poczucie winy
testy:
1. Kwestionariusz Poczucia Winy (KPW) [Kofta, Brzeziński & Ignaczak]*
lektura:
Siek, S. (1993). Wybrane metody badania osobowości. Warszawa: Wydawnictwo ATK.
Koncepcja
Pojęcie poczucia winy pojawia się w psychologii w dwóch rodzajach znaczeniowych (odmiennych):
1. Poczucie winy jako przejściowy stan podmiotu
Pojawia się w następstwie naruszenia/przekroczenia zinternalizowanej zasady, normy& Stan ten ma
silne zabarwienie emocjonalne i jest odczuwany jako nad wyraz przykry. Uważa się, że poczucie winy
powoduje czasowe zachwianie (obniżenie) poczucia własnej wartości. Poczucie winy zawiera też silny
komponent motywacyjny  obwinianie i oskarżanie siebie samego prowadzi do wymierzania sobie
kary  w dużym natężeniu może to oznaczać wręcz autoagresję fizyczną (patrz zabójcy popełniający
samobójstwo).
2. Poczucie winy jako względnie stały składnik osobowości
Aspekt osobowości, który decyduje o częstości pojawiania się, natężeniu i czasie zalegania poczucia
winy rozumianego jako stan. KPW mierzy właśnie tak rozumiane poczucie winy.
Poczucie winy pełni rolę regulatora zachowania  regulacyjny wpływ wywiera na agresję oraz inne
formy zachowań aspołecznych. (porównaj z superego).
Kofta i in. przyjmują założenie, że poczucia winy stanowi istotny element mechanizmu samokontroli
człowieka oraz decyduje o zdolności jednostki do tłumienia/modulowania własnych impulsów i
dostosowania formy ich zaspokojenia do wymogów społecznych.
Poczucie winy decyduje o wielkości kosztów psychologicznych ponoszonych przez jednostkę wobec
naruszenia norm (innymi słowy: możesz ukraść ciastko ale będziesz cierpiał moralne katusze). Koszty
te mogą przyjąć postać samoobwiniania się, utraty szacunku dla samego siebie, etc.
Nasze zachowanie regulują też inne czynniki  społeczna dezaprobata (nikt nie lubi złodziei ciastek)
albo represje prawne (za ciastko można pójść siedzieć)  ale te czynniki zmieniają się w zależności od
sytuacji ( a może mnie nie złapią&  ). Natomiast poczucie winy jest czynnikiem uwewnętrznionym i
jako element na stałe związany z osobowością oddziałuje ze względnie stała siłą.
Kwestionariusz Poczucia Winy Kofty, Brzezińskiego & Ignaczaka
Skonstruowany w oparciu o sposób pomiaru winy reprezentowany przez D. Moshera  12 pozycji jest
zbliżonych treściowo do stwierdzeń z kwestionariusza Moshera.
Zawiera 42 opisy sytuacji, w których można reagować poczuciem winy, lub wiążą się z tym
poczuciem.
Trafność KPW
Zbadano związki KPW z wybranymi skalami kwestionariusza Bussa  Durkee a (A, Ap, As, W)
kwestionariusza Cattela 16 Co (O, Q3, G, F) oraz WiSKAD (skala Ps).
Efekty: wysoko (z pewnymi zastrzeżeniami) koreluje KPW ze skalą winy (W) Bussa i Durkee a,
znaleziono pozytywne związki KPW ze wskaz
nikami poziomu socjalizacji osobowości (np. pozytywna
korelacja ze skalą mierzącą siłę superego). Dziwne, że związek KPW ze skalą Ps (tendencje
psychopatyczne) w WISKAD okazał się nieistotny statystycznie.
Czego nie wiadomo?
1. Nie ma wersji KPW dla kobiet.
2. Brak badań nad wpływem zmiennej aprobaty społecznej na wyniki uzyskiwane w KPW.
3. Czy poczucie winy jest niezależnym od ogólnego poziomu lęku składnikiem osobowości.
Kwestionariusz Poczucia Winy [Kofta, Brzeziński & Ignaczak]
RZETELNOŚĆ 0,92
TRAFNOŚĆ patrz opis
NORMALIZACJA 200 M (16/23 lat)
dla ciekawych
Psychoanalityczne ujęcie poczucia winy
Poczucie winy, podobnie jak wstyd zalicza się do grupy afektów obejmujących strach przed kara
zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz self, wyrzuty sumienia, żal i skruchę. Jego rdzeń stanowi pewna
forma lęku, u podłoża którego kryje się myśl: Jeżeli kogoś zranię, również zostanę zraniony. Oprócz
tego lęku przed zewnętrznym lub wewnętrznym odwetem za seksualne lub agresywne zachowania czy
pragnienia, jednostka może nosić w sobie depresyjne przekonanie, ze już kogoś zraniła i jest za to
karana. Przekonaniu temu towarzyszy nadzieja, że przez pokutę polegającą na psychicznym lub
fizycznym cierpieniu, można uzyskać przebaczenie  to znaczy odzyskać akceptację i miłość.
Zarówno lęk, jak i afekt depresyjny związane z poczuciem winy, ulegają w trakcie rozwoju
uwewnętrznieniu, przybierając formę złożonych sekwencji procesów wewnętrznych
podporządkowanych funkcjom superego. Jedną z funkcji sumienia jest przymierzanie pragnień i
działań jednostki do norm wyznaczających to, co jest powinnością i to, co zakazane.
Inne funkcje stanowią: uwewnętrzniony proces samooceny, samokrytycyzm i samokaranie w
różnorodnych formach, takich jak zadawanie sobie cierpienia lub pozbawianie się czegoś.
Te funkcje kierują wynikającą z poczucia winy agresję przeciwko self, w nadziei odpokutowania i
uzyskania przebaczenia dzięki żalowi i samoumartwieniu. Obrona polegająca na odwracaniu agresji
przeciwko sobie, jest częścią poczucia winy, a zarazem sposobem radzenia sobie z nim.
[Moore, E. B., Fine, B. D. (1996) Słownik psychoanalizy. Warszawa: Santorski]
Emocje i motywacje/ćwiczenia/POCZUCIE WINY [skrypt by marekjaros
2/2