1

MONIKA

KONFLIKTY WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA -

NACJONALIZM I TERRORYZM

Wykłady

2

Nacjonalizm
Pojęcie nacjonalizmu (natio = plemię, lud, naród) jest wieloznaczne i nieostre: zazwyczaj oznacza albo
określoną postawę społeczno – polityczną, albo ideologie, dla których naród stanowi wartość naczelną,
traktowaną w sposób zabsolutyzowany.
W powszechnym znaczeniu tego terminu w języku polskim, nacjonalizm posiada wyraźne zabarwienie
pejoratywne, ponieważ w praktyce oznacza zjawisko związane z nietolerancją, uciskiem, pogromami,
konfliktami zbrojnymi i wojnami.

Postawa nacjonalistyczna w swej pierwotnej postaci wyraża się w przecenianiu zalet i zasług oraz
minimalizowaniu lub niedostrzeganiu wad grupy etnicznej, do której się należy, przy równoczesnym
niedostrzeganiu lub pomniejszaniu zalet i zasług oraz nazbyt krytycznym ocenianiu wad innych
analogicznych grup.

Szowinizm
Skrajny pogląd opierający się na bezkrytycznym uwielbieniu własnego narodu przy równoczesnym
pogardliwym i nienawistnym stosunku do innych grup narodowościowych, co może skutkować przyznaniem
własnemu narodowi prawa do podboju i panowania nad innymi narodami oraz do ich wynarodowienia i
dławienia ich kultury.

Ksenofobia
Źródłosłów wywodzi się z języka greckiego a termin wyrażał obawę i strach. Dzisiaj postawa ksenofobiczna
to niechęć, wrogość i agresywność, wynikająca z poczucia obcości polegającej zarówno na odmienności
‘’pierwotnej’’ (np. rasowej), jak i ‘’wtórnej’’, wynikłej z odmiennych właściwości kulturowych (język, sposób
bycia, wierzenia itp.).

Rasizm
Bazuje na pseudonaukowym założeniu, że ludzie różnią się nie tylko cechami somatycznymi ale i
psychicznymi, zaś ludzkość dzieli się na rasy ‘’lepsze’’ i ‘’gorsze’’, ‘’wyższe’’ i ‘’niższe’’. Jest rzeczą bezsporną,
że rasy istnieją, lecz rasizm nie polega na tym, że nie dostrzega się tych różnic, ale na tym, że przypisuje się
rasom pewne wartości (lepsze, gorsze), a także na tym, że uważa się je za jedyny (najważniejszy) czynnik
kulturotwórczy. Konsekwencją rasizmu jest przekonanie, że mieszanie się ras jest szkodliwe i prowadzi do
degeneracji ludzkości, upadku kultur i cywilizacji, czemu zapobiec może troska o czystość rasy i ścisła
segregacja radowa.

Antysemityzm
Doktryna wrogości i nienawiści do narodu żydowskiego, bazująca obecnie głównie na przesłankach o
charakterze politycznym, ekonomicznym i kulturowym. Wrogość do Żydów jako wyznawców religii
mojżeszowej nosi miano antyjudaizmu.

Polak-katolik
Powstały w XVII wieku, a ukształtowany w okresie rozbiorów stereotyp Polaka (Dmowski). Idea ścisłego
powiązania polskiej kultury i tożsamości z religią katolicką miała wówczas charakter nie tylko religijny, ale
także polityczny, albowiem państwa wrogie wówczas Rzeczypospolitej, m.in. Szwecja i Rosja,
reprezentowały inne wyznania.

W czasach rozbiorów w większości katolickim społeczeństwie polskim w wyniku oporu przeciw
tradycyjnemu rosyjskiemu prawosławiu i pruskiemu protestantyzmowi ukształtował

się

stereotyp

3

przynależności narodowej uzależnionej od wiary katolickiej. Wyznawanie wiary katolickiej uznawane było za
cechę polskiego charakteru narodowego.

W dwudziestoleciu międzywojennym stereotyp Polaka-katolika sprzyjał łączeniu katolicyzmu

z

nacjonalizmem. W PRL nabrał on charakteru antykomunistycznego.

Terror
Przez terror rozumieć będziemy metodę oddziaływania przemocą, zbrodnią i strachem, stosowaną przez
silniejszych (państwo) wobec słabszych (obywatele). Terrorem będą więc okrucieństwa wojska, policji,
tajnych agentów itp. wobec obywateli własnego lub napadniętego państwa.

Terroryzm
Terroryzmem nazwiemy okrutną formę buntu i próby zastraszania silniejszych (państwo i jego
funkcjonariusze oraz całe społeczeństwo) przez słabszych (grupa terrorystów). Taktyka działania polegać
może na zaatakowaniu niewinnych jednostek co ma wywołać powszechny strach oraz wymusić polityczne
ustępstwa ze strony rządzących. Porwania samolotów, branie zakładników, podkładanie bomb w miejscach
publicznych, stosowanie gróźb i szantażu to typowy oręż terrorysty.

Cechy charakterystyczne terroryzmu:



gloryfikacja siły



okrucieństwo i brak skrupułów moralnych



wzbudzenie silnego i powszechnego poczucia zagrożenia



uzyskanie rozgłosu i zaistnienie w mass mediach



polityczny szantaż i wymuszenie określonych zmian politycznych



akty przemocy i zbrodni mogą mieć na celu przygotowanie sytuacji rewolucyjnej

Przyczyny konfliktów:



spory terytorialne



układ sił zbrojnych



przyczyny społeczno – gospodarcze



względy kulturowe i religijne



przyczyny natury historycznej

Żydokomuna
Pojęcie to pojawiło się na przełomie drugiego i trzeciego dziesięciolecia XX wieku, w związku z
przypisywanemu Żydom kierowaniem ruchem komunistycznym – tak w Rosji Radzieckiej, czyli
późniejszym ZSRR – jak i w Polsce. To antysemicki stereotyp przypisujący Żydom główną rolę w
stworzeniu komunizmu, który miał otworzyć im drogę do zdobycia władzy nad całym światem. Oskarżenie
to zdobyło popularność wśród przeciwników leninizmu w czasie wojny domowej w Rosji. W latach
dwudziestych termin zdobył popularność na świecie i stał się jednym z ważniejszych elementów ideologii i
propagandy nazistowskiej.
W Polsce używany też jako nazwa grupy lub organizacji lewicowej o prawdziwej lub rzekomej przewadze
Żydów we władzach. Przypisywana Komunistycznej Partii Polski, a następnie Urzędowi Bezpieczeństwa.

4

Przyczyny wojny domowej w byłej Jugosławii

Po II wojnie światowej Jugosławia była państwem federacyjnym obejmującym 6 republik (Serbia,
Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Macedonia, Słowenia, Czarnogóra) i 2 prowincje autonomiczne w ramach
Serbii (Wojwodina i Kosowo). Przyjęty model ustrojowy zakładał szeroką samorządność w ramach ustroju
socjalistycznego i federalizm. Zwieńczeniem tych tendencji była konstytucja Jugosławii z 1974 roku nadająca
republikom bardzo szeroką autonomię, włącznie z teoretycznym prawem wystąpienia z federacji.

Federacyjny ustrój Jugosławii nie zapobiegł powstawaniu tendencji odśrodkowych. W największej skali
występowały one w Chorwacji, która w okresie II wojny światowej miała epizod własnej państwowości jako
marionetkowego reżimu kolaborującego z III Rzeszą. Wyraźne tendencje separatystyczne były też wśród
Albańczyków z Kosowa, gdzie nawoływano zarówno do utworzenia "Wielkiej Albanii" (przez połączenie z
sąsiednią, niepodległą Albanią) jak i do islamskiego radykalizmu.

Do 1980 roku jedność Jugosławii utrzymywała się w dużej mierze dzięki niekwestionowanemu autorytetowi
prezydenta - marszałka Josipa Broz Tito - przywódcy partyzantów z okresu II wojny światowej. Po jego
śmierci (4 maja 1980) napięcia etniczne i polityczne wystąpiły z nową siłą. Dodatkowo pogłębiał je
narastający kryzys gospodarczy, w wyniku którego inflacja sięgnęła w w 1989 roku aż 2000%.

Rozpad Jugosławii

Jesienią 1989 roku w Słowenii i Chorwacji powstały pierwsze niekomunistyczne partie polityczne, a rok
później wygrały one w lokalnych wyborach. 2 lipca 1990 roku rząd Słowenii ogłosił suwerenność,
potwierdzoną 23 grudnia w referendum. W dniach 20-21 lutego 1991 roku Chorwacja i Słowenia
wprowadziły w swych konstytucjach poprawki umożliwiające secesję. 19 maja 1991 roku w Chorwacji
odbyło się referendum w którym 94% głosujących opowiedziało się za niepodległością. Na terenie obu
republik, a zwłaszcza Chorwacji, narastały napięcia etniczne, dochodziło do rozlewu krwi, nakręcającego
spiralę nienawiści.

Kwestią wywołującą głębokie spory była interpretacja zawartego w konstytucji federalnej prawa do secesji.
Secesjoniści uważali, z federacji występować mogą poszczególne republiki w całości, natomiast Serbowie
(którzy stanowili znaczną część ludności każdej z republik) twierdzili, że prawo to przysługuje
poszczególnym nacjom. Zgodnie z tą interpretacją np. Chorwaci mieli prawo wystąpić z federacji
jugosłowiańskiej, ale z kolei terytoria zamieszkane przez mniejszość serbską miały prawo do secesji z
państwa chorwackiego. Spór ten był podstawową przyczyną krwawych walk, które toczyły się w latach
1991-1995.

Syjonizm (od nazwy wzgórza Syjon w Jerozolimie, na którym stała Świątynia Jerozolimska) – ruch polityczny
i społeczny, dążący do odtworzenia żydowskiej siedziby narodowej na terenach starożytnego Izraela,
będących w okresie międzywojennym mandatem Wielkiej Brytanii (Brytyjski Mandat Palestyny). Syjonizm
doprowadził do powstania państwa Izrael w 1948 r. Współcześnie jego celem jest także utrzymanie jedności
narodu żydowskiego żyjącego w rozproszeniu i jego więzi z Izraelem. Ruch zapoczątkowany pod koniec XIX
wieku miał wiele nurtów i postaci, powszechnie utożsamiany z syjonizmem politycznym, interpretowanym
w różny sposób: jako patriotyzm żydowski, jako ruch narodowowyzwoleńczy i państwowotwórczy, jako
kierunek kulturalny i społeczny, wreszcie jako ruch religijny. Poza syjonizmem politycznym mówiono o
syjonizmie duchowym, którego celem była nowa tożsamość żydowska (Ahad ha-Am), odrodzenie języka
hebrajskiego (Eliezer ben-Yehuda) i powstanie literatury i kultury w tym języku.

5

Syjonizm od początku był przedmiotem krytyki zarówno ze strony niektórych ruchów żydowskich, jak i
nieżydowskich. Zasadniczy konflikt, nierozstrzygnięty do dziś, trwa między syjonizmem a palestyńskim
ruchem narodowym, nacjonalizmem arabskim oraz fundamentalizmem islamskim.

Kryzys Sueski to międzynarodowy konflikt, który rozegrał się na Bliskim Wschodzie wokół Kanału Sueskiego.

Kanał został zbudowany w latach 1859-1869 z państwowych funduszy Francji i Egiptu, pod kierunkiem F.M.

de Lessepsa. Zbudowano go na Przesmyku Sueskim między deltą Nilu i wyżyną półwyspu Synaj, łącząc w ten

sposób Morze

Śródziemne z Morzem

Czerwonym.

W

1875

roku

egipskie długi

zagraniczne zmusiły chedywa Isma’ila do sprzedania egipskich akcji Brytyjczykom, co zapewniło im

decydujący głos w sprawach Kanału. Brytyjczycy przejmując nad nim całkowitą kontrolę, w 1882 utworzyli

w strefie Kanału swoje posterunki i bazy wojskowe.

W 1888 w Konstantynopolu (obecnie Stambuł) podpisano międzynarodową Konwencję o wolności żeglugi

na Kanale Sueskim. Zawarta umowa ogłaszała Kanał neutralną strefą pozostającą pod brytyjską kontrolą.

Po proklamowaniu niepodległości Egiptu w 1922, status Kanału nie uległ zmianie, a egipsko-brytyjska

umowa z 1936 roku gwarantowała Wielkiej Brytanii prawo do utrzymywania baz wojskowych w jego strefie.

Było to niezwykle ważne dla Brytyjczyków, gdyż Kanał miał ogromne znaczenie strategiczne – była to

najdogodniejsza droga morska między Wielką Brytanią a Indiami i złożami ropy naftowej na Bliskim

Wschodzie. Brytyjczycy zdołali utrzymywać kontrolę nad Kanałem przez całą II wojnę światową, czerpiąc

przy okazji spore dochody z żeglugi po Kanale.

Wojna Jom Kippur – wojna Izraela z koalicją Egiptu i Syrii w 1973 roku (znana także jako wojna
październikowa lub wojna ramadanowa) trwająca od 6 do 26 października. Wojna rozpoczęła się w dniu
żydowskiego święta Jom Kippur, od zaskakującego uderzenia połączonych sił Egiptu i Syrii. Najechały one
półwysep Synaj i Wzgórza Golan, które pozostawały pod kontrolą Izraela od czasu wojny sześciodniowej w
1967 roku.

Egipcjanie i Syryjczycy posuwali się naprzód przez pierwsze 2-3 dni, później jednak szala przechyliła się na
korzyść Izraela. Syryjczycy zostali wyparci z całego terytorium Wzgórz Golan. Na Synaju Izraelczycy uderzyli
w przerwę pomiędzy dwiema armiami, które przekroczyły Kanał Sueski (dawną linię przerwania ognia). W
wyniku tego egipska Trzecia Armia została odcięta. Manewr ten zmusił Egipt do przyjęcia
warunków zawieszenia broni.

Wojna grecko-turecka – działania wojenne w latach 1919–1922 w zachodniej Azji Mniejszej wywołane
przez zbrojną agresję Grecji na terytorium Turcji, zakończone ostatecznie traktatem w Lozannie.

Impulsem do podjęcia agresji przez Grecję była klęska Imperium osmańskiego w wyniku I wojny światowej.
Rząd w Atenach widział możliwość zaanektowania obszarów Turcji zamieszkiwanych częściowo przez
ludność grecką i konsekwentną realizację Megali Idea – planu budowy Wielkiej Grecji. Plany ekspansji do
Azji Mniejszej w początkowej fazie były popierane przez zwycięskie mocarstwa. Szczególną rolę w
skłonieniu Grecji do interwencji, a zwłaszcza w jej kontynuacji w zakresie wykraczającym poza
międzynarodowy mandat, odegrała Wielka Brytania.

Rozpoczęta

w

maju

1919

roku

inwazja

grecka

na

wybrzeża Jonii oraz

zajęcie Smyrny

(Izmiru) zapoczątkowały wojnę.

6

IRA (Irlandzka Armia Republikańska, czyli Irlandzcy Ochotnicy)

Lokalizacja/Narodowość: Irlandia
Cel: Organizacja walcząca początkowo o niepodległość Irlandii, a od 1921 roku o przyłączenie Irlandii
Północnej do Republiki Irlandii.
Geneza:
IRA to zbrojne ramię Sinn Feinn (My sami) – irlandzkiej organizacji a z czasem partii politycznej.
• Sinn Feinn powstała prawdopodobnie około roku 1898 będąc na początku nazwą wspólną bloku
irlandzkich organizacji politycznych.
• Partia o tej nazwie została formalnie zarejestrowana w roku 1917.
• Od początku funkcjonowała w oparciu o idee lewicowe, republikańske i separatystyczne.
• Aktualnie jest największą partią nacjonalistyczną z około 25 % poparciem społeczeństwa.
Sama Irlandzka Armia Republikańska powstała po nieudanym powstaniu wielkanocnym w 1916 roku w
wyniku przekształcenia z paramilitarnej organizacji założonej przez irlandzkich nacjonalistów w 1913 roku -
Irlandzkich Ochotników. Mało znanym faktem jest, że Irlandczycy organizując powstanie przeciwko
Brytyjczykom zwrócili się o pomoc do Niemiec, które wesprzeć miały ich ochotnikami i uzbrojeniem. Pomoc
jednak nie dotarła, zaś powstanie upadło.
Twórcą IRA był Michael Collins, który stworzył oddziały partyzanckie do walki z silniejszymi i lepiej
uzbrojonymi wojskami brytyjskimi, wynikiem czego w 1919 roku 15 tysięczna armia republikańska zaczęła
walkę przeciwko 50 tysiącom brytyjskich żołnierzy. Wojna trwała dwa lata i zakończyła się podpisaniem w
lipcu 1921 roku Traktatu, na mocy którego 26 południowych hrabstw Irlandii stało się brytyjskim dominium.
Los pozostałych 6 hrabstw północnych został jednak rozwiązany wiele lat później. Nie było to spełnienie
oczekiwań większości walczących, którzy rozpoczynali walkę licząc na pełną niepodległość. Fakt ten
doprowadził do rozłamu. Przeciwnicy Traktatu, określani jako IRA antytraktatowa, postanowili walczyć o
pełną niepodległość 32 irlandzkich hrabstw. Rozłam doprowadził do bratobójczej wojny domowej, która
trwała do 1923 roku. Skutkiem działań była śmierć jednego z sygnatariuszy Traktatu i twórcy IRA Michaela
Collinsa, zabitego przez jego przeciwników z IRA. Zakończona niepowodzeniem wojna traktatowa
doprowadziła w ostateczności do przejścia IRA do podziemia i rozpoczęcia walki terrorystycznej. Po kilku
zamachach organizacja przeszła w fazę pewnego uśpienia, które zakończyło się w roku 1969. Powodem były
protestanckie bojówki, które rozpoczęły działalność antykatolicką w Irlandii Północnej. Na kongresie
zorganizowanym przez IRA w roku 1969 doszło do rozłamu. Radykalna grupa stwierdziła, że IRA nie działa
wystarczająco w aspekcie ochrony ludności katolickiej.

Organizacja rozpadła się na dwa ugrupowania:



Radykalne - IRA Tymczasowa (PIRA)



Ugodowe - IRA Oficjalna

Za późniejszą falę zamachów odpowiada PIRA, która po kongresie rozpoczęła przygotowania do kolejnej
wojny partyzanckiej, która rozpoczęła się w 1971 roku i trwała kolejne 20 lat. Po fali rozmów w latach 90-
tych PIRA w roku 1997 ogłosiła zawieszenie broni, potwierdzone w roku 1998 Porozumieniem
Wielkopiątkowym.

Wśród postanowień znalazły się poniższe.

• Irlandia Północna pozostała częścią Wielkiej Brytanii, ale w przyszłości społeczeństwo większością
głosów miało prawo zdecydować o zjednoczeniu wyspy. (zakładano przeprowadzenie referendum)
• Ugrupowania polityczne zobowiązały się do korzystania wyłącznie z pokojowych i demokratycznych
sposobów działania.
• W ciągu dwóch lat organizacje paramilitarne miały się rozbroić.

7

• W ciągu dwóch lat mieli być wypuszczeni więźniowie związani z ugrupowaniami paramilitarnymi
przestrzegającymi zawieszenia broni.
• Miało być wprowadzone nowe prawo w Irlandii Północnej w zakresie praw człowieka i
równouprawnienia obywateli.
• Republika Irlandii zobowiązała się do zmiany zapisów w swojej konstytucji dotyczących roszczeń
terytorialnych wobec Irlandii Północnej, a Wielka Brytania zobowiązała się uchylić ustawę o
administrowaniu Irlandią

Porozumienie miało zakończyć konflikt irlandzki. Tak się jednak nie stało. W szeregach IRA po raz kolejny
pojawili się radykałowie, którzy utworzyli w wyniku rozłamu kolejną strukturę – tzw. Prawdziwą IRA, która
przejęła na siebie prowadzenie dalszej działalności terrorystycznej, na szczęście w stopniu bardzo
marginalnym.
Pozostała część organizacji zastosowała się do założeń traktatowych, choć pełne rozbrojenie nastąpiło
dopiero po zamachach na WTC w 2001 roku, kiedy rozpoczęła się międzynarodowa wojna z terroryzmem.
28 lipca 2005 roku IRA oficjalnie ogłosiła koniec walki zbrojnej. W ramach współpracy, rząd w Londynie
ogłosił plan normalizacji dla Irlandii Północnej, zakładający zmniejszenie liczby brytyjskich żołnierzy w tej
prowincji oraz przestrzeganie założeń Porozumienia.8 maja 2007 roku stał się dniem przełomu. W ramach
wcześniejszych ustaleń został w Irlandii przywrócony katolicko – protestancki samorząd. Stało się to
podstawą zapowiedzi możliwego zjednoczenia Irlandii.

Najważniejsze zamachy:
• rok 1937 nieudany zamach w Belfaście na króla Jerzego VI.
• rok 1939 seria zamachów bombowych w Wielkiej Brytanii.
• luty 1971 roku z rąk IRA zginął pierwszy brytyjski żołnierz
• lipiec 1972 - ”krwawy piątek” – w przeciągu jednego dnia 22 bomby eksplodowały w Belfaście, zabijając 9
osób
• sierpień 1979 – dwa zamachy bombowe jednego dnia – zginęli: lord Mountbatten, ostatni wicekról Indii w
pierwszym oraz 18 brytyjskich żołnierzy w drugim
• październik 1984 – eksplozja bomby na konferencji brytyjskiej Partii Konserwatywnej – 5 zabitych,
premier Margharet Thatcher ledwo uszła z życiem
• 1991 – moździerzowy ostrzał siedziby premiera przy Downing Street
• 15 sierpnia 1998 – zamach bombowy w Omagh – na miejscu zginęło 31 osób (w tym dwoje
nienarodzonych bliźniąt), a około 220 zostało rannych.

ETA – Kraj Basków i Wolność

Lokalizacja/Narodowość: Hiszpania
Cel: walka o niezależność Kraju Basków
Geneza:
ETA została założona przez radykalnych działaczy Baskijskiej Partii Nacjonalistycznej (PNV) w 1959 roku.
Już od samego początku w ETA wykrystalizowały się dwa nurty:
- umiarkowany, dążący do uzyskania przez Kraj Basków autonomii i
- radykalny, zdecydowany na walkę o niepodległość.

Pierwsza osoba zabita przez ETA zginęła w roku 1968 był to policjant, który próbował zatrzymać samochód,
którym jechał przywódca organizacji. ETA miała na koncie wcześniej próby zamachów, które obyły się
jednak bez ofiar. Rok 1968 zapoczątkował wojnę pomiędzy organizacją a władzami Hiszpanii, która
przyczyniła się do fali sympatii w stosunku do ETA. Basków traktowano jako ofiary systemu rządów gen.
Franco. 20 grudnia 1973 roku ETA przeprowadziła swój najbardziej spektakularny atak. W zamachu

8

bombowym zginął premier Hiszpanii i jednocześnie najbliższy współpracownik gen. Franco admirał Luis
Carrero Blanco.
Wkrótce po tym wydarzeniu ETA podzieliła się na dwie organizacje.
- umiarkowana ETA “polityczno-wojskowa”, która bardzo szybko zakończyła działalność terrorystyczną i
przeszłą do działalności politycznej
-

radykalna

ETA

“wojskowa”

(ETA-M)

–

nastawiona

na

kontynuowanie

walki

W odpowiedzi na zamach na Blanco, w stosunku do ETA przeprowadzono falę represji, która zakończyła się
nagle w roku 1975 wraz ze śmiercią gen. Franco. Władzę w państwie objął książę Jan Karol. W wyniku
demokratyzacji rządów w Hiszpanii w marcu 1980 roku Kraj Basków odzyskał autonomię.
ETA “polityczno-wojskowa” osiągnęła swój cel zamierzony i zaprzestała stosowania jakichkolwiek form
terroru w stosunku do obywateli i władz Hiszpanii.
Radykalna ETA “wojskowa” postanowiła jednak kontynuować walkę o niepodległość, utrudniając tym
samym stabilizację w kraju. Po kolejnych latach terroru w roku 1995 ETA złożyła wstępną propozycję
pokojową – zaprzestanie zamachów za prawo do samostanowienia narodu baskijskiego. Władze Hiszpanii
odrzuciły jednak propozycję, uznając ten warunek za niemożliwy do spełnienia. Po zawieszeniu broni w
latach 1998-1999 ETA ponownie rozpoczęła działalność terrorystyczną, która trwa do dnia dzisiejszego,
pomimo wznawianych co jakiś czas rozmów pokojowych (ostatnie w roku 2006 zerwane przez ETA).

Najważniejsze zamachy:
• 20 grudnia 1973 roku w zamachu bombowym zginął premier Hiszpanii i najbliższy współpracownik Franco
admirał Luis Carrero Blanco.
• 26 czerwca 1979 r. przeprowadzono podjęto próbę wysadzenia wieży sanktuarium maryjnego
Torreciudad, którym opiekuje się Prałatura Opus Dei
• W roku 1987 w garażu centrum handlowego Hipercor w Barcelonie eksplodowała bomba zabijając 22
osoby. W tym samym roku bomba eksplodowała na osiedlu w Saragossie zamieszkanym przez rodziny
hiszpańskich policjantów - zginęło 11 osób, w tym pięcioro dzieci.
• 1995 – próba zamachu na króla Juana Carlosa i lidera Partii Ludowej Jose Marię Aznara.
• 2002 - podczas szczytu UE w Sewilli eksplodowało 5 bomb - na szczęście bez ofiar śmiertelnych.
• 30 grudnia 2006 zamach na lotnisku w Madrycie, w którym zginęły dwie osoby, a ponad 20 zostało
rannych.
• 7 marca 2008 - zamach na socjalistycznego polityka Isaiasa Carrasco. Carrasco zginął w ostatnim dniu
kampanii przed niedzielnymi wyborami parlamentarnymi, gdy wychodził z córką ze swego domu w
baskijskim

miasteczku

Arrasate,

od

trzech

strzałów

oddanych

w

tył

głowy.

• 30 października 2008 - zamach terrorystyczny przy użyciu samochodu pułapki na terenie kampusu
studenckiego Uniwersytetu Nawarry w Pampelunie (nad którym opiekę duchową sprawuje Opus Dei). 17
osób zostało rannych.


Czerwone Brygady (Brigate Rosse)

Lokalizacja/Narodowość: Włochy
Cel: Głównym celem Czerwonych Brygad było rozbicie państwa włoskiego oraz stworzenie podstaw do
rewolucji proletariatu.
Geneza:
• Organizacja została założona w Mediolanie, w październiku 1970 przez R.Curcio i M.Cagol.
• Powstanie Czerwonych Brygad związane było w młodzieżowym ruchem końca lat 60. XX w., inspirowanym

9

radykalnym marksizmem chińskiej rewolucji kulturalnej oraz działaniami oddziałów partyzanckich w
Ameryce Łacińskiej i Azji.
• Zalążkiem ruchu stała się działalność grupy studentów uniwersyteckich propagującej myśl K. Marksa, Mao
Zedonga, Che Guevary.
• Symbolem Czerwonych Brygad była pięcioramienna gwiazda i karabin maszynowy
• Organizacja podjęła walkę z represyjnym państwem oraz instytucjami będącymi symbolami nierówności
społecznej
• 1971–1972 ataki były wymierzone w policję służby więzienne, wojsko i sfery finansowo-przemysłowe. Od
1974 zmieniono taktykę i przeprowadzono tzw. "atak w serce państwa" (były to zamachy skierowane m.in.
przeciw sędziom, prokuratorom i politykom).
• Wiosną 1978 roku członkowie organizacji zamordowali Aldo Moro – byłego premiera Włoch i kandydata
na prezydenta
zamach ten doprowadził do zmasowanego ataku władz przeciwko Czerwonym Brygadom, jak również
szerokiej fali niechęci ze strony społeczeństwa. Aldo moro był szanowanym i cenionym politykiem Włoch.
• Organizacja została praktycznie rozbita w latach ’80
• Do 1980 terroryści tej organizacji zamordowali 55 osób.
• Aktualnie organizacja ta praktycznie nie istnieje.

Najważniejsze zamachy Czerwonych Brygad

• 1978 - Czerwone Brygady zamordowały byłego premiera Włoch – Aldo Moro.
• 1981 - porwanie amerykańskiego generała Jamesa Doziera, który został uwolniony przez włoską policję
wspólnie z amerykańską jednostką Delta Force.

Frakcja Czerwonej Armii, Rote Armee Fraktion, w skrócie RAF

• Nazwa organizacji nawiązywała do Japońskiej Czerwonej Armii - innej lewicowej grupy terrorystycznej.
'Frakcja' miała wskazywać na łączność między wszystkimi tego typu lewicowymi organizacjami na świecie.
Lokalizacja/Narodowość: Niemcy (RFN)
Cel:
• radykalna lewicowa organizacja terrorystyczna, ideologicznie związana z marksizmem, anarchizmem i
Nową Lewicą
• walka z represyjnym państwem

Geneza:
Pierwszą zbrojną akcją organizacji było uwolnienie z więzienia Andreasa Baadera 14 maja 1970 przez grupę
kierowaną przez Ulrike Meinhof.
• Po tym organizację nazywano początkowo "grupą Baader-Meinhof".

Po szkoleniu w Palestynie grupa rozpoczęła działalność zbrojną, wtedy też pojawiła się nazwa RAF i manifest
programowy organizacji nawiązujący do założeń lewicowych. Na skutek działań policji, przywódcy grupy w
tym również Baader i Meinhof, zostali aresztowani w czerwcu 1972, co zakończyło pierwszy etap
działalności RAF.
• Ich proces rozpoczął się w Stammheim 21 maja 1975, zakończył 28 kwietnia 1977 skazaniem trzech
pozostających przy życiu liderów za morderstwa i inne zarzuty.
• Ulrike Meinhof popełniła samobójstwo w celi w 1976 (motywy samobójstwa nie są do końca jasne).
• Andreas Baader popełnił samobójstwo rok później w 1977 roku – informacja o samobójstwie jest dość
specyficzna,

gdyż

jego

ciało

znaleziono

w

celi

z

raną

postrzałową

Offensive

77 .

10

Po aresztowaniu liderów i rozpoczęciu ich procesu podjęło działalność terrorystyczną tzw. drugie pokolenie
RAF,

którego

postulaty

skupiły

się

głównie

wokół

uwolnienia

uwięzionych

członków.

• Działania RAF w 1977 doprowadziły do poważnego kryzysu państwowego, nazywanego czasami
"niemiecką jesienią".
• w ramach tzw. Offensive 77 członkowie RAF porywali i mordowali przedstawicieli niemieckiego biznesu.
Porwany wówczas został, a następnie zgładzony przemysłowiec Hanns-Martin Schleyer a także prezes
Dresdner Bank Jürgen Ponto. Zamachowcy zostali schwytani w latach 80 i skazani na wieloletnie więzienia.

Pojawiło się tzw. trzecie pokolenie RAF.



Po zjednoczeniu Niemiec władze ogłosiły rozbicie grupy, lecz dochodziło nadal do sporadycznych ataków.



20 kwietnia 1998 RAF oficjalnie ogłosiła samorozwiązanie.

Najważniejsze zamachy:
• 1970 - trzy napady na banki rabunek dużej kwoty pieniędzy, która miła finansować dalszą działalność
terrorystyczną
• 1972 - zamach bombowy na kwaterę główną Armii Amerykańskiej w RFN
• 1974 - zamach bombowy na budynek Federalnego Związku Przemysłu Niemieckiego
• 24 kwietnia 1975 - zajęcie przez członków RAF ambasady RFN w Sztokholmie – żadali uwolnienia 26
przebywających w więzieniach członków ugrupowania. W odpowiedzi na odmowę dwóch dyplomatów
zostaje zabitych, a budynek wysadzony w powietrze. Dwóch zamachowców zostaje zabitych, a czterech
złapanych i przekazanych władzom RFN.
• 1977 - zastrzelenie prokuratora generalnego Siegfrieda Bubacka nieopodal budynku Federalnego
Trybunału Konstytucyjnego w Karlsruhe,
• 1 lutego 1985 - zabójstwo Ernesta Zimmermana, szefa koncernu zbrojeniowego MTU w Gauting.
• 1985 - zabójstwo amerykańskiego żołnierza, którego dokumenty umożliwiły członkom RAF wejście do
bazy Rhein-Main Air Base, w której zamordowane zostały kolejne dwie osoby. Terroryści podłożyli także
bombę, której wybuch zabił następne dwie osoby i ranił kilkanaście.
• 30 listopada 1989 - zamach bombowy i zabójstwo Alfreda Herrhausena, prezesa Deutsche Banku.
Świetlisty Szlak – Sendero Luminoso

Kurdyjski problem, konflikt polityczny związany z kwestią samostanowienia narodu Kurdyjskiego. Kurdowie
posługują się odrębnym językiem i mają bogatą kulturę, też literacką sięgającą XI w. Szacunkowe dane
wskazują, że naród ten liczy ok. 22,6 mln ludzi mieszkających w Turcji, Iranie, Iraku, Syrii, Armenii,
Azerbejdżanie, Gruzji oraz na emigracji RFN, Francji, Szwecji.

Kurdystan stanowił przedmiot odwiecznej rywalizacji turecko-perskiej. Na Konferencji Pokojowej w Paryżu
w 1919 delegacja Kurdów domagała się przyznania im niepodległości. Traktat w Sevres z 1920 przewidywał
niepodległość Kurdów tureckich i z wilajetu Mosulu. Jednak na konferencji w Lozannie 1923 pominięto ten
problem, bowiem rejonami północnymi obecnego Iraku zainteresowała się Anglia ze względu na znajdujące
się tam bogate źródła naftowe. Liga Narodów w 1925 przyłączyła Mosul do mandatu brytyjskiego w Iraku.
1943 wobec niespełnienia przyrzeczeń rządu irackiego wybuchła rewolta pod wodzą Mulla Mustafy al-
Barzaniego. Powstanie zostało stłumione przez wojska angielskie, ale rząd rozpoczął negocjacje z
reprezentacją Kurdów. W ich wyniku społeczność otrzymała ograniczoną autonomię. 1946 w irańskim
Azerbejdżanie w Mahabad powstała Republika Kurdyjska, która trwała jednak tylko kilka miesięcy.

Brak niepodległości stał się zarzewiem trwającego do dziś konfliktu. W najostrzejszej formie kurdyjski
problem wyraża się w Iraku, Turcji oraz Iranie, gdzie miały miejsce kilkakrotne nieudane próby utworzenia
republiki

lub

uzyskania

autonomii,

co

zaowocowało

powstaniami

i

rebeliami.

W latach 90. akcje powstańcze i terrorystyczne ataki przybrały na sile, na co wpłynęła też wojna w Zatoce

11

Perskiej i wykorzystywanie kurdyjskiego problemu w sporach między Irakiem i Iranem. Tureckie pacyfikacje
Kurdów budzą protesty międzynarodowe i są jednym z zarzutów stawianych Turcji w jej dążeniach do
członkostwa w Unii Europejskiej, jednak sytuację komplikuje to, że Turcja jest członkiem NATO.

Również Irak prowadził brutalne akcje zbrojne przeciw ludności kurdyjskiej, łącznie z zastosowaniem broni
chemicznej w 1985. W 1974 pojawiła się próba nadania Kurdom autonomii. Do idei tej powrócono po
zwycięstwie koalicji antyirackiej w wojnie w Zatoce Perskiej, w 1992 odbyły się tam pierwsze wybory
parlamentarne i utworzono rząd. Jednak w 1996 w konflikt wewnętrzny między Kurdyjską Partią
Demokratyczną i Patriotyczną Unią Kurdystanu, wkroczyła armia iracka, co zaowocowało interwencją
amerykańską – wojna wybuchła na nowo i kolejne fale uchodźców opuściły Kurdystan.

KRAJ /

MISJA POKOJOWA

ONZ

CHARAKTERYSTYKA

BURUNDI

(ONUB)

Konflikt w Burundi rozpoczął się w 1993 roku po zamordowaniu pierwszego
legalnie wybranego prezydenta Melchiora Ndadaye należącego do plemienia
Hutu. Konflikt dotyczy podziału władzy pomiędzy dwa żyjące w Burundi plemiona
Hutu i Tutsi. W jego wyniku przymusowo emigrowało ponad 750 tys.
Burundyjczyków. Ważnym krokiem na drodze do rozwiązania konfliktu było
podpisanie 28 sierpnia 2000 roku porozumienia pokojowego w Arusha.

ETIOPIA / ERYTREA

(UNMEE)

Konflikt między Etiopią a Erytreą rozpoczął się w 1998 roku i dotyczył przebiegu
granicy między tymi dwoma państwami. Liczba ofiar konfliktu (szacowana na 370
tys. Erytrejczyków i 350 tyś. Etiopczyków) wzrosła na skutek klęski suszy do 8
milionów. W czerwcu 2000 roku w wyniku prowadzonych przez Algierię i Unię
Afrykańską mediacji, oba państwa podpisały zawieszenie broni.

DEMOKRATYCZNA

REPUBLIKA KONGA

(MONUC)

Konflikt w Demokratycznej Republice Konga rozpoczął się w 1997 roku. Ma
podłoże polityczno-etniczne. Kraj jest zamieszkany przez dwie antagonistycznie
nastawione względem siebie grupy etniczne Tutsi i Hutu. W konflikt zaangażowały
się także państwa trzecie (m.in. Zambia, Uganda, Rwanda). Wymordowano rzesze
uchodĄców rwandyjskich.

LIBERIA

(UNMIL)

Pierwsza wojna domowa w Liberii trwała z przerwami od 1989 do 1997 roku
i pochłonęła 150 tysięcy istnień ludzkich. Konflikt między siłami rządowymi
a opozycją (Narodowy Patriotyczny Front Liberii) wybuchł ponownie 8 lipca 2003
roku. W wyniku zaangażowania międzynarodowego 18 sierpnia 2003 r. strony
konfliktu podpisały porozumienie pokojowe w Accra.

RWANDA

(UNAMIR)*

W 1994 roku w Rwandzie w walkach na tle etnicznym pomiędzy plemionami Tutsi
i Hutu zginęło około 800 tysięcy ludzi. Zajścia rozpoczęły się 7 kwietnia 1994 roku,
dzień po zestrzeleniu podchodzącego do lądowania w Kigali samolotu, na
pokładzie którego znajdowali się prezydenci Rwandy i Burundi. Systematyczna
masakra mężczyzn, kobiet i dzieci trwała około 100 dni i odbywała się na oczach
społeczności międzynarodowej.

SAHARA ZACHODNIA

(MINURSO)

Terytorium na północno-zachodnim wybrzeżu Afryki graniczące z Marokiem,
Mauretanią i Algierią było do 1976 roku administrowane przez Hiszpanię. Po
ustąpieniu Hiszpanów roszczenia do tego obszaru zgłosiło Maroko, Mauretania
oraz Front POLISARIO, co rozpoczęło jeden z najdłuższych konfliktów w Afryce.
Zawieszenie broni zostało oficjalnie podpisane w 1991 roku. O przyszłości
terytorium ma zdecydować referendum.

SIERRA LEONE

(UNAMSIL)

W marcu 1991 roku bojownicy Rewolucyjnego Frontu Jedności (RUF) rozpoczęli
wojnę na wschodzie państwa przy granicy z Liberią wymierzoną przeciwko
ówczesnemu rządowi. Trwający 7 lat konflikt zdewastował kraj i pozostawił po
sobie 6 000 rzeszę żołnierzy-dzieci oraz bardzo liczną grupę wojennych kalek.

SUDAN/DARFUR

(UNMIS)

Trwający przez przeszło 50 lat konflikt w Sudanie pochłonął co najmniej 2 miliony
ofiar. Ponad 4,5 miliona osób zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów.

12

Wojna domowa w Sudanie wybuchła już pod koniec 1955 roku. Powodem buntu
murzyńskiej ludności z południa kraju (bunt w Torit) było niezadowolenie
z powodu politycznej i gospodarczej dominacji muzułmańskich Arabów z północy.
Na początku 2003 roku wybuchł konflikt w położonym na zachodzie kraju
Darfurze.

WYBRZEŻE KOŚCI

SŁONIOWEJ

(UNOCI)

Konflikt na Wybrzeżu Kości Słoniowej rozpoczął się po śmierci prezydenta
Houphouët-Boigny 7 grudnia 1993. W kraju miało miejsce kilka zamachów stanu
i zamieszki spowodowane walką o władze.

Konflikt w Czeczenii

W czasie postępującego rozpadu ZSRR przywódca ruchu niepodległościowego, prezydent-elekt, generał
Dżochar Dudajew (wybrany na prezydenta 27 października 1991) ogłosił 1 listopada 1991 powstanie
niepodległej Czeczenii. Rosja zignorowała deklarację niepodległości Czeczenii, nie przyjmując jej do
wiadomości

Rosja odpowiedziała wprowadzeniem stanu wyjątkowego w Czeczenii i Inguszetii (w miesiąc później
Ingusze w referendum wypowiedzieli się za oddzieleniem się od Czeczenii).



Jednocześnie Dudajew, współtwórca Konfederacji Narodów Kaukazu, wysunął (w lutym 1992)
koncepcję utworzenia (wraz z Armenią, Azerbejdżanem i Gruzją) Federacji Republik Kaukaskich.



12 marca 1992 czeczeński parlament uchwalił konstytucję niepodległej Czeczenii. Czeczenii nie
uznało żadne państwo, dlatego późniejszy konflikt pozostał wewnętrzną sprawą Rosji



Następnie Czeczenia odmówiła podpisania 31 marca 1992 układu federacyjnego, pozostając
formalnie poza państwem rosyjskim. Natomiast Inguszetia już jako osobna republika powstała 4
czerwca 1992 przystąpiła do Federacji Rosyjskiej. trudna sytuacja gospodarcza republiki sprawiła, że
w Czeczenii mnożyły się organizacje o charakterze mafijnym, parające się przestępczością, a
równocześnie powstała opozycja antydudajewska i Dudajew zaczął tracić kontrolę nad niektórymi
regionami republiki

Prowadzona przez Czeczenów polityka niepodległości sprowokowała rosyjskie (federalne) interwencje
militarne począwszy już od listopada 1991, kiedy to na lotnisku w Groznym wylądował oddział
komandosów, którego misja przywrócenia w Czeczenii rosyjskich porządków zakończyła się kompletnym
fiaskiem. Moskwa podjęła też działania zakulisowe prowadzone przez służby specjalne, m.in. wspierając
opozycję wobec prezydenta Dudajewa, w tym kilka nieudanych prób zbrojnego przewrotu.

17 kwietnia 1993, po kolejnych konfliktach z parlamentem, Dudajew podjął decyzję o rozwiązaniu
parlamentu i wprowadzeniu rządów prezydenckich. Ruch opozycyjny działał nadal, podejmując próby
zbrojnego przejęcia władzy. Już w tamtym okresie miały miejsce na terenie sąsiednich terytoriów rosyjskich
(Kraj Stawropolski i Krasnodarski) przypadki akcji terrorystycznych dokonywanych przez Czeczeńców, jak
np. porwania autobusów i samolotów.