empatia
testy:
1. Kwestionariusz Rozumienia Empatycznego (KRE) [Węgliński]*
2. Kwestionariusz do Mierzenia Empatii [Epstein]
3. Skala Empatii Emocjonalnej (TOE) [Mehrabian & Epstein]*
4. Interpersonalny Indeks Reaktywności (IRI) [Davis]*
5. Impulsywność Ryzyko Empatia (IVE) [S. & H. Eysenck]*
6. extra: Test Wrażliwości Empatycznej [H. Borke]
lektura:
Siek, S. (1993). Wybrane metody badania osobowości. Warszawa: Wydawnictwo ATK.
Empatia w teorii
Empatia to dosłownie wczuwanie się w drugą osobę  odróżniajmy od sympatii, która jest
współodczuwaniem z (drugą osobą).
Psychoanaliza  empatia to sposób postrzegania, droga zastępczego doświadczania
psychologicznego stanu drugiej osoby. Zdolność do empatii ma się wiązać z prewerbalnymi
interakcjami matki z niemowlęciem. W tych interakcjach mamy zgodność potrzeb, pragnień i reakcji
obojga.
W takim razie empatia osoby dojrzałej jest czasową i odwracalną regresją ego (w służbie komunikacji
rzec by można). Empatia jest przedświadoma, bezsłowna i automatyczna.
Empatia ma ułatwiać tworzenie dojrzałych relacji międzyludzkich bez obawy o zachowanie poczucia
własnej tożsamości (patrz: lęk przed pochłonięciem).
Psychologia poznawcza  empatia to umiejętność przyjmowania roli innej osoby i jej perspektywy
(czyli wejście w czyjeś buty). Z takiej umiejętności mamy pożytki  rozumienie uczuć i możliwość
przewidywania jej przyszłych zachowań. Znaczące: przebieg procesów poznawczych  a w
szczególności zdolność do percepcji fizycznej odrębności innej osoby i uświadomienie sobie inności
przyjmowanych przez nią perspektyw.
Psychologia humanistyczna  istotna jest umiejętność obserwowania świata z perspektywy innej
osoby.
TRZY GRUPY DEFINICJI EMPATII
1. koncepcja emocjonalna  tradycyjne definiowanie empatii: współbrzmienie,
współprzeżywanie, emocjonalne odpowiadanie na przeżycia drugiej osoby. Zakłada się, że
empatia stanowi emocjonalne doświadczenie takich samych stanów afektywnych w danej
sytuacji (ja przeżywam takie same stany co osoba, z którą empatyzuję). Zwolennicy takiego
ujęcia: E. Stotland, K. Roe, L. Hoffman, T. Gawriłowa, A. Mehrabian i N. Epstein, W.
Szewczuk, A. Węgliński, A. Mazurkiewicz.
W. Szewczuk (PL)  empatia to wczuwanie się w stany szczególnie uczuciowe innych osób,
przechodzące niekiedy w rzeczywiste zestrojenie własnych stanów emocjonalnych ze stanami
innych osób (tzn. że jeśli jesteś empatyczny  lepiej trzymaj się z daleka od depresyjnych
osobników).
2. koncepcja poznawcza  kognitywny charakter empatii wiąże się z z umiejętnością
postrzegania i rozumienia przeżyć innej osoby, jak również z możliwością trafnego
przewidywania jej uczuć, wyobrażeń i reakcji. Zwolennicy: R. Hogan, C. B. Truax, G. H. Mead,
R. Carkhuff, R. Dymond.
R. Hogan  empatia to intelektualne lub pojęciowe rozumienie stanu innego człowieka bez
rzeczywistego przeżywania jego uczuć. Poznawcze ujęcie empatii wymaga konstruowania
wyobrażeń i fantazji o tym, co dana osoba przeżywa, czego pragnie, w jaki sposób ocenia i
spostrzega świat oraz samą siebie.
3. koncepcja emocjonalno-poznawcza  procesy poznawcze pełnią funkcję pośredniczącą w
powstawaniu emocjonalnego pobudzenia. Prawidłowa interpretacja znaczeń spostrzeganej
sytuacji uruchamia reakcję emocjonalną wyznaczona przyjęciem perspektywy drugiego
człowieka. Zwolennicy: J. Reykowski, R. Iannotti, A. Frączek, H. Eliasz. Istotne swego rodzaju
równouprawnienie percepcji i emocji  istota empatii jest reakcja emocjonalna uruchamiana
przez procesy poznawcze (percepcja lub wyobrażenie określonej sytuacji).
Rembowski: empatia to emocjonalno-poznawcza reakcje, która zawiera komponent
wykonawczy stanowiący przejaw komunikacji interpersonalnej. Takie rozumienie empatii jest
procesem porozumiewania się ludzi na temat ich aktualnych przeżyć.
Empatia zmienia się z wiekiem?
Różne stanowiska:
1. empatia jako funkcja wieku  z wiekiem zwiększa się liczba i zakres kontaktów społecznych ,
w wyniku czego przyjmowane są coraz to nowe role  innymi słowy empatia wymaga
doświadczenia.
2. z drugiej strony z wiekiem człowiek staje się mniej podatny na zmiany  również zmiany ról,
co wyjaśniałoby koniec następnego punktu.
3. pomiędzy empatią a wiekiem jest zależność krzywoliniowa  poziom empatii rośnie od
początku ontogenezy człowieka (po naszemu: od urodzenia), w okresie dojrzałości osiąga
maksymalny poziom i& spada aż do egocentrycznych, zrzędliwych staruszków.
4. albo też nie ma związku między empatią a wiekiem.
Zależność krzywoliniowa bardzo przekonująca (zwłaszcza w świetle dowodów)  dzieci rzeczywiście
rozwijają empatię (jak wszystko zresztą), ze staruszkami bywa różnie. Rembowski jest zdania, że
wzrost empatii z wiekiem wynika z nabywaniem doświadczeń i, co za tym idzie, pewnej wrażliwości
emocjonalnej. (pytanie do rozważenia  porównaj empatię do IE)
A
atwiej empatyzować ze swoimi
1. Empatia wzrasta gdy osobnik jest podobny pod względem płci, rasy, wieku&
2. oraz gdy jest bliski (fizycznie albo psychicznie).
Emocje i motywacje/ćwiczenia/EMPATIA [skrypt by marekjaros 2/5
Metody badania empatii
1. Metody eksperymentalne  zapoczątkował E. Scotland. Tu istotna była duża rola reakcji
fizjologicznych na różne sytuacje wywołujące uczucia.
2. Techniki kwestionariuszowe oraz skale pomiaru empatii pojawiły się w latach pięćdziesiątych
XX wieku (mamy XXI wiek jakby ktoś nie zauważył:) Prekursorka badań  R. Dymond. R.
Hogan z kolei zbudował kwestionariusz do badania siły i poziomu empatii (Hogan Empathy
Scale)  pierwowzór dla skali Mehrabiana i Epsteina (1972) Emotional Empathy Scale. W 1983
roku Davis opracował Interpersonal Reactivity Index (IRI) obejmujący emocjonalne i
poznawcze składniki empatii.
3. Skojarzenia i projekcje  często wykorzystywane do badania empatii. Wymagają od badanego
skonstruowania opowiadania jako odpowiedz
na bodziec, którym może być obrazek, rysunek,
fotografia. Inny nurt w badaniu empatii to wykorzystanie technik projekcyjnych jak TAT.
Narzędzia pomiaru empatii  charakterystyki wybranych testów
1. Interpersonalny Indeks Reaktywności M. H. Davisa (IRI)
Skonstruowany w 1980 roku w wyniku wieloletnich badań. Założenie: aspekt poznawczy I
emocjonalny w empatii są ściśle powiązane. W IRI Davis wykorzystał wczesniej istniejące skale.
IRI ma wysoką trafność i rzetelność.
IRI składa się z 28 twierdzeń tworzących 4 podskale (7 pozycji w skali):
Skala 1 (PT  Perspective Taking/PP  Przyjmowania Perspektywy)  dotyczy umiejętności
podejmowania perspektywy innych osób, czyli spontanicznego przyjmowania cudzego punktu
widzenia.
Skala 2 (F  Fantasy/F - Fantazji)  mierzy zdolność rozumienia uczuć postaci fikcyjnych poprzez
wyobrażanie sobie siebie w uczuciach i zachowaniach tychże postaci (Jak to jest być Pinokiem, gdy
wydłuża ci się nos& ?)
Skala 3 (EC - Emphatic Concern/ET:)  Empatycznej Troski)  ocenia poziom tendencji do
empatyzowania, czyli doświadczenia uczuć ciepła, sympatii i współczucia w kontaktach z innymi
ludz
mi oraz stosunek osoby badanej do nieszczęścia innych.
Skala 4 (PD  Personal Distress/OP  Osobistej Przykrości)  ocenia typowe reakcje emocjonalne,
w tym lękowe, związane z dyskomfortem w konfrontacji z negatywnymi emocjami odczuwanymi przez
innych.
IRI opiera się na samoocenie badanego (perspektywa podmiotu jak pamiętamy) w odniesieniu do
niektórych cech osobowości, zachowań i postaw takich jak: altruizm, zdolność percepowania uczuć
innych ludzi I doświadczania ich na sobie, samooceny oraz umiejętność nawiązywania kontaktów
interpersonalnych.
Emocje i motywacje/ćwiczenia/EMPATIA [skrypt by marekjaros 3/5
2. Kwestionariusz Rozumienia Empatycznego A. Węglińskiego (KRE)
Przepis na test.
Pozycje do kwestionariusza Węgliński zaczerpnął z dzienników młodzieży dorastającej :) - 200
twierdzeń poddał ocenie 8 sędziów kompetentnych (psychologowi i pedagogowie 4/4). 80% wskazań
kwalifikowało pozycję do wstępnej wersji (50 stwierdzeń). W wyniku badania (200 osób 14/19 lat)
przyjęto 33 stwierdzenia dla których wartość współczynnika korelacji była statystycznie istotna na
poziomie nie mniejszym niż 0,01.
KRE opublikowany został ostatecznie w 1983 roku.
3. Skala Empatii Emocjonalnej A. Mehrabiana i N. Epsteina (Kwestionariusz Reakcji i
Upodobań) TOE
A
atwo się pogubić, więc kilka wyjaśnień:
Oryginalna nazwa brzmi Emotional Empathy Scale (EES), w języku polskim przyjęło się określenie Test
Ocen (TOE), natomiast kwestionariusz nosi tytuł Kwestionariusz Reakcji i Upodobań  żeby badany za
szybko się nie zorientował o co chodzi).
TOE cechuje się bardzo wysoką trafnością I rzetelnością. Wskaz
niki interkorelacji dla poszczególnych
skal przekraczają 0,30 I są istotne na poziomie ufności 0,01.
Skala TOE powstała w oparciu (jak to zwykle bywa) o inne skale (Dymond 1984, Hogan 1969, etc& ).
W jej skład wchodzi 30(albo 33  w zalezności od wersji, nowsza  eksperymentalna jest krótsza)
stwierdzeń tworzące 7 podskal (2 twierdzenia na skalę, 16 twierdzeń służy jako wypełniacz (fachowo:
mają charakter buforowy).
Skale w TOE:
1. emocjonalna wrażliwość na otoczenie (10,20)
2. rozumienie uczuć osób nieznanych (15,28)
3. ekstremalna wrażliwość emocjonalna (8,23)
4. tendencja do wzruszania się w odpowiedzi na reakcje emocjonalne pozytywne (14,22)
5. tendencja do wzruszania się w odpowiedzi na reakcje emocjonalne negatywne (16,30)
6. tendencja do współczucia (26,33)
7. gotowość do kontaktu z osobami mającymi problemy (12,21)
4. Impulsywność, Ryzyko, Empatia S. & H. Eysenck (czyli Impulsiveness, Venturesomeness,
Empathy  IVE)
Oparty na czynnikowej koncepcji osobowości  trójwymiarowa struktura osobowości: Introwersja |
Ekstrawersja | Neurotyzm.
Opracowanie kwestionariusza poprzedzone badaniami nad psychotyzmem  uznanym za jeszcze jeden
nadczynnik osobowości (czwarty). Psychotyzm wg Eysenck ów jest drugą naturą ekstrawersji.
Istotnym składnikiem ekstrawersji jest impulsywność spełniająca w funkcjonowaniu jednostki rolę
regulacyjną  od nasilenia tej cechy zależy czy podejmujesz jakieś działania czy nie  np. o
charakterze przestępczym (Pospiszyl, 1985).
Impulsywność tak jak ekstrawersja ma złożoną strukturę  Eysenckowie nazywają dwie grupy cech
jako impulsywność i ryzyko. Impulsywność oznacza spontaniczność, żywiołowość, niechęć do
planowania i stabilizacji. Ryzyko  dążenie do przeżywania przygód, potrzebę silnej stymulacji,
szukanie mocnych wrażeń (Eysenck & Eysenck, 1987)
Emocje i motywacje/ćwiczenia/EMPATIA [skrypt by marekjaros 4/5
I tak dochodzimy do empatii:) Jest to trzecia skala IVE. Znalazła się w IVE po trosze dla ozdoby 
jako urozmaicenie kwestionariusza pytaniami buforowymi. Drugi powód jest taki, że okazało się
istotne określenie związków empatii z wyżej opisanymi czynnikami.
Ciekawostka: Jedyna dodatnia korelacja empatii dotyczy neurotyczności, która z kolei wykazuje
zależność pozytywną w odniesieniu do impulsywności a negatywną do ryzyka (Eysenck, Pearson i In.,
1985)
IVE składa się z 63 pozycji (pytań) tworzących trzy podskale:
1. Impulsywność (24 pozycje)
2. Ryzyko (18 pozycji)
3. Empatia (21 pozycji)
Walidacja IVE wykazała jej wysoką rzetelność i trafność. Howgh.
Emocje i motywacje/ćwiczenia/EMPATIA [skrypt by marekjaros 5/5