Profesjonalny warsztat

sPecjalisty teraPii Pedagogicznej

Moduł 5

dostosowanie wymagań edukacyjnych

do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych

uczniów ze specyficznymi trudnościami

w uczeniu się na lekcjach przyrody

autor:

Beata talarczyk-rumińska

Moduł 5

Dostosowanie wymagań edukacyjnych do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych

uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach przyrody

Ogólne propozycje dostosowania wymagań adekwatne do symptomów zaburzeń

Materiał poniższy opracowałam na podstawie własnej wiedzy, długoletnich doświadczeń i spo-
strzeżeń w pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych, literatury psychologiczno-pe-
dagogicznej oraz korzystając z doświadczeń i spostrzeżeń innych nauczycieli terapeutów. Przed-
stawiam objawy zaburzeń funkcji zaangażowanych w proces czytania i pisania na lekcjach przyrody
oraz proponuję adekwatne do rodzaju zaburzeń formy dostosowania wymagań edukacyjnych.

w nauczaniu przyrody uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się istotne jest stosowa-
nie odpowiednich metod pracy, do których należą metody poszukujące, obserwacyjne i badawcze.
nauczanie przez przeżywanie i osobisty odbiór natury rozwija w dziecku potrzeby poznawcze. Po-
znaje ono przyrodę głównie przez działanie, dlatego warto wzbogacać lekcje o ciekawe i różnorod-
ne zadania, doświadczenia, eksperymenty, tablice dydaktyczne, eksponaty, filmy, wycieczki itp.
warto pamiętać o stopniowaniu trudności i stosowaniu zasady „od bliższego do dalszego”, która
pozwala przezwyciężać trudności i kształtować pozytywne nastawienie do zdobywania nowych
wiadomości i umiejętności przyrodniczych.

Dostosowanie wymagań:

powinno dotyczyć głównie form i metod pracy z uczniem,
nie może polegać na takiej zmianie treści nauczania, która powoduje obniżanie wymagań
wobec uczniów z normą intelektualną,
nie oznacza pomijania haseł programowych, tylko ewentualne realizowanie ich na poziomie
wymagań koniecznych lub podstawowych,
nie może prowadzić do nierealizowania podstawy programowej, a zdobyta wiedza i umie-
jętności powinny dać szansę uczniowi na sprostanie wymaganiom kolejnego etapu eduka-
cyjnego.

Trudności, na które napotykają uczniowie z dysleksją na lekcjach przyrody

czytanie ciche i głośne ze zrozumieniem (teksty w podręczniku, dodatkowe źródła informacji
typu: przewodnik, atlas, książka przyrodnicza),
odczytywanie ze zrozumieniem poleceń w ćwiczeniach,
odczytywanie z mapy wysokości bezwzględnej punktów,
wyszukiwanie w tekście treści kluczowych dla danego zagadnienia,
orientacja na mapie, planie, korzystanie z legendy oraz odczytywanie nazw geograficznych,
poruszanie się na mapie zgodnie z kierunkami świata,
orientacja przestrzenna w terenie,
samodzielne formułowanie wniosków w formie ustnej i pisemnej,
zapisywanie odpowiedzi poprawnych pod względem graficznym, ortograficznym i stylistycz-
nym,

Moduł 5

Dostosowanie wymagań edukacyjnych do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych

uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach przyrody

wpisywanie wyrazów do krzyżówek, zdań z lukami, uzupełnianek wyrazowych,
zamykanie myśli w krótkich, poprawnie zbudowanych pod względem logicznym i stylistycznym
zdaniach,
uzasadnienie swoich sądów (ze względu na mały zasób słownictwa),
rozumienie nowych pojęć,
zapamiętywanie i wyjaśnianie podstawowych pojęć, zjawisk, następstw i zależności wystę-
pujących w przyrodzie,
mylenie pojęć podobnych pod względem brzmieniowym, wzrokowym (kotlina–dolina) lub
znaczeniowym (góra–szczyt),
porządkowanie, na przykład barw do warstwic na mapie poziomicowej czy pięter roślinności
w górach,
klasyfikowanie poznanych organizmów,
rozpoznawanie form terenu i ukształtowania terenu,
rozpoznawanie i przyswajanie gatunków roślin i zwierząt,
osłabiona koncentracja uwagi,
niska motywacja do nauki, szybkie zniechęcenie.

Dostosowanie wymagań edukacyjnych z przyrody do potrzeb psychofizycznych uczniów

z dysleksją

Praca korekcyjno-kompensacyjna

Czytanie

teksty do ćwiczeń w czytaniu zawsze muszą być zapisane powiększoną czcionką – najmniejsza

to 14 (w zależności od stopnia występujących trudności). Ćwiczenia w czytaniu:

czytanie krótkich tekstów – zwracanie uwagi na treści kluczowe, uczeń zaznacza je kolorem,
otacza pętlą, podkreśla,
czytanie definicji – objaśnianie ich własnymi słowami, podawanie przykładów, powtarzanie
trudnych nazw, samodzielne zapisywanie na kartkach,
odczytywanie z mapy nazw geograficznych, z planu znaków topograficznych, korzystanie
z legendy, dobór odpowiednich i czytelnych dla dziecka map i atlasów,
czytanie wykresów i tabel ze zwróceniem uwagi na dane zapisane w pionie i poziomie, uczenie
poprawnego odczytywania szczegółów, takich jak jednostki miary, czasu, pojemności itp.
głośne i ciche czytanie poleceń z przeanalizowaniem treści zadania,
czytanie ciekawostek przyrodniczych usprawniające tempo czytania i poszerzające zaintere-
sowanie dziecka światem przyrody.

Pisanie

Ćwiczenia w poprawnym pisaniu:

przepisywanie,

Moduł 5

Dostosowanie wymagań edukacyjnych do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych

uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach przyrody

stosowanie krótkich zdań,
wdrażanie do samokontroli przez wykorzystanie wzmocnień pozytywnych na przykład
naklejka lub pieczątka za poprawne przepisanie notatki lub zapisanie odpowiedzi na zadane
pytanie,
wyrabianie czujności ortograficznej przez przypominanie i utrwalanie zasad.

Ćwiczenia rozwijające procesy poznawcze

usprawnianie logicznego myślenia,
rozwijanie płynności skojarzeniowej, na przykład łańcuch skojarzeń do „las”: drzewa, mchy,
ptaki, grzyby, paprocie itp.
kształtowanie twórczego i oryginalnego myślenia, przełamywanie schematów w myśleniu,
praca metodą „burzy mózgów” – pobudzanie do twórczego wielokierunkowego myślenia,
rozwijanie wyobraźni,
ćwiczenie pamięci wzrokowej: odkrywanki, podpisywanie ilustracji, wyszukiwanie szczegółów,
memory,
ćwiczenia pamięci słuchowej: „głuchy telefon”, rozpoznawanie głosów przyrody, naśladowanie
głosów przyrody, rymowanki,
ćwiczenie koncentracji uwagi.

Postępowanie psychoterapeutyczne

budowanie wiary w siebie i we własne możliwości przez odkrywanie mocnych stron, pochwały
ustne i pisemne, nagrody w postaci naklejek, pieczątek, plusów, słowa uznania na forum
klasy,
zachęcanie do przezwyciężania trudności pochwałami słownymi i gestami,
wyrabianie samodzielności w pracy, wdrażanie do stosowania samokontroli,
wdrażanie do systematycznej i wytrwałej pracy,
mobilizowanie do aktywnego udziału w zajęciach,
dostrzeganie i podkreślanie na forum klasy postępów ucznia w nauce.

Postępowanie psychodydaktyczne (dostosowanie form i metod pracy do indywidualnych

możliwości uczniów na lekcjach przyrody)

niewymaganie głośnego czytania w obecności klasy, jeżeli uczeń nie chce lub ma z tym prob-
lem,
dawanie więcej czasu na czytanie poleceń słownych i zadań tekstowych zarówno podczas
lekcji, jak i w czasie prac kontrolnych,
zaznaczanie kluczowych fragmentów z podręcznika, zachęcanie do korzystania z książek
mówionych,

5

Moduł 5

Dostosowanie wymagań edukacyjnych do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych

uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach przyrody

sprawdzanie rozumienia zadań tekstowych (czy uczeń zdążył przeczytać i zrozumiał treść),
dawanie więcej czasu podczas sprawdzianów,
poprzedzanie sprawdzianów lekcjami powtórzeniowymi, na których utrwala się kluczowe
wiadomości i umiejętności z danego działu,
regularne sprawdzanie zeszytów i ćwiczeń szkolnych ucznia, zaznaczanie błędów, mobilizo-
wanie do wnikliwej poprawy oraz wdrażanie do samokontroli,
stosowanie metod aktywnych, angażujących jak najwięcej zmysłów (ruch, dotyk, wzrok,
słuch),
nieobniżanie ocen za brzydkie pismo i błędy ortograficzne w pracach pisemnych,
dawanie więcej czasu na wypowiedź ustną, niewyrywanie ucznia do natychmiastowej
odpowiedzi (dać krótki czas na zastanowienie), gdyż może on mieć trudności z szybkim
przypominaniem sobie nazw, reguł, definicji; w razie potrzeby można dyskretnie ukierunkować
myślenie ucznia,
stosowanie jak największej liczby ćwiczeń i praktycznych doświadczeń,
systematyczne utrwalanie podstawowych wiadomości i umiejętności poprzez wyodrębnianie
treści kluczowych,
rozwijanie umiejętności komunikacyjnych: słuchania innych, udziału w rozmowie, pogadance,
dyskusji, wyrażaniu swoich sądów i opinii,
zapewnienie udziału w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych na terenie szkoły.

jakie ćwiczenia pomogą dziecku opanować i zrozumieć trudne terminy i po-

jęcia specyficzne dla danego przedmiotu? Podpowiedzi poszukaj w książce
jill McMinn Pomóż dziecku z… zaburzeniami mowy i komunikacji językowej,
s. 92–98.

Podaj pomysły na metody i formy pracy stymulujące rozwój uczniów ze

specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach przyrody.

zaplanuj strukturę efektywnej lekcji przyrody z dzieckiem ze specyficznymi

trudnościami w uczeniu się.

DOWIEDZ SIĘ

ZAPLANUJ

SPRAWDŹ SIĘ

Moduł 5

Dostosowanie wymagań edukacyjnych do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych

uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach przyrody

BIBLIOGRAFIA

Edukacja terapeutyczna. Toruńska Szkoła Terapeutyczna – dziesięć lat doświadczeń, j. jastrząb
(red.), toruń 2002.
K. grabałowska, j. jastrząb, j. Mickiewicz, M. wojak, Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu, toruń 1994.
j. McMinn, Pomóż dziecku z… zaburzeniami mowy i komunikacji językowej, tłum. r. lisowski,
warszawa 2006, s. 92–98.
Toruńska Szkoła Terapeutyczna, j. jastrząb (red.), toruń 1997.