dr n. wet. Andrzej Golachowski
Cięcie cesarskie u klaczy.
Cięcie cesarskie u klaczy jest poważnym zabiegiem chirurgicznym, wykonywanym, gdy
inne formy pomocy porodowej zostały już wyczerpane. Istotą operacji jest wydostanie
z
rebięcia poprzez nacięcie ściany macicy. Klacze po zabiegu cięcia cesarskiego, po okresie
rekonwalescencji, mogą ponownie być użytkowane w hodowli, dając zdrowe z
rebięta.
Zabieg wykonuje się gdy akcja porodowa trwała przez długi czas ( kilka godzin), a próby
manualnej korekcji nieprawidłowego ułożenia z
rebięcia zakończyły się niepowodzeniem, lub
nie były możliwe do przeprowadzenia ze względu na ryzyko uszkodzenia dróg rodnych.
W tym miejscu chciałbym przestrzec przed próbami samodzielnego udzielania pomocy w
trakcie porodu. Jeśli pojawiają się jakiekolwiek komplikacje, akcja porodowa trwa powyżej
15 minut, koniecznie trzeba wezwać kompetentnego lekarza weterynarii. Wyciąganie
nieprawidłowo ułożonego z
rebięcia przy użyciu siły może mieć dramatyczne w skutkach
konsekwencje w postaci perforacji macicy lub innych uszkodzeń dróg rodnych, mogących
spowodować śmierć klaczy i z
rebięcia.
W przypadku wystąpienia komplikacji porodowych o życiu z
rebięcia i klaczy decyduje czas.
Im szybciej zostanie udzielona fachowa pomoc, tym większa szansa na pomyślne
zakończenie. Szansa na uratowanie z
rebięcia jest największa w pierwszej godzinie od
rozpoczęcia akcji porodowej i niestety, w większości przypadków, klacz trafia do kliniki zbyt
póz
no, gdy z
rebię znajduje się już w stanie krytycznym, lub jest martwe.
Gdy z
rebię nie żyje, a jego ułożenie nie pozwala na bezpieczne wykonanie zabiegu
fetotomii ( za pomocą specjalnych instrumentów dzieli się martwy płód na mniejsze części
aby go usunąć przez drogi rodne) w celu ratowania klaczy wykonuje się operację. Szybkie
wydobycie martwego płodu zmniejsza ryzyko pojawienia się powikłań u klaczy będących
następstwem rozwijającego się septycznego (bakteryjnego) zapalenia macicy. Bakteryjne
zapalenie macicy może wywołać posocznicę (sepsę) oraz ciężki ochwat co stanowi
zagrożenie życia konia.
Na zgłoszenie, że do kliniki przybędzie klacz z komplikacjami porodowymi i może być
wymagane cesarskie cięcie mobilizowane są aż 4 zespoły lekarzy położników, chirurgów,
anestezjologów i neonatologów (lekarze zajmujący się noworodkami).
Zaraz po przybyciu u klaczy wykonywane się badania ogólne, aby sprawdzić w jakim jest
stanie, oraz położnik wykonuje badanie ginekologiczne, w celu sprawdzenia czy z
rebię żyje,
i jaka jest przyczyna trudności w wyz
rebieniu. W trakcie tych badań klaczy zakłada się
kateter i dożylnie podaje konieczne leki oraz płyny.
Jeśli badanie wykazuje, że nie ma możliwości korekcji ułożenia płodu w drogach rodnych
klacz niezwłocznie jest przygotowywana do zabiegu operacyjnego.
W przypadku, gdy jest cień szansy na rozwiązanie porodu bez interwencji chirurgicznej,
to w pierwszej kolejności podejmowane są te próby. Często konieczne jest znieczulenie
ogólne klaczy i ułożenie jej na grzbiecie. Znieczulenie ogólne pozwala na zniesienie skurczy
porodowych, przez co łatwiej można wykonywać różnorakie manipulacje. Pozwala to między
innymi zepchnąć płód z kanału rodnego do macicy, gdzie jest trochę więcej przestrzeni do
manipulacji. Innym wykorzystywanym sposobem, gdy klacz leży na grzbiecie, jest uniesienie
zadu, tak, że trzewia znajdujące się w jamie miednicznej przemieszczają się dogłowowo.
Gdy pomimo tych manipulacji, nie udaje się wydostać płodu, istnieją dwie dalsze drogi
postępowania fetotomia i zabieg operacyjny.
Fetotomię wykonuje się ją gdy z
rebię jest martwe. Trzeba pamiętać, że ten zabieg niesie ze
sobą ryzyko mechanicznego uszkodzenia dróg rodnych i nie jest polecany u wartościowych
klaczy hodowlanych.
Zabieg cięcia cesarskiego jest coraz powszechniej wykonywaną procedurą chirurgiczną u
klaczy z trudnościami porodowymi. O ile we wcześniejszych latach zabiegi operacyjne u
koni, ze względu na stosowane znieczulenie, obarczone były dużym ryzykiem, dziś dzięki
bezpiecznym lekom i rozpowszechnieniem narkozy wziewnej stały się stosunkowo
bezpieczne.
Zabieg operacyjny przebiega w kilku etapach. Pierwszym z nich jest laparotomia, czyli
otwarcie powłok brzusznych w linii pośrodkowej. Cięcie ma 30-40 cm długości. Następnie
przez wykonany otwór wydobywa się na zewnątrz ciężarny róg macicy. Następnie wydobyty
róg obkłada się warstwami sterylnych serwet chirurgicznych, tak aby wydostający się płyn po
przecięciu macicy nie dostał się do jamy brzusznej. Po zabezpieczeniu macicy identyfikuje
się, gdzie znajdują się kończyny z
rebięcia. Po ich odnalezieniu nad kończynami wykonuje się
15-20 cm nacięcie macicy, przez które wydobywa się z
rebię. Następnie, za pomocą
odpowiednich szwów zamyka się macicę i powłoki jamy brzusznej. Czas od rozpoczęcia
operacji do wydobycia z
rebięcia jest krótki i wynosi ok. 15-20 min., co stanowi kolejną
zaletę tej metody.
Gdy z
rebię jest żywe, jak tylko zostanie wydostane z macicy przechodzi w ręce
neonatologów. W pierwszej kolejności następuje udrożnienie dróg oddechowych, podaje się
tlen, oraz przecina pępowinę. Tlen jest niezbędny aby zniwelować niedotlenienie
spowodowane z jednej strony przedłużającym się porodem, z drugiej zaś działaniem
anestetyków. W dalszej kolejności z
rebięciu podaje się mrożoną siarę lub komercyjne
preparaty zastępcze, w celu zapewnienia ochrony przed infekcjami, a następnie w ciągu
pierwszych dni podaje się mleko lub preparaty mlekozastępcze.
W pierwszych godzinach po operacji klaczy podaje się dożylnie dużą ilość płynów, aby
zredukować odwodnienie, stosuje się antybiotyki oraz leki przeciwbólowe. Jeśli nie odchodzi
łożysko podaje się hormon- oksytocynę, który powodując skurcze macicy ułatwia odejście
łożyska. Innym ważnym działaniem tego hormonu jest wpływ na inwolucję macicy, czyli jej
powrót do stanu przed ciążą. W pierwszych dniach po operacji codziennie wykonuje się
płukanie macicy, aby usunąć z niej bakterie i zapobiec stanom zapalnym.
Jeśli nie wystąpiły żadne niespodziewane powikłania, klacz pozostaje w klinice 7-14 dni. Po
ok. 2 miesiącach po zabiegu można ponowne ją pokryć.
Na efekty cesarskiego cięcia, a w szczególności na przeżywalność z
rebiąt największy wpływ
ma czas jaki upłyną od rozpoczęcia porodu do interwencji chirurgicznej. Jak już wspominano
wcześniej, jeśli akcja porodowa trwa ponad godzinę, to niestety szansę na przeżycie z
rebięcia
są minimalne. Dlatego tak ważny jest monitoring ciężarnej klaczy przez hodowcę,
umiejętność rozpoznania rozpoczynającego się porodu i bezzwłoczna pomoc lekarska jeśli
obserwuje się jakiekolwiek zaburzenia towarzyszące porodowi.
Wydobycie z
rebięcia poprzez cięcie cesarskie u klaczy.
Intensywna terapia w pierwszych godzinach życia.