Spistreści

WstępdoKsięgiJoela

.3

Jl1

.5

Lamentnadstraszliwąplagąszarańczy

.6

Wezwaniedopokutyimodlitwy

.8

Jl2

.10

Drugafalaszarańczy

.10

Warunkiemprzebaczenia–pokuta

.12

Ponownewezwaniedopokuty

.13

OdpowiedziąPana-ustanieplagiszarańczy

.14

Wezwaniedoradości

15

Zapowiedźnowegoprzymierza

.16

Jl3

.17

Czasyostateczne:Sądizbawienie

.17

ZnakinastaniadniaPańskiego

.18

Jl4

.19

NarodyprzedsądemPańskim

..19

KsięgaJoela

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WstępdoKsięgiJoela

KimbyłprorokJoel(hebr.:"JahwejestBogiem"),możemywnioskować

jedyniezcharakteruksięginoszącejtoimięwtytule.Napodstawiezaśanalizy
tekstumożemystwierdzić,żeProrokdziałałnajprawdopodobniejnaterenie
JerozolimypodkoniecVw.przedChr.ipozostawałwbliskiejłącznościz
kołamikapłańskimi,amożenawetbyłkapłanem.

TreśćKsięgiJoelapodzielićmożnanadwieczęści:częśćpierwsząstanowią

wezwaniadopokuty(Jl1,1-2,17),adrugą-zapowiedzizbawienia(Jl2,18-
4,21).Tenpodziałksięgi,mimozachodzącychmiędzyobuczęściami
poważnychróżnicstylistycznych,jestdopewnegostopniafikcyjny,gdyż
obydwieczęściodzwierciedlająjednąitęsamąsytuacjęhistoryczną.Różniąsię
jedynieformą,gdyżwczęścipierwszejprzejrzyste,pełneliryzmuopisyi
napomnieniapodanesąwformiepoetyckiej,awczęścidrugiejutworu,noszącej
wyraźneznamionaapokaliptyczne,powikłaneobrazypodanesąprozą.
Powtarzającymsięzaśwezwaniomdopokutyautornadajeformęliturgiczną.
Byćmoże,żeautorwzorowałsiętutajnakonkretnychceremoniach
liturgicznychlubwprostzużytkowałpewnefragmentywezwańimodlitw
stosowanychwliturgiiświątynnejzokazjiklęskżywiołowych.

Codoczasupowstaniaksięgizdaniabiblistówsąpodzielone.Jedni,biorącza

podstawęwzmiankęJoelaoFenicjanach,Filistynach,EdomieiEgipcie,
wywyższeniuSyjonu(por.Jl3,1-5;Jl4,19)orazistniejącepodobieństwoz
prorokiemAbdiaszem,szczególniewujęciuideipanowaniaIzraela,datują
powstanieutworunaIXw.przedChr.Inni,wychodzączzałożenia,żew
utworzemamywzmiankęoGrekach(Jl4,6)orazfakt,żeProroknicnie
wspominaobałwochwalstwie,którebyłoprzedmiotempolemikizestrony
prorokówprzedniewoląbabilońską,jakrównieżuwzględniającmoment,żewJl
brakwzmiankioinstytucjikrólewskiej,amowajestnatomiastoistnieniu
świątyniwJerozolimie,dopatrująsięczasupowstaniaksięgibądźwokresie
niewolibabilońskiej,bądźteżponiewoli,ok.r.400przedChr.Biorącpod
uwagępowyższedaneorazszereginnychaluzjihistorycznych(np.rolę
działalnościkapłanów)opiniadrugawydajesiębardziejprawdopodobna,
mianowicie,żeksięgazostałazredagowanapoczasachNehemiasza,awięcok.
r.400przedChr.

KsięgaJoelastanowipewnegorodzajustreszczenieapokaliptyki

starotestamentowej.ProrokwyjaśnianajpierwinterwencjęBożąnapłaszczyźnie
historycznej,anastępniezwracauwagęgłównienaczasyostateczne.
PrzygotowaniedoSąduOstatecznegopoleganaobdarzeniuwybranychDuchem

Bożym,czylispecjalnąmocąidaramicharyzmatycznymi.SądOstateczny-to
pojawieniesięBogajakoSędziego,któryroztaczaopiekęnadwybranymi,a
karzeswychwrogów.

Wksiędzetejosobnezagadnieniestanowiklęskaszarańczy.Dodzisiajnie

wiadomoiniemalżeniesposóbrozstrzygnąć,czyautormanauwadze
prawdziwąszarańczę,używającczterechróżnychnazwnajejokreślenie,czyteż
widziwniejsymbolnajazdujakiegośnarodu.Faktemjest,żezapomocąplagi
szarańczy,któranawiedziłapaństwojudzkie,kreśliProrokobrazsąduBożego
nadświatem.

MyśląprzewodniącałejKsięgiJoelajest"dzieńPański".Zdajesię,że

wyrażenietojestzapożyczoneodprorokaAbdiaszanaokreśleniedniasądu.W
opisiesąduJlnawiązujedostarejtradycjiludowej.Najpierwukazujeon"dzień
Pański"jakodoraźnąkaręzesłanąnanaródwybrany,bypobudzićgodopokuty,
anastępnietraktuje"dzieńPański"jakoostatecznąkaręBożązesłanąnainne
narodyzaichwystępki.PokutamauJoelacharakterzarównozewnętrzny(post,
zgromadzenieliturgiczne,aktyzewnętrzne),jakiwewnętrzny(nawróceniesię
doBoga,przemianawewnętrzna).DziękipokuciewybraniotrzymująodBoga
specjalnąmocduchową,tworzącnowąspołecznośćteokratyczną.

Św.Piotr,wkazaniuwygłoszonymwdniuZielonychŚwiąt,wskazałna

wypełnieniesięzapowiedziJoelaprzezzesłanieDuchaŚwiętego,któryzstąpił
nateokratycznąspołecznośćczasówostatecznych-Kościół(Dz2,17-21).
MesjańskieieschatologicznemotywyKsięgiJoelaznajdująsięwopisieSądu
OstatecznegowMk13,24-27;Mt24,29-31;Łk21,25-28orazwApokalipsieśw.
Jana(Ap6,12n).

Jl1

1

SłowoPana,skierowanedoJoela,synaPetuela:

Lamentnadstraszliwąplagąszarańczy

2

Słuchajcietego,starcy,inakłońcieuszy,wszyscymieszkańcy

kraju;czystałosiętozadniwaszychlubzadniwaszychprzodków?

1,2.Zwróceniesiędostarszych.Fakt,żeautorzwracasięnawstępiedostarszych,skłoniłwielukomentatorówdouznania,żewowymczasieniebyłokróla.Ztegopowoduniektórzy

uczenidatująKsięgęJoelanapołowęIXw.przedChr.,kiedytoJudaznajdowałasiępodpanowaniezłejkrólowejAtalii(zob.komentarzdo2Krn21-22),aprawiobywatelenicuznawalijejwładzy.
Problemzwiązanyztąhipoteząjesttaki,żeKsięgaJoelastanowitypowyprzykładklasycznegoproroctwa,którenieistniałowVIIIw.przedChr.(zob.komentarzdo2Krl14,27).Jeślizwróceniesiędo
starszychrzeczywiścieoznacza,żewowymczasieniebyłokróla,możliwe,żeksięgęnależyumieścićwokresiepowygnaniowym.PotwierdzatododatkowotekstJl3,3,wktórymorozproszeniupisze
sięwczasieprzeszłym.MimotodatowanieKsięgiJoelajestbardzokontrowersyjneiskomplikowane.

3

Powiedzcietosynomwaszym,asynowiewasiniechpowiedzą

swoimsynom,asynowieichnastępnympokoleniom.

4

Co

pozostawiłagąsienica,zjadłaszarańcza,acopozostałoposzarańczy,
zjadły[jej]larwy,acopozostałopolarwach,zjadłyliszki.

1,4Chodzioinwazjęszarańczy.Odnosząsiędoniejczteryterminy,zktórychdo„szarańczy”wogólnościnajczęściejstosujesięarbeh,„niszczyciel”.Znaczenietrzechpozostałychjest

dyskusyjne:oznaczająonealboróżnegatunkiszarańczy,alboraczejkolejnefazyrozwojowe:larwę(jeleq,„skoczek”),poczwarkę(chasîl,„zdzierca”)imłodegoowada(gazam,„obcinacz”).

1,4.Rojeszarańczy.Szarańcza,powszechniewystępującanaBliskimWschodzie,cieszyłasięzłąsławązpowoduspustoszenia,któreczyniła.Owadylęgłysięnatereniedzisiejszego

Sudanu.Migracjeszarańczyrozpoczynałysięwlutymlubmarcu;masyowadów,niczymchmury,przemieszczałysięzwiatremwstronęEgiptulubPalestyny.Jedenowadzjadałcodziennieilość
pokarmuodpowiadającąwadzeswojegociała.Rojeszarańczypokrywałyniekiedyobszar650km2,zaśnapowierzchni1,8kmmogłosiępomieścićponad100mlnowadów.

1,4.Terminyoznaczająceszarańczę.PonieważszarańczabyłabardzodobrzeznanarolnikomBliskiegoWschodu,wkażdymztamtejszychjęzykówwystępująjejprecyzyjneokreślenia.

Czteryróżneokreśleniaużytewtymwersecie(wcałymStarymTestamenciejestichdziewięć)todoprawdyniewielewporównaniuzosiemnastoma,któreznałjęzykakadyjski.Komentatorzymają
podzielonezdaniewkwestii,czywspomnianeczterysłowaodnosząsiędoczterechstadiówrozwojowychszarańczy([1]stadiumlarwalne:czarny,skaczący,pozbawionyskrzydełowad;[2]czarno-żółty
zeskrzydłamiiżuchwami;[3]żółty,wpełnirozwinięty;[4]dojrzałypłciowoosobnik),czydoróżnychjejodmian(gregariaisolitaria).

5

Ocknijciesię,pijani,apłaczcie!Użalajciesięwszyscy,co

pijeciewino,bomoszczodjętoodustwaszych.

6

Albowiemnajechał

mójkrajludmocnyiniezliczony.Jegozębyjakzębylwa,asiekacze
majaklwica.

1,6.Metaforaszarańczy.WliteraturzeBliskiegoWschoduarmiesączęstoporównywanedoszarańczy.Obrazytakiepojawiająsięwtekstachsumeryjskich,np.wprzekleństwieAkkadu,w

ugaryckiejopowieścioAkchat,wutworachzXIXdynastiiegipskiejorazwdokumentachneoasyryjskich.Womawianymfragmenciemetaforatazostałaodwrócona,bowiemchmaraszarańczyukazana
zostałajakoarmianajeźdźców(stajesiętojasnewJl2,4-5).WliteraturzeBliskiegoWschoduczęstejestrównieżporównywanieszarańczydolwazpowodubarwyowadaorazkształtujegogłowyi
szczęk.

7

Winnicęmojąspustoszył,amójfigowiecporąbał,ogołociłgo

zupełnieiporzucił,takżekonaryjegopobielały.

1,7TrzecistychwBJ:„onjezupełnieobnażył,powalił”,poprawione.Teksthebr.:„zpewnościąobłupijeipowali”.
1,7.Winnicaidrzewofigowe.Szarańczanielubiłakrzewówwinnychanidrzewfigowych,atakowałajedopierowówczas,gdyniebyłoinnegopożywienia.Wskazujetonawielkizasięg

poczynionychwcześniejspustoszeń.Oprócztegowinniceidrzewafigowebyłysymbolembezpieczeństwaipomyślności,zatemichzniszczenie-wsposóbprzenośny-oddajenastrójpanującywśród
ludu.Idyllicznymobrazempokojuipomyślnościbyłozasiadaniepodwłasnymkrzewemwinnymlubfigowcem.Obraztenpojawiasięnaegipskichmalowidłachgrobowych,asyryjskichreliefachiw
utworachpisarzybiblijnych-najczęściejdotyczyludzipanującychnadwłasnymżyciem,wolnychodobcejingerencji,zdolnychuprawiaćrolę,którądaliimbogowie/Bóg(1Krl4,25;Iz36,16).Winnica
idrzewofigowedostarczałycieniaiowocu,zaśradowaniesięnimiwymagałodłuższegohoryzontuczasowego,bowiemkażdepotrzebowałokilkulatdoosiągnięciapełnejdojrzałości.

1,7.Oderwaniekory[BT:„drzewofigowepołupał”].Szarańczanietylkozjadałaliście,leczodłamywałagałęzieiobrywałakorę.Jeślikorazostałapoważnieuszkodzona,drzewomogło

nieprzetrwać,ajeżeliprzetrwało,dawałoowielemniejszeplony.

8

Użalajsię,jakdziewicaprzepasanaworem,nadoblubieńcem

swojejmłodości!

1,8Użalajsię.Prorokzwracasiędospołeczności.
—przepasanaworem.Strójżałobnyipokutny.

1,8.Metaforadziewicy.Hebrajskiesłowoprzetłumaczonetutajjako„dziewica”oznaczakobietę,któraoficjalnienieopuściłajeszczedomuswojegoojca.Mogłamieć„męża”namocy

umowymałżeńskiej,jeśliwypłaconocenęzaoblubienicę,chociażzwiązekniebyłjeszczeskonsumowany.Metafora,którejtutajużyto,oznaczażałobęodbywanąprzezzaręczonąkobietę,którana
krótkoprzedślubemstraciłaprzyrzeczonegomęża.

9

MusiałyustaćofiarypokarmoweipłynnewdomuPańskim.

Okryjciesiężałobą,kapłani,słudzyPańscy!

1,9Ofiary:pokarmowaipłynna,byłycodzienne(por.Kpł2),składałysięzpłodówziemi,awięczmąki,winaioliwy(por.Wj29,38-42;Lb28,3-8).
1,9.Zniknęłyofiary.AsyryjskihymnzczasówSargonaIII(schyłekVIIIw.przedChr.)zawieraprośbędoboga(Nanaja),bypołożyłkrespladzeszarańczy.PodobniejakwtekścieKsięgi

Joela,wasyryjskiejmodlitwiewymieniasiękilkarodzajówszarańczyorazwznosilamentację,bydziękiofiaromowadywyginęły.

10

Spustoszonejestpole,wżałobiejestziemia,bozniszczonejest

zboże,wysechłmoszcz,zwiędłodrzewooliwne.

11

Zawstydźciesię,

rolnicy,narzekajcie,uprawiającywinnice,zpowodupszenicyi
jęczmienia,boplonyzpólprzepadły.

12

Uschławinnalatorośli

zwiędłyfigowce,drzewagranatoweipalmydaktylowe,ijabłonie–
wszystkiedrzewapolneuschły.Izniknęłaradośćspośródsynów
ludzkich.

1,10-12.Wpływinwazjiobcychwojsknasytuacjęwrolnictwie.Najeźdźcyzregułydążylidodegeneracjiśrodowiskanaturalnego,żebysparaliżowaćgospodarkęnawielelat.Pola

niszczonotak,żeichurodzajnośćulegałaznacznemuobniżeniu.Wycinaniedrzewwywoływałowielkieszkodywsystemierównowagiekologicznej-pozbawianowtensposóbnieprzyjaciółnietylko
cieniaiźródładrewna,leczzwiększanoerozjęzewnętrznejwarstwygleby,zaśzmniejszeniezalesieniaprzyspieszałoprocespowstawanianieużytków.Niektóredrzewaowocowe(np.palmadaktylowa)
wydawałyowocedopieropodwudziestulatach.DokumentyireliefyasyryjskieszczegółowoukazująstosowaneprzezAsyryjczykówśrodkikarnewobecpodbitychlubniedosyćuległychpaństw,m.in.
ścinaniedrzew,niszczeniełąkisystemówkanałówirygacyjnych.

Wezwaniedopokutyimodlitwy

13

Przepaszciesięipłaczcie,kapłani;podnieścielament,słudzy

ołtarza,wejdźcieinocujciewworach,słudzyBogamojego,bo
odmówionodomowiBogawaszegoofiarypokarmowejipłynnej.

1,13wejdźcie.Chodziowejściedoświątyni(por.2,17).
1,13.Wórpokutny[BT:„przepaszciesięipłaczcie”].Wórpokutny,wykonanyzsierścikozłalubwielbłąda,byłszorstkiiniewygodny.Wwieluprzypadkachwórpokutnybyłjedynie

przepaskąbiodrową.NasarkofaguAhiramaprzedstawionokobietypogrążonewżałobie,zworempokutnymwokółbioder,umieszczonymnazewnątrzsukni.

14

Uświęćciesięprzezpost,zwołajcieuroczystezgromadzenie,

zbierzciestarców,wszystkichmieszkańcówkrajudodomuPana,
Bogawaszego,iwołajciedoPana:

1,14Uświęćciesięprzez.BJ:„Zarządźcie”.Dosł.jednakwyraztenznaczy:„uświęćcie”.Takieżwezwaniadopokutyimodlitwyw2,12-13.15-17(por.Jon3,5-9).Zainteresowanietymi

przejawamizewnętrznymireligijności,jakielementamikultu,wykazywaneprzezJoela(1,9.13.16;2,14),pozostajewostrymprzeciwieństwiedopostawAmosa,Ozeasza,Micheasza,Jeremiasza(por.
Am5,21+).Joelmyślizresztąonawróceniuserca(2,13).

1,14.Świętypost.Wźródłachpozabiblijnychniewielejestwzmianeknatematpostu.Zwyklepojawiasięonwkontekścieżałobyiopłakiwania.WStarymTestamenciepostwznaczeniu

religijnymmazwiązekzprośbązanoszonądoBoga.

Ogólnazasadajestnastępująca:doniosłośćprośbypowodujetakwielkiezatroskaniesprawamiduchowymi,żerzeczymaterialneschodząnadalszyplan.Wtymznaczeniupostjestprocesem

prowadzącymdoduchowegooczyszczeniaiukorzeniasięczłowiekaprzedBogiem(Ps69,11).Wzwiązkuznawoływaniemdonawrócenia,Joelwzywadopostu,byusunąćgrzechylubinneprzeszkody,
któremogłyspowodowaćniedawnezniszczenia.

1,14.Uroczystezgromadzenie.Uroczystezgromadzeniebyłookazjądozbiorowegokultu.Częstoowezgromadzeniatowarzyszyłyregularnieobchodzonymdorocznymświętom,mogły

byćjednakrównieżzwoływanewpotrzebie.Wtymprzypadkuzkontekstuwynika,żechodziraczejozgromadzeniestarszychwcelupodjęciajakichśdecyzjilubwykonaniarytuałów.

15

Ach,biada!Cozadzień!BliskijestdzieńPański,zniszczenie

przyjdzieodNiszczyciela.

1,15zniszczenie...doNiszczyciela.BJ:„odSzaddaja”.Grasłówmiędzy„zniszczenie”,szôd,iimieniemBożym,Szaddaj(por.Rdz17,1+).Plagaszarańczyjestzwiastunem„dniaJahwe”,

dniastraszliwego(por.2,1-2.11;Am5,18+),nawetjeślizrozdz.3-4(por.Ab15)wynika,żeprzynosionostatecznytriumfIzraela.

16

Czyżnanaszychoczachnieznikażywność,azdomuBoga

naszego–radośćiwesele?

17

Pogniłyziarnapodswymiskibami,

zniszczonesągumna,zburzonespichlerze,bouschłozboże.

1,17Pogniły.BJ:„zeschły”.Sensniepewny:trzyzczterechsłówhebr.użytychwtymzdaniuwystępująwBibliitylkotutaj.

18

Jakżeryczybydłoibłąkająsięstadawołów,boniemają

pastwisk;nawetitrzodyowiecdotknęłaklęska.

19

OPanie,doCiebie

wołam,boogieńpochłonąłpastwiskastepowe,apłomieńspalił
wszystkiedrzewapolne.

1,19Ogień(por.2,3)ipłomieńtoobrazysuszy(por.Am7,4).

20

NawetdzikiezwierzętatęskniewzdychajądoCiebie,bo

wyschłystrumieniewody,aogieńpochłonąłpastwiskastepowe.

Jl2

Drugafalaszarańczy

1

DmijciewrógnaSyjonie,awołajcienagórzemejświętej!

Niechajzadrżąwszyscymieszkańcykraju,bonadchodzidzień
Pański,bojestjużbliski.

2,1-11Wtychwierszachpodejmujesię,wfunkcjiprzedstawieniadniaJahwe(1,15),opisinwazjiszarańczy,pokazującjąjakoarmię,którejatakunicniepowstrzyma.
2,1Obwieszczeniebliskościniebezpieczeństwa(Am3,6;Oz5,8;Ez33,3.6)—dźwięktrąbylubroguzapowiadaukaranieIzraela(Iz18,3;Oz8,1;Jr4,5;6,1)inadejścieDniaGniewu(2,1;

So1,16;por.Ap8,6—9,21).Służytotakżezwoływaniuzgromadzeń(Lb10,2-10;Jl2,15),będziezatemsygnałemdowielkiegozgromadzeniawybranychwdniuostatecznym(Iz27,13;1Tes4,16-17;
1Kor15,52).

2

Dzieńciemnościimroku,dzieńobłokuimgły.Jakzorza

porannarozciągasiępogórachludwielkiamocny,któremurównego
niebyłoodpoczątkuiniebędzieponimnigdyażpolatanastępnych
pokoleń.

2,2Teobrazyodpowiednioujmujązbliżaniesięchmaryszarańczy,którazaciemnianiebo(por.Ap9,2).Przywołanietuzorzy(w.2c)maoddaćalboszybkośćnajazdu,albożółtaweodbicia

chmarszarańczywsłońcu.

—Jakzorzaporannarozciągasię...lud.Zagrec.Teksthebr.:„jakrozciągnęłasięzorza”.

3

Przednimogieńpożerający,azanimpłomieńpalący;ziemiata

jestprzednimjakogródEden,leczponimbędziepustymstepemi
przednimniktnieujdzie.

4

Wyglądichpodobnydowyglądukoni,a

biegnąjakrumaki,

2,4Porównanieszarańczydokonijestczymśzwykłym.Turozwijasięono(w.4-9)wopisprzejściaszarańczypodobnegodozbrojnejinwazji(por.Na2,4-7.11;3,2-3.15-17)wkontekście

apokaliptycznym.

5

coskacząposzczytachgór;jakturkotrydwanówijakszum

płomieniaognia,copożeraściernisko,jakludpotężny,gotówdo
walki.

6

Przednimnarodylękodczuwaćbędą,wszystkietwarze

pobledną.

7

Jakbohaterowiebiegnądoszturmu,jakmężowiewaleczni

wdrapująsięnamury,każdyznichidzieswądrogą,aześcieżek
swoichnieustąpią.

2,7nieustąpią.Zagrec.iWulgatą.Teksthebr.:„niewplątająsię”.

8

Jedendrugiegonietratuje,każdypójdzieswoimszlakiem.I

choćnaorężnatrafia,rannieodnosi.

9

Napadająnamiasto,zdobywają

mury,nadomysięwdrapują,jakzłodziejewchodząoknami.

10

Przed

nimidrżyziemia,niebiosasiętrzęsą,słońceiksiężyculegają
zaćmieniu,agwiazdytracąswąjasność.

2,10TakiezjawiskakosmicznecharakteryzujądzieńJahwe(por.Am8,9+).

11

APanwydajegłosprzedwojskiemswoim,gdyżbardzoliczny

jestJegoobóz,bowykonawcyJegorozkazówpilni;wielkibowiem
jestdzieńPańskiistraszliwy.Aktóżgoprzetrzyma?

2,11Mowaogrzmocie(por.4,16;Wj19,16+;Am1,2;Ps18,14;29,3-9;Hi37,4.5),aoddziaływojskatoszarańcza.

Warunkiemprzebaczenia–pokuta

12

PrzetojeszczeiterazwyroczniaPana–nawróćciesiędoMnie

całymswymsercem,przezpostipłacz,ilament.

13

Rozdzierajcie

jednaksercawasze,anieszaty!NawróćciesiędoPana,Boga
waszego!Onbowiemjestlitościwy,miłosierny,nieskorydogniewui
bogatywłaskę,alitujesięnadniedolą.

14

Ktowie?Możeznówsię

zlitujeipozostawiposobiebłogosławieństwo[plonów]naofiarę
pokarmowąipłynnądlaPana,Bogawaszego.

2,14Ponownyrozkwitrolnictwa(por.Pwt7,13-14;16,10.15.17;itd.;por.Ag2,15-19),którypozwolinawznowieniekultu(por.1,9).

Ponownewezwaniedopokuty

15

NaSyjoniedmijciewróg,zarządźcieświętypost,ogłoście

uroczystezgromadzenie.

2,15-16zarządźcie...zwołajcie.Dosł.:„uświęćcie”(por.1,14).

16

Zbierzcielud,zwołajcieświętąspołeczność,zgromadźcie

starców,zbierzciedzieciiniemowlęta!Niechwyjdzieoblubieniecze
swojejkomnaty,aoblubienicazeswegopokoju!

17

Między

przedsionkiemaołtarzemniechajpłacząkapłani,słudzyPańscy!
Niechmówią:Zlitujsię,Panie,nadludemTwoim,niedajdziedzictwa
swegonapohańbienie,abypoganieniezapanowalinadnami.Czemuż
mówićmająmiędzynarodami:GdzieżjestichBóg?

2,17Międzyprzedsionkiemaołtarzem.Chodziomiejscenadziedzińcu,nawschódodświątyni(por.1Krl6,3;Ez40,48-49),pomiędzyportykiem(ulam)awielkimołtarzemcałopaleń(1

Krl8,64;2Krn8,12):kapłanimodląsiętamzwrócenikuświątyni.

2,17.Międzyprzedsionkiemaołtarzem.Obszarmiędzyprzedsionkiemaołtarzembyłterenemzamkniętym.Tylkokapłanimoglimiećpowód,byznajdowaćsięmiędzyprzedsionkiema

ołtarzem,gdyzmierzaliwstronęświątyni.Obszartenbywałrównieżmiejscemważnychwydarzeńpublicznych.WEz8,16dwudziestupięciumężówwykonywałotamobrzędysynkretycznegokultu
słońca.W2Krn24,21jesttoobszar,wktórymprorokZachariasz,synJojady,zostałukamienowany(zob.Mt23,35).

OdpowiedziąPana-ustanieplagiszarańczy

18

APanzapłonąłzazdrosnąmiłościąkuswojejziemiizmiłował

sięnadswoimludem.

19

OdpowiedziałPanirzekłswojemuludowi:

OtoJawamposyłamzbożeimoszcz,ioliwę,inasyciciesięnimi,i
niewydamwaswięcejnapohańbieniemiędzypoganami.

20

Tego

[nieprzyjaciela],coprzychodzizpółnocy,oddalęodwas,wypędzęgo
doziemisuchejispustoszonej;przedniajegostrażzwrócisięku
morzuwschodniemu,atylnajegostrażkumorzuzachodniemu;i
pozostanieponimzgnilizna,bowielkierzeczy[Pan]uczynił.

2,20Zastępyszarańczy(w.1-11)porównanetudonieprzyjaciela,który„przychodzizpółnocy”,bywypełnićwyrokiJahwe—wliteraturzeprorockiejtoklasycznyobraz(por.Jr1,13-15+;

Ez26,7;itd.).

2,20.Nieprzyjaciel,coprzychodzizpółnocy.Północjestczęstosymbolemmrocznychmocy.NieprzyjacielskiearmieczęstoniemiaływyboruimusiałyatakowaćJerozolimęodpółnocy,

tamtędyprzebiegałybowiemgłówneszlakihandlowe.

2,20.Morzewschodnie,morzezachodnie.MorzewschodnietoprzypuszczalnieMorzeMartwepełniącerolęwschodniejgranicykraju.GranicęzachodniąwyznaczałoMorzeŚródziemne.

Wezwaniedoradości

21

Nielękajsię,ziemio!Radujsięiwesel,bowielkierzeczyPan

uczynił.

22

Nielękajciesię,dzikiezwierzęta,bozieleniąpokryłosię

pastwiskonastepie,bodrzewa[znów]rodząowoce,figowieci
winoroślplonprzynoszą.

Zapowiedźnowegoprzymierza

23

Iwysięweselcie,synowieSyjonu,radujciesięwPanu,Bogu

waszym,bozesłałwamdeszczsprawiedliwości,deszczjesiennyi
deszczwiosenny,którezesłałnawasobficie,jakdawniej.

2,23deszczsprawiedliwości,/deszczjesienny.BJ:„deszczjesiennywedługsprawiedliwości”.Stychniepewny.—„wedługsprawiedliwości”.Dosł.:„dlasprawiedliwości”.Byćmożeglosa:

ludowiwyrażającemuskruchęJahwedajedeszcz„wedługswejsprawiedliwości”,tzn.zgodniezeswąlojalnościąwobecludu,namocyprzymierza.Możliweteżrozumienie:„wsłusznejmierze”lub
„uwzględniającsprawiedliwość”,jakoznakpowrotulududołaski.WWulgacienadanotemutekstowisensmesjańskitłumacząc:„mistrzsprawiedliwości”,czylinauczycielnauczającysprawiedliwości
(por.Oz10,12wtekściehebr.iJr23,6;33,15).Tytułspotykanywtekstachqumrańskich,gdzieoznaczagłównąosobęwsekcieprzymierza.

—jakdawniej.Zagrec.iWulgatą.Teksthebr.:„wpierwszym(miesiącu?)”.
2,23.Jesienneiwiosennedeszcze.WIzraeluwystępujeporadeszczowa(miesiącezimowe)isucha(miesiąceletnie).Porędeszczowąrozpoczynająjesiennedeszcze(„wczesnedeszcze”,

październik-listopad),kończązaśdeszczewiosenne(„późnedeszcze”,początekkwietnia).Sąoneważne,bowiemdeterminująogólnypoziomwilgotnościglebyorazzmiękczajągrunt,umożliwiając
orkę.Zbożazbieranowiosną(jęczmieńwmaju,pszenicęwczerwcu),zaśmłóconoiprzesiewanowmiesiącachletnich(lipiecisierpień).Zbiorywinogronprzypadałynajesieni,zaśzbioryoliwekzimą.

24

Ibędąklepiskanapełnionezbożem,atłoczniebędąopływaływ

moszczioliwę.

25

Wtensposóbwynagrodzęwamlata,którestrawiła

szarańcza,gąsienice,liszkiilarwy,wielkiemojewojsko,które
przeciwwamwysłałem.

26

Wówczasnaprawdębędzieciemoglinajeść

siędosytaichwalićbędziecieimięPana,Bogawaszego,który
cudowniewobecwaspostąpił.Ludmójniezaznawięcej
zawstydzenia.

27

Ipoznacie,żewśródIzraelaJajestem,żejestem

Panem,Bogiemwaszym,aniemainnego.Ludmójniezaznawięcej
zawstydzenia.

Jl3

Czasyostateczne:Sądizbawienie

1

IwylejępotemDuchamegonawszelkieciało,synowiewasii

córkiwaszeprorokowaćbędą,starcywasibędąmiećsny,a
młodzieńcywasibędąmiećwidzenia.

3,1-5Wyroczniazw.1-3,którejwypełnieniew.4-5umieszczająwDniuJahwe,zapowiadanatendzieńpowszechnewylanieDucha(por.Ez36,27+).MowaPiotra(Dz2,16-21+)wskazuje

wcudziePięćdziesiątnicynapierwocinytegodaruDucha.

3,1.WylanieDuchaprowadzącedoproroctw,snówiwizji.WkulturzeizraelskiejobrzędnamaszczeniabyłznakiemBożegowybrania,częstozwiązanymzudzieleniemdaruDucha.

DlategomożnabyłozostaćnamaszczonymprzezDucha;Duchmógłteżzostaćwylany.WMezopotamiiwierzono,żekrólposiadamelammubogów(widzialnyprzejawchwałybóstwa).Melammu
wskazywałonawładcęjakoprzedstawicielabogówipodkreślało,żejegokrólewskiepanowaniezostałozaaprobowaneprzezbóstwo.Wjęzykuhebrajskimsłowooznaczająceduchamożerównież
oznaczaćwiatr.WkręgustarożytnegoBliskiegoWschodusłowooznaczającewiatr/duchabyłoużywanewzwiązkuzesnamiiwizjamijużwczasachsumeryjskich.Imięakadyjskiegobóstwa
przynoszącegosny,Zakiku,pochodziodsłowaoznaczającegowiatr/ducha.Istniaławięcdługatradycjałączącaduchazobjawieniamizapośrednictwemsnówiwizji,któreczęstoprowadziłydo
prorokowania.

2

NawetnasługiisłużebnicewylejęDuchamegowowych

dniach.

3,2DuchBożyzostajewylanynawszystkich,bezróżnicyklasyspołecznej,wedługpragnieniaMojżesza(Lb11,29).Jesttojednocześnieduchproroctwa,tucechującysięsnamiiwizjami

(por.Lb12,6),atakżeprzyczynawewnętrznejodnowy(por.Ez11,19-20;36,26-27).

ZnakinastaniadniaPańskiego

3

Iuczynięznakinaniebieinaziemi:krewiogień,isłupy

dymne.

3,3uczynięznaki.WymienionesązwiastunyostatecznegosąduwDniuJahwe(por.1,15;2,1-2.10;Am8,9+).
3,3.Krewiogień,isłupydymne.Sątotypoweznakitowarzysząceokrucieństwomwojny:krewpłynęłaulicami,płonęłydomy,obłokidymunadmiastamiwidocznebyłyzodległości

wielukilometrów.Znamionująkryzysisądnadziemią,podobniejakopisanewnastępnymwersecie-kryzysisądnadniebiosami.

4

Słońcezmienisięwciemność,aksiężycwkrew,gdyprzyjdzie

dzieńPański,dzieńwielkiistraszny.

3,4.Słońcezmienisięwciemność,aksiężycwkrew.Jesttoopiszaćmieniasłońcaiksiężyca.Podczaszaćmieniasłońcaplanetata„gaśnie”,zasłoniętaksiężycemznajdującymsię

pomiędzyniąaziemią.Podczaszaćmieniaksiężycazasłaniagoziemiaznajdującąsiępomiędzyksiężycemasłońcem.Podczascałkowitegozaciemnieniaksiężycawidaćwokółniegojedyniepoświatę.
Maonaniezwykłączerwono-pomarańczowąbarwę,niepanująwięccałkowiteciemności.Zjawiskotopojawiasięjedyniewfaziepełniksiężyca.

3,4.Przypadkizaćmienia.Wokresieneoasyryjskimzaćmieniauważanozanajpotężniejszeinajbardziejzłowrogieomeny,za„pierwszorzędnegoobjawiciela”.Zaćmieniaskłaniałyteżdo

odprawianiarytuałuzastąpieniakróla(zob.komentarzdoIz53,4-10).Charakterzagrożeniazwiastowanegoprzezzaćmienieustalanybyłnapodstawiedokładnegoczasujegowystąpienia,pozycjina
niebiezasłoniętejplanetyorazkierunkuzaćmienia.Połączenieznakównaniebieiziemimogłodostarczyćdodatkowegopotwierdzeniaznakuisugerowaćjeszczebardziejzłowieszczekonsekwencje.

5

Każdyjednak,ktowezwieimieniaPańskiego,będziezbawiony,

bonagórzeSyjoniwJeruzalembędziewybawienie,jak
przepowiedziałPan,iwśródocalałychbędąci,którychwezwałPan.

3,5iwJeruzalem.WBJprzeniesionenapoczątekkońcowegostychu.
—wśródocalałych.Zatekstemhebr.WBJ:„ocaleli”,nazasadziedomysłu.

Jl4

NarodyprzedsądemPańskim

1

Iotowowychdniachiwowymczasie,gdyodmienięlos

jeńcówJudyiJeruzalem,

4,1-21OdnowaIzraelazakładaukaranieludów,któregoskrzywdziły(por.Ab15-21).DzieńJahwedotyczyterazwrogichnarodów.Wtymrozdziale,jakiwpoprzednich,sąprzeplatane

słowaJahwe(w.1-8,12-13,17(21a?))iproroka(w.9-11,14-16,18-20,21b).

4,1DrugistychwBJ:„gdyodbudujęJudęiJeruzalem”.Możnateżrozumieć:„gdysprawię,żepowrócąjeńcyJudyiJeruzalem”.

2

zgromadzęteżwszystkienarodyizaprowadzęjedoDoliny

Joszafat,itamsądnadnimiodbędęwsprawiemojegoludui
dziedzictwamego,Izraela,którewśródnarodówrozproszyli,aziemię
mojąpodzielili;

4,2doDolinyJoszafat.Nazwaznaczy:„Jahwesądzi”(por.w.12),isymbolicznieokreślamiejsce,gdzieJahwerozpoczniesądnadnarodami(por.Jr25,31;Iz66,16),nazwaneww.14

„DolinąWyroku”.W.16(por.w.11)skłaniadoumiejscowieniajejwpobliżuJerozolimybezkoniecznościutożsamianiazobecną„DolinąJozafata”(dolinaCedronu,napołudniowymwschodzieod
świątyni),którejnazwapojawiłasiędopierowIVw.poChr.

—WczwartymstychuniechodzioKrólestwoPółnocne,alewedług2,23.27;4,1—ocałyludJahwe.
—rozproszyli,/...podzielili.Aluzjedowygnaniaw597i586r.orazdosposobupostępowaniawobecJerozolimyikrajuprzezChaldejczykówatakżeprzezpewnenarodysąsiadującez

Judą(Ez21,23-37;25;Ab11-14;por.Na3,10)..

4,2.DolinaJoszafat.NiemażadnejwzmiankioizraelskiejDolinieJoszafatwinnychtekstachbiblijnych,innychźródłach,anawetwtradycji.Byćmożejesttonawiązaniedodoliny,która:

(1)miałajakiśzwiązekzpanującymwIXw.przedChr.królemJudyoimieniuJozafat(jedynawzmiankaodoliniewrelacjiotymwładcypojawiasięw2Krl3);(2)możemiećzwiązekz
wydarzeniami,któresięwniejrozegrały(imięJozafatznaczy„Jahwesądzi”).Jeślisłusznajestdrugahipoteza(tegozdaniajestwielukomentatorów),chodziprzypuszczalnieojednązdolin
otaczającychJerozolimę.

3

oludmójlosrzucaliichłopcawymienializanierządnicę,a

dziewczęsprzedawalizawino,abypić.

4,3.Handelniewolnikami.Jednymznajbardziejlukratywnychprocederówpodczaswojeninapaścinaobszaryprzygranicznebyłhandelniewolnikami.Schwytanychludzisprzedawano

handlarzom,którzywywoziliichdalekoodojczyzny.MimowszystkoilośćniewolnikównaBliskimWschodziebyłanieporównywalnazogromnąliczbąniewolnikówmieszkającychwgreckichi
rzymskichmiastach,chociażnaBliskimWschodziehandelniewolnikamiistniałodnajdawniejszychczasów.Bylionizazwyczajjeńcamiwojennymilubludźmischwytanymipodczaszbrojnych
napadów.Kupcyczęstoprzyjmowaliniewolnikówwcharakterzezapłaty,przewoziliwnowemiejscaisprzedawali.Niewolnicyrzadkoodzyskiwaliwolność.Jednakolbrzymiawiększośćludzi,którzy
skończylijakoniewolnicy,zostałasprzedanaprzezwłasnąrodzinęlubtrafiładoniewolijakojeńcywojenni.

4

Iwy,TyrzeiSydonie,cóżmacieprzeciwkoMnie,iwy,

wszystkieokręgifilistyńskie?ChceciewziąćnaMnieodwet?Jeśli
tylkozechcecieMitouczynić,toJabardzoszybkowaszodwet
zwrócęnawaszegłowy.

4,4-8FenicjanieiFilistynisątymrazemimiennieoskarżeniograbież(w.5)orazohandelniewolnikamiżydowskimi(możeprzyokazjiwydarzeńr.597i586)
4,4waszodwetzwrócęnawaszegłowy.Wedługprawatalionu(Wj21,25+),którezostaniezastosowaneww.5-8(por.Ab15;Ps7,15-17).
4,4.Tyr,SydoniFilisteajakoprześladowcy.WnadmorskichregionachwschodniejczęścibasenuMorzaŚródziemnegofunkcjonowałyportywyspecjalizowanewhandlumorskim.Zkilku

następnychwersetówmożnawywnioskować,żemiastatepełniłyteżrolępośrednikówwhandlujeńcamiwojennymi(wtymprzypadkuniewolnikamizJudy),którychsprzedawanojakoniewolników.
Pewnaczęśćwziętychdoniewolipodczasbitwymogłazostaćuznanazaniewartązachodulubkosztówzwiązanychzdeportacją.Praktycznymrozwiązaniembyłoprzekazanieichhandlarzom
niewolników.

5

Zabraliściesrebromojeizłoto,awspaniałeklejnotymoje

zanieśliściedoswoichświątyń.

6

Wy,którzysynówJudyisynów

JeruzalemoddaliściesynomJawanupoto,byichoddalićodkraju.

4,6JawantoJonia,czylichodzioGreków.
4,6.Grecy.Hebrajskiesłowotutajużyte,„Jawan”,byłoprzypuszczalniegreckąnazwąJonii,greckiegoobszarunazachodnimwybrzeżuTurcjiiWyspachEgejskich.Grecyjońscyosiedlili

sięwtymrejonieprzedItysiącleciemprzedChr.SądowodyichkontaktówzAsyryjczykamiwVIIIw.przedChr.

7

Jasprowadzęichzmiejsca,wktóreichzaprzedaliście,awasz

odwetzwrócęnawaszągłowę.

8

Ioddamsynówwaszychicórki

waszewręcesynówjudzkich,aonizaprzedadząichSabejczykom,
narodowidalekiemu.TakPanpowiedział.

4,8SabejczycytoludkupieckizArabiipołudniowej(Jr6,20;Hi6,19;por.1Krl10,1+).
4,8.Sabejczycy.WPiśmieŚwiętympojawiająsiętrzygrupySabejczyków.JednapochodzizSzeba(współczesnyJemen),zobszaruodużympoziomieurbanizacji,któryosiągnąłwówczas

znacznypoziomrozwojucywilizacyjnego(1Krl10).WrejonietymodkrytowieleinskrypcjiSabejczyków.SabejczycymieszkaliteżwEtiopii(Iz43,3).WHi6,19Sabejczykówutożsamiasięz
mieszkańcamiTemawpółnocnejArabii.PrzypuszczalniegrupętęnależyidentyfikowaćzSabązasyryjskichinskrypcjiTiglat-PileseraIIIiSargonaII(schyłekVIIIw.przedChr.).Trudnoustalić,o
którąkonkretniegrupęSabejczykówtutajchodzi,chociażwielukomentatorówopowiadasięzapierwszązewspomnianych.

9

Rozgłościetomiędzynarodami,uświęćciesięnawojnę,

wezwijciebohaterów!Niechprzybędąiniechsięzaciągnąwszyscy
mężowiewaleczni!

4,9-17Powracatematsądu(w.1-3).Otym,żeludywypowiadająwojnęJahweiruszająprzeciwSyjonowi,por.Za14,2;12,3-4.Tam,wDolinieWyroku(w.11-14),będąpoddanesądowii

poniosąostatecznąklęskę(w.15-17).

4,9uświęćciesię.Takiesłowostąd,żewojnajestprzedsięwzięciemświętym(por.2,16;Iz13,3;Jr6,4;22,7).

10

Przekujcielemieszewaszenamiecze,asierpywaszena

oszczepy;ktosłaby,niechpowie:Jestembohaterem.

4,10Odwrócenieperspektywrajskich(Iz2,4;11,6+),którepojawiąsięznówpodokonaniusądu(w.18i21).
4,10.Przekuwanieprzedmiotówzmetalu.Zamiasto„płozę”pługusłużącądoodgarnianiaziemi,możetutajchodzićometalowykoniec,któryrozrywapowierzchnięgruntuirobiwniej

bruzdę.Tosamohebrajskiesłowozostałoużytew2Krl6,5,gdziewydajesięjednakodnosićdojakiegośrodzajutopora[BT:„siekiera”].Sierpydoprzycinaniabyłymałyminożamiużywanymido
usuwaniazkrzewówwinnychliściinowychpędów.Nożeodnalezioneprzezarcheologówmająkształtpodobnydodzisiejszegosierpa;przypominająumieszczonenadrzewcuostrzewłócznipopularne
wokresiebrązu.Wokresiewojnytenarzędziarolniczemogłybyćprzetapianelubprzekuwanenabroń.

11

Zgromadźciesięiprzyjdźcie,wszystkienarodyzokolicy,

zbierzciesię!Sprowadź,Panie,swychbohaterów!

4,11Zgromadźciesię.BJ:„Spieszciesię”,chuszu,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:uszu,słowonieznane.—Trzecistychzagrec.iWulgatą.Teksthebr.:„zgromadząsię”.—Ostatnistych

jestprawdopodobnieglosą.

—bohaterów!„Mężni”lub„bohaterowie”zastępówniebieskichtoaniołowie(„święci”wZa14,5).

12

NiechocknąsięiprzybędąnarodytedoDolinyJoszafat,botam

zasiądęibędęsądziłnarodyokoliczne.

13

Zapuśćciesierp,bodojrzało

żniwo;pójdźcie,deptajcie,bopełnajesttłocznia,przelewająsię
kadzie,złośćbowiemichjestwielka.

14

Tłumy,tłumywDolinie

Wyroku!BliskijestdzieńPańskiwDolinieWyroku.

4,14wDolinieWyroku.Słowotomożewhebr.oznaczaćsaniewyposażonewzęby,któresłużądomłóceniazboża(por.Iz28,27;41,15;Am1,3)—obraztenjestprzywołanysłowem

„żniwo”ww.13;wtedymożnabytłumaczyć„DolinaBrony”.Tosamosłowooznaczatakżedecyzjęrozstrzygającąjakąśkwestię.

15

Słońceiksiężycsięzaćmią,agwiazdyświatłośćswąutracą.

4,15.Słońcezmienisięwciemność,aksiężycwkrew.Ogłaszając,żew„dniuPańskim”zaćmisięnieboiwszystkieciałaniebieskie,Izajaszdajedozrozumienia,iżchwałaJahweprzyćmi

blaskwszystkichrzekomychbogów(porównajjęzykPs104,19-22,wktórymJahwesprawujewładzęnadksiężycemisłońcem).PonieważAsyriaiEgiptoddawałycześćbogusłońca(odpowiednio
SzamaszowiiAmonowi)jakoswemunaczelnemubóstwu,zaśbógksiężycaSinodgrywałdoniosłąrolęwBabilonii,prorokzwracasięprzeciwkotymbóstwomiicharoganckimwrogimnarodom.Taki
zwiastunnastaniaciemności,podobnydopojawiającegosięwinskrypcjioBalaamiezDeirAlla,ogólnieprzepowiadaczaswielkichkatastrof.

16

APanzagrzmizSyjonuizJeruzalemgłosswójtakpodniesie,

żeniebiosaiziemiazadrżą.Panjestucieczkąswegoluduiostoją
synówIzraela.

17

Ipoznacie,żeJajestemPan,Bógwasz,comieszkam

naSyjonie,górzemojejświętej;aJeruzalembędzieświęteiprzeznie
jużobcyniebędąprzechodzić.

4,17będzieświęte.Chodziojegonietykalność(por.Iz51,23;52,1;Jr31,40;Na2,1;Ab17;Za9,8;14,21).

18

Istaniesięowegodnia,żegórymoszczemociekaćbędą,a

pagórkimlekiempłynąć,iwszystkiestrumieniejudzkienapełniąsię
wodą,azdomuPańskiegowytryśnieźródło,którenawodnipotok
Szittim.

4,18potokSzittim.BJ:„PotokAkacjowy”.Wymienionywkontekścieapokaliptycznym,gdyZiemiaŚwiętajestodnowiona.Lokalizacjaniepewna.
4,18.Pagórkibędąmlekiemopływać.Paralelnezestawieniewina/moszczuimlekawydajesięwyjątkowe.Dobrzeznanezestawieniemlekaimiodujestjednymzesposobówpodkreślenia

przydatnościtegoobszarudlagospodarkipasterskiej(zob.komentarzdoWj3,7-10).Słowoużytetutajnaoznaczeniewinaodnosisiędoświeżowyciśniętegolubniedawnosfermentowanegosoku
owocowego.TekstzKsięgiAmosa9,13opisujerównieżopływanienimwzgórz,cowydajesięlogiczne,ponieważwinniceznajdowałysięzwyklenaichzboczach.

DZIEŃJAHWE.WMezopotamiicoroku(częstonawetdwarazydoroku)odbywałosięświętowstąpienianatronkrólabogów.PodczasobchodówświętaAkitubóstwodecydowałoo

przyszłościswychpoddanychorazodnawiałoładnaziemi,wprowadzonyporazpierwszydawnotemu,gdypokonanezostałysiłychaosu.Podczasświętapublicznieodczytywanofragmenty
mezopotamskiejopowieściostworzeniuEnumaEliszdotyczącepokonaniaTiamatprzezMardukaorazjegowywyższenianagłównebóstwopanteonu.Chociażstarożytnetekstynigdynieokreślają
świętaAkitumianem„DniaMarduka”,wskazaćmożnanapewnepodobieństwadobiblijnegoDniaJahwe.DzieńJahweoznaczadzień,wktórymJahwezasiądzienatronie,bypołożyćtamęchaosowii
zaprowadzićsprawiedliwośćnaziemi.Wówczasteżrozstrzygniętyzostanielosjegopoddanych:sprawiedliwizostanąwynagrodzeni,zaśnieprawicierpiećbędąkonsekwencjeswojegobuntuigrzechu.
WprzypadkuIzraelaniemadowodów,żeregularnieświętowanoDzieńJahwe,wiarawtendzieńmanifestowałasięinaczej-wformietrwającegozwiekunawiekoczekiwanianajegoprzyjście.Jakto
maczęstomiejscetam,gdziepojawiająsięzwiązkikulturyzreligią,tradycjaIzraelawydajesięnadawaćcharakterhistorycznytymelementom,którewinnychźródłachnależądosferymituirytuału.
DlaDniaJahwetypowesąrównieżelementyteofanii,związanezwyklezmotywemBoskiegowojownika,któryzwyciężasiłychaosu(zob.komentarzdo1Sm4,3-7).Teofaniomtowarzyszą„kosmiczne
efektyspecjalne”(zob.komentarzdo1Krl19,11-13).Owezjawiskakosmiczneczęstoodzwierciedlająporządekświatawywróconydogórynogami(zob.komentarzdoJr4,23-26).NiewątpliwieDzień
Jahwebędziedniemwielkiejwagi-opisanewydarzeniapodkreślająjegodoniosłość.WszystkotopomagazrozumiećwyobrażenieDniaJahwepoprzezpokazanie,wjakisposóbmyślIzraelitówiutwory
prorockiestykająsięzszerokimspektrumówczesnychwyobrażeńkulturowych.Wliteraturzeizraelskiejniepowstałanowajakość,wsposóbszczególnypołączonoizastosowanojednakznaneidee.

4,18.ZdomuPańskiegowypłynieźródło.ZwiązekświątyńBliskiegoWschoduzeźródłamijestdobrzepoświadczony.WistocieniektóreświątyniezMezopotamii,Egiptuiugaryckiego

mituoBaalumiałybyćwzniesionewmiejscuźródeł(porównanychdoprzedwiecznychwód),którychwodywypływałyczasamizfundamentówbudowli.Wtensposóbsymbolicznakosmicznagóra
(świątynia)wznosiłasięnasymbolicznychprzedwiecznychwodach(źródłach).

4,18.Dolinaakacji[BT:„strumieńSzittim”).Drzewaakacjowerosnązwyklewsuchychpustynnychrejonach.NadpotokiempłynącymdoMorzaMartwegodolinąCedronu,rozciągającą

sięnawschódodJerozolimy,nadalrosnąakacje,możliwewięc,żewłaśnieoniątutajchodzi.

19

Egiptbędziewydanynaspustoszenie,aEdomzamienisięw

strasznąpustynięzpowodunieprawościuczynionychwzględem
synówjudzkich,gdyżkrewniewinnąprzelewaliwichziemi.

4,19.EgiptiEdomjakoprześladowcy.ObydwanarodybyłyodwiecznymwrogiemIzraelawczasachstarożytnychiokresiewygnania.Edomstałsięasyryjskimpaństwemwasalnymza

panowaniaTiglat-PileseraIIIipozostałpodpanowaniemAsyriiażdośmierciAsurbanipalastolatpóźniej.Możliwe,żeEdomicidobrowolniepoddalisiępodwładzęNabuchodonozoraw605przedChr.
ChociażpewniuchodźcyzJudymogliznaleźćschronieniewEdomie,EdomicibiernieprzyglądalisięniszczeniuJerozolimy(zob.Ps137,7iAb11).Obydwakrajepojawiająsięwmowach
osądzającychzKsięgiJeremiaszaiKsięgiEzechiela.

20

Lecz[ziemia]Judynawiekibędziezamieszkana,aJeruzalemz

pokolenianapokolenie.

21

Bo[czyż]pozwolę,bykrewichpozostała

bezpomsty?Niepozostawiębezpomsty.APanzamieszkana
Syjonie.

4,21Pierwszystychwedługgrec.iprzekładusyr.Teksthebr.:„Pozostawięichkrewbezkary,niepozostawiłembezkary”.—Tenstychmusibyćglosąnakońcuw.19.

TableofContents

WstępdoKsięgiJoela.3
Jl1.5
Lamentnadstraszliwąplagąszarańczy.6
Wezwaniedopokutyimodlitwy.8
Jl2.10
Drugafalaszarańczy.10
Warunkiemprzebaczenia–pokuta.12
Ponownewezwaniedopokuty.13
OdpowiedziąPana-ustanieplagiszarańczy.14
Wezwaniedoradości15
Zapowiedźnowegoprzymierza.16
Jl3.17
Czasyostateczne:Sądizbawienie.17
ZnakinastaniadniaPańskiego.18
Jl4.19
NarodyprzedsądemPańskim..19