Konflikty etniczne współczesnego świata

Chiny - Ujgurowie (Xinjiang)

Ujgurowie (lub: Ujgurzy) to turecki, muzułmański lud zamieszkujący Autonomiczny Region Xinjiang w zachodnich Chinach. Terytoria zamieszkiwane przez nich zostały podbite przez Chińczyków w połowie XVIII w., jednak z uwagi na peryferyjne położenie nie były pod pełną kontrolą władz centralnych. Z tego też powodu wybuchały tutaj liczne powstania, szczególnie w latach 30. i 40. XX w., kiedy również dwukrotnie proklamowano niepodległość.

Choć armia ChRL zajęła region w 1949, to rząd pełną kontrolę nad nim uzyskał dopiero w 1955. W latach 50. i 60. komunistyczne władze rozpoczęły akcję masowego osadnictwa chińskiego, mającego na celu zmianę proporcji etnicznych w regionie. Ujgurowie byli dyskryminowani politycznie i ekonomicznie (co dodatkowo pogarszało ich sytuację, ponieważ region był jednym z najsłabiej rozwiniętych). Ujgurom zabrano ziemię, niszczono książki i meczety. Reakcją na to były akty terroru, które od 1996 powodowały silne represje rządu. Od połowy lat 80. Ujgurowie w różnych formach protestowali przeciwko dyskryminacji i poniżającemu traktowaniu. Obok prześladowań politycznych, szczególnie silne działania były wymierzone przeciwko religii, jak mogącej wpływać na separatyzm. Po atakach z 11 września prześladowania ludności ujgurskiej był argumentowane walką z terroryzmem.

Celem Ujgurów było uzyskanie autonomii lub też niepodległości. Walkę o niezależność Xinjiangu prowadzi Zjednoczony Narodowy Rewolucyjny Front Wschodniego Turkiestanu. W 2009 r. doszło do ponownego wzrostu napięcia po zamieszkach, jakie miały miejsce w fabryce zabawek 29 czerwca. Chiński tłum zaatakował wtedy ujgurskich robotników. Reakcją na te wydarzenia były demonstracje 5 lipca w stolicy regionu, w czasie których również doszło do rozruchów.

Sri Lanka - Tamilskie Tygrysy

Tamilowie są drawidyjską, hinduistyczną mniejszością (w opozycji do indoeuropejskich Syngalezów, wyznających buddyzm), która zamieszkuje północną i wschodnią część Sri Lanki. Pod koniec XVIII w. Brytyjczycy przejęli Cejlon (dawna nazwa Sri Lanki) z rąk Portugalczyków. W tutejszej administracji faworyzowali oni Tamilów. Gdy Cejlon w 1948 uzyskał niepodległość Syngalezi ustanowili swoje rządy, czyniąc język syngaleski oficjalnym, a buddyzm uczynili religią państwową. Z tego powodu dochodziło do napięć z Tamilami, powstawały także organizacje domagające się równych praw dla mniejszości.

Dzieci-żołnierze w armii LTTE. Zdjęcie: Wikipedia >

W 1976 r. powstała zbrojna separatystyczna grupa Tygrysy Wyzwolenia Tamil Elam (LTTE), zwane potocznie Tamilskimi Tygrysami. W 1983 doszło do ataku na lankijskich żołnierzy w Dżafnie, na co Syngalezi odpowiedzieli pogrmowami w stolicy Colombo. Tak rozpoczęła się długoletnia wojna domowa. Dochodziło do ataków terrorystycznych na różne cele na Sri Lance, a Tamilowie korzystali z wsparcia swoich rodaków w stanie Tamil Nadu w Indiach. Same Indie uznały, iż konflikt jest dobrą okazją do pokazania swojej mocarstwowej pozycji w regionie i w 1987 wysłały swoje siły, które miały pomóc zakończyć konflikt. W 1990 r. prezydent Sri Lanki zdecydował się na rozpoczęcie negocjacji, jednak zostały one zerwane, a z rąk Tygrysów zginął w 1991 r. premier Indii Rajiv Gandhi, odpowiedzialny za interwencję sprzed 4 lat.

Kolejne negocjacje podjęto w połowie lat 90. W 2002 r. dzięki norweskiej mediacji podpisano zawieszenie broni, LTTE zaproponowało w negocjacjach samorząd dla Tamilów. Kolejne walki wybuchły w 2004 na wschodzie wyspy. Przerwało je na krótko tsunami w 2005 r., potem toczyły się ze zmienną intensywnością, nasilając się w latach 2006-2008. Konflikt zakończyła ostatecznie ofensywa sił lankijskich, która rozbiła ostatnie ośrodki lankijskiego oporu i ogłosiła zwycięstwo w maju 2009 r.

Turcja - Kurdowie

Kurdowie są najliczniejszą mniejszością etniczną w Turcji, zamieszkujący jej południowo-wschodnią część. Są też także największym narodem bez państwa - ponad 30 mln Kurdów zamieszkuje terytoria także Iraku, Iranu i Syrii. Ustalenie liczebności Kurdów w Turcji jest trudne, ponieważ władze tureckie do 1991 odmawiały uznania istnienia tego narodu, prowadząc intensywną politykę turkizacji. Szacuje się, że mogą oni stanowić od 10 do 24% ludności Turcji.

Kurdowie są sunnitami, podzielonym na wiele różnych szkół, mówią językiem z rodziny irańskiej, w obrębie którego można wyróżnić kilka różnych dialektów. Żyją na ogół na wsiach, niektórzy prowadzą częściowo nomadyczny (wędrowny) tryb życia.

Społeczność kurdyjska jest w Turcji dyskryminowana pod względem politycznym, społecznym i kulturowym, w Kurdystanie działają tureckie oddziały paramilitarne, choć na początku XXI w. można było zauważyć pewne przejawy liberalizacji polityki. Polityczną reprezentację Kurdów stanowi Ludowa Partia Demokratyczna (HADEP), powstała w 1990 r. (dwukrotnie była delegalizowana i zakładana pod inną nazwą), która choć oficjalnie nie jest partią kurdyjską, to reprezentuje faktycznie interesy właśnie tej grupy. Natomiast zbrojną organizacją Kurdów jest Partia Pracujących Kurdystanu (PKK), prowadząca w latach 1984-2000 partyzancką wojnę w pd.-wsch. Turcji. Jej liczebność ocenia się na ok. 10000 bojowników. W 1999 r. aresztowano przywódcę PKK, Abudllaha Ocalana. Wtedy to organizacja przyjęła bardziej polityczne metody działania, choć drobne grupy wciąż prowadzą walki z terytorium północnego Iraku.

Gruzja - Abchazja

Abchazowie są ludem kaukaskim wyznającym islam (w odróżnieniu od prawosławnych Gruzinów). Początki konfliktu gruzińsko-abchaskiego sięgają czasów tuż po rozpadzie ZSRR. Abchazja była formalnie republiką autonomiczną w północno-zachodniej Gruzji, jednak 25 sierpnia 1990 r. ogłosiła swoją niepodległość, której nie uznała gruzińska Rada Najwyższa. W l. 1992-1993 w republice trwała wojna, w wyniku której swoje domy opuściły tysiące Gruzinów. Konflikt zakończył się w maju 1994 r. - Abchazja oficjalnie była wciąż częścią Gruzji, jednak faktycznie pozostawała poza jej kontrolą. Od lipca 1994 r. przebywały tam rosyjskie siły pokojowe. W kolejnych latach dochodziło do mniejszych starć, które za każdym razem powodowały nowe fale gruzińskich uchodźców.

W 1998 Gruzja była gotowa przyznać Abchazji najwyższy stopień autonomii, lecz rozwiązanie to nie znalazło akceptacji. Co jakiś czas dochodziło do starć między obiema stronami. Stronę abchaską wspierała Rosja. Po objęciu władzy w 2003 przez M. Saakaszwilego w Gruzji i S. Bagpasza w Abchazji obaj prezydencji przyjęli radykalne postawy, utrudniając porozumienie. W 2006 r. emigracyjny, progruziński rząd Abchazji próbował odzyskać kontrolę nad granicznym wąwozem kodorskim. Po ogłoszeniu niepodległości przez Kosowo w 2008 r. napięcie znów wzrosło. Władze abchaskie wezwały ONZ i Rosję do uznania niepodległości ich państw. W odpowiedzi Rosja zaczęła zwiększać swoją obecność wojskową w Abchazji. 9 sierpnia wojska abchaskie, przy udziale sił rosyjskich uderzyły na kontrolowany przez Gruzinów wąwóz kodroski, który został zdobyty po trzech dniach. W połowie sierpnia, po mediacji prezydenta Francji, Nicolasa Sarkozy’ego, podpisano zawieszenie broni. 26 sierpnia Rosja uznała niepodległość Abchazji i podpisała z nią traktat o przyjaźni i współpracy. Pomimo kolejnych rund negocjacji sytuacja w regionie pozostała napięta.

Gruzja - Osetia Południowa

Osetyjczycy są irańskim ludem zamieszkującym górzyste rejony północnej Gruzji, wyznającym prawosławie. Wcześniej nie dochodziło do konfliktów gruzińsko-osetyjskich, dopiero ograniczanie praw mniejszości przez prezydenta Zwiada Gamsachurdię. Doprowadziło to do krwawych rozruchów, które zakończyło zawieszenie broni w 1992 r. W konflikt zaangażowała się też Rosja, wysyłając swoje siły pokojowe do Osetii. Podobnie jak Abchazja, również i ta republika, pozostając formalnie częścią Gruzji, faktycznie była niepodległa. Przez kolejne lata, mimo iż konflikt nie narastał, negocjacje kończyły się fiaskiem, gdyż władze Osetii nie rezygnowały z dążenia do niepodległości.

Do poważniejszych starć doszło w sierpniu 2004 r. W 2007 r. Gruzja odstąpiła od negocjacji. Podobnie jak Abchazja, Osetia Płd. wezwała Rosję, UE i WNP do uznania swojej niepodległości. Od czerwca dochodziło do sporadycznych wymian ognia, natomiast otwarty konflikt rozgorzał 29 lipca. Obie strony oskarżały się o wzajemne ataki. 7 sierpnia w walki zaangażowała się Rosja - ofensywa rosyjsko-osetyjska spowodowała wygnanie ponad 20 tysiący Gruzinów z Gruzji. Prezydent Edward Kokoity podpisał w połowie sierpnia zawieszenie broni, a 26 sierpnia Osetia Południowa została uznania przez Rosję. Mimo negocjacji granica osetyjsko-gruzińska wciąż pozostawała niespokojna.

Podziurawiony kulami budynek szkoły w Cchinwali, stolicy Osetii Południowej - rok 2008. Zdjęcie: Wikipedia

Serbia - Kosowo

Kosowo, zamieszkałe w większości przez muzułmańskich Albańczyków, było autonomicznym regionem w ramach Serbii. Weszło ono w skład niepodległego państwa serbskiego po wojnach bałkańskich (1912-13).

Kosowo należało do najbiedniejszych regionów Jugosławii. Historia protestów sięga lat 60. XX w., jednak do ich eskalacji doszło w latach 90, kiedy to zniesiono autonomię Kosowa po dojściu do władzy przez Slobodana Miloševicia (1989). Przeciwko władzom Serbskim wystąpił Armia Wyzwolenia Kosowa (UÇK). Mimo toczących się negocjacji w miejscowości Rambouillet (Francja), włądze serbskie kontynuowały represje względem ludności albańskiej były przyczyną nalotów NATO na Serbię w marcu 1998 r. Wówczas administrację na prowincją przejęło ONZ w postaci misji UNMIK, w prowincji rozlokowano też siły NATO KFOR. W 2001 powstały kosowskie władze, rozpoczęto też rozmowy na temat przyszłości regionu i nadania mu samodzielności.

Spalona serbska cerkiew w Kosowie. Zdjęcie: Wikipedia

W 2005 r. były prezydent Finlandii, Martti Ahtisaari, przedstawił projekt przyszłego statusu Kosowa, który był przedmiotem dalszych rozmów na forum ONZ W listopadzie 2007 r. negocjacje dotyczące statusu Kosowa zakończyły się fiaskiem. 17 lutego 2008 r. Kosowo ogłosiło niepodległość. Spowodowało to protesty w Serbii, a także niezadowolenie kosowskich Serbów, czego przykładem były zamieszki w miejscowości Mitrovica w marcu 2008 r.