mgr Elżbieta Kluska
Pomiar zmian rozwojowych
w różnych domenach i kontekstach
Podejścia i strategie badawcze w psychologii rozwoju człowieka
Część 2
Strategie prowadzenia badań
A. Plan poprzeczny
(badania transwersalne)
Popularna strategia zbierania danych.
Polega na uzyskaniu w jednym czasie danych
porównawczych pochodzących od rożnych
wiekowo grup badanych.
Przykładowo, analizując rozwój dorosłych można
wyodrębnić kilka grup np. 20, 30, 40 i 50 lat i
następnie dokonać pomiaru w celu sprawdzenia
jakie są zasadnicze różnice i podobieństwa
między tymi grupami wiekowymi.
B. Plan
podłużny
(badania longitudinalne)
Druga popularna technika zbierania danych
Polega na zbieraniu danych na temat tej samej
grupy osób w pewnych odstępach czasu na
przestrzeni dłuższego czasu (kilku/kilkudziesięciu
lat).
Przykładowo, zebranie danych na temat różnych
aspektów rozwoju we wczesnej dorosłości,
wymagałoby zebrania grupy dwudziestolaktów,
która byłaby badana w regularnych odstępach
czasu aż do ukończenia czterdziestego roku
życia.
Porównanie podejść – wady i zalety
Czynnik
Podejście podłużne
Podejście poprzeczne
Metoda
postępowania
Badania, a następnie badanie tej samej
grupy na przestrzeni lat.
Badanie kilku grup z różnych poziomów
rozwoju,
jednocześnie przez krótki
odcinek czasu.
Koszt
Badanie kosztowne.
Badanie
stosunkowo mało kosztowne.
Wymagany czas
Od
kilku do kilkudziesięciu lat; wada –
często traci się kontakt z badanymi.
Stosunkowo mało czasu – miesiące,
tygodnie lub nawet dni.
Zbieranie i
wykorzystanie danych
Zbieranie danych trwa
przez cały okres
badania. Wielość danych wymaga też
dużego nakładu czasu na interpretację.
Szybkie zbieranie danych i
natychmiastowa interpretacja wyników.
Wymagany personel
Wiele
osób pod kierunkiem zdolnego
badacza.
Stosunkowo niewiele osób (może być
tylko jeden badacz).
Główne zalety
Dostarcza wielu
danych pokazujących
wzrost i zmiany rozwojowe
poszczególnych jednostek.
W krótkim czasie można zebrać dużą
ilość danych.
Główne wady
Wymaga wiele czasu i nakładów
pieniężnych; traci się badanych którzy
się wyprowadzają, umierają itd.
Traci się z oczu indywidualne zmiany u
badanych osób; uzyskuje się jedynie
reprezentatywną grupę złożoną z osób
w różnym wieku, będących pod
wpływem różnych czynników.
C. Podejścia sekwencyjne
Podejścia sekwencyjne są różnymi kombinacjami
strategii podłużnych i poprzecznych.
Te
kombinacje mają na celu wyeliminowanie lub
zredukowanie słabości tych dwóch klasycznych
podjeść a wręcz udoskonalenie ich mocnych
stron.
Rodzaje podejść sekwencyjnych
Strategia opóźniania czasowego
Najprostsze z podejść sekwencyjnych.
Polega na badaniu osób w tym samym wieku ale
z różnych kohort (t.j porównuje się ludzi w tym
samym wieku ale różnym czasie).
Przykład:
W 1960 roku badano obyczaje moralne panujące
wśród dwudziestoletnich studentów, następnie po
trzydziestu (1990 rok) latach dokonuje się
porównania wyników ze studentami którzy
obecnie mają 20 lat.
Strategia czasowo - sekwencyjna
Obejmuje co najmniej dwa kolejne badania
poprzeczne.
Polega na zbadaniu przykładowo osób 20-, 30-,
40- i 50-lenich (badanie poprzeczne) w danym
czasie a następnie powtórzenie tego badania w
roku 1990, 2000, 2010.
Otrzymujemy wówczas plan czasowo-
sekwencyjny (powtórzenie badania poprzecznego
w nowym czasie).
Strategia generacyjno - sekwencyjna
Obejmuje co najmniej dwa kolejne badania podłużne.
Każde badanie musi objąć ten sam zakres wieku.
Przykładowo badamy podłużnie obyczajowość jednej
grupy kohort, kiedy mają 20- (1960rok), 30-, 40-lat. W
tym samym czasie zaczynamy badać drugą grupę
kohort która kończy 20 lat w 1970 roku i być może
trzecią która osiąga wieku 20 lat w roku 1980.
W ten sposób otrzymujemy trzy równoległe badania
podłużne.
Takie badania pozwalają obserwować zmiany
zachodzące w ludziach w miarę upływu czasu i
sprawdzić czy taka sama zmiana pojawia się także w
innych grupach kohort.
Strategia poprzeczno - sekwencyjna
Jest kombinacją badania podłużnego i
poprzecznego.
Testuje się tu co najmniej dwie kohorty w różnych
zakresach wieku i co najmniej w dwóch
momentach prowadzenia badania.
Jest to zatem stadium podłużne z elementami
badania poprzecznego.
Pozwala oddzielić od siebie czynniki kohorty i
czynniki historyczne, ale nie podaje
jednoznacznej informacji na temat zmian
związanych z wiekiem.
Bibliografia
Brzezińska, A. (2000). Społeczna psychologia
rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR
Bee, H. (2004).
Psychologia rozwoju człowieka.
Poznań: Zysk i S-ka.
Przetacznik-Gierowska, M., Tyszkowa, M. (1996).
Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Turner, J.S., Helms, D.B. (1999).
Rozwój człowieka.
Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.