TEMAT:

Dostosowanie wymagań szkolnych do możliwości percepcyjnych uczniów z dysleksją

Jednym z nadrzędnych zadań w zreformowanym systemie edukacji jest wspieranie wszechstronnego
rozwoju dzieci i młodzieży. Ważną rolę w tych działaniach odgrywa organizowanie kształcenia
dla uczniów z dysleksją rozwojową i opieki nad nimi.
Tak więc poznanie trudności, z jakimi borykają się uczniowie z dysleksją i uwzględnienie ich w pro-
cesie nauczania i oceniania, jest podstawą właściwego ich potraktowania.

W związku z tym nasuwają się następujące pytania:

•

Jakie problemy mają uczniowie dyslektyczni?

•

Jakiego rodzaju trudności pojawiają się u tych uczniów na lekcjach różnych przedmiotów szkol-

nych?

•

Czego można wymagać od ucznia dyslektycznego?

•

Jak dostosować wymagania szkolne do możliwości percepcyjnych uczniów z dysleksją?

•

Kiedy można obniżyć, a w jakich warunkach podnieść wymagania w stosunku do tych uczniów?

•

W jaki sposób sprawdzać ich wiedzę?

•

Jak oceniać tych uczniów?

Każdy nauczyciel powinien zrozumieć potrzeby, możliwości i ograniczenia ucznia z dysleksją
i uwzględniać je w procesie nauczania.

Uczniowie z dysleksją potrzebują pomocy pedagogicznej w formie:

•

zindywidualizowanego programu nauczania

w zakresie treści programowych,

•

zindywidualizowanego systemu wymagań i oceniania,

•

metod nauczania dostosowanego do możliwości uczenia się tych uczniów,

•

odmiennych rozwiązań organizacyjnych.

Następujące narzędzia pomogą nauczycielowi w podjęciu odpowiedniej decyzji dotyczącej dostoso-
wania wymagań edukacyjnych do możliwości percepcyjnych ucznia:

•

dokładne zapoznanie się z opinią Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,

•

przeprowadzenie wywiadu z uczniem,

•

analiza prac pisemnych ucznia,

•

opracowanie kwestionariusza trudności ucznia w nauce danego przedmiotu,

•

obserwacja,

Materiał szkoleniowy

Biała Podlaska, 25 listopada 2005 r.

Beata Ziemba
Zespół Szkół Zawodowych
ul. Orzechowa 58, Biała Podlaska

Lider Programu ORTOGRAFFITI – Bogumiła Janiszek

•

indywidualna rozmowa z uczniem – sformułowanie warunków respektowania opinii Poradni

Psychologiczno-Pedagogicznej oraz ustalenie zasad uwzględniania indywidualizacji wymagań wobec
ucznia.

Na czym polega dostosowanie wymagań?
W przypadku ucznia ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, czyli z dysleksją, zindywi-
dualizowanie programu nauczania sprowadza się do jego rozszerzenia. Do podstaw programowych
należy dodać ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne i logopedyczne, które będą eliminowały zabu-
rzenia i wspierały rozwój funkcji uczestniczących w czytaniu i pisaniu.

Zindywidualizowanie programu może polegać na przykład na możliwości rezygnacji z uczenia się
drugiego języka obcego, gdyż uczniowie z dysleksją często zgłaszają problem nakładania się języków
– interferencji.

Indywidualny system wymagań i oceniania obejmuje obniżenie wymagań w zakresie poziomu orto-
grafii (jeżeli praca pisemna jest poprawna pod względem treści i kompozycji, nie obniża się oceny z
powodu błędów ortograficznych).

Konieczne jest podniesienie wymagań w formie zwiększenia nakładu pracy ucznia. Uczeń powinien
systematycznie wykonywać dodatkowe zadania związane z jego problemami, a zadawanie systema-
tycznej dodatkowej pracy skutecznie zablokuje zazdrość innych uczniów.
Ze sposobem dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb uczniów ściśle łączy
się problem oceniania. Należy pamiętać, jeżeli chodzi o możliwości, że uczeń dyslektyczny jest oce-
niany na równi z kolegami. Uczeń dyslektyczny jest uczniem prawidłowo rozwiniętym umysłowo
mającym jedynie specyficzne trudności w czytaniu czy pisaniu, ale jest nie mniej inteligentny. Aby
ocenić ucznia, nauczyciel musi wiedzieć, czego może od niego wymagać oraz w jaki sposób spraw-
dzić jego wiedzę, aby było to odzwierciedleniem jego faktycznych umiejętności (zaleca się, aby
uczniowie udzielali głównie ustnych odpowiedzi, korzystne jest stosowanie testów wyboru).
W pracy z uczniem dyslektycznym istnieje konieczność włączenia metod nauczania uwzględniają-
cych indywidualne uzdolnienia ucznia (które bazują na mocnych stronach rozwoju); innym efektyw-
nym sposobem uczenia jest stosowanie metod interaktywnych, np. technika czytania w parach.
Takie dostosowanie metod kontroli postępów w nauce do możliwości uczniów dyslektycznych zapo-
biega powstawaniu fobii szkolnych i stanowi bodziec motywujący do dalszej nauki.

W naszym kraju obowiązują regulacje prawne zapewniające uczniowi z dysleksją równe szanse
edukacyjne. Sytuację prawną uczniów z dysleksją regulują przepisy:

•

Rozporządzenie MENiS z 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy

psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach;

•

Rozporządzenie MENiS z 7 września 2004 r. (ze zmianami z 8 kwietnia 2005 r., 14 czerwca

2005 r. i 24 października 2005 r.) w sprawie warunków i sposobów oceniania uczniów słuchaczy oraz
przeprowadzania egzaminów sprawdzianów w szkołach publicznych.
Rozporządzenie to zobowiązuje nauczycieli do dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidu-
alnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono trudności uniemożliwiające sprostanie tym wymaga-
niom.

Oto rozwiązania organizacyjne odpowiednie do pracy z uczniem dyslektycznym:
– przyznanie uczniowi dłuższego czasu na opanowanie materiału,
– dostosowanie warunków zdawania egzaminów zewnętrznych (sprawdzianu po szkole podstawowej,
egzaminu gimnazjalnego i matury) do specjalnych potrzeb tych uczniów,

– wydłużenie czasu pisania egzaminu,
– głośne czytanie tekstu zadań przez egzaminującego,
– wpisywanie odpowiedzi na karcie z zadaniami bez konieczności identyfikowania odpowiedniego
miejsca na arkuszu odpowiedzi.

Sposoby dostosowania warunków egzaminacyjnych

SPRAWDZIANY I EGZAMINY GIMNAZJALNE

Występujące trudności

Sposób dostosowania

warunków egzaminacyjnych

Problemy z czytaniem i rozumie-
niem czytanego tekstu,
problemy emocjonalne, trudności z
koncentracją uwagi

Możliwość pisania sprawdzianu w oddzielnej sali, w której
członek komisji egzaminacyjnej na początku jeden raz gło-
ś

no odczyta instrukcję, tekst wstępny oraz treść zadań, a

uczniowie będą mogli równocześnie śledzić wzrokiem tekst.

Wolne tempo czytania i pisania

Wydłużenie czasu pisania o 50% (czas przeznaczony na jed-
norazowe, głośne odczytanie na początku sprawdzianu in-
strukcji, tekstu wstępnego oraz poleceń nie będzie wliczany
do czasu rozwiązywania zadań).

Niski poziom graficzny pisma

Możliwość pisania samodzielnie formułowanych odpowiedzi
do zadań drukowanymi literami, co zwiększa czytelność pi-
sma.

Problemy ze stosowaniem zasad or-
tografii i interpunkcji. z uwzględ-
nianiem struktury różnych form
wypowiedzi, z prawidłowością gra-
ficzną zapisu, obliczeń i z zacho-
waniem orientacji przestrzennej

Możliwość specjalnego kodowania karty odpowiedzi, aby
zadania, w których uczeń samodzielnie formułuje wypo-
wiedź, mogły być sprawdzane za pomocą kryteriów dosto-
sowanych do dysfunkcji uczniów.

Problemy z koncentracją uwagi i
orientacją przestrzenną oraz zabu-
rzenia percepcji wzrokowej

Możliwość zaznaczania przez uczniów odpowiedzi do zadań
zamkniętych bezpośrednio na arkuszach; po zakończeniu
sprawdzianu członkowie komisji egzaminacyjnej przeniosą
na karty odpowiedzi odpowiednie zaznaczenia uczniów (do-
tyczy tylko głębokiej dysleksji).

MATURA

Występujące
trudności

Sposób dostosowania warunków egzaminacyjnych

– dysleksja rozwojowa

– dysgrafia

– dysortografia

– Możliwość pisania literami drukowanymi lub z użyciem komputera. Po-
ziom graficzny pisma nie jest brany pod uwagę.
– W zadaniach otwartych nie bierze się pod uwagę błędów w pisowni,
praca jest oceniana na podstawie treści wypowiedzi pisemnej.

W jaki sposób nauczyciel może pomóc uczniowi dyslektycznemu w trakcie swoich zajęć? Jak

zorganizować pracę na lekcji, aby uczeń z dysleksją mógł skorzystać z zajęć i pracować swoim

tempem?

•

angażować wszystkie zmysły ucznia podczas wykonywania zadania;

•

należy bazować na mocnych stronach ucznia i dopasowywać metody pracy do jego stylu uczenia
się;

•

stale nadzorować jego pracę;

•

uczeń powinien siedzieć blisko tablicy z dobrym uczniem, ale nie w pierwszej ławce;

•

korygować pomyłkę, co zapobiega jej utrwaleniu, ale nie omawiać szczegółowo jego błędy wo-

bec klasy;

•

dać mu możliwość odpowiadania z ławki;

•

nie wyrywać nagle do tablicy;

•

dać mu czas do namysłu;

•

jest zalecane, aby uczniowie dyslektyczni udzielali głównie ustnych odpowiedzi;

•

w pracach pisemnych oceniać treść, a nie poprawność ortograficzną;

•

stosować testy wyboru;

•

niezwykle ważne są też materiały dodatkowe angażujące ucznia (ilustracje, schematy, nagrania,

przedmioty, które można dotknąć).

„Niezależnie od tego, jak potoczą się losy uczniów, nauczyciele powinni zrobić wszystko, aby

wspomnienia szkolne młodzieży dyslektycznej nie były jedynie listą ich niepowodzeń”.

„Psychologia Wychowawcza” 3/1995

BIBLIOGRAFIA

1. M. Bogdanowicz, A. Andryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla polonistów, Gdynia
2004.
2. R Czabaj, M. Dargiewicz, J. Studnicka, ORTOGRAFFITI. Przewodnik dla nauczyciela, Gdynia 2004.
3. A. Jurek, ABC dysleksji, [w:] „Języki Obce w Szkole” 5/2004.
4. A. Jurek, Dysleksja rozwojowa – interpretacja uregulowań prawnych, [w:] „Języki Obce w Szkole” 3/2004.
5. H. Spionek, Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1975.