

Dobieranie aparatury zabezpieczaj

cej i ł

czeniowej w układach

nap

dowych.

•

Badanie stycznika elektromagnetycznego w układzie zasilania

z samopodtrzymaniem.

•

Badanie sterowników typu PLC i PID.

•

Analizowanie zagro

zwi

zanych z prac

układów sterowania

elektrycznego i energoelektronicznego.

6. Sterowanie pneumatyczne i hydrauliczne
Prawa fizyczne wykorzystywane w układach pneumatycznych. Struktura
układów sterowania pneumatycznego. Symbole graficzne. Schematy
układów pneumatycznych. Metody wytwarzania spr

ęż

onego powietrza.

Rodzaje, budowa, zasada działania, parametry i zastosowanie
siłowników i zaworów pneumatycznych oraz elektropneumatycznych.
Czujniki i przetworniki w obwodach pneumatycznych. Przykłady układów
sterowania pneumatycznego. Sterowanie elektropneumatyczne. Prawa
fizyczne wykorzystywane w układach hydraulicznych. Struktura układów
sterowania hydraulicznego. Schematy układów hydraulicznych.

ródła

nienia hydraulicznego, pompy, akumulatory. Budowa i zasada

działania siłowników hydraulicznych. Elementy steruj

ce, zawory,

rozdzielacze. Osprz

t hydrauliczny. Przykłady układów sterowania

hydrostatycznego, hydrokinetycznego. Sterowanie elektrohydrauliczne.

wiczenia:

•

Rozró

nianie

symboli

stosowanych

układach

sterowania

pneumatycznego i hydraulicznego.

•

Analizowanie

działania

układu

sterowania

pneumatycznego

i hydraulicznego na podstawie schematu.

•

Rozró

nianie elementów układu pneumatycznego i hydraulicznego

na podstawie schematu.

•

Analizowanie struktury układu pneumatycznego i hydraulicznego.

•

Okre

lanie

parametrów

elementów

układu

pneumatycznego

i hydraulicznego na podstawie oblicze

oraz danych zamieszczonych

w katalogach.

•

Dobieranie elementów układów do okre

lonych zastosowa

podstawie oblicze

oraz katalogów.

•

Badanie układu sterowania siłownika pneumatycznego.

•

Badanie piezoelektrycznego przetwornika ci

nienia.

•

Analizowanie zagro

zwi

zanych z prac

układów sterowania

•

automatycznego i hydraulicznego.

7. Układy automatycznej regulacji

Struktura układu automatycznej regulacji. Przeznaczenie elementów
składowych układów automatycznej regulacji. Rodzaje regulacji.
Podstawowe człony dynamiczne i statyczne, ich wła

ciwo

ci i przykłady

zastosowania. Zasada działania i rodzaje regulatorów. Rodzaje
przetworników pomiarowych i ich przeznaczenie. Układy regulacji
temperatury, poziomu, ci

nienia, przepływu. Automatyka i robotyka.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie rodzajów regulacji na podstawie opisów i schematów

oraz charakterystyk bezskokowych.

•

Analizowanie charakterystyk członów wybranego układu regulacji.

•

Analizowanie

działania

okre

lonych

członów

dynamicznych

i statycznych oraz regulatorów.

•

Porównywanie ró

nych rodzajów regulatorów pod wzgl

dem budowy,

algorytmu działania.

•

Wskazywanie typowych zastosowa

układów regulacyjnych.

•

Badanie układu regulacji poziomu cieczy.

•

Badanie układu regulacji temperatury.

•

Analizowanie zagro

zwi

zanych z prac

układów automatycznej

regulacji.

8. Ochrona przeciwpora

eniowa

Oddziaływanie pr

du elektrycznego stałego i przemiennego na organizm

człowieka. Podstawowa ochrona przeciwpora

eniowa. Dodatkowa

ochrona przeciwpora

eniowa. Normy bezpiecze

stwa dla stacjonarnych

oraz przeno

nych i przewo

nych urz

dze

elektroenergetycznych,

telekomunikacyjnych i teleinformatycznych.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie

elementów

ochrony

pora

dem

elektrycznym na schemacie instalacji.

•

Badanie układów przeciwpora

eniowych ró

nicowo – pr

dowych.

•

Badanie działania przekładnika Ferantiego.

•

Badanie działania wył

cznika RCD jedno- i trójfazowego.

•

Identyfikowanie sposobu zabezpieczenia od pora

dem

elektrycznym instalacji elektrycznej w pracowni dydaktycznej.

•

Identyfikowanie sposobu zabezpieczenia od pora

dem

elektrycznym maszyny elektrycznej.

•

Okre

lanie przydatno

ci sprz

tu elektroizolacyjnego do u

ytkowania.

•

Analizowanie zagro

zwi

zanych z prac

układów elektrycznych,

elektronicznych oraz pneumatycznych i hydraulicznych.

rodki dydaktyczne

Elementy elektryczne i elektroniczne. Elementy automatyki.
Maszyny i urz

dzenia elektryczne.

Urz

dzenia telekomunikacyjne i teleinformatyczne

Układy elektryczne i elektroniczne.
Schematy instalacji elektrycznej.
Schematy układów elektrycznych, elektronicznych i automatyki
przemysłowej.
Schematy instalacji i układów sterowania maszyn i urz

dze

Programy komputerowe do symulacji zjawisk zachodz

cych w obwodach

du stałego i przemiennego.

Modele urz

dze

energoelektronicznych. Osprz

t instalacyjny, próbki

przewodów. Przyrz

dy pomiarowe.

Katalogi elementów elektronicznych, silników, ł

czników, przewodów

i kabli.
Normy i akty prawne z zakresu bezpiecze

stwa i higieny pracy.

Normy dotycz

ce instalacji i urz

dze

elektrycznych oraz urz

dze

nieniowych.

Instrukcje bezpiecze

stwa przy obsłudze maszyn, urz

dze

i instalacji

elektrycznych.
Instrukcje udzielania pierwszej pomocy przy pora

eniach pr

dem

elektrycznym.
Materiały dydaktyczne ilustruj

ce:

−−−−

szeregowe, równoległe i mieszane poł

czenia rezystorów,

−−−−

zasady ł

czenia odbiorników w trójk

t i gwiazd

−−−−

budow

maszyn elektrycznych,

−−−−

przyrz

dy pomiarowe,

−−−−

diody, tranzystory i tyrystory,

−−−−

układ scalony analogowy,

−−−−

układ scalony cyfrowy,

−−−−

procesory,

−−−−

pami

ci półprzewodnikowe,

−−−−

wietlacze cyfrowe,

−−−−

monitory ekranowe alfanumeryczne,

−−−−

klawiatury alfanumeryczne,

−−−−

jednostki steruj

ce, sterowniki przemysłowe,

−−−−

układy wzmacniaczy tranzystorowych,

−−−−

układy zasilaczy,

−−−−

procesy sterowania i regulacji,

Schematy sieci telekomunikacyjnych i teleinformatycznych.
Schematy instalacji i układów pneumatycznych i hydraulicznych.
Schematy układów regulacji ci

nienia, temperatury, poziomu płynów.

Wzmacniacze hydrauliczne i pneumatyczne.
Armatura hydrauliczna i pneumatyczna.
Czujniki i detektory promieniowania jonizuj

cego.

Przykłady przepływomierzy.
Teksty przewodnie i instrukcje do

wicze

Uwagi o realizacji

Program

nauczania

przedmiotu

Pracownia

elektrotechniki

automatyki

zawiera

tre

kształcenia

dotycz

obwodów

elektrycznych i magnetycznych, odbiorników i instalacji elektrycznych,
układów

elektronicznych,

sterowania

elektrycznego

i energoelektronicznego, sterowania pneumatycznego i hydraulicznego
oraz rodzajów układów regulacji i ochrony przeciwpora

eniowej.

W procesie kształcenia szczególn

uwag

nale

y zwróci

wykonywanie oblicze

i pomiarów wielko

ci elektrycznych, prawidłowe

zachowanie si

podczas pracy z urz

dzeniami elektrycznymi oraz

przestrzeganie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

arowej i przeciwpora

eniowej, a tak

e ochrony

rodowiska.

Program nauczania powinien by

realizowany z zastosowaniem

zarówno

podaj

cych,

jak

aktywizuj

cych

metod

nauczania,

a zwłaszcza metody przewodniego tekstu,

wicze

praktycznych,

pokazu z obja

nieniem, dyskusji dydaktycznej. Do

wicze

nale

przygotowa

instrukcje zawieraj

ce cel i przebieg

wiczenia, wykaz

polece

, schematy układów pomiarowych, tabele pomiarowe lub teksty

przewodnie.

Planuj

c proces nauczania nauczyciel powinien zwróci

szczególn

uwag

na:

−−−−

korelacj

tre

ci programowych przedmiotu z przedmiotami kształcenia

ogólnego,

−−−−

stwarzanie sytuacji dydaktycznych, które pozwalaj

na wyszukiwanie,

gromadzenie i przetwarzanie informacji pochodz

cych z ró

nych

ródeł,

−−−−

rozwijanie

zainteresowa

technicznych

oraz

twórczego

i innowacyjnego my

lenia.

Stanowiska

wiczeniowe nale

y wyposa

w niezb

dne przyrz

pomiarowe oraz zestawy

wiczeniowe. Ze wzgl

du na wyst

puj

podczas realizacji

wicze

praktycznych mo

liwo

ść

pora

enia pr

dem

elektrycznym i konieczno

ść

zapewnienia uczniom bezpiecznych

warunków pracy zaj

cia nale

y prowadzi

w grupach do 15 osób

z podziałem na 2-3 osobowe zespoły.

Na realizacj

poszczególnych działów tematycznych proponuje si

nast

puj

cy podział godzin:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna
liczba godzin

Wiadomo

ci wst

pne

Obwody elektryczne i magnetyczne

Odbiorniki i instalacje elektryczne

Podstawy elektroniki

Sterowanie elektryczne i energoelektroniczne

Sterowanie pneumatyczne i hydrauliczne

Układy regulacji automatycznej

Ochrona przeciwpora

eniowa

Razem

144

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadzi

zmiany, maj

ce na celu lepsze dostosowanie programu do aktualnych

potrzeb edukacyjnych oraz bazy dydaktycznej szkoły.

Podczas pierwszych zaj

ęć

nauczyciel powinien przedstawi

uczniom

organizacj

zaj

ęć

w pracowni oraz omówi

regulamin i przepisy

bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce w pracowni. Nale

y tak

wiadomi

uczniom zagro

enia zwi

zane z u

ytkowaniem pr

elektrycznego, wskaza

stosowane

rodki ochrony przeciwpora

eniowej

sprz

ochrony

przeciwpo

arowej,

zademonstrowa

awaryjne

wył

czenie zasilania oraz omówi

sposób post

powania w przypadku

pora

enia pr

dem. Ucze

powinien wiedzie

e wł

czenie dopływu

du mo

e nast

na wyra

ne polecenie nauczyciela po uprzednim

sprawdzeniu przez niego układu.

W czasie wykonywania

wicze

nale

y zapewni

uczniom mo

liwo

ść

korzystania z dokumentacji technicznej, literatury zawodowej oraz norm,
katalogów.

wiczenia zamieszczone w poszczególnych działach tematycznych

stanowi

propozycj

, która mo

e by

wykorzystana w czasie zaj

ęć

Nauczyciel powinien przygotowa

inne

wiczenia o ró

nym stopniu

trudno

ci mo

liwe do zrealizowania w warunkach swojej szkoły.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie post

pów ucznia powinno odbywa

w trakcie realizacji programu nauczania na podstawie ustalonych
kryteriów. Kryteria oceniania powinny dotyczy

poziomu oraz zakresu

opanowania przez uczniów umiej

tno

ci i wiadomo

ci okre

lonych

w szczegółowych celach kształcenia.

Podczas realizacji programu nauczania zaleca si

ocenia

osi

gni

cia uczniów na podstawie:

−−−−

ustnych i pisemnych sprawdzianów wiadomo

ci,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

wicze

W trakcie kontroli i oceny przeprowadzanej w formie ustnej wskazane

jest sprawdzanie umiej

tno

ci uczniów w operowaniu zdobyt

wiedz

zwracanie uwagi na merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi oraz wła

ciwe

stosowanie poj

ęć

technicznych i poprawno

ść

wnioskowania.

Umiej

tno

ci praktyczne uczniów proponuje si

sprawdza

poprzez

obserwacj

czynno

ci w trakcie wykonywania

wicze

. Podczas

obserwacji nale

y zwróci

szczególn

uwag

na:

−−−−

dobieranie przyrz

dów pomiarowych,

−−−−

czenie układów pomiarowych na podstawie schematu,

−−−−

wykonywanie pomiarów podstawowych wielko

ci elektrycznych,

−−−−

rozró

nianie

podstawowych

odbiorników

elektrycznych,

elektronicznych, urz

dze

automatyki przemysłowej,

−−−−

opracowywanie i interpretowanie wyników pomiarów elektrycznych

z zastosowaniem metod statystycznych,

−−−−

przestrzeganie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy podczas

wykonywania pomiarów.
Po zako

czeniu realizacji programu nauczania proponuje si

zastosowanie testu pisemnego z zadaniami wielokrotnego wyboru oraz
testu praktycznego z zadaniami typu próba pracy.

W ko

cowej ocenie osi

gni

ęć

ucznia, po zako

czeniu realizacji

programu nauczania, nale

y uwzgl

dni

wyniki wszystkich metod

sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura
Antoniak J., Opolski T.: Maszyny i urz

dzenia górnicze. Wyd.

sk,

Katowice 1979
Bastian P., Schibert G. i inni.: Praktyczna elektrotechnika ogólna. REA,
Warszawa 2003
Barlik R., Nowak M.: Układy sterowania i regulacji urz

dze

energoelektronicznych. WSiP, Warszawa 1998
Bartodziej G., Kału

a E.: Aparaty i urz

dzenia elektryczne. WSiP,

Warszawa 2000
Bolkowski S.: Podstawy elektrotechniki. WSiP, Warszawa 1992
Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2000
Chochowski A.: Elektrotechnika z automatyk

. WSiP, Warszawa1998

Chochowski A.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla elektryków.
Cz

ęść

1 i 2. WSiP, Warszawa 2003

ska E.: Maszyny elektryczne. WSiP, Warszawa 2001

Honczarenko J: Roboty przemysłowe. Budowa i zastosowanie. WNT,
Warszawa 2004,

Jabło

ski W., Płoszajski G.: Elektrotechnika z automatyk

. WSiP,

Warszawa 2003
Kostro J.: Elementy, urz

dzenia i układy automatyki. WSiP, Warszawa

1998
Kurdziel R.: Elektrotechnika dla szkoły zasadniczej. Cz

ęść

1 i 2. WSiP,

Warszawa 1999
Nowicki J.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla zasadniczych szkół
nieelektrycznych. WSiP, Warszawa 1999
Pizon A.: Hydrauliczne i elektrohydrauliczne układy sterowania
i regulacji. WNT, Warszawa 1987
Płoszajski G.: Automatyka. WSiP, Warszawa 1995
Siemieniako F., Gawrysiak M.: Automatyka i robotyka. WSiP, Warszawa
1996
Schmid D., Baumann A., Kaufmann H., Paezold H., Zippel B.:
Mechatronika. REA, Warszawa 2002
Utikal J.: Elektronika i automatyka w górnictwie. Wydawnictwo

sk,

Katowice 1981

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

MASZYNY I URZ

DZENIA

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

posłu

podstawowymi poj

ciami z zakresu mechanizacji

i automatyzacji procesów przeróbki kopalin stałych,

−−−−

wyja

znaczenie normalizacji, typizacji i unifikacji w budowie

maszyn stosowanych do przeróbki kopalin stałych,

−−−−

posłu

dokumentacj

techniczn

, normami oraz instrukcjami

obsługi maszyn,

−−−−

sklasyfikowa

maszyny stosowane do przeróbki kopalin stałych,

−−−−

okre

parametry techniczne maszyn i urz

dze

−−−−

odczyta

schematy kinematyczne maszyn i urz

dze

−−−−

dobra

maszyny i urz

dzenia do okre

lonych zada

produkcyjnych,

−−−−

wyja

budow

i zasad

działania przesiewaczy, kruszarek,

młynów, osadzarek, wzbogacalników,

−−−−

scharakteryzowa

urz

dzenia pomocnicze stosowane w procesie

przeróbki kopalin stałych,

−−−−

scharakteryzowa

budow

zasady

działania

spr

ęż

arek,

wentylatorów, pomp i dmuchaw,

−−−−

scharakteryzowa

urz

dzenia do transportu surowców, półproduktów

i produktów gotowych.

−−−−

zastosowa

maszyny i urz

dzenia w procesie przeróbki kopalin

stałych,

−−−−

przewidzie

zagro

enia wynikaj

ce z niewła

ciwego u

ytkowania

maszyn i urz

dze

przeróbczych i pomocniczych,

−−−−

okre

wpływ procesu u

ytkowania maszyn i urz

dze

rodowisko,

−−−−

zastosowa

przepisy bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

arowej i ochrony

rodowiska oraz przepisy dozoru

technicznego podczas eksploatacji maszyn i urz

dze

Materiał nauczania

1. Wiadomo

ci wst

pne

Definicja maszyny. Definicja urz

dzenia technicznego. Klasyfikacja

i cechy u

ytkowe maszyn i urz

dze

. Poj

cie i cele normalizacji.

Typizacja i unifikacja w budowie maszyn. Charakterystyka techniczna
maszyny.

Schematy

kinematyczne,

strukturalne,

funkcjonalne

i zasadnicze maszyn i urz

dze

. Dokumentacja Techniczno – Ruchowa

maszyn i urz

dze

wiczenia:

•

Rozró

nianie

materiałów

stosowanych

budowy

maszyn

przeróbczych.

•

Okre

lanie parametrów maszyn na podstawie charakterystyki

technicznej.

•

Analizowanie schematów kinematycznych i strukturalnych maszyn

i urz

dze

•

Analizowanie

schematów

funkcjonalnych

wybranych

maszyn

i urz

dze

stosowanych do przeróbki kopalin stałych.

•

Analizowanie Dokumentacji Techniczno – Ruchowej wybranych

maszyn i urz

dze

2. Przesiewacze
Klasyfikacja przesiewaczy. Wska

niki techniczne. Zakres stosowania

przesiewaczy w procesie przeróbki kopalin stałych. Przesiewacze
rusztowe ruchome – budowa i zasada działania, k

t nachylenia rusztu

wzgl

dem poziomu. Przesiewacze wahadłowe – budowa i zasada

działania, rodzaje sit, sposób podwieszania rzeszota, rodzaj nap

rzeszota. Przesiewacze szybkodrgaj

ce – podział, budowa i zasada

działania, nachylenie sit w rzeszotach, współczynnik podrzutu, amplituda
wahni

ęć

. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas

obsługi przesiewaczy.

wiczenia:

•

Analizowanie budowy i zasad działania przesiewaczy rusztowych

ruchomych,

wahadłowych

szybkodrgaj

cych

podstawie

schematów i rysunków.

•

Rozró

nianie rusztów w ró

nych typach przesiewaczy.

•

Obliczanie k

ta nachylenia rusztu wzgl

dem poziomu.

•

Analizowanie parametrów sit oraz współczynników podrzutu

w okre

lonych rodzajach przesiewaczy.

•

Dobieranie układów rzeszot i sit do odprowadzania minerałów

o okre

lonych klasach ziarnowych.

•

Obliczanie współczynnika prze

witu w sicie.

•

Dobieranie nap

du do okre

lonych rodzajów przesiewaczy.

•

Analizowanie schematów kinematycznych przesiewaczy.

•

Obliczanie wska

nika obci

ąż

enia sita oraz jego powierzchni.

3. Kruszarki
Klasyfikacja i zastosowanie kruszarek. Wska

niki technologiczne.

Zasady doboru kruszarek. Budowa i zasada działania kruszarki
szcz

kowej. Budowa i zasada działania kruszarki sto

kowej. Budowa

i zasada działania kruszarki walcowej. Budowa i zasada działania
kruszarki wirnikowej. Sposoby rozdrabiania. Automatyzacja procesu
kruszenia. Konserwacja i naprawa kruszarek. Zasady bezpiecze

stwa

i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas eksploatacji kruszarek.

wiczenia:

•

Analizowanie budowy i zasady działania kruszarki szcz

kowej,

sto

kowej,

walcowej,

wirnikowej

podstawie

schematu

kinematycznego.

•

Analizowanie

składu

ziarnowego

produktów

rozdrabniania

otrzymanych w ró

nych kruszarkach.

•

Dobieranie rodzaju kruszarki w zale

ci od uziarnienia nadawy.

•

Rozró

nianie nap

dów stosowanych w kruszarkach.

•

Rozró

nianie sposobów rozdrabiania, ze wzgl

du na procesy

technologiczne zachodz

ce w trakcie kruszenia kopalin stałych.

•

Rozró

nianie elementów budowy ró

nych typów kruszarek.

•

Dobieranie przyrz

dów do pomiaru poziomu napełnienia zbiorników,

kontroli pobierania próbek produktu i przepływu materiału.

•

Sporz

dzanie harmonogramu remontów i konserwacji kruszarek.

4. Młyny
Klasyfikacja i zastosowanie młynów w procesie przeróbki kopalin
stałych. Budowa i zasada działania młynów b

bnowych. Wykorzystanie

zjawiska samorozdrabniania w młynach. Materiały stosowane do
budowy młynów. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas eksploatacji młynów.

wiczenia:

•

Rozró

nianie ró

nych rodzajów młynów b

bnowych.

•

Okre

lanie wielko

ci ziarna produktów uzyskiwanych w młynach.

•

Analizowanie przebiegu zjawiska samorozdrabniania.

•

Dobieranie materiałów o wysokiej

cieralno

ci do budowy b

bnów

w młynach.

•

Analizowanie schematów kinematycznych młynów.

5. Osadzarki
Klasyfikacja osadzarek. Budowa i zasada działania osadzarki tłokowej
i beztłokowej. Charakterystyki osadzarek. Urz

dzenia do odprowadzania

produktów ci

ęż

kich z osadzarek. Parametry techniczne osadzarek.

Konserwacja i naprawa osadzarek. Zasady bezpiecze

stwa i higieny

pracy obowi

zuj

ce podczas obsługi osadzarek.

wiczenia:

•

Rozró

nianie osadzarek tłokowych i beztłokowych.

•

Analizowanie zasad działania wybranych rodzajów osadzarek.

•

Obliczanie zu

ycia wody w wybranych rodzajach osadzarek.

•

Porównywanie wydajno

ci ró

nych rodzajów osadzarek.

•

Analizowanie parametrów technicznych osadzarek.

•

Dobieranie

urz

dze

odprowadzania

produktów

ęż

kich

z osadzarek.

•

Opracowywanie harmonogramu remontów i konserwacji osadzarek.

6. Hydrocyklony i cyklony
Budowa i zasada działania hydrocyklonów i cyklonów. Materiały
stosowane do budowy hydrocyklonów i cyklonów. Zakres stosowania
hydrocyklonów

cyklonów.

Wła

ciwo

cieczy

stosowanych

w hydrocyklonach. Wykorzystanie siły od

rodkowej w o

rodku cieczy

ęż

kiej i o

rodku powietrznym. Ciecze ci

ęż

kie stosowane we

wzbogacalnikach. Kontrola parametrów produktów uzyskanych metod

wzbogacania

rodkowego.

Materiały

stosowane

wewn

trz

hydrocyklonów. Współpraca hydrocyklonów i cyklonów z urz

dzeniami

pomocniczymi.

Sterowanie

automatyczne

prac

hydrocyklonów

i cyklonów. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas obsługi hydrocyklonów i cyklonów.

wiczenia:

•

Analizowanie budowy wzbogacalników od

rodkowych na podstawie

dokumentacji konstrukcyjnej hydrocyklonów i cyklonów.

•

Dobieranie

cieczy

procesu

wzbogacania

kopalin

w hydrocyklonach.

•

Analizowanie

parametrów

produktów

uzyskiwanych

podczas

wzbogacania w hydrocyklonach i cyklonach.

•

Dobieranie

urz

dze

pomocniczych

współpracuj

cych

ze wzbogacalnikami od

rodkowymi.

•

Analizowanie danych technicznych wzbogacalników na podstawie

tabliczek znamionowych.

7. Wzbogacalniki strumieniowe
Zasada wzbogacania produktów przeróbki kopalin stałych. Czynniki
wpływaj

ce na proces wzbogacania. Budowa i zasada działania

wzbogacalników strumieniowych oraz strumieniowo – wachlarzowych.
Parametry techniczne wzbogacalników. Zastosowanie wzbogacalników
strumieniowych do wzbogacania cyny, wolframu, platyny, złota i rud
zawieraj

cych minerały w postaci metalicznej. Aparatura kontrolno –

pomiarowa stosowana do pomiaru parametrów procesu i jako

produktu gotowego. Konserwacja i naprawa bie

żą

ca wzbogacalników

strumieniowych. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas obsługi wzbogacalników strumieniowych.

wiczenia:

•

Okre

lanie wpływu ró

nych czynników wpływaj

cych na proces

wzbogacania.

•

Analizowanie

budowy

zasad

działania

wzbogacalników

strumieniowych na podstawie dokumentacji konstrukcyjnej.

•

Analizowanie

parametrów

technicznych

wybranych

rodzajów

wzbogacalników.

•

Rozró

nianie podzespołów i cz

ęś

ci maszyn wzbogacalników

strumieniowych.

•

Dobieranie wzbogacalników strumieniowych do okre

lonych rodzajów

rud.

8. Wzbogacalniki zwojowe
Budowa

zasada

działania

wzbogacalników

zwojowych.

Charakterystyka parametrów technicznych wzbogacalników zwojowych.
Zakres stosowania wzbogacalników zwojowych. Czynniki wpływaj

ce na

proces

wzbogacania.

Rozwi

zania

konstrukcyjne

urz

dze

podawania wody dodatkowej oraz do odprowadzania nadawy. Zasady
bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas obsługi

wzbogacalników zwojowych.

wiczenia

•

Analizowanie budowy oraz zasady działania wzbogacalników

zwojowych na podstawie schematów i rysunków.

•

Dobieranie parametrów pracy wzbogacalników zwojowych do

okre

lonego rodzaju kopaliny.

•

Obliczanie wydajno

ci okre

lonych rodzajów wzbogacalników.

•

Analizowanie rozwi

konstrukcyjnych w urz

dzeniach do

podawania wody dodatkowej oraz urz

dzeniach do odprowadzania

nadawy.

9. Stoły koncentracyjne
Podział stołów koncentracyjnych ze wzgl

du na konstrukcj

i przebieg

procesu wzbogacania. Budowa stołów wstrz

sanych, okr

głych,

strumieniowych oraz kr

ążą

cych. Wydajno

ść

stołów koncentracyjnych.

Zastosowanie stołów koncentracyjnych w procesie wzbogacania
minerałów. Nap

dy stołów. Typy stołów wstrz

sanych podpartych,

zawieszanych, strumieniowych. Sposoby sterowania prac

stołów

strumieniowych. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas obsługi stołów koncentracyjnych.

wiczenia:

•

Rozró

nianie ró

nych typów stołów koncentracyjnych.

•

Analizowanie

budowy

stołów

koncentracyjnych

wstrz

sanych,

okr

głych, strumieniowych i kr

ążą

cych na podstawie dokumentacji

konstrukcyjnej.

•

Okre

lanie zastosowania wybranych rodzajów i typów stołów do

wzbogacania minerałów.

•

Obliczanie wydajno

ci stołów koncentracyjnych.

•

Analizowanie

ró

nych

rodzajów

rozwi

konstrukcyjnych

stosowanych w stołach koncentracyjnych maj

cych na celu

zmniejszenie obci

ąż

dynamicznych.

•

Dobieranie

nap

dów

okre

lonych

rodzajów

stołów

koncentracyjnych.

10. Wzbogacalniki z ciecz

ęż

zawiesinow

Klasyfikacja wzbogacalników z ciecz

ęż

zawiesinow

. Budowa

i zasada działania wzbogacalników z ciecz

ęż

zawiesinow

Charakterystyka techniczna wzbogacalników. Wła

ciwo

ci cieczy ci

ęż

kich

stosowanych

wzbogacalnikach

zawiesinowych.

Zasady

bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas obsługi

wzbogacalników z ciecz

ęż

zawiesinow

wiczenia

•

Wyja

nianie budowy i zasady działania wzbogacalników z ciecz

ęż

zawiesinow

•

Analizowanie mo

liwo

ci zastosowania wzbogacalników z ciecz

ęż

zawiesinow

•

Analizowanie parametrów cieczy ci

ęż

kich stosowanych w procesie

wzbogacania wybranych minerałów.

•

Odczytywanie schematów kinematycznych wzbogacalników z ciecz

ęż

zawiesinow

11. Wzbogacalniki magnetyczne i elektrostatyczne
Wła

ciwo

magnetyczne

minerałów.

Zakres

stosowania

wzbogacalników magnetycznych i elektrostatycznych. Budowa i zasada
działania wzbogacalników magnetycznych i elektrostatycznych. Zasady
bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas obsługi

wzbogacalników elektromagnetycznych.

wiczenia:

•

Analizowanie zasady działania wzbogacalnika magnetycznego

i elektrostatycznego na podstawie dokumentacji konstrukcyjnej.

•

Odczytywanie

schematów

kinematycznych

wzbogacalników

magnetycznych i elektrostatycznych.

•

Rozró

nianie elementów budowy wzbogacalników.

12. Flotowniki
Podział, budowa i zasada działania flotowników mechanicznych
i pneumatycznych. Zastosowanie flotowników. Rodzaje odczynników
flotacyjnych i ich zastosowanie w procesie flotacji. Oznaczenia
i parametry techniczne flotowników. Systemy stabilizacji i regulacji
w maszynach flotacyjnych. Zastosowanie nowych typów aeratorów
w maszynach flotacyjnych. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

ce podczas obsługi flotowników

wiczenia:

•

Analizowanie budowy flotowników mechanicznych na podstawie

schematów kinematycznych.

•

Okre

lanie zastosowania flotowników.

•

Analizowanie parametrów technicznych flotowników.

•

Porównywanie budowy i zasad działania systemów stabilizacji

i regulacji w ró

nego rodzaju flotownikach.

•

Analizowanie zastosowania nowych typów aeratorów w maszynach

flotacyjnych.

•

Odczytywanie oznacze

technicznych flotowników.

13. Pompy
Podstawy hydromechaniki. Podstawowe poj

cia z zakresu hydrostatyki

i hydromechaniki. Wła

ciwo

ci fizyczne i kinematyczne cieczy.

Posługiwanie si

jednostkami układu SI i ich przeliczanie na jednostki

w innych układach. Prawa hydrostatyki i hydromechaniki. Klasyfikacja
pomp. Rodzaje pomp wirowych i wyporowych. Parametry pracy pomp.
Budowa układów przepływowych pomp wirowych. Zastosowanie pomp
w obsłudze obiegów wodno-mułowych w zakładach przeróbczych.

Nap

dy pomp. Dobór pomp według danych technicznych. Wyznaczanie

punktu pracy pompy według charakterystyki technicznej. Zasady
bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas obsługi pomp.

wiczenia:

•

Analizowanie budowy i zasad działania typowych pomp wirowych do

wody czystej, pulpy mułowej, cieczy ci

ęż

kich zawiesinowych

i hydrotransportu piasku oraz gruboziarnistych miałów i

wirów.

•

Analizowanie budowy i zasady działania pomp wyporowych tłokowych

i membranowych, z

batych i nurnikowych.

•

Odczytywanie parametrów pomp na podstawie charakterystyki

technicznej.

•

Dobieranie materiałów do budowy ruroci

gów ssawnych i tłocznych

do pomp iw zale

ci od rodzaju i parametrów mediów.

•

Dobieranie mocy i obrotów silników nap

dowych pomp.

•

Analizowanie sposobów regulacji wydajno

ci pomp.

14. Spr

ęż

arki, dmuchawy i wentylatory

Prawa gazowe dla gazów idealnych. Parametry fizyczne gazów
rzeczywistych. Podział maszyn przepływowych dla gazów, w zale

od uzyskiwanych ci

nie

roboczych. Klasyfikacja i zastosowanie

spr

ęż

arek, dmuchaw i wentylatorów. Budowa i zasada działania

spr

ęż

arek, dmuchaw i wentylatorów. Podstawowe parametry techniczne

maszyn przepływowych. Sposoby przenoszenia nap

du z silników na

maszyny przepływowe. Parametry techniczne spr

ęż

arek, wentylatorów

i dmuchaw stosowanych w układach technologicznych procesów
przeróbki kopalin stałych. Zasady doboru i regulacji parametrów pracy
wentylatorów. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas obsługi spr

ęż

arek, dmuchaw i wentylatorów.

wiczenia

•

Rozró

nianie ro

nych rodzajów i typów spr

ęż

arek.

•

Rozró

nianie ro

nych rodzajów i typów dmuchaw.

•

Rozró

nianie ro

nych rodzajów i typów wentylatorów.

•

Analizowanie budowy i zasady działania spr

ęż

arek, dmuchaw,

i wentylatorów.

•

Dobieranie rodzajów i typów spr

ęż

arek, dmuchaw i wentylatorów na

podstawie ich parametrów technicznych.

•

Analizowanie

zasad

regulacji

parametrów

pracy

maszyn

przepływowych.

15. Zag

szczacze promieniowe

Budowa, zasada działania i zastosowanie zag

szczaczy promieniowych.

Zastosowanie medium zasilaj

cego. Wykorzystanie siły ci

ęż

ci w celu

wywołania ruchu strumienia wody i cz

ęś

ci stałych. Parametry techniczne

zag

szczaczy promieniowych. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

ce podczas obsługi zag

szczaczy promieniowych.

wiczenia:

•

Analizowanie

budowy

zasady

działania

zag

szczaczy

promieniowych.

•

Dobieranie instalacji pompowej do ró

nych rodzajów zgarniaczy.

•

Dobieranie nap

dów zag

szczaczy promieniowych.

•

Analizowanie

parametrów

technicznych

eksploatacyjnych

zag

szczaczy promieniowych.

•

Odczytywanie

schematów

kinematycznych

zag

szczaczy

promieniowych.

16. Urz

dzenia odwadniaj

Maszyny i urz

dzenia stosowane w procesie odwadniania w polu sił

grawitacyjnych, w o

rodku drgaj

cym, w polu sił od

rodkowych i pod

działaniem ró

nicy ci

nie

. Wydajno

ść

i skuteczno

ść

urz

dze

odwadniaj

cych. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

podczas obsługi urz

dze

odwadniaj

cych.

wiczenia:

•

Rozró

nianie urz

dze

do odwadniania kopalin stałych.

•

Analizowanie budowy wybranych urz

dze

odwadniaj

cych.

•

Okre

lanie parametrów technicznych urz

dze

odwadniaj

cych.

17. Suszarki
Podział i zastosowanie suszarek. Budowa suszarki b

bnowej. Budowa

suszarki przeponowej. Termiczne stany gazu i materiału w suszarce.
Zjawisko fluidyzacji. Parametry techniczne suszarek. Schemat suszenia
trójstopniowego. Recyrkulacja spalin w suszarni. Wykorzystanie zjawisk
przemiany gazów doskonałych oraz wła

ciwo

ci cieczy w procesie

suszenia. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

ce podczas

obsługi urz

dze

suszarni.

wiczenia:

•

Rozró

nianie ró

nych rodzajów suszarek.

•

Analizowanie zjawisk przemiany gazów doskonałych w procesie

suszenia.

•

Identyfikowanie stanów termicznych gazu i suszonego materiału.

•

Analizowanie procesu suszenia trójstopniowego na podstawie

schematów.

•

Analizowanie zjawiska fluidyzacji.

•

Okre

lanie wła

ciwo

ci termodynamicznych gazu.

•

Dobieranie aparatury do pomiaru parametrów pracy suszarki.

18. Brykieciarki i peleciarki
Czynniki decyduj

ce o mo

liwo

ciach brykietowania materiałów.

Urz

dzenia stosowane do przygotowania materiałów do brykietowania.

Budowa, podział i zastosowanie brykieciarek i peleciarek. Schematy
kinematyczne brykieciarek walcowych, pier

cieniowych i peleciarek.

Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

ce podczas obsługi

urz

dze

odwadniaj

cych.

wiczenia:

•

Rozró

nianie etapów przygotowania materiałów do brykietowania.

•

Analizowanie czynników decyduj

cych o mo

liwo

ci brykietowania

okre

lonych materiałów.

•

Analizowanie budowy okre

lonych brykieciarek i peleciarek na

podstawie dokumentacji.

•

Sporz

dzanie harmonogramów remontów i konserwacji maszyn

stosowanych do brykietowania i peletowania.

19. Urz

dzenia transportowe

Urz

dzenia

transportu

wewn

trznego.

Urz

dzenia

wignicowe.

Przeno

niki

mowe,

zgrzebłowe,

stalowo-płytowe,

kubełkowe.

Ładowarki i transport samochodowy. Transport kolejowy szynowy
i linowy. Zwałowarki i koparki kołowe wielonaczyniowe. Urz

dzenia

transportu grawitacyjnego: zsuwnie, rynny, koryta i ruroci

gi. Dobór

i charakterystyka techniczna

rodków transportowych. Wydajno

ść

i cykliczno

ść

pracy. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

ce podczas obsługi urz

dze

transportowych.

wiczenia:

•

Rozró

nianie ro

nych rodzajów

rodków transportu wewn

trznego.

•

Dobieranie parametrów pracy przeno

ników ta

mowych.

•

Dobieranie parametrów pracy urz

dze

transportu grawitacyjnego.

•

Obliczanie

wydajno

urz

dze

zwałuj

cych

zbieraj

cych

ze zwałów.

•

Analizowanie pracy urz

dze

cyklicznych.

rodki dydaktyczne

Modele maszyn do klasyfikacji.
Modele maszyn do rozdrabiania kopalin stałych.
Modele maszyn do wzbogacania kopalin stałych.
Modele maszyn do odwadniania i suszenia przeróbki kopalin stałych.
Modele maszyn do odmulania i brykietowania kopalin stałych.
Modele pomp, spr

ęż

arek, wentylatorów.

Modele nap

dów hydraulicznych.

Schematy kinematyczne maszyn i urz

dze

Foliogramy obrazuj

ce budow

maszyn stosowanych do przeróbki

kopalin stałych.
Filmy dydaktyczne i prezentacje multimedialne dotycz

ce budowy oraz

zasad działania maszyn do przeróbki kopalin stałych.
Dokumentacja Techniczno - Ruchowa maszyn i urz

dze

do przeróbki

kopalin stałych.
Normy.
Katalogi maszyn i urz

dze

Poradnik górnika. Poradnik mechanika.
Programy komputerowe do symulacji pracy maszyn i urz

dze

stosowanych do przeróbki kopalin stałych.

Uwagi o realizacji.

Program nauczania przedmiotu Maszyny i urz

dzenia obejmuje

wiedz

z zakresu budowy, zasad działania oraz zastosowania maszyn

urz

dze

technologicznych,

energetycznych

transportowych

w procesie przeróbki kopalin stałych.

Podczas realizacji programu nauczania szczególn

uwag

nale

zwróci

na kształtowanie nast

puj

cych umiej

tno

ci: dobierania

maszyn i urz

dze

do procesu przeróbki kopalin stałych, posługiwania

dokumentacj

techniczn

i konstrukcyjn

oraz instrukcjami obsługi

maszyn i urz

dze

, a tak

e przestrzegania przepisów bezpiecze

stwa

i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i urz

dze

. Realizuj

c tre

kształcenia

nale

wykorzystywa

wiedz

uczniów

fizyki

i elektrotechniki.

W procesie dydaktycznym zaleca si

stosowanie nast

puj

cych

metod nauczania: wykład konwersatoryjny, pokaz z obja

nieniem,

wiczenia praktyczne oraz metoda projektów.

Zaj

cia nale

y prowadzi

w pracowni maszyn i urz

dze

do przeróbki

kopalin stałych wyposa

onej w odpowiednie

rodki dydaktyczne,

stosuj

c grupowe i indywidualne formy pracy z uczniami. Szczególnie

ne jest, aby pracownia była wyposa

ona w modele maszyn

i urz

dze

, instrukcje bezpiecze

stwa, instrukcje obsługi maszyn

i urz

dze

, schematy kinematyczne oraz przekroje maszyn i urz

dze

normy i dokumenty dotycz

ce systemów jako

ci.

Szczególnie cennym uzupełnieniem procesu kształcenia mo

e by

stosowanie filmów dydaktycznych oraz prezentacji multimedialnych
z zakresu budowy i zasad działania maszyn i urz

dze

do przeróbki

kopalin stałych.

Podczas realizacji programu wskazane jest równie

organizowanie

wycieczek dydaktycznych do przedsi

biorstw przeróbki kopalin stałych,

przedsi

biorstw produkuj

cych maszyny i urz

dzenia przeróbcze oraz

do laboratoriów zajmuj

cych si

wykonywaniem pomiarów i bada

w zakresie przeróbki kopalin stałych, w celu zapoznania uczniów
z rzeczywistymi warunkami pracy oraz nowymi rozwi

zaniami

technicznymi.

Proponuje si

nast

puj

cy podział godzin na realizacj

działów

tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna
liczba godzin

Wiadomo

ci wst

pne

Przesiewacze

Kruszarki

Młyny

Osadzarki

Hydrocyklony i cyklony

Wzbogacalniki strumieniowe

Wzbogacalniki spiralne

Stoły koncentracyjne

10. Wzbogacalniki z ciecz

ęż

zawiesinow

11. Wzbogacalniki magnetyczne i elektrostatyczne

12. Flotowniki

13. Pompy

14. Spr

ęż

arki, dmuchawy, wentylatory

15. Zag

szczacze promieniowe

16. Urz

dzenia odwadniaj

17. Suszarki

18. Brykieciarki i peleciarki

19. Urz

dzenia transportowe

Razem 192

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadzi

zmiany

w zale

ci od potrzeb edukacyjnych i mo

liwo

ci szkoły.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie

ocenianie

osi

gni

ęć

uczniów

powinno

przeprowadzane systematycznie przez cały czas realizacji programu
nauczania na podstawie okre

lonych kryteriów. Kryteria oceniania

powinny uwzgl

dnia

poziom wiadomo

ci oraz zakres opanowania

przez uczniów umiej

tno

ci zało

onych w szczegółowych celach

kształcenia.

Osi

gni

cia uczniów mo

na ocenia

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji czynno

ci ucznia podczas wykonywania

wicze

−−−−

prezentacji projektu.

−−−−

Podczas sprawdzania projektów nale

y zwraca

uwag

na:

−−−−

planowanie pracy,

−−−−

korzystanie z ró

nych

ródeł informacji,

−−−−

współprac

w zespole,

−−−−

poprawno

ść

merytoryczn

−−−−

prezentacj

projektu,

−−−−

systematyczno

ść

i terminowo

ść

wykonania prac.

Podczas oceniania osi

gni

ęć

uczniów nale

y zwraca

uwag

na:

merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi,

stosowanie

nazewnictwa

technicznego, posługiwanie si

poradnikami, katalogami i dokumentacj

techniczn

, analizowanie i ocenianie informacji pochodz

cych z ró

nych

ródeł, prezentowanie wyników własnej pracy.

Po zako

czeniu realizacji programu poszczególnych działów

tematycznych

proponuje

zastosowanie

testu

pisemnego,

zawieraj

cego zadania zamkni

te i otwarte.

Ocena ko

cowa osi

gni

ęć

ucznia powinna uwzgl

dnia

wyniki

wszystkich stosowanych przez nauczyciela metod oceniania.

Literatura

Blaschke W.: Technika wzbogacania grawitacyjnego. Wyd.

sk,

Katowice 1999
Janion A.: Maszyny i urz

dzenia górnicze. Wyd.

sk, Katowice 1972

Błaszczy

ski S.: Wybrane technologie wzbogacania grawitacyjnego

materiałów bardzo drobno uziarnionych. In

ynieria Mineralna. Zeszyt

Specjalny Nr S.1(7), Kraków 2002
Praca zbiorowa: Poradnik Górnika. tom V. Wyd.

sk, Katowice 1976

Blaschke S.: Maszyny i urz

dzenia przeróbcze. Wyd.

sk, Katowice

1994
Praca zbiorowa: Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 1999

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

TECHNOLOGIA PRZERÓBKI KOPALIN STAŁYCH

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

scharakteryzowa

uło

enie warstw skorupy ziemskiej,

−−−−

okre

formy zalegania złó

i skał,

−−−−

rozró

minerały i skały,

−−−−

rozró

systemy eksploatacji kopalin stałych,

−−−−

scharakteryzowa

procesy podstawowe i pomocnicze wyst

puj

podczas przeróbki kopalin stałych,

−−−−

dobra

materiały i

rodki pomocnicze do przeróbki kopalin stałych,

−−−−

okre

sposoby przyjmowania i magazynowania nadawy surowej,

−−−−

okre

sposoby dozowania i u

redniania nadawy do procesów

technologicznych,

−−−−

scharakteryzowa

metody klasyfikacji wst

pnej i ko

cowej,

−−−−

scharakteryzowa

procesy

klasyfikacji

hydraulicznej

i aerodynamicznej,

−−−−

scharakteryzowa

procesy rozdrabiania,

−−−−

wyja

procesy wzbogacania kopalin stałych,

−−−−

dobra

metody wzbogacania w celu uzyskania optymalnej jako

produktów,

−−−−

dobra

metody odwadniania produktów,

−−−−

scharakteryzowa

metody sedymentacji i flokulacji,

−−−−

dobra

metody odpylania i uławiania pyłów,

−−−−

dobra

metody suszenia produktów przeróbki kopalin,

−−−−

scharakteryzowa

procesy brykietowania i peletowania oraz procesy

spiekania i grudkowania,

−−−−

wykona

szkice i schematy technologiczne procesów,

−−−−

zaplanowa

procesy produkcyjne,

−−−−

sporz

dzi

bilans produkcji zakładu przeróbczego,

−−−−

dobra

maszyny i urz

dzenia do przeróbki kopalin stałych

w okre

lonych warunkach,

−−−−

zorganizowa

stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−−−−

zastosowa

komputerowe programy w zakresie: planowania

procesów produkcyjnych, kontroli jako

ci, sterowania procesami

technologicznymi,

−−−−

posłu

dokumentacj

technologiczn

, normami oraz literatur

techniczn

i innymi

ródłami informacji,

−−−−

dobra

i zastosowa

rodki zwalczania zagro

enia wybuchem pyłów

materiałów palnych, par cieczy i gazów,

−−−−

zaplanowa

procesy pomocnicze w procesie przeróbki kopalin

stałych,

−−−−

skontrolowa

parametry procesów technologicznych,

−−−−

zidentyfikowa

czynniki

zagra

stabilno

procesu

technologicznego,

−−−−

skorygowa

parametry procesu technologicznego dla zapewnienia

wymaganej jako

ci produkcji,

−−−−

zastosowa

procedury systemu zapewnienia jako

ci,

−−−−

posłu

dokumentacj

systemu zarz

dzania jako

−−−−

obsłu

maszyny i urz

dzenia w w

złach technologicznych,

−−−−

zbilansowa

produkcj

w poszczególnych w

złach technologicznych

w zakładzie przeróbki kopalin stałych,

−−−−

okre

sposoby zagospodarowania i utylizacji odpadów,

−−−−

rozliczy

koszty produkcji,

−−−−

okre

wpływ procesów przeróbki kopalin stałych na

rodowisko,

−−−−

zidentyfikowa

rodzaje zagro

na stanowiskach pracy,

−−−−

zastosowa

rodki ochrony indywidualnej i zbiorowej na stanowiskach

pracy,

−−−−

oceni

ryzyko zawodowe na stanowisku i wskaza

sposoby jego

ograniczenia,

−−−−

sformułowa

przekaza

ostrze

enia

osobom

zagro

onym

niebezpiecze

stwem utraty zdrowia lub

ycia,

−−−−

zastosowa

przepisy bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

arowej i ochrony

rodowiska podczas procesu przeróbki

kopalin stałych.

Materiał nauczania

1. Budowa geologiczna Ziemi
Ruch Ziemi. Budowa geologiczna Ziemi: wielko

ść

, kształt, g

sto

ść

nienie wn

trza Ziemi. Ciepło i stopie

geotermiczny. Zewn

trzne

sfery Ziemi.

wiczenia:

•

Okre

lanie pozycji Ziemi w układzie słonecznym.

•

Analizowanie zjawisk wynikaj

cych z ruchu obrotowego i obiegowego

planety.

•

Rozró

nianie podstawowych wielko

ci fizycznych dotycz

cych

budowy Ziemi.

•

Okre

lanie wpływu gł

boko

ci na wielko

ść

nienia i temperatury

trza Ziemi.

•

Rozró

nianie zewn

trznych stref Ziemi.

•

Obliczanie stopnia geotermicznego na okre

lonej gł

boko

ci.

2. Zło

a surowców kopalin stałych

Podstawowe poj

cia dotycz

ce zło

a, kopaliny, surowca mineralnego

i skalnego. Formy zalegania złó

. Wielko

ci charakteryzuj

ce zło

Zło

a surowców w

gla kamiennego, brunatnego i torfu. Zło

a rud

elaza

i metali nie

elaznych. Zło

a surowców chemicznych. Zło

a surowców

skalnych.

wiczenia:

•

Lokalizowanie zasobów w

gla kamiennego, brunatnego i torfu

w Polsce i na

wiecie.

•

Okre

lanie zasobów i miejsc wydobycia rud

elaza i metali

nie

elaznych.

•

Okre

lanie zasobów surowców chemicznych: siarki, soli kamiennej

i potasowej, fosforu, wapnia i kredy, barytu, fluorytu, surowców
borowych.

•

Okre

lanie zasobów i miejsc wydobycia krajowych złó

surowców

skalnych: kamienia budowlanego i kruszyw łamanych, budowlanych
materiałów wi

ążą

cych, surowców dla przemysłu ceramicznego,

szklarskiego i materiałów

ciernych, surowców dla przemysłu

hutniczego i odlewniczego oraz materiałów ogniotrwałych.

•

Rozró

nianie form zalegania poszczególnych złó

3. Mineralogia i petrografia
Poj

cie minerału, ciała bezpostaciowego i kryształu. Elementy symetrii

kryształów. Wła

ciwo

ci fizyczne, chemiczne, mechaniczne i elektryczne

minerałów. Minerały i formy wyst

powania w przyrodzie. Rodzaje skał,

wła

ciwo

ci fizyczne i chemiczne, metody badania skał.

wiczenia:

•

Wyznaczanie elementów symetrii kryształów w ró

nych minerałach.

•

Klasyfikowanie minerałów do okre

lonych grup.

•

Wyznaczanie twardo

ci minerałów według skali Mohs’a.

•

Wyznaczanie płaszczyzn uławicenia i łupliwo

ci skał.

•

Rozpoznawanie głównych rodzajów skał magmowych, osadowych

i metamorficznych.

•

Rozpoznawanie w

gli kopalnych na podstawie ich wła

ciwo

ci.

•

Rozpoznawanie rud metali, soli, minerałów i skał zawieraj

cych

kopaliny u

yteczne.

4. Systemy eksploatacji złó

kopalin stałych

Systemy odkrywkowej i podziemnej eksploatacji złó

. Rodzaje wyrobisk.

Dostosowanie

systemu

eksploatacji

warunków

górniczo-

geologicznych. Ochrona powierzchni Ziemi i atmosfery przed szkodliwym
wpływem eksploatacji złó

. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

ce podczas eksploatacji złó

kopalin stałych.

wiczenia:

•

Rozró

nianie rodzajów wyrobisk górniczych.

•

Rozró

nianie systemów eksploatacji złó

kopalin stałych.

•

Identyfikowanie metod urabiania skał.

•

Analizowanie procesu wydobywania złó

kopalin stałych metodami

wiertniczymi oraz metodami wytapiania i rozpuszczania.

•

Rozpoznawanie materiałów wybuchowych i

rodków strzałowych

stosowanych w górnictwie.

•

Analizowanie wpływu procesu eksploatacji złó

rodowisko.

5. Podstawy przeróbki kopalin stałych
Znaczenie przeróbki kopalin w gospodarce. Poj

cia podstawowe. Cel

przeróbki kopalin stałych. Charakterystyka procesów. Operacje i zabiegi
przeróbcze. Schematy technologiczne procesów przeróbki minerałów.
Wpływ procesów przeróbczych na

rodowisko.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie kopalin u

ytecznych

•

Rozró

nianie próbek nadawy, koncentratu, odpadu, skały płonnej,

produktu po

redniego.

•

Rozró

nianie operacji głównych i pomocniczych w procesie przeróbki

kopalin stałych.

•

Sporz

dzanie schematów technologicznych procesu przeróbki

wybranych kopalin stałych.

•

Analizowanie wpływu procesów przeróbki kopalin stałych na

rodowisko.

6. Przyjmowanie i magazynowanie nadawy
Sposoby przyjmowania nadawy. Transport kolejowy, samochodowy,
linowy.

Transport

stacjonarny

przeno

nikami

ró

nych

typów.

Hydrotransport

transport

pneumatyczny

rodki

transportu.

Magazynowanie materiału surowego w zbiornikach. Składowanie
nadawy surowej, półproduktów i wyrobów gotowych na zwałowiskach.
Ci

ęż

ar nasypowy, k

t usypowy, wilgotno

ść

i uziarnienie nadawy

kierowanej do zbiorników. Samozapalno

ść

materiałów. Zaopatrzenie

w materiały. Magazynowanie materiałów. Zasady bezpiecze

stwa

i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas przyjmowania i magazynowania

nadawy. Odprowadzanie metanu ze zbiorników w

gla do atmosfery.

wiczenia:

•

Dobieranie sposobu magazynowania nadawy.

•

Dobieranie urz

dze

do transportu nadawy, materiałów, półproduktów

i gotowych wyrobów.

•

Planowanie kształtu ruroci

gów, rynien, zsuwni i koryt stosowanych

w transporcie grawitacyjnym.

•

Rozró

nianie rodzajów zwałowisk i okre

lanie ich parametrów.

•

Identyfikowanie zagro

zwi

zanych ze składowaniem ró

nych

produktów.

•

Planowanie zu

ycia materiałów i

rodków oraz niezb

dnych zapasów.

7. Dozowanie i u

rednianie nadawy

rednianie nadawy surowej. Sporz

dzanie mieszanek produktów

i surowców w zale

ci od zadanych warto

ci parametrów u

ytkowych

nadawy. Wydajno

ść

procesu dozowania nadawy. Zasady u

ytkowania

urz

dze

dozowania

redniania

nadawy.

Zasady

bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas procesów

dozowania i u

redniania nadawy.

wiczenia:

•

Dobieranie składu mieszanek w zale

ci od zało

onych warto

ich parametrów u

ytkowych.

•

Dobieranie maszyn i urz

dze

do mieszania i u

redniania nadawy.

•

Okre

lanie wpływu wielko

ci i kształtu zbiornika oraz sposobu jego

zasilania i opró

niania na proces u

redniania nadawy i produktów.

•

Rozró

nianie metod regulacji wydajno

ci procesu dozowania nadawy.

8. Klasyfikacja mechaniczna ziarna
Poj

cia podstawowe: produkty przesiewania, nadziarno, podziarno,

wska

nik prze

witu. Rodzaje klasyfikacji – wst

pna i ko

cowa.

Klasyfikacja na przegrodzie sitowej. Ruch materiału po sicie. Dynamika
ruchu materiału. Sprawno

ść

i wydajno

ść

przesiewania. Schematy

przesiewania

wielokrotnego.

Miejsce

przesiewania

technologicznym. Utylizacja odpadów powstałych w procesie klasyfikacji
mechanicznej. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas procesów klasyfikacji mechanicznej.

wiczenia:

•

Rozró

nianie ró

nych rodzajów ruchu przesiewaczy.

•

Dobieranie k

ta nachylenia pokładu sitowego.

•

Wyznaczanie wska

nika prze

witu sita.

•

Obliczanie wska

nika podrzutu ziarna na sicie.

•

Dobieranie rodzaju ruchu i wska

nika podrzutu dla okre

lonego

rodzaju nadawy.

•

Analizowanie dopuszczalnej zawarto

ci nadziarna i podziarna

w sortymentach na podstawie norm.

•

Dobieranie sposobów utylizacji odpadów powstałych w wyniku

eksploatacji maszyn.

9. Klasyfikacja hydrauliczna i aerodynamiczna kopalin
Zasady klasyfikacji hydraulicznej. Klasyfikacja wymiarowa i grawitacyjna.
Ziarna równopadaj

ce. Wpływ lepko

rodowiska na sprawno

ść

procesu. Współczynnik równopadania. Rodzaje klasyfikatorów -
korytowe i sto

kowe oraz mechaniczne. Klasyfikacja ziarna w wiruj

cym

strumieniu wody. Klasyfikacja aerodynamiczna. Warunki stosowania.
Podział

zastosowanie

klasyfikatorów

aerodynamicznych

strumieniowych, od

rodkowych, mechanicznych i odpylaj

cych. Ochrona

atmosfery i wód powierzchniowych. Zasady bezpiecze

stwa i higieny

pracy obowi

zuj

ce podczas procesów klasyfikacji hydraulicznej

i aerodynamicznej.

wiczenia:

•

Analizowanie czynników wpływaj

cych na klasyfikacj

hydrauliczn

•

Wyznaczanie współczynnika równopadania ziarn.

•

Analizowanie schematu kinematycznego hydrocyklonu.

•

Analizowanie wpływu na

rodowisko procesów zachodz

cych

podczas mechanicznej klasyfikacji ziarna.

10. Rozdrabianie
Cel i systematyka rozdrabiania. Stopie

rozdrabiania. Schematy

kinematyczne kruszarek i młynów. Proces kruszenia i mielenia na mokro.
Rozdrabianie selektywne. Niekonwencjonalne metody rozdrabiania.
Odpylanie przestrzenne. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

ce podczas procesów rozdrabiania.

wiczenia:

•

Wyznaczanie stopnia i skali rozdrabiania ziarna.

•

Analizowanie procesu rozdrabiania w celu uwolnienia ziarna kopaliny

ytecznej.

•

Dobieranie ró

nych rodzajów kruszarek i młynów do okre

lonego

procesu technologicznego.

•

Dobieranie pr

dko

ci nadawy do rodzaju kruszarki.

•

Dobieranie urz

dze

uławiaj

cych pyły.

11. Metody wzbogacania kopalin
Wzbogacanie kopalin metodami grawitacyjnymi. Frakcje wydzielane
z nadawy. Kryteria doboru metod wzbogacania. Metody badania procesu
wzbogacania

kopalin.

Analiza

densymetryczna.

Ciecze

ęż

kie

jednorodne i zawiesinowe. Krzywe wzbogacalno

ci. Wzbogacanie

w o

rodku powietrznym. Wzbogacanie w o

rodku wodnym i w cieczach

ęż

kich. Ochrona wód powierzchniowych i post

powanie z odpadami

produkcyjnymi. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas procesów wzbogacania.

wiczenia:

•

Sporz

dzanie krzywych Henry’ego, Mayera.

•

Odczytywanie krzywych wzbogacalno

ci rud.

•

Okre

lanie stopnia trudno

ci wzbogacania nadawy metod

Birda

i Toporkowa.

•

Dobieranie metody wzbogacania do rodzaju kopaliny.

•

Analizowanie wpływu procesów wzbogacania kopalin na

rodowisko.

Wzbogacanie r

czne

czne wzbogacanie materiałów i kopalin. Warunki i zakres stosowania

metody. Ta

my i stoły przebiercze. Wybieranie ciał obcych. Segregacja

materiałów. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas procesów wzbogacania r

cznego.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie produktów wzbogacania na podstawie oceny

wizualnej próbki (kolor, kształt, połysk).

•

Dobieranie narz

dzi i maszyn do r

cznego wzbogacania kopalin.

•

Okre

lanie zasad bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

cych

podczas r

cznego wzbogacania kopalin.

•

Analizowanie procedur post

powania z odpadami powstałymi

w wyniku r

cznego wzbogacania kopalin.

Wzbogacanie w osadzarkach
Proces wzbogacania w osadzarkach. Pr

dko

ść

opadania ziarn o ró

nych

sto

ciach w o

rodku wodnym. Długo

ść

drogi opadania ziarn. Ruch

pulsacyjny wody roboczej. Sposoby wywoływania pulsacji. Rola wody

górnej i dolnej w osadzarce. Pr

dko

ść

wznoszenia si

wody w przedziale

roboczym osadzarki. Powietrze robocze i steruj

ce. Rozdział nadawy

w ło

u osadzarki. Odbiór produktów ton

cych. G

sto

ść

rozdziału.

Sposoby pomiarów grubo

ci warstw produktów ci

ęż

kich. G

sto

ść

pływaka. Progi stałe i ruchome w osadzarkach. Automatyzacja procesu
odbioru produktów. Kształtowanie przebiegu pulsacji. Automatyczna
regulacja parametrów pracy osadzarek. Zasady bezpiecze

stwa

higieny

pracy

obowi

zuj

podczas

wzbogacania

kopalin

w osadzarkach. Sposoby utylizacji i zagospodarowania odpadów
powstałych w wyniku procesu wzbogacania w osadzarkach.

wiczenia:

•

Wyznaczanie pr

dko

ci opadania ziaren w o

rodku wodnym.

•

Analizowanie zjawisk zachodz

cych w osadzarkach.

•

Rozró

nianie ró

nych rodzajów osadzarek miałowych i ziarnowych.

•

Obliczanie

wydajno

jednostkowej

ło

osadzarki

oraz zapotrzebowania na wod

i powietrze robocze.

•

Dobieranie

warunków

wprowadzania

nadawy

osadzarki

i wyprowadzania produktów.

•

Analizowanie wpływu procesów wzbogacania w osadzarkach na ilo

ść

produkowanych odpadów.

Wzbogacanie kopalin stałych we wzbogacalnikach hydraulicznych
i strumieniowych
Wpływ pr

dko

ci wznosz

cego si

strumienia wody na pr

dko

ść

opadania ziaren. Klasyfikowanie nadawy na klasy ziarnowe w celu
eliminacji ziarn równopadaj

cych. Regulacja pracy i automatyzacja

procesu. Wzbogacanie w separatorach strumieniowych. Ruch laminarny
i turbulentny (burzliwy). Ruch ziarna w korycie wzbogacalnika
strumieniowego. Pr

dko

ść

wody, k

t nachylenia koryta, siły tarcia.

Krytyczna pr

dko

ść

strumienia wody, k

t nachylenia drogi ziarna,

rednia

dko

ść

strugi.

Parametry

pracy

wzbogacalników

strumieniowych

Reo.

Odbieralniki

produktów.

Regulatory

hydromechaniczne odbioru produktów ci

ęż

kich. Wzbogacanie na stołach

koncentracyjnych. Ukształtowanie płyty stołu. Sposoby podparcia. Ruch
roboczy stołu i ruch wody. Geometria stołu koncentracyjnego. Układ sił
działaj

cych na ziarno na stole koncentracyjnym. Schemat rozkładu

produktów wzbogacania na stole koncentracyjnym. Zastosowanie stołów
koncentracyjnych.

Ochrona

wód

powierzchniowych.

Zasady

bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas wzbogacania

kopalin we wzbogacalnikach hydraulicznych i strumieniowych.

wiczenia:

•

Analizowanie ruchu ziarna we wznosz

cym si

strumieniu wody.

Analizowanie

zjawisk

zachodz

cych

wzbogacalnikach

hydraulicznych.

•

Dobieranie

przedziałów

klas

ziarnowych

kierowanych

wzbogacania.

•

Analizowanie procesu rozdziału ziarn na stołach koncentracyjnych.

•

Dobieranie parametrów pracy stołów koncentracyjnych.

•

Planowanie zabezpiecze

przed niekontrolowanym wypływem wód

technologicznych do

rodowiska.

Wzbogacanie minerałów w hydrocyklonach
Wzbogacanie w o

rodku wodnym i w cieczy ci

ęż

kiej. Zakres

zastosowania hydrocyklonów. Wpływ pozycji pionowej i nachylonej na
warunki

pracy

hydrocyklonów.

Regulacja

parametrów

pracy

hydrocyklonów. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas wzbogacania kopalin w hydrocyklonach.

wiczenia:

•

Analizowanie ruchu ziarna w hydrocyklonie.

•

Obliczanie pr

dko

ci ruchu ziarna w hydrocyklonach wg wzoru

Stokesa.

•

Dobieranie dysz przelewowych w hydrocyklonach trójproduktowych.

Wzbogacanie w cieczach ci

ęż

kich

Sporz

dzanie cieczy ci

ęż

kich zawiesinowych. Parametry procesu

wzbogacania w cieczach ci

ęż

kich. Odmulanie. Bł

dny obci

ąż

nik. Ciecze

ęż

kie robocze, rozrzedzone i zag

szczone. Schematy obiegów cieczy

ęż

kich. Wzbogacanie dwu i trójproduktowe. Regeneracja cieczy

zawiesinowej.

Rekuperacja.

Regulacja

automatyczna

poziomów

i g

sto

ci cieczy ci

ęż

kich. Sposoby pomiaru g

sto

ci cieczy ci

ęż

kich.

Ochrona

rodowiska przed szkodliwym wpływem procesu wzbogacania

w cieczach ci

ęż

kich. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

ce podczas wzbogacania kopalin w cieczach ci

ęż

kich.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie

ró

nych

rodzajów

obci

ąż

ników

stosowanych

w obiegach cieczy ci

ęż

kich.

•

Analizowanie wpływu ró

nych czynników na zaburzenia stabilno

cieczy ci

ęż

kich.

•

Analizowanie schematów obiegu cieczy ci

ęż

kich, produktów, wody,

powietrza i innych mediów.

•

Planowanie zabiegów i operacji niezb

dnych w procesie wzbogacania

w cieczach ci

ęż

kich okre

lonych kopalin.

•

Planowanie pracy maszyn i urz

dze

w w

złach technologicznych

obiegów cieczy ci

ęż

kich zawiesinowych.

•

Dobieranie ci

ęż

aru rozdziału dla zmiennych parametrów nadawy

i produktów.

•

Obliczanie

jednostkowego

ycia

obci

ąż

nika

procesie

wzbogacania kopalin.

•

Analizowanie wpływu procesów wzbogacania rud metali w cieczach

ęż

kich na

rodowisko.

Wzbogacanie metodami optycznymi i radiometrycznymi
Zastosowanie zjawisk optycznych w procesie wzbogacania. Zakresy
cz

stotliwo

ci promieniowania elektromagnetycznego stosowanego

w procesach wzbogacania. Cechy falowe wi

zki

wiatła, k

ta padania,

odbicia i rozproszenia. Kolorymetria.

ródła i detektory promieniowania.

Fluorescencja i luminescencja materiałów. Miejsca umieszczania
elementów ekspozycji wi

zki i jej detekcji. Lokalizacja elementów

roboczych i wykonawczych układów. Ochrona pracowników i

rodowiska

przed radiacj

. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas wzbogacania metodami optycznymi i radiometrycznymi.

wiczenia:

•

Analizowanie zjawisk optycznych wykorzystywanych do wzbogacania

surowców.

•

Rozró

nianie cech minerałów, które kwalifikuj

je do wzbogacania

metodami optycznymi.

•

Kwalifikowanie surowców do procesu wzbogacania metodami

radiometrycznymi.

•

Okre

lanie parametrów wybranych kopalin wzbogaconych metodami

optycznymi lub radiometrycznymi.

•

Dobieranie

zabezpiecze

rodków

ochrony

indywidualnej

pracowników w zale

ci od rodzaju zagro

enia.

Wzbogacanie magnetyczne i elektryczne
Teoretyczne podstawy wzbogacania kopalin stałych. Magnetyczne
i elektryczne wła

ciwo

ci ciał. Oddziaływanie pola magnetycznego

i elektrycznego na ziarna ró

nych kopalin. Wzbogacanie na sucho

mokro.

Zastosowanie

ró

nych

metod

wzbogacania

elektromagnetycznego. Wzbogacanie elektrostatyczne i dielektryczne.
Elektryzacja ziarna. Wzbogacanie we wzbogacalnikach elektrycznych.
Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas procesu

wzbogacania

elektrycznego

magnetycznego.

Ochrona

przed

pora

eniem pr

dem elektrycznym.

wiczenia:

•

Analizowanie zjawisk wyst

puj

cych w procesie wzbogacania

magnetycznego.

•

Analizowanie zjawisk wyst

puj

cych w procesie wzbogacania

elektrycznego.

•

Dobieranie metod wzbogacania w zale

ci od rodzaju surowca.

•

Dobieranie

parametrów

regulacji

urz

dze

stosowanych

wzbogacania kopalin.

•

Analizowanie zagro

dla zdrowia i

ycia wyst

puj

cych podczas

procesu wzbogacania magnetycznego i elektrycznego.

Wzbogacanie ogniowe
Przemiany zachodz

ce w minerałach pod wpływem podgrzewania.

Wpływ atmosfery pieca na zmiany wła

ciwo

ci fizykochemicznych

surowców w trakcie podgrzewania. Wzbogacanie ogniowe rud

elaza.

Pra

enie utleniaj

ce, pra

enie magnetyzuj

ce. Proces

elgrudowy.

Wzbogacanie ogniowe rud metali nie

elaznych. Reakcje chemiczne

zachodz

ce w procesie wzbogacania ogniowego. Spiekanie. Segregacja

rud miedzi, niklu. Zakresy temperatur i czas trwania procesu
wzbogacania ogniowego. Ochrona powietrza atmosferycznego przed
emisj

pyłów i spalin powstałych w wyniku procesów termicznych.

Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas

wzbogacania ogniowego.

wiczenia:

•

Analizowanie przemian zachodz

cych w surowcach pod wpływem

podgrzewania.

•

Modelowanie procesów wzbogacania ogniowego przez stosowanie

odpowiedniej atmosfery pieca.

•

Analizowanie procesów stosowanych w metodzie wzbogacania

ogniowego rud

elaza.

•

Analizowanie procesów stosowanych w metodzie wzbogacania

ogniowego rud miedzi i niklu.

•

Rozró

nianie rodzajów pyłów i gazów emitowanych do atmosfery.

Wzbogacanie flotacyjne
Zasady

flotacji.

Zwil

alno

ść

powierzchniowa

ziarna.

Napi

cie

powierzchniowe.

Hydrofilno

ść

hydrofobowo

ść

ziarna.

Metody

prowadzenia procesu flotacji. Odczynniki flotacyjne, systematyka

i zastosowanie flotantów. Sposoby aeracji m

tów. Zastosowanie

wielkogabarytowych maszyn jednokomorowych. Parametry prowadzenia
procesu. Ocena flotowalno

ci kopalin i skuteczno

ci stosowania

reagentów. Zastosowanie procesu flotacji. Schematy prowadzenia
procesów flotacji. Metody poprawiania skuteczno

ci procesu flotacji.

Urz

dzenia pomiarowe i narz

dzia stosowane do kontroli nadawy

sterowania

procesem

wzbogacania.

Automatyzacja

poziomu,

zag

szczenia i wydajno

ci przepływu m

tów flotacyjnych. Sposoby

dozowania odczynników. Stosowanie układów automatyki dozowania
odczynników i nadawy w procesie wzbogacania flotacyjnego. Ocena
jako

ci produktów wzbogacania. Sposoby rozbijania piany. Karty

charakterystyki

substancji

chemicznych.

Zasady

bezpiecze

stwa

i higieny pracy obowi

zuj

ce w trakcie procesu wzbogacania

flotacyjnego. Ochrona przed ska

eniem odczynnikami chemicznymi.

wiczenia:

•

Rozró

nianie etapów procesu flotacji.

•

Rozró

nianie ziarna o wła

ciwo

ciach hydrofilnych i hydrofobowych.

•

Analizowanie zjawiska aeracji m

tów.

•

Analizowanie

schematów

technologicznych

flotacji

wybranych

surowców.

•

Okre

lanie parametrów technicznych nadawy i produktów flotacji.

•

Analizowanie procesu przygotowania i prowadzenia flotacji.

•

Rozró

nianie zagro

wynikaj

cych ze stosowania odczynników

chemicznych w procesie wzbogacania flotacyjnego.

•

Planowanie ochrony przed zagro

eniem wybuchem par cieczy

i gazów oraz ich migracj

rodowiska.

Inne metody wzbogacania kopalin stałych
Metody wzbogacania wykorzystuj

ce ró

nice dotycz

ce elastyczno

ci,

kształtu, twardo

ci, współczynnika tarcia, adhezji i termoadhezji oraz

spr

ęż

ysto

ziarna.

Wzbogacanie

fluidalne

flotograwitacyjne.

Separacja olejowa. Wzbogacanie metodami biologicznymi.

wiczenia:

•

Analizowanie wpływu elastyczno

ci i twardo

ci materiału na proces

rozdziału ziarna.

•

Dobieranie optymalnych warunków procesu wzbogacania rud metali

w oparciu o ró

nice we współczynnikach tarcia.

•

Okre

lanie kształtu ziaren u

ytecznych we wzbogacalnikach.

•

Dobieranie optymalnych warunków procesu wzbogacania w oparciu o

ró

nice w adhezji i termoadhezji ziarna.

•

Dobieranie optymalnych warunków wzbogacania z zastosowaniem

fluidyzowanych warstw drobno uziarnionego materiału surowego.

•

Dobieranie optymalnych warunków do prowadzenia procesów

wzbogacania na powierzchniach olejowanych.

•

Analizowanie

warunków

wzbogacania

biologicznego

metod

ługowania bakteryjnego.

•

Analizowanie wpływu procesów wzbogacania na

rodowisko.

12. Sedymentacja i flokulacja
Zawiesiny, warunki ich powstawania, trwało

ść

, skład granulometryczny

i zag

szczenie. Koloidy. Układy dyspersyjne. Powierzchnia rozwini

ta,

potencjał elektrokinetyczny i hydratacja cz

stek. Procesy sedymentacji

swobodnej i skr

powanej. Pr

dko

ść

opadania i jej opis matematyczny.

Zale

ść

opadania cz

stek od lepko

ci o

rodka. Klarowanie wód

i zag

szczanie mułów. Pr

dko

ść

opadania. Granica m

tno

ci. Sposoby

intensyfikacji procesu sedymentacji. Flokulacja i koagulacja. Dobór
flokulantów, posta

handlowa, sposób aplikacji i przygotowanie

flokulantów do dozowania. Rodzaje i budowa cz

stek flokulanta.

Badanie pr

dko

ci sedymentacji. Technologia pracy osadników

terenowych, stawów osadowych, osadników cyklicznych, zag

szczaczy

sto

kowych,

szeregowych,

promieniowych

lamelowych.

Bezpiecze

stwo i higiena pracy w procesie flokulacji i sedymentacji.

Karty

charakterystyki

substancji

chemicznych.

Ochrona

wód

powierzchniowych. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas procesów sedymentacji i flokulacji.

wiczenia:

•

Analizowanie procesu sedymentacji ró

nych zawiesin.

•

Wyznaczanie pr

dko

ci opadaniagranicy m

tno

ci ró

nych zawiesin.

•

Sprawdzanie pr

dko

ci opadania granicy m

tno

ci zawiesin czystych

i z zastosowaniem ró

nych flokulantów.

•

Projektowanie układów dozowania flokulantów.

•

Analizowanie najkorzystniejszych warunków, sposobów i miejsc

dozowania.

•

Analizowanie gospodarki mułami i wod

sklarowan

w bilansie

masowym zakładu przeróbki kopalin stałych.

•

Analizowanie

zagro

powstaj

cych

podczas

stosowania

odczynników chemicznych w procesie sedymentacji i flokulacji.

•

Analizowanie wpływu na

rodowisko ró

nych czynników stosowanych

w procesach sedymentacji i flokulacji.

13. Odwadnianie produktów wzbogacania
Odwadnianie jako proces. Przegrody sitowe i tkaniny filtracyjne. Ods

i przes

cz. Wilgo

– rodzaje i sposoby oznaczania. Odwadnianie pod

wpływem oddziaływania sił grawitacji. Zbiorniki obciekowe, stawy,
odstojniki i osadniki cykliczne. Technologia pracy podno

ników

kubełkowych, klasyfikatorów zwojowych i ich dobór. Odwadnianie
w o

rodku drgaj

cym na przesiewaczach. Odwadnianie od

rodkowe

statyczne na sitach łukowych, od

rodkowych sitach odwadniaj

cych.

Odwadnianie

dynamiczne

odwadniarkach

rodkowych

wibracyjnych, wirnikowych,

limakowych, sedymentacyjnych sitowych

i bezsitowych. Liczba wirowania i jej wyznaczanie. Transport produktu
odwodnionego. Odwadnianie pró

niowe. Technologia odwadniania

pró

niowego na filtrach pró

niowych b

bnowych, tarczowych, płaskich

i ta

mowych. Schematy instalacji filtracji pró

niowej. Zastosowanie

filtracji

osmotycznej

wykorzystaniem

spieków

ceramicznych.

Odwadnianie ci

nieniowe. Technologia odwadniania ci

nieniowego na

prasach

filtracyjnych

komorowych

ramowych

oraz

prasach

membranowych. Technologia rozładunku pras i filtrów hiperbarycznych.
Parametry filtracji. Cykliczno

ść

ruchu urz

dze

w funkcjonowaniu

zakładu. Koszty operacji odwadniania. Zachowanie szczelno

ci obiegu

wodno-mułowego. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

podczas procesów odwadniania.

wiczenia:

•

Analizowanie procesu odwadniania i jego produktów.

•

Dobieranie maszyn i urz

dze

do procesów odwadniania statycznego

pod wpływem działania sił grawitacji.

•

Analizowanie procesu odwadniania na przesiewaczach, wyznaczanie

jego skuteczno

ci.

•

Rozró

nianie ró

nych rodzajów przegród sitowych i tkanin.

•

Analizowanie sił oddziaływuj

cych na ziarno w procesie odwadniania

rodkowego.

•

Analizowanie parametrów pracy urz

dze

stosowanych do filtracji

pró

niowej i nadci

nieniowej.

•

Rozpoznawanie ró

nych typów wirówek, okre

lanie ich zastosowania.

•

Dobieranie wielko

ci szczeliny lub otworu do procesu odwadniania

produktów wzbogacania na przegrodzie sitowej.

•

Wyznaczanie liczby wirowania okre

lonych rodzajów odwadniarek.

•

Analizowanie funkcji urz

dze

odwadniaj

cych w obiegach wodno-

mułowych.

•

Rozró

nianie produktów odwadniania oraz dobieranie sposobów ich

dalszego

wykorzystania

uwzgl

dnieniem

zasad

ochrony

rodowiska.

14. Odpylanie i uławianie pyłów
Odpylanie jako operacja przygotowawcza, pomocnicza i uzupełniaj

ca.

Znaczenie odpylania dla prawidłowego prowadzenia ruchu zakładu.
Stosowanie odpylania jako metody klasyfikacji aerodynamicznej.
Zastosowanie odpylania przestrzennego do zwalczania zagro

enia

wybuchem pyłów palnych, szkodliwych dla zdrowia i

rodowiska.

Uławianie pyłów metodami suchymi, mokrymi oraz elektrycznymi
w elektrofiltrach. Uławiacze komorowe, cyklonowe, inercyjne i filtry
tkaninowe. Zastosowanie odpylania maszyn i urz

dze

w profilaktyce

pyłowej na stanowiskach pracy. Eliminowanie emisji pyłów do atmosfery.
Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas procesów

odpylania i uławiania pyłów.

wiczenia:

•

Wyznaczanie stopnia dokładno

ci odpylania.

•

Obliczanie pr

dko

ci przepływu powietrza dla unoszenia ziarna pyłu

wg wzoru Bluesa.

•

Analizowanie

zagro

enia

pyłowego

aspekcie

zagro

enia

wybuchem,

czynników

szkodliwych

dla

zdrowia

oraz

zanieczyszczenia

rodowiska naturalnego.

•

Dobieranie elementów układu odpylania przestrzennego.

•

Obliczanie skuteczno

ci instalacji odpylania i uławiania pyłów.

15. Suszenie produktów wzbogacania
Termiczne metody odwadniania. Gazy wilgotne, przemiany izobaryczne
gazów.

ródła ciepła. Sposoby transportu ciepła oraz materiału

suszonego w suszarkach. Technologia pracy suszarki bezprzeponowej
i przeponowej, wibracyjnej, zi

bniczej i kaskadowej. Wpływ czasu

i wydajno

ci suszenia na jako

ść

produktu suchego. Odprowadzenie

gazów i wilgoci. Uławianie pyłów. Emisja gazów, pyłów i innych
substancji do atmosfery. Schematy technologiczne suszarni. Wpływ
produktów spalania na zakwaszenie obiegu wodno – mułowego.
Recyrkulacja gazów, odzyskiwanie ciepła, ekonomika procesu. Bilans
produktów

suszarni,

rozliczanie

kosztów

operacji.

Zasady

bezpiecze

stwa obowi

zuj

ce podczas pracy suszarni. Wpływ pracy

suszarni na

rodowisko, emisja pyłów i gazów do atmosfery.

wiczenia:

•

Okre

lanie parametrów suszenia w celu osi

gni

cia wymaganych

parametrów technicznych produktów handlowych.

•

Dobieranie

ródeł ciepła do procesu suszenia w zale

ci od

uzbrojenia terenu i mo

liwo

ci prowadzenia gospodarki energetycznej

skojarzonej.

•

Rozró

nianie ró

nych rodzajów palenisk i palników w suszarkach.

•

Sporz

dzanie schematu technologicznego suszarni.

•

Analizowanie obiegu wodno – mułowego suszarni.

•

Sporz

dzanie bilansu produktów procesu suszenia.

•

Rozpoznawanie zagro

w procesie suszenia produktów.

•

Okre

lanie parametrów pracy suszarni na podstawie wskaza

aparatury kontrolno-pomiarowej.

16. Brykietowanie i peletowanie
Zakres stosowania procesów brykietowania, walcowania kompakcyjnego
i peletowania. Przygotowanie materiałów do brykietowania. Surowce
podstawowe i domieszki. Lepiszcza. Mieszanie komponentów. Zakres
temperatur

prowadzenia

procesu.

Ró

metody

prasowania

i formowania wyrobów. Sposoby uszlachetniania brykietów. Dobór
lepiszczy ekologicznych. Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

ce podczas procesów brykietowania i peletowania.

wiczenia:

•

Przygotowywanie surowców do brykietowania.

•

Analizowanie procesów brykietowania w

gla brunatnego, w

gla

kamiennego, rud

elaza, niklu, rud metali nie

elaznych (miedzi,

cynku, ołowiu).

•

Dobieranie typu lepiszcza do procesu brykietowania.

•

Sporz

dzanie schematów procesu brykietowania.

•

Analizowanie ró

nic pomi

dzy procesami brykietowania, peletowania

i walcowania kompakcyjnego.

17. Spiekanie i grudkowanie
Spiekanie rud metali. Składniki spieków. Rodzaje materiałów
poddawanych spiekaniu i grudkowaniu. Rola wody i topników w procesie
spiekania i grudkowania. Schematy technologiczne procesów spiekania
i grudkowania. Uziarnienie składników wsadowych i spieków oraz
grudek. Ograniczanie strat materiałów spiekanych i grudkowanych.
Zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce podczas procesów

spiekania i grudkowania.

wiczenia:

•

Dobieranie składników spieku i temperatur przebiegu procesu

spiekania materiałów.

•

Analizowanie reakcji zachodz

cych w warstwie spiekanej.

•

Sporz

dzanie schematu uwarstwionego przebiegu procesu spiekania

na ruszcie.

•

Badanie jako

ci spieku.

•

Analizowanie reakcji zachodz

cych podczas spiekania rud cynku

i ołowiu.

•

Analizowanie przebiegu procesu wytwarzania grudek surowych, ich

utwardzania i wypalania.

•

Analizowanie wpływu procesów spiekania i grudkowania na

rodowisko.

18. Planowanie i organizacja procesów produkcyjnych
Proces produkcyjny. Proces technologiczny. Planowanie procesów
przeróbki kopalin stałych. Dokumentacja procesów. Podstawowe koszty
produkcji. Planowanie przedsi

wzi

ęć

proekologicznych przy budowie

i modernizacji przedsi

biorstw przeróbki kopalin stałych. Organizacja

i zarz

dzanie ruchem techniczno – technologicznym w zakładzie

przeróbczym. Systemy zapewnienia jako

ci produkcji. Systemy

automatyzacji i sterowania dyspozytorskiego procesami. Techniczna
organizacja

dyspozytorni.

Zdalne

sterowanie

ruchem.

Systemy

wizualizacji procesów. Komputerowe systemy dyspozytorskie.

wiczenia:

•

Ustalanie kolejno

ci operacji technologicznych podczas procesów

przeróbki wybranych kopalin stałych.

•

Projektowanie procesów przeróbki kopalin stałych.

•

Sporz

dzanie bilansu materiałowego.

•

Sporz

dzanie dokumentów zwi

zanych z procedurami systemu

zarz

dzania jako

•

Ustalanie szacunkowych kosztów produkcji na podstawie zało

onych

danych.

•

Analizowanie zakresu czynno

ci dyspozytora zakładu przeróbczego.

•

Dobieranie sposobów wizualizacji procesu technologicznego.

•

Dobieranie

rodków ł

czno

ci do porozumiewania si

dzy

stanowiskami technologicznymi w przedsi

biorstwie.

•

Dokumentowanie ruchu zakładu i stanów zabezpieczenia urz

dze

przed przypadkowym uruchomieniem.

•

Analizowanie wpływu procesów przeróbki kopalin stałych na

rodowisko.

•

Planowanie instalacji odpylania przestrzennego.

rodki dydaktyczne

Zestaw modeli krystalograficznych.
Próbki minerałów i skał.
Próbki nadawy, półproduktów i produktów przeróbki kopalin stałych na
ró

nych etapach prowadzenia procesów.

Przekroje i mapy geologiczne złó

surowców mineralnych w Polsce.

Modele, schematy i prezentacje multimedialne systemów wybierania
złó

w eksploatacji podziemnej i odkrywkowej.

Tablica pogl

dowa przedstawiaj

ca materiały i

rodki strzałowe.

Wzorniki ró

nych rodzajów rusztów, sit, tkanin i przegród filtracyjnych.

Modele,

plansze

prezentacje

multimedialne

przedstawiaj

podstawowe

urz

dzenia

przeróbcze

procesów

klasyfikacji,

wzbogacania, odwadniania i rozdrabiania produktów.
Schematy technologiczne procesów:

−−−−

klasyfikacji i sortowania,

−−−−

wzbogacania w cieczach ci

ęż

kich,

−−−−

wzbogacania w płuczkach osadzarkowych, hydrocyklonowych,

strumieniowych oraz ze wzbogacalnikami spiralnymi,

−−−−

wzbogacania na stołach koncentracyjnych,

−−−−

wzbogacania

flotacyjnego,

oddzielnie

dla

ró

nych

rodzajów

minerałów,

−−−−

wzbogacania

magnetycznego,

elektromagnetycznego

i elektrostatycznego,

−−−−

kruszenia i mielenia, w układach z uprzednim przesiewaniem,

mieleniem na mokro w układzie z klasyfikatorami zwojowymi.

Dokumentacja technologiczna procesu przeróbki kopalin stałych.
Normy.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu nauczania przedmiotu Technologia

przeróbki kopalin stałych jest wyposa

enie ucznia w wiedz

z zakresu

prowadzenia procesu przeróbki kopalin stałych, w oparciu o aktualny
poziom nauki i techniki.

Podczas planowania i realizacji procesu kształcenia szczególn

uwag

nale

y zwróci

na kształtowanie umiej

tno

ci:

−−−−

planowania procesów technologicznych przeróbki kopalin stałych,

−−−−

dobierania maszyn i urz

dze

do procesu przeróbki kopalin stałych,

−−−−

kontrolowania jako

ci otrzymywanych produktów,

−−−−

posługiwania si

dokumentacj

technologiczn

−−−−

bilansowania i rozliczania kosztów produkcji.

W procesie nauczania – uczenia si

nale

y zwróci

uwag

powi

zanie teorii z praktyk

poprzez dobór odpowiednich

wicze

oraz

rozwija

umiej

tno

ci samokształcenia, pracy w zespole, korzystania

z ró

nych

ródeł informacji.

Program nauczania zaleca si

realizowa

zarówno metodami

podaj

cymi, jak i aktywizuj

cymi, takimi jak: wykład konwersatoryjny,

pokaz z obja

nieniem, metoda przewodniego tekstu, metoda przypadku,

wiczenia praktyczne i metoda projektów.

wiczenia

zamieszczone

programie

nauczania

stanowi

propozycj

do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres i tematyka

wicze

mog

modyfikowane w zale

ci od potrzeb i mo

liwo

szkoły.

Zaleca

stosowanie

filmów

dydaktycznych

prezentacji

multimedialnych dotycz

cych procesów przeróbczych, sposobów

pozyskania surowców oraz zastosowania gotowych produktów.

Cennym uzupełnieniem procesu dydaktycznego s

wycieczki do

zakładów przeróbki kopalin stałych, laboratoriów, przedsi

biorstw

produkuj

cych maszyny i urz

dzenia przeróbcze. Nale

y je organizowa

w pocz

tkowym okresie realizacji programu nauczania.

Program nauczania powinien by

realizowany w

cisłej korelacji

z pozostałymi przedmiotami zawodowymi, w taki sposób, by tre

programowe nie powtarzały si

, ale były uzupełniane w celu ich

utrwalenia.

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Budowa geologiczna Ziemi

2. Zło

a surowców kopalin stałych

3. Mineralogia i petrografia

4. Systemy eksploatacji złó

kopalin stałych

5. Podstawy przeróbki kopalin stałych

6. Przyjmowanie i magazynowanie nadawy

7. Dozowanie i u

rednianie nadawy

8. Klasyfikacja mechaniczna ziarna

9. Klasyfikacja

hydrauliczna

aerodynamiczna

kopalin

10. Rozdrabianie

11. Metody wzbogacania kopalin

118

12. Sedymentacja i flokulacja

13. Odwadnianie produktów wzbogacania

14. Odpylanie i uławianie pyłów

15. Suszenie produktów wzbogacania

16. Brykietowanie i peletowanie

17. Spiekanie i grudkowanie

18. Planowanie i organizacja procesów produkcyjnych

Razem

312

Podane w tabeli liczby godzin maj

charakter orientacyjny. Nauczyciel

e wprowadzi

zmiany, maj

ce na celu lepsze dostosowanie

programu do potrzeb i specyfiki szkoły.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osi

gni

ęć

edukacyjnych

uczniów

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

edukacyjnych uczniów powinno

odbywa

systematycznie przez cały czas realizacji programu

przedmiotu, na podstawie ustalonych kryteriów. Kryteria oceniania
powinny uwzgl

dnia

poziom wiadomo

ci oraz zakres opanowania przez

uczniów umiej

tno

ci zało

onych w szczegółowych celach kształcenia.

Kontrola i ocena osi

gni

ęć

uczniów mo

e by

dokonywana na

podstawie wyników sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów
osi

gni

ęć

szkolnych, obserwacji czynno

ci ucznia podczas wykonywania

wicze

Podczas oceniania osi

gni

ęć

uczniów nale

y zwraca

uwag

na:

−−−−

merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi,

−−−−

przyczynowo – skutkowe, logiczne i uporz

dkowane prezentowanie

wiedzy i umiej

tno

ci,

−−−−

posługiwanie si

dokumentacj

techniczn

−−−−

poprawno

ść

i staranno

ść

wykonania zada

−−−−

samodzielno

ść

pracy,

−−−−

aktywno

ść

−−−−

umiej

tno

ść

korzystania z ró

nych

ródeł informacji.

Po zako

czeniu realizacji działu tematycznego proponuje si

zastosowanie testu pisemnego. Zadania w te

cie mog

zamkni

(wielokrotnego wyboru, na dobieranie, typu prawda – fałsz) lub otwarte
(krótkiej odpowiedzi, z luk

). Ocena ko

cowa osi

gni

ęć

edukacyjnych

ucznia powinna uwzgl

dnia

wyniki wszystkich stosowanych przez

nauczyciela sposobów sprawdzania.

Literatura

Banaszewski T.: Przesiewacze. Wyd.

sk, Katowice 1990

Battaglia A., Banaszewski T.: Maszyny do przeróbki w

gla, rud

i surowców mineralnych. PWN, Warszawa – Kraków 1972
Blaschke S., Blaschke W.: Maszyny i urz

dzenia w przeróbce kopalin.

Skrypt AGH nr 1145, Kraków 1989
Blaschke S., Blaschke W.: Technika wzbogacania w

gla. Wyd. AGH,

skrypt Nr 1112, Kraków 1987
Blaschke S.: Przeróbka mechaniczna kopalin cz. I i II. Wyd.

sk,

Katowice 1984
Blaschke W., Blaschke S.: Technologia wzbogacania grawitacyjnego.
Wzbogacalniki strumieniowe. WIGSMiE PAN, Kraków 1999
Blaschke W., Blaschke S.: Technologia wzbogacania grawitacyjnego.
Stoły koncentracyjne. WIGSMiE PAN, Kraków 2001
Blaschke Z., Bro

ek M., Mokrzycki E., Ociepa Z., Tumidajski T.:

Górnictwo. Cz. V. Zarys technologii procesów przeróbczych. Wyd. AGH,
skr. Nr 931, Kraków 1983
Błaszczy

ski S.: Wybrane technologie wzbogacania grawitacyjnego

materiałów bardzo drobno uziarnionych. In

ynieria Mineralna. Zeszyt

Specjalny Nr S.1(7), Kraków 2002
Bro

ek M.: Analiza wzbogacalno

ci i wzbogacanie surowców.

Monografie. Nr 51. Wydawnictwo AGH, Kraków 1996
Nowak Z.: Hydrocyklony w przeróbce mechanicznej kopalin. Wyd.

sk,

Katowice 1970
St

ski W.: Wzbogacanie grawitacyjne. PWN, Warszawa 1964

Sztaba K.: Przesiewanie.

skie Wydawnictwo Techniczne, Katowice

1993
Poradnik Górnika tom V. Wyd.

sk, Katowice 1976.

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

PRACOWNIA BADA

LABORATORYJNYCH

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

scharakteryzowa

podstawowe parametry techniczne kopalin stałych

oraz parametry procesu przeróbki kopalin, b

ce przedmiotem

bada

laboratoryjnych,

−−−−

zastosowa

laboratoryjne urz

dzenia pomiarowe do bada

−−−−

zastosowa

zasady pobierania próbek technicznych,

−−−−

przygotowa

próby do analiz chemicznych,

−−−−

wykona

pomiary obj

ci i masy kopalin stałych,

−−−−

okre

podstawowe charakterystyki surowców mineralnych,

−−−−

oznaczy

zawarto

ść

wilgoci, popiołu oraz siarki,

−−−−

oznaczy

zawarto

ść

ęś

ci lotnych i palnych w paliwach stałych,

−−−−

oznaczy

kaloryczno

ść

paliw stałych,

−−−−

oznaczy

wła

ciwo

ci koksownicze w

gla,

−−−−

oznaczy

ęż

ar wła

ciwy i nasypowy ciał sypkich,

−−−−

oznaczy

parametry procesu klasyfikacji, rozdrabiania i wzbogacania,

−−−−

wykona

badanie parametrów procesu przesiewania kopalin,

−−−−

przeprowadzi

analizy sitowe produktów procesu przesiewania,

−−−−

sporz

dzi

krzywe składu ziarnowego dla produktów przesiewania

w postaci skumulowanej oraz histogramu,

−−−−

sporz

dzi

krzywe rozdziału dla procesu rozdrabniania minerałów,

−−−−

wykona

badania wzbogacalno

ci w

gla, rud minerałów oraz

surowców chemicznych,

−−−−

oznaczy

parametry cieczy ci

ęż

kich zawiesinowych i cieczy ci

ęż

kich

jednorodnych,

−−−−

oznaczy

podstawowe parametry techniczne obci

ąż

ników cieczy

ęż

kich zawiesinowych,

−−−−

wykona

analiz

densymetryczn

produktów procesu wzbogacania

kopalin stałych oraz wykre

krzywe wzbogacalno

ci,

−−−−

okre

czysto

ść

wody w procesie sedymentacji,

−−−−

scharakteryzowa

zasady działania analizatorów, popiołomierzy,

sto

ciomierzy, przepływomierzy oraz wag,

−−−−

posłu

dokumentacj

technologiczn

, normami technicznymi

oraz instrukcjami obsługi laboratoryjnych urz

dze

pomiarowych,

−−−−

zastosowa

zasady bezpiecze

stwa i higieny pracy podczas

pobierania prób i wykonywania bada

laboratoryjnych.

Materiał nauczania

1. Wiadomo

ci wst

pne

Zapoznanie z regulaminem pracowni i organizacj

zaj

ęć

. Szkolenie

w zakresie przestrzegania przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy,

ochrony

przeciwpo

arowej

oraz

ochrony

rodowiska

podczas

wykonywania bada

laboratoryjnych.

2. Pobieranie i przygotowywanie prób do bada

Pobieranie próbek pierwotnych minerałów. Urz

dzenia do pobierania

i kwartowania prób. Okre

lanie ci

ęż

aru i ilo

ci próbek pierwotnych

w próbce do analizy chemicznej. Okre

lanie ci

ęż

aru i ilo

ci próbek

pierwotnych

próbce

ogólnej

bada

technologicznych.

Przygotowywanie próbek ogólnych oraz próbek laboratoryjnych
i analitycznych do bada

. Pobieranie próbek z przeno

nika ta

mowego

w ruchu, z przeno

nika ta

mowego zatrzymanego oraz z podno

ników

kubełkowych. Sporz

dzanie schematu pobierania próbek pierwotnych ze

rodków transportu. Pobieranie próbek pierwotnych ze składów i zwałów

kopalin stałych. Pobieranie i przygotowywanie próbek pokładowych
pierwotnych oraz próbek pokładowych ogólnych. Przygotowywanie
i zabezpieczanie próbek minerałów do dalszych bada

. Obliczanie

wielko

bł

redniego

pobrania

przygotowania

próbek.

Wykonywanie czynno

ci zwi

zanych z rejestracj

, identyfikacj

oraz

magazynowaniem przygotowanych próbek do bada

. Analizowanie

zagro

zwi

zanych z pobieraniem próbek kopalin, półproduktów

i gotowych wyrobów.

3. Pomiar masy
Okre

lanie wła

ciwo

ci metrologicznych i wymaga

dla odwa

ników

i wag. Przygotowywanie ró

nych rodzajów wag do pomiarów masy.

Wykonywanie czynno

ci zwi

zanych z poziomowaniem, zerowaniem

i kalibrowaniem wag analitycznych. Wykonywanie pomiaru zadanych
ilo

ci masy z zastosowaniem półautomatycznych i automatycznych wag

analitycznych oraz wag analitycznych z cyfrowym pomiarem we
współpracy z systemami akwizycji danych. Obliczanie wielko

ci bł

wzgl

dnego

bezwzgl

dnego

pomiaru

masy.

Analizowanie

i opracowywanie wyników pomiarów masy. Analizowanie zagro

zwi

zanych z wykonywaniem wa

enia kopalin stałych.

4. Oznaczanie parametrów technicznych kopalin stałych
Oznaczanie wilgoci przemijaj

cej, higroskopijnej oraz wilgoci całkowitej

w paliwach stałych i materiałach sypkich. Wykonywanie oznaczenia
nasi

kliwo

ci i mrozoodporno

ci kruszyw mineralnych. Oznaczanie

zawarto

ci popiołu w paliwach stałych. Oznaczanie zawarto

ci siarki

w paliwach stałych. Oznaczanie zawarto

ci cz

ęś

ci lotnych i palnych

w paliwach stałych. Oznaczanie ciepła spalania paliw stałych. Obliczanie
warto

opałowej

paliwa

stałego.

Oznaczanie

wła

ciwo

koksowniczych w

gla. Oznaczanie ci

ęż

aru wła

ciwego i nasypowego

kopalin stałych. Porównywanie wyników bada

ró

nych metod

oznaczania ci

ęż

aru wła

ciwego materiałów sypkich z wynikami badania

metoda piknometryczn

, ocena bł

du pomiaru. Obliczanie wybranych

parametrów technicznych paliw stałych, stosowanie współczynników
przeliczeniowych dla paliw stałych. Wykonywanie bada

kopalin stałych

z zastosowaniem urz

dze

pomiarowych z systemami akwizycji danych.

Analizowanie zagro

zwi

zanych z wykonywaniem oznacze

parametrów technicznych w

gla koksowego, paliw stałych, rud metali,

surowców chemicznych oraz surowców skalnych i innych kopalin
stałych.

5. Badania parametrów procesu przeróbki kopalin stałych

Przesiewanie
Przygotowywanie próbek minerałów do wykonania analizy sitowej.
Oznaczanie

parametrów

technicznych

procesu

przesiewania.

Wykonywanie analizy sitowej produktów procesu przesiewania.
Obliczanie

wychodów

masowych

procentowych

produktów

przesiewania. Sporz

dzanie krzywych składu ziarnowego. Obliczanie

uzysku frakcji produktów przesiewania. Sporz

dzanie krzywych

klasyfikacji sitowej. Dobieranie sit analitycznych do badania w

gla,

kruszyw budowlanych, kruszyw dla kolejnictwa oraz drogownictwa.
Analizowanie zagro

zwi

zanych z badaniem procesu przesiewania.

Rozdrabnianie
Pobieranie prób do badania procesu rozdrabniania. Oznaczanie
parametrów

technicznych

procesu

rozdrabniania.

Sporz

dzanie

krzywych składu ziarnowego dla procesu rozdrabniania. Obliczanie
i

analizowanie

kosztów

rozdrabniania.

Analizowanie

zagro

zwi

zanych z badaniem procesu rozdrabniania.

Wzbogacanie
Pobieranie prób do badania procesu wzbogacania. Analizowanie
procesu wzbogacania na podstawie krzywych wzbogacania: krzywej
Henry’ego, krzywej Mayera, krzywej Della, krzywej Mayera – Drzymały –
Tysona – Wheelocka. Badanie wzbogacalno

ci w

gla, rud minerałów

oraz surowców chemicznych. Wykonywanie analizy densymetrycznej
produktów procesu wzbogacania. Wykonywanie pomiarów g

sto

cieczy. Badanie parametrów cieczy ci

ęż

kich zawiesinowych i cieczy

ęż

kich jednorodnych. Analizowanie wpływu obci

ąż

nika bł

dnego na

parametry cieczy ci

ęż

kiej. Obliczanie współczynnika imperfekcji dla

urz

dze

wzbogacaj

cych.

Obliczanie

analizowanie

kosztów

wzbogacania. Analizowanie zagro

zwi

zanych z badaniem procesu

wzbogacania kopalin stałych.

Flotacja
Okre

lanie i modyfikowanie wła

ciwo

ci powierzchniowych ziaren.

Okre

lanie podstawowych parametrów procesu flotacji. Dobieranie

odczynników flotacyjnych. Obliczanie ilo

ci odczynników flotacyjnych.

Wykonywanie

analizy

densymetrycznej

produktów

otrzymanych

w wyniku procesu flotacji. Sporz

dzanie krzywych wzbogacalno

ci.

Planowanie bada

zwi

zanych z opróbowaniem procesu flotacji w

gla

oraz rud metali. Obliczanie i analizowanie kosztów procesu flotacji.
Analizowanie zagro

zwi

zanych z badaniem procesu flotacji.

Gospodarka wodno – mułowa
Badanie wła

ciwo

ci zawiesin wodnych. Okre

lanie podstawowych

parametrów sedymentacji. Przygotowywanie zawiesin do sedymentacji.
Badanie procesu sedymentacji zawiesin. Dobieranie flokulantów
i koagulantów do procesu sedymentacji zawiesin. Dobieranie flokulantów
do

wspomagania

filtracji

pró

niowej.

Wykonywanie

testu

sedymentacyjnego

okre

lonych

zawiesin.

Sporz

dzanie

krzywej

sedymentacji. Oznaczanie wilgoci w produktach procesu sedymentacji,
filtracji ci

nieniowej, filtracji pró

niowej oraz od

rodkowej. Badanie

czysto

ci wód. Analizowanie kosztów obiegu wodno-mułowego.

Analizowanie zagro

zwi

zanych z badaniem procesu sedymentacji.

Pomiary parametrów mediów
Dobieranie metod pomiaru przepływu mediów. Analizowanie procesu
pomiaru ci

głego g

sto

ci cieczy ci

ęż

kich. Wykonywanie pomiarów

nienia, pr

dko

ci, przepływu oraz g

sto

ci mediów. Oznaczanie

zawarto

ci popiołu i wilgoci w minerałach przy pomocy popiołomierza

izotopowego. Analizowanie zagro

zwi

zanych ze stosowaniem

izotopowych urz

dze

pomiarowych.

Urz

dzenia mobilne w przeróbce kopalin stałych

Pobieranie

prób

kopalin

układach

mobilnych

krusz

co-

przesiewaj

cych

wzbogacaj

cych.

Okre

lanie

parametrów

technicznych urz

dze

mobilnych w procesie przeróbki kopalin stałych

na podstawie dokumentacji technicznej. Obliczanie i analizowanie
kosztów

zwi

zanych

zastosowaniem

mobilnych

urz

dze

przeróbczych. Analizowanie zagro

zwi

zanych z pobieraniem próbek

produktów w mobilnych zestawach urz

dze

przeróbczych.

rodki dydaktyczne

Schematy technologiczne procesów przeróbki kopalin stałych.
Schematy pobierania prób.
Programy komputerowe do opracowywania wyników pomiarów.
Symulacje komputerowe i prezentacje multimedialne dotycz

przebiegu procesów technologicznych przeróbki kopalin stałych.
Sprz

t laboratoryjny.

Przyrz

dy do przygotowania próbek.

Przyrz

dy do oznaczania: zawarto

ci popiołu, wilgoci, kaloryczno

i warto

ci opałowej oraz zawarto

ci cz

ęś

ci lotnych, g

sto

ci i lepko

cieczy.
Charakterystyczne wykresy dotycz

ce procesu technologicznego

przeróbki kopalin stałych.
Katalogi urz

dze

stosowanych do badania parametrów technicznych

kopalin oraz do pomiaru parametrów procesu przeróbki kopalin stałych.
Normy i akty prawne dotycz

ce kontroli jako

ci procesów przeróbczych.

Normy i akty prawne dotycz

ce bezpiecze

stwa i higieny pracy.

Instrukcje obsługi laboratoryjnych przyrz

dów pomiarowych.

Przewodnie teksty i instrukcje do

wicze

Uwagi o realizacji

Realizacja programu nauczania ma na celu opanowanie przez

uczniów umiej

tno

ci wykonywania bada

laboratoryjnych dotycz

cych

własno

ci kopalin stałych oraz procesu przeróbki kopalin.

W procesie kształcenia nale

y zwróci

szczególn

uwag

kształtowanie umiej

tno

ci prawidłowego posługiwania si

przyrz

dami

urz

dzeniami

laboratoryjnymi

oraz

dokumentacj

techniczn

przestrzeganie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

arowej i ochrony

rodowiska podczas wykonywania bada

laboratoryjnych.

Podczas wst

pnych zaj

ęć

zaleca si

przedstawi

zasady organizacji

pracy w pracowni bada

laboratoryjnych, a tak

e zapozna

uczniów

z obowi

zuj

cymi przepisami bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

arowej oraz ochrony

rodowiska. Nale

y równie

wiadomi

uczniom

zagro

enia

zwi

zane

stosowaniem

odczynników

chemicznych, wyja

zasady posługiwania si

sprz

tem ochrony

przeciwpo

arowej, zademonstrowa

awaryjne wył

czenie zasilania

pracowni oraz omówi

sposób post

powania w przypadku nara

enia na

bezpo

redni kontakt z substancjami chemicznymi.

Program nauczania powinien by

realizowany z zastosowaniem

nast

puj

cych metod nauczania: metody przewodniego tekstu,

wicze

praktycznych, pokazu z instrukta

em, pokazu z obja

nieniem, dyskusji

dydaktycznej. Do

wicze

nale

y przygotowa

instrukcje lub teksty

przewodnie. Stanowiska

wiczeniowe nale

y wyposa

w niezb

dne

przyrz

dy pomiarowe oraz zestawy

wiczeniowe.

Ucze

e przyst

do wykonywania

wicze

po uprzednim

sprawdzeniu przez nauczyciela stanowiska do wykonywania bada

laboratoryjnych.

Planuj

c proces nauczania, nauczyciel powinien zwróci

szczególn

uwag

na:

−−−−

korelacj

tre

ci programowych przedmiotu z przedmiotami kształcenia

ogólnego,

−−−−

stwarzanie sytuacji dydaktycznych, które pozwalaj

na wyszukiwanie,

gromadzenie i przetwarzanie informacji pochodz

cych z ró

nych

ródeł,

−−−−

rozwijanie zainteresowa

zawodowych.

Zaj

cia powinny odbywa

w grupach do 15 osób z podziałem na

2 - 3 osobowe zespoły, ze wzgl

du na konieczno

ść

zapewnienia

uczniom bezpiecznych warunków pracy.

Na realizacj

poszczególnych działów tematycznych proponuje si

nast

puj

cy podział godzin:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Wiadomo

ci wst

pne

2. Pobieranie i przygotowywanie prób do bada

3. Pomiar masy

4. Oznaczanie parametrów technicznych kopalin

stałych

5. Badania parametrów procesu przeróbki kopalin

stałych

Razem

180

Podane w tabeli liczby godzin maj

charakter orientacyjny. Nauczyciel

e wprowadzi

zmiany, maj

ce na celu lepsze dostosowanie

programu do specyfiki szkoły.

wiczenia podane w poszczególnych działach tematycznych

stanowi

propozycj

, która mo

e by

wykorzystana w czasie zaj

ęć

Nauczyciel powinien przygotowa

wiczenia o ró

nym stopniu trudno

ci,

liwe do zrealizowania w warunkach szkoły lub laboratorium

przedsi

biorstwa, z którym szkoła współpracuje.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie post

pów ucznia powinno odbywa

w trakcie realizacji programu nauczania na podstawie ustalonych
kryteriów. Kryteria oceniania powinny dotyczy

poziomu oraz zakresu

opanowania przez uczniów umiej

tno

ci i wiadomo

ci okre

lonych

w szczegółowych celach kształcenia.

Podczas realizacji programu nauczania nale

y ocenia

uczniów na

podstawie:

−−−−

ustnych i pisemnych sprawdzianów wiadomo

ci,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji czynno

ci ucznia podczas wykonywania

wicze

Podczas kontroli i oceny przeprowadzanej w formie ustnej wskazane

jest sprawdzanie umiej

tno

ci uczniów w operowaniu zdobyt

wiedz

zwracanie uwagi na merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi, wła

ciwe

stosowanie poj

ęć

technicznych, poprawno

ść

wnioskowania.

Umiej

tno

ci praktyczne uczniów proponuje si

sprawdza

poprzez

obserwacj

czynno

ci podczas realizacji

wicze

. Podczas obserwacji

i oceny pracy nale

y zwróci

uwag

na:

−−−−

posługiwanie si

terminologi

z zakresu analizy technicznej kopalin

stałych oraz badania parametrów procesu przeróbki,

−−−−

dobieranie metod badawczych i odczynników chemicznych do bada

laboratoryjnych kopalin stałych,

−−−−

pobieranie prób kopalin do bada

laboratoryjnych,

−−−−

staranno

ść

i dokładno

ść

wykonywania bada

laboratoryjnych,

−−−−

opracowywanie i interpretowanie wyników bada

−−−−

przestrzeganie zasad bezpiecze

stwa i higieny pracy podczas

wykonywania bada

Po zako

czeniu realizacji programu nauczania proponuje si

zastosowanie testu pisemnego z zadaniami wielokrotnego wyboru oraz
testu praktycznego z zadaniami typu próba pracy.

W ko

cowej ocenie osi

gni

ęć

ucznia po zako

czeniu realizacji

programu nauczania nale

y uwzgl

dni

wyniki wszystkich metod

sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.

Literatura

Blaschke S.: Przeróbka mechaniczna kopalin. Cz

ęść

I i II. Wyd.

sk,

Katowice 1984.
Bro

ek M.: Analiza wzbogacalno

ci i wzbogacanie surowców.

Monografie 51. Wyd. AGH, Kraków 1996
Chmura K.: Własno

ci fizyko-termiczne skał niektórych polskich zagł

górniczych. Wyd.

sk, Katowice 1970

Ciborowski J.: Podstawy in

ynierii chemicznej cz. I. Wyd. PWN,

Warszawa 1965
Drzymała J.: Podstawy mineralurgii. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Wrocławskiej, Wrocław 2001
Kozub J.: Techniczna kontrola jako

ci w

gla w kopalniach. Wyd.

Katowice 1963
Krukowiecki Wł.: Pobieranie próbek kopalin i ich badanie. Cz

ęść

I i II.

Wyd. PWN, Warszawa 1967.
Laskowski T., Błaszczy

ski S.,

lusarek M.: Wzbogacanie kopalin

w cieczach ci

ęż

kich. Wyd.

sk, Katowice 1979

Leszczy

ski S.: Filtracja w przemy

le. Wyd. WNT, Warszawa 1972

Mielecki T.: Wiadomo

ci o badaniu i własno

ciach w

gla. Wyd.

sk,

Katowice 1968
Nawrocki J.,

wierkot-Kopała A.: Wzbogacalniki z ciecz

zawiesinow

oraz metody oceny ich pracy. Skrypt uczelniany Pol.

l. Nr 1620, Gliwice

1992
Normy
Olszówka J.: Zasady kontroli jako

ci w

gla. Wyd.

sk, Katowice 1972

Sztaba K.: Przesiewanie.

skie Wydawnictwo Techniczne, Katowice

1993
Poradnik Górnika. Tom V. Wyd.

sk, Katowice 1976.

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

ZAJ

CIA PRAKTYCZNE

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

zorganizowa

stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii

oraz

przepisami

bezpiecze

stwa

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpo

arowej i ochrony

rodowiska,

−−−−

wykona

pomiary warsztatowe,

−−−−

wykona

podstawowe prace z zakresu obróbki r

cznej,

−−−−

wykona

podstawowe prace z zakresu mechanicznej obróbki

skrawaniem,

−−−−

wykona

podstawowe poł

czenia spawane i lutowane (pod

nadzorem),

−−−−

wykona

pomocnicze elektryczne prace instalacyjne,

−−−−

wykona

czynno

ci konserwacyjne, drobne naprawy, wymian

ęś

ci,

monta

i demonta

maszyn i urz

dze

przeróbczych,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z rozładowaniem i obiegiem wozów

kopalnianych pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z przesyłaniem urobku z urz

dzenia

skipowego do zakładu przeróbki pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace konserwacyjne przeno

ników pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z obsług

urz

dze

do klasyfikacji

mechanicznej pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace konserwacyjne urz

dze

do klasyfikacji mechanicznej

pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z obsług

urz

dze

do kruszenia i mielenia

pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z obsług

urz

dze

do wzbogacania

w cieczy ci

ęż

kiej pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z obsług

urz

dze

do wzbogacania

rodowisku wodnym (osadzarki) pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z obsług

urz

dze

flotacyjnych pod

nadzorem,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z obsług

urz

dze

obiegu wodno-

mułowego pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z obsług

urz

dze

do filtracji i odwadniania

nieniowego mułów pod nadzorem,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z załadunkiem sortymentów i odpadów do

wagonów pod nadzorem,

−−−−

obsługiwa

urz

dzenia sygnalizacji i ł

czno

ci,

−−−−

wykona

prace zwi

zane z obsług

urz

dze

automatyki procesów

przeróbczych pod nadzorem,

−−−−

dobra

narz

dzia, przyrz

dy i materiały w zale

ci od wykonywanej

pracy,

−−−−

wyda

, przyj

ąć

i dokona

ewidencji narz

dzi, przyrz

dów i materiałów.

Materiał nauczania

1. Zaj

cia wprowadzaj

Zapoznanie z organizacj

zaj

ęć

, regulaminem warsztatów szkolnych

i harmonogramem przej

ść

. Zasady bezpiecznej pracy w warsztatach

szkolnych, zapoznanie z wykazem prac wzbronionych młodocianym.
Tryb zgłaszania wypadków przy pracy. Stosowanie podr

cznego sprz

przeciwpo

arowego, post

powanie w przypadku po

aru. Zasady

post

powania z urz

dzeniami elektrycznymi. Zasady udzielania

pierwszej pomocy.

2. Prace

lusarskie

Przestrzeganie zasad bezpiecznej pracy podczas wykonywania prac

lusarskich. Szkicowanie prostych cz

ęś

ci maszyn. Pomiary warsztatowe

suwmiark

, mikromierzem, k

tomierzem. Trasowanie na płaszczy

nie.

Piłowanie zgrubne i wyka

czaj

ce powierzchni płaskich i kształtowych.

cie i wycinanie przecinakami. Ci

cie blach no

ycami r

cznymi

i d

wigniowymi. Przecinanie piłkami r

cznymi. Wiercenie wiertarkami

cznymi

stołowymi.

Gwintowanie

gwintów

wewn

trznych

i zewn

trznych.

3. Prace w warsztacie elektrycznym
Zasady bezpiecznej pracy w warsztacie elektrycznym. Zagro

enie

pora

enia pr

dem elektrycznym. Pomiar napi

cia, nat

ęż

enia pr

i rezystancji izolacji przewodów. Zapoznanie z budow

przewodów

oponowych

górniczych,

kabli

elektrycznych

teletechnicznych.

Stosowanie

podstawowych

narz

dzi,

materiałów

urz

dze

elektrycznych. Monta

prostych obwodów o

wietlenia, sygnalizacji oraz

sterowania

silnika.

Demonta

naprawa,

konserwacja

prostych

górniczych urz

dze

elektrycznych. Zapoznanie z budow

kopalnianych

wył

czników stycznikowych. Obsługa wył

czników stycznikowych.

4. Maszynowa obróbka skrawaniem
Zasady bezpiecznej pracy w warsztacie obróbki mechanicznej.
Instrukcje obsługi obrabiarek. Dobieranie materiałów, narz

dzi,

przyrz

dów pomiarowych i maszyn do obróbki mechanicznej metali.

Zapoznanie z budowa i zasad

działania tokarki, frezarki, strugarki,

szlifierki i wiertarki. Pokaz i

wiczenia toczenia, frezowania, strugania,

szlifowania, wiercenia.

5. Obróbka cieplna
Zasady bezpiecznej pracy i zachowania si

w ku

ni. Instrukcje obsługi

maszyn i urz

dze

. Organizowanie stanowiska kowalskiego. Dobieranie

narz

dzi kowalskich, młotów mechanicznych. Planowanie i wykonywanie

podstawowych operacji kowalskich – znakowania, nagrzewania, kucia,
przecinania, wydłu

ania, sp

czania, gi

cia i przebijania otworów.

Dobieranie rodzaju obróbki cieplnej. Wy

arzanie, stabilizowanie,

hartowanie,

odpuszczanie,

ulepszanie

cieplne,

obróbka

cieplnochemiczna – pokaz i

wiczenia.

6. Spawanie i lutowanie
Zasady bezpiecznej pracy i zachowania si

w spawalni. Spawanie

gazowe – butle na gazy, reduktory gazowe, palniki do spawania.
Technika spawania gazowego – pokaz i

wiczenia. Ci

cie gazowe.

Spawanie elektryczne łukowe. Stosowanie elektrod do spawania.
Posługiwanie si

spawalnicami wiruj

cymi i automatami spawalniczymi.

Technika spawania elektrycznego – pokaz i

wiczenia. Lutowanie

kkie.

7. Zasady pracy w zakładzie przeróbki kopalin stałych
Zapoznanie z przepisami bhp obowi

zuj

cymi w zakładzie przeróbki

mechanicznej kopalin, przepisy bhp obowi

zuj

ce na stanowiskach

szkoleniowych zakładu przeróbczego. Przeszkolenie wst

pne z zakresu

bezpiecze

stwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo

arowej.

Pobranie sortów ubraniowych i sprz

tu ochrony indywidualnej.

Zapoznanie z drogami doj

cia do szatni i ła

ni szkolnej, zakładu

przeróbczego i stanowisk szkoleniowych.

8. Odbiór kopaliny z szybów i transport do zakładu przeróbki
Zasady bezpiecznej pracy na stanowiskach rozładunku i transportu
kopaliny do zakładu przeróbczego. Rozładunek za pomoc

wywrotów

kopalnianych. Obiegi wozów pełnych i pustych. Rozładowywanie
kopaliny ze skipu. Transport kopaliny za pomoc

przeno

ników do

zakładu przeróbczego.

9. Klasyfikacja mechaniczna i rozdrabianie
Zasady bezpiecznej pracy przy obsłudze urz

dze

do klasyfikacji

mechanicznej i rozdrabiania kopalin. Przesiewacze rusztowe, podział,
zasada działania, obsługa i konserwacja –

wiczenia. Przesiewacze

płaskie, podział, zasada działania, obsługa i konserwacja –

wiczenia.

Kruszarki, podział na grupy, zasada działania, obsługa i konserwacja –

wiczenia.

10. Wzbogacanie kopalin
Zasady bezpiecznej pracy przy operacjach wzbogacania kopalin.
Wzbogacanie

czne

zakładzie.

Wzbogacanie

grawitacyjne.

Wzbogacanie w o

rodku powietrznym –

wiczenia. Wzbogacanie

grawitacyjne w o

rodku wodnym, wzbogacanie w osadzarkach

pulsacyjnych, wzbogacanie we wzbogacalnikach hydraulicznych,
wzbogacanie we wzbogacalnikach strumieniowych, wzbogacanie na
stołach koncentracyjnych, wzbogacanie w cieczach ci

ęż

kich –

wiczenia.

11. Flotacja
Zasady bezpiecznej pracy przy operacjach wzbogacania flotacyjnego.
Zapoznanie z instrukcjami bezpiecznej obsługi maszyn i urz

dze

Odczynniki flotacyjne – zapoznanie z kartami charakterystyk substancji
chemicznych. Flotowniki – mechaniczne, pneumatyczne, pró

niowe-

wiczenia. Flotowniki innych typów –

wiczenia. Automatyzacja

i kontrola procesów flotacji –

wiczenia.

12. Obiegi wodno-mułowe
Zasady bezpiecznej pracy przy operacjach zwi

zanych z procesami

obiegu wodno – mułowego. Oczyszczanie wód płuczkowych.
Osadzanie, flokulacja. Stosowanie osadników terenowych. Zag

szczanie

zbiornikowe i mechaniczne. Osadzanie od

rodkowe.

13. Odwadnianie produktów wzbogacania
Zasady bezpiecznej pracy przy operacjach odwadniania produktów
wzbogacania. Odwadnianie produktów wzbogacania – odwadnianie
w zbiornikach, odwadnianie od

rodkowe, odwadnianie pró

niowe,

odwadnianie ci

nieniowe –

wiczenia. Suszenie produktów wzbogacania.

14. Ładowanie, składowanie i wa

enie

Zasady bezpiecznej pracy przy załadunku i składowaniu produktów
wzbogacania. Załadunek produktów wzbogacania do wagonów –

wiczenia. Składowanie produktów wzbogacania. Składy kryte, składy

otwarte, place składowe. Zwałowanie. Utylizacja odpadów.

15. Urz

dzenia automatyki, sygnalizacji i ł

czno

Zasady bezpiecznej pracy przy obsłudze urz

dze

automatyki,

sygnalizacji i ł

czno

ci. U

rednianie jako

ci w

gla w zbiornikach.

Automatyzacja procesu wzbogacania w cieczach ci

ęż

kich -

wiczenia.

Automatyzacja procesu wzbogacania w osadzarkach. Stosowanie

układów kontrolnych i regulacyjnych w obiegach wodno – mułowych.
Stabilizowanie g

sto

ci i ilo

ci nadawy do flotacji.

16. Dyspozytornia zakładu przeróbczego
Zasady bezpiecznej pracy i poruszania si

w dyspozytorni zakładu

przeróbczego. Zasady kontroli procesów przeróbczych – tablica
synoptyczna procesów. Zapoznanie z dyspozytorskim system ł

czno

i sygnalizacji w zakładzie przeróbczym.

rodki dydaktyczne

Instrukcje, regulaminy, filmy dydaktyczne, przewodnie teksty do

wicze

Narz

dzia do obróbki r

cznej, elektronarz

dzia.

Narz

dzia pomiarowe.

Narz

dzia do trasowania.

Obrabiarki, przyrz

dy, narz

dzia do maszynowej obróbki skrawaniem.

Przyrz

dy, podstawowe narz

dzia i urz

dzenia do obróbki plastycznej

i cieplnej.
Przyrz

dy, narz

dzia, urz

dzenia do spawania elektrycznego, gazowego

i lutowania.
Podstawowe narz

dzia montera-elektryka, stoły z zasilaniem w ró

napi

cia pr

du stałego i zmiennego, multimetry, elektryczne lutownice

i stacje lutownicze.
Siekiery, piły górnicze, młoty, łopaty, kilofy górnicze.
Maszyny i urz

dzenia stosowane w zakładzie przeróbki mechanicznej

kopalin stałych.

Uwagi o realizacji

Zaj

cia praktyczne pełni

bardzo wa

rol

w procesie nauczania –

uczenia si

w zawodzie, poniewa

umo

liwiaj

kształtowanie

umiej

tno

ci praktycznych, pozwalaj

na utrwalenie wiadomo

i umiej

tno

ci zdobytych na innych zaj

ciach edukacyjnych.

Istotne znaczenie w procesie kształcenia praktycznego ma szkolenie

w zakresie bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo

arowej

i ochrony

rodowiska. Przed przyst

pieniem do realizacji ka

dego

tematu,

niezale

nie

wst

pnego

przeszkolenia

dotycz

cego

bezpiecze

stwa i higieny pracy, nale

y szczegółowo zapozna

uczniów

z zasadami bezpiecze

stwa na stanowisku pracy oraz post

powaniem

w przypadku po

aru.

Podczas procesu nauczania – uczenia si

nale

y tak dobiera

wiczenia wykonywane przez uczniów, aby umo

liwiały one realizacj

zało

onych celów kształcenia.

Zaj

cia praktyczne mog

realizowane w warsztatach szkolnych,

Centrach Kształcenia Praktycznego oraz na wydzielonych stanowiskach
szkoleniowych zakładu przeróbki kopalin stałych.

Zaj

cia praktyczne w klasie II mog

odbywa

w warsztatach

szkolnych w szkole lub w kopalni, w centrach kształcenia praktycznego,
a w klasie III w zakładach górniczych na stanowiskach szkoleniowych.
Ucze

wykonuje prace, czynno

ci, operacje, które s

wykonywane

z wła

ciwymi zabezpieczeniami maszyn i urz

dze

w stanie postoju,

bezruchu, w stanie beznapi

ciowym lub na specjalnie utworzonych do

tego celu stanowiskach szkoleniowych.

Zaj

cia

praktyczne

powinni

prowadzi

nauczyciele

zawodu

i instruktorzy praktycznej nauki zawodu o odpowiednich kwalifikacjach.

Zaj

cia powinny by

prowadzone w grupach od 3 do 10 osób,

w zale

ci od miejsca realizacji. W zaj

ciach praktycznych mog

uczestniczy

uczniowie, którzy uko

czyli 18 lat. Podczas zaj

ęć

praktycznych na stanowiskach ruchowych zakładu przeróbczego zaleca
si

, aby jeden instruktor praktycznej nauki zawodu opiekował si

grup

do 5 uczniów.

Zaj

cia praktyczne powinny odbywa

zgodnie z przepisami

bezpiecze

stwa i higieny pracy, obowi

zuj

cymi na danym stanowisku

oraz przepisami dotycz

cymi szkolenia młodocianych.

Dla osi

gni

cia zało

onych celów kształcenia wa

ne jest prowadzenie

instrukta

u wst

pnego, bie

żą

cego i ko

cowego. Instrukta

wst

pny

dotyczy wszystkich czynno

ci wykonywanych przez ucznia w trakcie

samodzielnej pracy.

Instrukta

bie

żą

cy jest zwi

zany z obserwacj

czynno

ci ucznia,

wskazywaniem popełnianych bł

dów oraz naprowadzaniem na wła

ciwy

tok pracy. Po zako

czonej pracy nale

y przeprowadzi

instrukta

cowy, którego celem jest analiza i ocena wykonanej pracy.

Uzyskanie przez uczniów odpowiedniego poziomu przygotowania

zawodowego wymaga kształtowania wła

ciwych postaw zawodowych,

umiej

tno

ci pracy w zespole, dyscypliny, korzystania z ró

nych

ródeł

informacji oraz wdra

ania do ci

głego doskonalenia zawodowego.

Nale

y kształtowa

takie cechy osobowo

ci, jak: dyscyplina,

rzetelno

ść

i odpowiedzialno

ść

za powierzon

prac

, dbało

ść

o jej jako

ść

o porz

dek na stanowisku pracy, dbało

ść

o racjonalne wykorzystanie

materiałów.

Bardzo wa

rol

w procesie dydaktycznym odgrywaj

wycieczki

przedmiotowe, organizowane w ramach zaj

ęć

praktycznych, podczas

których przewidziano obserwacj

, pokaz w zakładach przeróbczych

kopal

wydobywaj

cych rudy metali (miedzi, cynku, ołowiu), w

giel i inne

minerały.

Proponuje si

nast

puj

cy podział godzin na realizacj

działów

tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

Zaj

cia wprowadzaj

Prace

lusarskie

Prace w warsztacie elektrycznym

Maszynowa obróbka skrawaniem

Obróbka cieplna

Spawanie i lutowanie

Zasady pracy w zakładzie przeróbki kopalin
stałych

Odbiór kopaliny z szybów do zakładu przeróbki

Klasyfikacja mechaniczna i rozdrabianie

10.

Wzbogacanie kopalin

11.

Flotacja

12.

Obiegi wodno-mułowe

13.

Odwadnianie produktów wzbogacania

14.

Ładowanie, składowanie i wa

enie

15.

Urz

dzenia sygnalizacji i ł

czno

16.

Dyspozytornia zakładu przeróbczego

Razem

408

Podana w tabeli liczba godzin ma charakter orientacyjny. Nauczyciel

e dokonywa

zmian w zale

ci od aktualnych mo

liwo

ci i potrzeb

edukacyjnych szkoły.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

uczniów nale

y prowadzi

systematycznie podczas realizacji programu zaj

ęć

praktycznych na

podstawie ustalonych kryteriów. W kryteriach oceniania nale

uwzgl

dni

zakres i stopie

realizacji celów kształcenia. W wyniku

procesu sprawdzania i oceniania osi

gni

ęć

uczniów uzyskuje si

informacje dotycz

ce poziomu i zakresu opanowania umiej

tno

okre

lonych w szczegółowych celach kształcenia.

Kontrola i ocena osi

gni

ęć

uczniów w zakresie zaplanowanych celów

kształcenia mo

e by

dokonywana za pomoc

−−−−

sprawdzianów ustnych,

−−−−

obserwacji czynno

ci ucznia w trakcie wykonywania

wicze

produkcyjnych,

−−−−

testów praktycznych z zadaniami typu próba pracy.

Kryteria słu

żą

ce do oceny poziomu opanowania umiej

tno

praktycznych powinny uwzgl

dnia

−−−−

posługiwanie si

dokumentacj

techniczn

−−−−

planowanie zadania,

−−−−

organizowanie stanowiska pracy,

−−−−

dobór odpowiednich narz

dzi, przyrz

dów, urz

dze

i materiałów,

−−−−

zachowanie porz

dku na stanowisku pracy,

−−−−

zachowanie kolejno

ci wykonywania zadania,

−−−−

estetyk

i jako

ść

wykonania,

−−−−

przestrzeganie zasad bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

arowej oraz ochrony

rodowiska.

Po zako

czeniu realizacji działu tematycznego programu zaleca si

przeprowadzi

test praktyczny z zadaniem typu próba pracy. Nauczyciel

powinien opracowa

kryteria oceniania i schemat punktowania. W ocenie

cowej nale

y uwzgl

dni

wyniki wszystkich metod sprawdzania,

zastosowanych przez nauczyciela (instruktora praktycznej nauki
zawodu).

Literatura

Blaschke S.: Przeróbka mechaniczna kopalin cz

ęść

I. Wyd.

sk,

Katowice 1982
Blaschke S.: Przeróbka mechaniczna kopalin cz

ęść

II. Wyd.

sk,

Katowice 1982
Parka Z.: Zaj

cia praktyczne dla uczniów techników górniczych. Wyd.

sk, Katowice 1972

Praca zbiorowa.: Poradnik górnika cz

ęść

V. Wyd.

sk, Katowice 1976

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

PRAKTYKA ZAWODOWA

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

opisa

struktur

organizacyjn

zakładu przeróbki mechanicznej

kopalin ze szczególnym uwzgl

dnieniem poszczególnych w

złów

technologicznych,

−−−−

posłu

schematami technologicznymi procesów wzbogacania,

−−−−

zastosowa

prawidłowe zasady u

ytkowania narz

dzi, urz

dze

materiałów podczas wykonywania pracy,

−−−−

wykona

konserwacj

elementów urz

dze

odstawy urobku,

−−−−

wykona

konserwacj

elementów

urz

dze

klasyfikacji

mechanicznej,

−−−−

wykona

konserwacj

elementów

urz

dze

rozdrabiania

i mielenia,

−−−−

wykona

konserwacj

elementów urz

dze

do wzbogacania kopalin,

−−−−

rozpozna

przyporz

dkowa

maszyny

urz

dzenia

poszczególnych operacji technologicznych,

−−−−

zorganizowa

stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−−−−

zastosowa

sprz

t ochrony indywidualnej w zale

ci od

wykonywanej pracy i wyst

puj

cych zagro

−−−−

sformułowa

przekaza

ostrze

enie

osobom

zagro

onym

o zaistniałym niebezpiecze

stwie,

−−−−

poinformowa

dyspozytora zakładu przeróbki kopalin stałych

o zaistniałym zagro

eniu,

−−−−

zastosowa

przepisy bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

arowej i ochrony

rodowiska podczas wykonywania pracy.

Materiał nauczania

1. Zaj

cia wst

pne – rozpocz

cie praktyki

Szkolenie wst

pne w zakresie przestrzegania zakładowego regulaminu

pracy,

przepisów

bezpiecze

stwa

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpo

arowej

oraz

ochrony

rodowiska.

Zapoznanie

z harmonogramem praktyki, zapoznanie ze stanowiskami pracy.

2. Planowanie

procesów

technologicznych,

przegl

dów

i remontów

Projektowanie procesów technologicznych. Analizowanie procesu
technologicznego wzbogacania kopalin. Dobór maszyn i urz

dze

poszczególnych

procesów

technologicznych.

Utrzymanie

parku

maszynowego – planowanie przegl

dów i remontów maszyn i urz

dze

w zakładzie.

3. Organizowanie robót w ruchu zakładu przeróbczego
Zapoznanie z organizacj

zakładu przeróbki mechanicznej. Zapoznanie

z organizacj

produkcji. Organizacja słu

by ruchowo – technologicznej.

Stosowanie zasad bezpiecze

stwa i higieny pracy w procesach

przeróbczych.

4. Praca w ci

gu technologicznym klasyfikacji i rozdrabiania

Stosowanie zasad bezpiecznej pracy podczas obsługi maszyn
i urz

dze

w ci

gu technologicznym klasyfikacji i rozdrabniania. Obsługa

przesiewaczy ró

nych typów pod nadzorem. Obsługa kruszarek pod

nadzorem. Wykonywanie czynno

ci konserwacyjnych w trakcie

eksploatacji maszyn i urz

dze

do klasyfikacji i rozdrabiania.

5. Praca w ci

gu technologicznym wzbogacania kopalin

Stosowanie zasad bezpiecznej pracy podczas obsługi maszyn
i urz

dze

w ci

gu technologicznym wzbogacania kopalin. Obsługa

wzbogacalników ró

nych typów pod nadzorem. Wykonywanie czynno

konserwacyjnych w trakcie eksploatacji maszyn i urz

dze

wzbogacania.

6. Praca w dyspozytorni zakładu przeróbczego
Zasady bezpiecznej pracy w dyspozytorni zakładu przeróbczego.
Obserwacja pracy dyspozytora zakładu przeróbczego. Obserwacja cyklu
procesu produkcyjnego na podstawie wskaza

tablic synoptycznych.

Analizowanie pracy maszyn i urz

dze

na podstawie wskaza

urz

dze

pomiarowych Zapoznanie z systemami ł

czno

ci dyspozytorskiej.

Stosowanie zasad ostrzegania pracowników w sytuacjach zagro

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu praktyki zawodowej jest zapoznanie ucznia

rzeczywistymi

warunkami

pracy.

Praktyk

zawodow

nale

organizowa

w klasie III w miesi

cach: maju – czerwcu. Powinna ona

odbywa

w przedsi

biorstwie przeróbczym na wydzielonych

stanowiskach pracy. Praktyk

zawodow

nale

y tak zorganizowa

, aby

umo

liwi

uczniom zastosowanie i doskonalenie wiedzy zawodowej oraz

zapoznanie si

z organizacj

, technicznymi

rodkami produkcji oraz

charakterem działalno

ci przedsi

biorstwa.

W czasie odbywania praktyki ucze

powinien uczestniczy

w wykonywaniu zada

zawodowych na ró

nych stanowiskach pracy.

Szczególn

uwag

nale

y zwróci

na prace wzbronione oraz na prace,

w trakcie których wyst

puj

e zagro

enia wypadkowe.

W czasie odbywania praktyki ucze

ma obowi

zek prowadzenia

dzienniczka praktyki, w którym zapisuje codziennie czynno

i spostrze

enia z wykonywanej pracy.

Zaleca si

w czasie trwania praktyki zawodowej stosowa

równie

inne formy organizacyjne procesu kształcenia, takie jak spotkania
i zaj

cia szkoleniowe prowadzone przez bran

owych specjalistów, w tym

pokazy, obserwacje i instrukta

e. Udział w tych formach organizacyjnych

praktyki zawodowej powinien by

opisany przez uczniów w formie

sprawozdania w dzienniczku praktyki.

Program praktyki zawodowej nale

y traktowa

w sposób elastyczny

i we współpracy ze szkoł

modyfikowa

odpowiednio do mo

liwo

przedsi

biorstwa. Nale

y dokłada

stara

, aby uczniowie zapoznali si

z jak najszerszym zakresem zagadnie

zwi

zanych z technik

organizacj

i funkcjonowaniem zakładu przeróbczego.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Opiekun praktyk zawodowej (instruktor praktycznej nauki zawodu)

przed dopuszczeniem ucznia do prac przewidzianych w szczegółowym
harmonogramie, powinien sprawdzi

znajomo

ść

przepisów dotycz

cych

bezpiecze

stwa i higieny pracy na okre

lonych stanowiskach pracy.

Powinien równie

systematycznie sprawdza

poziom i zakres

umiej

tno

ci ucznia po pracy na poszczególnych stanowiskach pracy

poprzez obserwacj

czynno

ci ucznia w trakcie wykonywania pracy.

Zaleca si

, aby jeden instruktor praktycznej nauki zawodu sprawował

opiek

nad grup

do trzech uczniów.

Oceniaj

c osi

gni

cia ucznia nale

y uwzgl

dni

−−−−

przestrzeganie dyscypliny pracy,

−−−−

przestrzeganie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy, przepisów

ochrony przeciwpo

arowej oraz ochrony

rodowiska,

−−−−

zaanga

owanie i samodzielno

ść

w wykonywaniu zada

−−−−

umiej

tno

ci pracy w zespole,

−−−−

jako

ść

wykonywanej pracy.

Na zako

czenie praktyki zawodowej opiekun praktyki powinien

wpisa

w dzienniczku praktyk opini

o pracy i post

pach ucznia. Ocena

cowa powinna by

wystawiona w porozumieniu z instruktorami

praktycznej nauki zawodu.