KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

80

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2009

Zwyrodnienie

trzeszczki kopytowej

wą” dla ścięgna mięśnia zginacza głębokiego
palców oraz kaleki kopytowej. Powierzch-
nia stawowa kontaktująca się z paliczkiem
środkowym rozdzielona jest na dwie części
przez grzebień. U koni trzeszczka kopytowa
jest mocno spłaszczona, przy czym w części
środkowej jest nieco grubsza (2).

Choroba zwyrodnieniowa trzeszczki ko-

pytowej zaczyna rozwijać się u młodych koni
już w wieku 3-4 lat (1, 3, 4), jednak objawy
kliniczne zazwyczaj obserwuje się w póź-
niejszym okresie. Występują predyspozycje
do tej choroby u koni podobnej konstytucji
jak Quarter Horse o stosunkowo małych ko-
pytach, z niskimi piętkami i płaską podeszwą
w stosunku do masy ciała.

Zwyrodnienia trzeszczki kopytowej nie

udało się wywołać eksperymentalnie, dla-
tego jego etiologia jest pewnego rodzaju
przypuszczeniem (1). Jako jedną z głównych
przyczyn, które predysponują do tej choro-
by, oprócz budowy konia oraz rodzaju ko-
pyt, są miażdżyca naczyń krwionośnych oraz
zakrzepica. Inne przyczyny to niewłaściwa
korekcji kopyt, bardzo intensywna praca
na nieodpowiednim podłożu, złe ukątowanie
kopyta. Do wystąpienia tego schorzenia pre-
dysponowane są także konie o dużej masie

Navicular syndrome, navicular disease, podotro-
chlear syndrome: te anglojęzyczne nazwy do-
tyczą tej samej jednostki chorobowej, która
charakteryzuje się występowaniem przewle-
kłych zmian zwyrodnieniowych trzeszczki
dalszej (kopytowej). Choroba dotyka naj-
częściej kończyn piersiowych. Pojęcie „syn-
drom” zostało wprowadzone z tego powodu,
że proces chorobowy może dotyczyć nie tyl-
ko samej trzeszczki kopytowej, ale również
struktur z nią sąsiadujących, takich jak: ka-
letka podścięgnowa mięśnia zginacza głę-
bokiego palców (kaletka kopytowa), ścię-
gno mięśnia zginacza głębokiego palców
czy więzadła stawowe.

P

RZYCZYNY

I

ISTOTA

CHOROBY

Coraz częściej spotykamy się z problemem
sztywnego ruchu kończyn piersiowych,
niechęci do ruchu do przodu, do oddawa-
nia skoku przez przeszkody oraz wykony-
wania ruchów nadwyprostnych w chodach
ujeżdżeniowych. Jedną z głównych przyczyn
wymienionych objawów może być choroba
zwyrodnieniowa trzeszczek kopytowych.
Ze względu na budowę anatomiczną tej oko-
licy często musimy brać pod uwagę cały ze-
spół chorobowy (navicular syndrome), ponie-
waż nierzadko oprócz zwyrodnienia samej
trzeszczki kopytowej są obserwowane rów-
nież zmiany chorobowe w kaletce kopytowej,
więzadle pobocznym trzeszczki oraz przycze-
pie dalszym ścięgna mięśnia zginacza głę-
bokiego palców (1). Dlatego niezbędne jest
ustalenie głównej przyczyny bólu, gdyż le-
czenie chorób poszczególnych struktur może
zdecydowanie różnić się od siebie.

Trzeszczka dalsza (kopytowa) występu-

je w stawie kopytowym, a zespół więzadeł
trzeszczkowych (poboczne, dalsze i chrząst-
kowo-trzeszczkowe) łączy ją z paliczkiem
środkowym (kość koronowa) i dalszym
(kość kopytowa), a także z chrząstką ko-
pytową (2). Występuje również tak zwane
więzadło kopytowo-trzeszczkowe, które jest
zgrubieniem torebki stawowej stawu kopy-
towego. Trzeszczka dalsza będąca integral-
ną częścią stawu kopytowego posiada po-
wierzchnię stawową dopasowaną idealnie
do powierzchni stawowej kości koronowej
i kopytowej oraz powierzchnię „zginaczo-

lek. wet. Mateusz Hecold, dr n. wet. Andrzej Bereznowski, lek. wet. Joanna Persona

Klinika Koni Katedry Nauk Klinicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie

Abstract

Navicular syndrome, navicular disease,
podotrochlear syndrome: these terms
describe the same condition which
is a chronic degenerative process. Af-
fecting (in the majority of cases) the fore-
limbs. The term „syndrome” is used be-
cause the condition can involve damage
not only to the navicular bone, but also
adjacent structures (deep digital fl exor
tendon, collateral ligaments, navicular
bursa etc.) Recognition is based on clini-
cal examination, diagnostic analgesia and
supplementary (additional) examinations.
Therapy can be both conservative or sur-
gical and the prognosis in the initial stage
of the illness is usually good.

Key words

navicular bone, podotrochlear syn-
drome, navicular disease

Streszczenie

Navicular syndrome, navicular disease,
podotrochlear syndrome określenia
te dotyczą tej samej choroby, która cha-
rakteryzuje się przewlekłym procesem
zwyrodnieniowym najczęściej w kończy-
nach piersiowych. Pojęcie „syndrom”
wprowadzone zostało, ponieważ proces
może dotyczyć nie tylko samej trzeszczki
kopytowej, ale również struktur sąsiadu-
jących. Rozpoznanie oparte jest na ba-
daniu klinicznym, znieczuleniach dia-
gnostycznych oraz badaniach dodatko-
wych. Leczenie opiera się na zabiegach
zachowawczych i interwencji chirurgicz-
nej, rokowanie we wczesnym stadium
choroby zazwyczaj jest dobre.

Słowa kluczowe

trzeszczka kopytowa, choroba zwyrod-
nieniowa, syndrom trzeszczkowy

DEGENERATION OF THE NAVICULAR BONE IN HOOVES

Ryc. 1. Schemat budowy obwodowego odcinka
palca konia. I – trzeszczka kopytowa, II – kość
koronowa, III – kość kopytowa, IV – ścięgno
mięśnia zginacza głębokiego palców, V – kaletka
kopytowa (J-M. Denoix, The Equine Distal Limb)

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

81

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2009

Ryc. 2. Znieczulenia okołonerwowe niższe gałązek palcowych nerwów dłoniowych: I – chrząstka kopytowa,
II – tętnica palcowa, III – żyła palcowa, IV – nerw dłoniowy wspólny palca, V – nerw dłoniowy własny palca
(M. Hecold oraz Equine joint Injection And Regional Anesthesia J. Schumacher)

Ryc. 3. Znieczulanie kaletki kopytowej i kontrolne zdjęcie rentgenowskie. I – trzeszczka kopytowa, II –
ścięgno mięśnia zginacza głębokiego palców, III – zachyłek tylny stawu kopytowego (M. Hecold oraz
Equine joint Injection And Regional Anesthesia J .Schumacher)

Ryc. 4. Badanie radiologiczne trzeszczki ko-
pytowej w projekcji przedni tylnej na klinie
(M. Hecold)

Ryc. 5. Projekcja „skyline” trzeszczki kopytowej (M. Hecold oraz J-M. Denoix The Equine Distal Limb)

Ryc. 6a, 6b. Projekcja przednio tylna trzeszczki kopytowej. Widoczny owalny ubytek w strukturze trzeszczki
świadczący o obecności torbieli (7a) oraz znacznego stopnia poszerzenie kanałów odżywczych, a także
nierówne krawędzie trzeszczki świadczące o zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej (7b) (S. Dyson,
M.W. Ross lameness in the horses)

Ryc. 7. Prawidłowe podkuwanie ortopedyczne koń-
czyn piersiowych przy syndromie trzeszczkowym
(ogólne zasady podano w tekście, ale każdego ko-
nia należy traktować indywidualnie) (J. Zawada)

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

82

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2009

i wąskich kopytach, ze stromymi ścianami
oraz wszelkimi zaburzeniami w mechanice
pracy kopyt, jak i z wadami postawy (mięk-
ka pęcina).

Nadmierne obciążenia trzeszczki kopy-

towej prowadzą do powstania stanu za-
palnego, czego wtórnym skutkiem może
być rozwój zmian zwyrodnieniowych, któ-
re mogą rozprzestrzeniać się na okoliczne
struktury. Efektem takiego stanu mogą być
zrosty ścięgna mięśnia zginacza głębokiego
palców z trzeszczką kopytową, powodujące
nieodwracalne zmiany mechaniki i ból oraz
mogące prowadzić do przerwania włókien
ścięgnowych, stąd szeroko używana nazwa
zespół objawów. Znaczący wpływ na rozwój
choroby mają również sposób i intensyw-
ność użytkowania konia. Zwierzęta uczest-
niczące w zawodach sportowych zdecydo-
wanie częściej, mimo odpowiedniej korekcji
i kucia kopyt, zapadają na zwyrodnienie
trzeszczek kopytowych.

Wszelkiego rodzaju ostre urazy i stany za-

palne więzadeł pobocznych oraz przyczepu
ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palców
czy zapalenie kaletki kopytowej należy róż-
nicować w trakcie badania konia, ponieważ
objawy są podobne, a czasami nie towarzy-
szy im choroba trzeszczki kopytowej (1, 6).

O

BJAWY

KLINICZNE

Rozwijająca się choroba daje dosyć cha-
rakterystyczne objawy zarówno podczas
spoczynku, jak i w ruchu. Pierwszym ob-
jawem, jaki może wystąpić podczas rozwo-
ju choroby, jest zmiana jakości i obszerno-
ści chodu. Zwykle wiąże się to ze znacznym
skróceniem i usztywnieniem kroku, co jest
wynikiem przeniesienia ciężaru z piętek
na przednią część kopyta. Objawy nasila-
ją się podczas pracy na twardym podłożu
oraz na łuku. Nawracająca kulawizna może
wystąpić po intensywnym treningu i zazwy-
czaj po kilku dniach odpoczynku samo-
istnie ustępuje. Puszka kopytowa staje się
węższa i bardziej stroma. Koń, odpoczywa-
jąc, obarcza naprzemiennie jedną lub dru-
gą kończynę piersiową, przenosi ciężar cia-
ła na kończyny miedniczne. W ekstremalny
przypadkach koń dużo czasu leży w boksie
na mostku lub na boku.

Rozpoznanie choroby rozpoczyna się

od archaicznego sposobu, często niestety
nieskutecznego (1), czyli badania przy po-
mocy czółek kopytowych. Jednym ramie-
niem kleszczy naciskamy na środek strzałki,
drugim zaś na ścianę przednią puszki kopy-
towej tuż pod koronką.

Następnie oglądamy konia w ruchu, je-

żeli to możliwe na podłożu twardym (be-
ton, kostka, asfalt) po prostej i po okręgu,
uważnie obserwując wykrok poszczegól-
nych kończyn. Koń z chorymi trzeszczkami
kopytowymi (przy wykluczeniu bólu ze stro-
ny podeszwy) badany na twardym podłożu

bardzo ostrożnie stawia kończyny piersiowe
i skraca wykrok. W żargonie stajennym uży-
wa się sformułowania że koń „maca przo-
dami”. W czasie badania na okręgu, szcze-
gólnie gdy podejrzana kończyna znajduje się
do wewnątrz, konie z chorymi trzeszczkami
wykazują objawy kulawizny. Często rezulta-
ty badania na twardym podłożu nie potwier-
dzają się na podłożu miękkim.

Wykonujemy również próbę na klinie lub

modyfi kacje prób na desce. Stawiamy po-
dejrzaną kończynę na uniesionej desce lub
klinie, podnosimy drugą i trzymamy 60 se-
kund. Następnie koń rusza kłusem.

Kolejnym etapem są znieczulenia diagno-

styczne, po których objawy choroby powin-
ny ustąpić lub znacznie się zmniejszyć. Za-
czynamy od znieczulenia okołonerwowego
niższych gałązek palcowych nerwów dłonio-
wych. Według potrzeby i rezultatu poprzed-
niego znieczulenia możemy podjąć próbę
wstrzyknięcia środka znieczulającego miej-
scowo do kaletki kopytowej. Do tego zabiegu
konieczna jest duża praktyka kliniczna albo
kontrola radiologiczna lub ultrasonogra-
fi czna. Niektóre źródła podają, że 20% koni
z problemem zlokalizowanym w trzeszcze
kopytowej wykazuje negatywną odpowiedź
na znieczulenie stawu kopytowego i jamy
kaletki kopytowej (5).

Jeżeli znieczulenie diagnostyczne dało

wynik pozytywny, wykonujemy badanie
radiologiczne. Do pełnej diagnostyki zwy-
rodnienia trzeszczki kopytowej potrzebne
są zdjęcia rentgenowskie w trzech projek-
cjach: przednio-tylnej na klinie z wypeł-
nieniem substancją homogenną, która
usunie powietrze z rowków przystrzał-
kowych, projekcję „skyline” oraz boczną
palca z wycelowaniem promienia central-
nego na koronkę. Przyjęto międzynaro-
dową skalę oceny choroby zwyrodnienio-
wej trzeszczki kopytowej od 0 do 4, gdzie
0 to brak zmian patologicznych, a 4 ozna-
cza bardzo zaawansowaną chorobę zwy-
rodnieniową (1, 6).

Badanie radiologiczne pozwala ocenić je-

dynie zmiany struktury kości. Nie umożli-
wia ono oceny zmian pozostałych struk-
tur (ścięgien, więzadeł, chrząstek), których
stan można ocenić podczas badania ultra-
sonografi cznego oraz przy użyciu rezonan-
su magnetycznego.

L

ECZENIE

Choroba zwyrodnieniowa trzeszczki kopy-
towej jest nieuleczalna. Zazwyczaj dotyczy
obu kończyn piersiowych. Farmakologicz-
nie można doprowadzić do czasowego za-
trzymania procesów chorobowych i dzia-
łać objawowo. Bardzo wczesne wykrycie
choroby zwiększa szanse powrotu ko-
nia do pełniej sprawności. Dobre efekty,
szczególnie w początkowej fazie, daje pod-
kuwanie ortopedyczne. Polega ono na za-

stosowaniu zwartej podkowy, najczęściej
w połączeniu z amortyzującymi wkładka-
mi, skróceniu i zaokrągleniu przodka ko-
pyta i delikatnym cofnięciu podkowy. Jed-
nak należy pamiętać, że takie podkuwanie
koni bez zmian chorobowych powoduje za-
burzenia w prawidłowym ukrwieniu two-
rzywa i budowie puszki kopytowej.

Leczenie farmakologiczne można podzie-

lić na miejscowe i ogólne. W leczeniu miej-
scowym wykorzystuje się leki podawane
do kaletki maziowej, ewentualnie do stawu
kopytowego (1, 4). Do najczęściej stosowa-
nych należą kortykosteroidy podawane naj-
częściej razem z kwasem hialuronowym lub
wielosiarczanem pentozanu, ewentualnie
lekiem z tej samej grupy opartym na mo-
nocukrze.

W leczeniu ogólnym stosuje się terapię

Isoxsupryną

®

, której główny mechanizm

działania polega na zwiększeniu ukrwienia
w chorej trzeszcze, oraz preparatem z kwa-
sem tiludrenowym. Należy pamiętać, że le-
czenie Isoxsupryną

®

musi trwać minimum

4-12 tygodni wraz z lekami z grupy nieste-
roidowych przeciwzapalnych stosowanych
ogólnie w pierwszych dniach leczenia. Kwas
tiludrenowy w pierwszym roku leczenia po-
dajemy 3-krotnie.

Dietę konia cierpiącego na schorzenia

trzeszczki należy uzupełnić o preparaty za-
wierające glikozaminoglikany i siarczan
chondroityny, które poprawiają odżywianie
chrząstki oraz skład mazi.

Do niefarmakologicznych metod leczenia

należą zabiegi na tkankach miękkich, tzn.
przecięcia więzadła pobocznego lub podda-
wanie działaniu fal wstrząsowych (shock wave
teraphy) okolicy chorej trzeszczki (1, 5, 6).

Z punktu widzenia lekarskiego neurek-

tomia chemiczna lub chirurgiczna są dys-
kusyjne.

Podsumowując, należy stwierdzić,

iż wczesne rozpoznanie zmian w trzeszcz-
ce kopytowej, często bez zmian w badaniu
klinicznym, rokuje dobrze, biorąc pod uwa-
gę nawet intensywne sportowe użytkowa-
nie konia. Na pewno kluczowe znaczenie
ma odpowiednia opieka kowala oraz mądre
użytkowanie wierzchowca. Choroba zwy-
rodnieniowa trzeszczki kopytowej we wcze-
snych stadiach to nie wyrok „padoku” dla
koni.

‰

Piśmiennictwo dostępne na stronie
www.weterynaria.elamed.pl

lek. wet. Mateusz Hecold

Klinika Koni

Katedra Nauk Klinicznych

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

SGGW w Warszawie

02-797 Warszawa

ul. Nowoursynowska 100

e-mail: [e-mail]