zegarmistrz 731[05] z2 03 n

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Grzegorz Śmigielski

Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy
mechanizmów zegarowych 731[05].Z2.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Henryk Kryskowiak
mgr. inż. Ryszard Ochociński

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Grzegorz Śmigielski

Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
mgr inż. Piotr Dubis

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej Diagnozowanie

przyczyn nieprawidłowej pracy mechanizmów zegarowych 731[05].Z2.03 zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu zegarmistrz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy,Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Narzędzia i przyrządy do badania mechanizmu zegarowego

5.1.1. Ćwiczenia 14
5.2. Podstawowe wady i uszkodzenia zegarów i zegarków mechanicznych

5.2.1. Ćwiczenia 16
5.3. Podstawowe wady i uszkodzenia zegarów i zegarków elektrycznych

5.3.1. Ćwiczenia 18
5.4. Podstawowe wady i uszkodzenia zegarów i zegarków elektronicznych

5.4.1. Ćwiczenia 20
5.5. Diagnozowanie mechanizmu zegarowego

5.5.1. Ćwiczenia 22
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik mechanik.

W poradniku zamieszczono:

− wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,

aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

− cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy

z poradnikiem,

− przykładowe scenariusze zajęć,
− ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami

nauczania-uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

− ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

− wykaz literatury, z jakiej mogą korzystać uczniowie podczas nauki.

W poradniku dla ucznia zostały omówione zagadnienia w sposób bardzo ogólny.

Przedstawiono treści, opisano umiejętności, które uczeń powinien sobie przyswoić. By uczeń
mógł w pełni zrozumieć i przyswoić materiał niezbędna jest jego praca z literaturą.
Nauczyciel powinien być przewodnikiem dla ucznia, wskazując mu materiały i źródła,
z których może uzyskać najświeższe informacje dotyczące zagadnień, które
obejmuje jednostka modułowa.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania takich jak:
− samokształcenie kierowane,
− ćwiczenia,

− metoda projektów,

− metoda tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane począwszy od pracy

jednolitej, pracy grupowej jednolitej i zróżnicowanej aż po samodzielną pracę ucznia.

Zaleca się podanie wymagań edukacyjnych w

takiej formie, aby łatwo było

zidentyfikować cele z poszczególnymi tematami. W poradniku podano dwa przykładowe
scenariusze zajęć. W

pierwszym metodą wiodąca jest pokaz, w

drugim ćwiczenie

przedmiotowe.

Pomocne mogą się okazać zamieszczone na końcu każdego podrozdziału w poradniku

dla ucznia pytania sprawdzające, które uczeń może wykorzystywać w dwojaki sposób,
a mianowicie jako:
− zapoznanie się z pytaniami przed rozpoczęciem analizy pracy z materiałem określonym

w podrozdziale. Uczeń zapozna się w tym momencie z wymaganiami i dążyć będzie do
osiągnięcia celu, jakim jest odpowiedź na pytania,

− zapoznanie się z pytaniami po zakończeniu pracy z danym podrozdziałem. Pytania te

stanowić będą kontrolę stanu gotowości przejścia do wykonywania ćwiczeń.

W każdej z podanych metod prowadzenia zajęć istotną rolę odgrywają ćwiczenia, które

mają za zadanie:
− uzupełnienie informacji o elementach i układach elektrycznych i elektronicznych,

− utrwalenie wiadomości o poznanych elementach,
− prezentacja przykładowych zastosowań danych elementów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W ćwiczeniach realizowanych w formie zadań praktycznych założono, że w trakcie ich

realizacji uczeń powinien:
− zaplanować proces rozwiązania zadania,

− opracować procedurę rozwiązania do przedstawionego w opisie zadania, posiłkując się

literaturą,

− dobrać osprzęt i narzędzia,
− wykonać zadania,

− zaprezentować rozwiązania zadania.

Wskazane jest przeprowadzanie instruktaży przed każdymi zajęciami oraz przed

wykonywaniem ćwiczeń. Zaleca się również aby nakłaniać uczniów do korzystania z pomocy
koleżeńskiej.

Zaleca się dobór dla uczniów takich ćwiczeń, które rozwijać będą te umiejętności,

których nabycie nastarcza największe problemy.

Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń uczeń przystępuje do sprawdzenia poziomu

swoich postępów, odpowiadając na pytania zawarte w podrozdziale „Sprawdzian postępów”.

Uczeń powinien w tym celu samodzielnie:

− przeczytać pytania i udzielić na nie odpowiedzi,

− zakreślić odpowiedź, wstawiając X w odpowiednim polu.

W tym rozdziale zamieszczono:

− kartę odpowiedzi, obok której jest klucz odpowiedzi,

− instrukcję dla nauczyciela, w

której omówiono czynności ucznia podczas

przeprowadzania sprawdzianu,

− instrukcję dla ucznia, w której omówiono czynności ucznia podczas przeprowadzania

sprawdzianu.
Zestawy stanowią propozycję narzędzi pomiaru dydaktycznego, z których można

skorzystać w celu przeprowadzenia badań lub w celu opracowania innych narzędzi. Wybór
należy do nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
W trakcie realizacji zajęć należy zwrócić uwagę na szerokie zastosowanie prądu

elektrycznego do zasilania urządzeń. Należy wskazać jego zalety oraz wady. Wśród zalet
należy podkreślić łatwość przekazywania energii i szerokie możliwości zamiany energii
elektrycznej w mechaniczną i odwrotnie.

Istotnym elementem jest wyrobienie świadomości, że prądu elektrycznego nie widać

gołym okiem, a ewentualny jego przepływ może spowodować znaczne zmiany w elementach
obiektach, przez które przepływa. Jako przykład można wstępnie zaznaczyć, że przepływ
prądu przez organizm ludzki może spowodować nieodwracalne w nim zmiany.

Przy omawianiu rodzajów prądu, dużą uwagę należy zwrócić na graficzną prezentację

chwilowych wartości prądu na charakterystykach czasowych.

Życzę owocnej pracy dydaktycznej z

uczniami z

zastosowaniem opracowanych

materiałów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych w module 731[05].Z2

731[ 05]. Z2

EKSPLOATOWANIE MECHANIZMÓW

ZEGAROWYCH

731[ 05]. Z2.01

Organizowanie stanowiska pracy

731[ 05]. Z2.02

Wykonywanie czyszczenia i konserwacji

mechanizmów zegarowych

731[ 05]. Z2.03

Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy

mechanizmów zegarowych

731[ 05]. Z2.04

Wykonywanie napraw czasomierzy mechanicznych

731[ 05]. Z2.05

Wykonywanie napraw czasomierzy elektrycznych

i elektronicznych

731[ 05]. Z2.06

Wykonywanie regulacji mechanizmów zegarowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

− zdefiniować i określić znaczenie terminów zawodowych, dotyczących mechanizmów

zegarowych, ich rodzajów, budowy oraz konserwacji i magazynowania,

− rozróżnić i nazwać specjalistyczne narzędzia, przyrządy i urządzenia,

− wyjaśnić oraz zastosować pojęcia, nazwy i

określenia, dotyczące eksploatacji

mechanizmów zegarowych,

− wykonać odwzorowanie graficzne części mechanizmu zegarowego,

− rozpoznać podstawowe materiały konstrukcyjne stosowane w

mechanizmach

zegarowych,

− zmontować podzespoły i zespoły mechanizmu zegarowego,
− sprawdzić poprawność i dokładność wykonania montażu zegarków i zegarów,

− zinterpretować dokumentację techniczną,

− skorzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:

− scharakteryzować metody badania mechanizmu zegarowego,

− dobrać narzędzia i przyrządy do badania mechanizmu zegarowego,

− zidentyfikować uszkodzenia zegarów i zegarków mechanicznych,
− zidentyfikować wady zegarów i zegarków mechanicznych,

− zidentyfikować uszkodzenia zegarów oraz zegarków elektrycznych i elektronicznych,

− zidentyfikować wady zegarów oraz zegarków elektrycznych i elektronicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE LEKCJI

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania:

Zegarmistrz 731[05]

Moduł:

Eksploatowanie mechanizmów zegarowych 731[05].Z1

Jednostka modułowa: Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy mechanizmów
zegarowych 731[05].Z2.03

Temat: Podstawowe narzędzia i

urządzenia pomiarowe do diagnozowania

mechanizmów zegarowych

Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

− nazwać narzędzia i urządzenia do diagnostyki mechanicznych zegarów

i zegarków,

− odczytać parametry z tabliczek znamionowych,
− odczytać charakterystyczne parametry z dokumentacji technicznych,

− wskazać zastosowanie danych narzędzi i urządzeń,

− przygotować warunki pracy dla określonych urządzeń,
− zastosować przyrządy do typowych prac zgodnie z instrukcją obsługi.

Metody nauczania – uczenia się:

− instruktaż,

− pokaz z objaśnieniem,
− ćwiczenia,

− dyskusja w grupie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

− praca w małych zespołach,
− praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

− karty katalogowe zgromadzonych narzędzi i urządzeń,

− foliogramy z przykładowymi schematami blokowymi oraz z algorytmami obsługi

i odczytu wskazań,

− przykładowe narzędzia i urządzenia pomiarowe wraz z instrukcjami obsługi:

−

stanowisko 1 - mikroskop warsztatowy z przykładowymi częściami do

oglądania,

−

stanowisko 2 - chronokomparator wraz z kilkoma zegarkami do testów,

−

stanowisko 3 - mierniki uniwersalne (analogowy – wskazówkowy oraz

cyfrowy) wraz z zestawem baterii, rezystorów i

odpowiednich

zegarków,

−

stanowisko 4 - oscyloskop wraz z generatorem przebiegów

sinusoidalnych lub prostokątnych.

Czas trwania:
4 godziny lekcyjne – 180 min.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg lekcji:
Najkorzystniej byłoby, gdyby pracownia wyposażona była w 4 zestawy narzędzi

i urządzeń. Wówczas wszystkie zespoły uczniów mogą wykonać to samo ćwiczenie. Jeżeli
pracownia wyposażona jest w jednostkowe narzędzia i przyrządy zaleca się, by ćwiczenia
realizowane były w systemie przejść, tzn.
− na pierwszych zajęciach: zespół pierwszy ćwiczy na stanowisku 1, drugi zespół na

stanowisku 2, trzeci na trzecim, itd.

− na drugich zajęciach: zespół pierwszy ćwiczy na stanowisku 2, zespół drugi na

stanowisku 3, zespół trzeci na stanowisku 4, itd.

− na następnych: zespół pierwszy na stanowisku 3, zespół drugi na stanowisku 4, zespół

trzeci na stanowisku 4, itd.

1. Wprowadzenie.
2. Uświadomienie celów lekcji.
3. Omówienie zadań realizowanych przez urządzenia pomiarowe zgromadzone na

stanowiskach (W trakcie pierwszych zajęć w cyklu - prezentacji dokonuje nauczyciel,
uświadamia uczniom, że z omawianymi urządzeniami wszyscy zapoznają się w ciągu
kolejnych 4 zajęć. W czasie kolejnych zajęć w cyklu, wykorzystując doświadczenia
uczniów, którzy zapoznali się już ze sprzętem na poszczególnych stanowiskach
nauczyciel w formie pogadanki omawia ponownie budowę tych urządzeń oraz zadania
przez nie realizowane, uzupełniając wiedzę uczniów o nowe treści). W tej fazie
jednostki lekcyjnej można ocenić wiedzę uczniów, jaką wynieśli z poprzednich zajęć.

4. Przeprowadzenie instruktażu dotyczącego zachowania podczas pokazu i przestrzegania

zasad BHP. Grupa uczniów powinna ustawić się tak, aby każdy miał dobrą
widoczność prezentowanych przez nauczyciela elementów.

5. Część zasadnicza lekcji:

A. Omówienie budowy urządzeń wraz z ich zastosowaniem.
− nauczyciel omawia wygląd urządzeń, ich symbole, wskazuje na zastosowania,
− przy pomocy foliogramów nauczyciel prezentuje sposób przygotowania urządzeń

do pracy, omawia sposób odczytu wyników z określonych urządzeń. (W trakcie
kolejnych zajęć w cyklu, zaleca się wykorzystywać nabytą na poprzednich
zajęciach wiedzę, by w formie pogadanki przypomnieć, utrwalić i uzupełnić
wiedzę przekazaną w czasie pierwszych zajęć),

− nauczyciel określa dla poszczególnych zespołów zadania. Następnie przekazuje

sprzęt wraz z instrukcjami obsługi,

− odpowiada na pytania uczniów, dotyczących przedmiotu ćwiczenia i spraw

organizacyjnych.

B1. Wykorzystanie mikroskopu warsztatowego do oceny stanu części zegarków
mechanicznych:

− uczniowie na podstawie instrukcji obsługi ustalają warunki pracy urządzenia

(położenie - pozycja, napięcie zasilania, możliwości, zastosowanie),

− uczniowie zapoznają się z rolą poszczególnych elementów regulacyjnych i metodą

odczytu wskazań,

− uczniowie zapoznają się z występującymi zagrożeniami, jakie mogą wystąpić

w trakcie użytkowania urządzeń,

− nauczyciel sprawdza stan przygotowań do uruchomienia urządzeń, udziela

odpowiedzi na ewentualne pytania, zadaje grupie pytania kontrolne, wyjaśnia
wątpliwości,

− pod nadzorem nauczyciela grupa uruchamia urządzenie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− grupa, zgodnie z instrukcją, dokonuje ustawienia parametrów tak, by obraz

badanego elementu był ostry, dobrze oświetlony, powiększenie było zgodne
z oczekiwanym,

− kolejni uczniowie z wykorzystaniem mikroskopu dokonują oględzin, kilku detali

i części,

− wnioski grupa winna zapisać w formie sprawozdania z ćwiczeń,
− nauczyciel kontroluje prawidłowość wykonania ćwiczenia – analizuje wraz

z uczniami otrzymane wnioski,

− prezentacja wyników przez zespół,

− omówienie budowy urządzeń wraz z ich zastosowaniem,
− nauczyciel omawia wygląd urządzeń, ich symbole, wskazuje ich zastosowania.

B2. Wykorzystanie chronokomparatora do oceny poprawności chodu zegara:

− uczniowie na podstawie instrukcji obsługi ustalają warunki pracy urządzenia

(położenie - pozycja, napięcie zasilania),

− uczniowie zapoznają się z rolą poszczególnych elementów regulacyjnych i metodą

odczytu wskazań,

− uczniowie zapoznają się z zagrożeniami, jakie mogą wystąpić w trakcie

użytkowania urządzeń,

− nauczyciel sprawdza stan przygotowań do uruchomienia urządzeń, udziela

odpowiedzi na ewentualne pytania, zadaje grupie pytania kontrolne, wyjaśnia
wątpliwości,

− pod nadzorem nauczyciela grupa uruchamia urządzenie, dokonuje zgodnie

z instrukcją ustawienia przyrządu, podłącza przykładowy zegarek, interpretuje
uzyskane wskazania,

− kolejni uczniowie przy pomocy przyrządu badają 2 – 3 różnych zegarków,
− wnioski grupa powinna zapisać w formie sprawozdania z ćwiczeń,

− nauczyciel kontroluje prawidłowość wykonania ćwiczenia – analizuje wraz

z uczniami otrzymane wnioski,

− prezentacja wyników przez zespół.

B3. Pomiar napięcia i prądu miernikami uniwersalnymi (analogowe i cyfrowe):

− uczniowie na podstawie instrukcji obsługi ustalają warunki pracy urządzenia

(położenie - pozycja, napięcie zasilania),

− uczniowie zapoznają się z rolą poszczególnych elementów regulacyjnych i metodą

odczytu wskazań,

− uczniowie zapoznają się z występującymi zagrożeniami, jakie mogą wystąpić

w trakcie użytkowania urządzeń,

− nauczyciel sprawdza stan przygotowań do uruchomienia urządzeń, udziela

odpowiedzi na pytania, zadaje grupie pytania kontrolne, wyjaśnia wątpliwości,

− pod nadzorem nauczyciela grupa uruchamia urządzenie,

− zespół mierzy: siłę elektromotoryczną 2 - 3 baterii w stanie jałowym, napięcia

zasilania tych samych baterii włożonych do zegarów, prądy pobierane przez zegar
z tych baterii,

− kolejni uczniowie przy pomocy przyrządu badają 2 – 3 różnych zegarków,

− wnioski grupa winna zapisać w formie sprawozdania z ćwiczeń,

− nauczyciel kontroluje prawidłowość wykonania ćwiczenia – analizuje wraz

z uczniami otrzymane wnioski,

− prezentacja wyników przez zespół.

B4. Pomiary wielkości elektrycznych za pomocą oscyloskopu (częstotliwość i czas
trwania impulsu):

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− uczniowie na podstawie instrukcji obsługi ustalają warunki pracy urządzenia

(położenie - pozycja, napięcie zasilania),

− uczniowie zapoznają się z rolą poszczególnych elementów regulacyjnych i metodą

odczytu wskazań,

− uczniowie zapoznają się z występującymi zagrożeniami, jakie mogą wystąpić

w trakcie użytkowania urządzeń,

− nauczyciel sprawdza stan przygotowań do uruchomienia urządzeń, udziela

odpowiedzi na ewentualne pytania, zadaje grupie pytania kontrolne, wyjaśnia
wątpliwości,

− pod nadzorem nauczyciela grupa uruchamia urządzenie, nauczyciele demonstruje

sposób regulacji oscyloskopu,

− grupa powtarza zaprezentowaną wcześniej procedurę, zgodnie z instrukcją

ustawienia przyrządu, podłącza generator,

− uczniowie odczytują częstotliwość kilku badanych przebiegów, czas trwania

impulsów generatora, amplitudę drgań,

− wnioski grupa winna zapisać w formie sprawozdania z ćwiczeń,

− nauczyciel kontroluje prawidłowość wykonania ćwiczenia – analizuje wraz

z uczniami otrzymane wnioski,

− prezentacja wyników przez zespół.

W trakcie wykonywania ćwiczenia nauczyciel winien wykonać co najmniej 4 obchody

grup:

obchód I. Sprawdzenie, czy uczniowie zapoznali się danymi katalogowymi

urządzeń, znają warunki pracy sprzętu. Udzielanie dodatkowych
instruktaży.

obchód II. Sprawdzenie, czy uczniowie właściwie przygotowali sprzęt do

pracy, następuje uruchomienie urządzeń i narzędzi, prezentacja
sposobu obsługi. Określenie zadań dla grup.

obchód III. Sprawdzenie poprawności eksploatacji sprzętu. Udzielanie

dodatkowych instruktaży.

obchód IV. Sprawdzenie otrzymanych wyników, przygotowanie grupy do

prezentacji otrzymanych wyników.

C. Podsumowanie lekcji: Sprawdzenie osiągnięcia celów lekcji poprzez zadanie
pytań. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania:

Zegarmistrz 731[05]

Moduł:

Eksploatowanie mechanizmów zegarowych 731[05].Z1

Jednostka modułowa: Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy mechanizmów
zegarowych 731[05].Z2.03

Temat: Uszkodzenia zewnętrzne zegarków naręcznych

Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

− przeprowadzić procedurę oględzin zegarka,

− ocenić stan elementów zewnętrznych zegarków,
− wykryć elementy uszkodzone oraz określać metody usuwania uszkodzeń.

Metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniami,

−

dyskusja,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w małych zespołach.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik ucznia,

−

zestaw foliogramów,

−

zestaw zegarków naręcznych w różnym stanie technicznym.

Czas trwania: 3 godziny lekcyjne – 135 min.

Uczestnicy:

Uczniowie

Przebieg lekcji:

1. Wprowadzenie.
2. Uświadomienie celów lekcji.
3. Prezentacja tematu:

a. przy pomocy foliogramów nauczyciel prezentuje najczęściej występujące

uszkodzenia, omawia sposoby ich usunięć:

− prezentacja możliwych uszkodzeń koperty,

− prezentacja możliwych uszkodzeń paska i elementów mocujących pasek,

− prezentacja możliwych uszkodzeń elementów naciągowo – regulacyjnych,
− prezentacja możliwych uszkodzeń tarczy i wskazówek.

b. podział klasy na 5 zespołów, każdy zespół otrzymuje 2 zegarki do oceny:

− zespół przeprowadza diagnostykę elementów zewnętrznych zegarków, zwracając

uwagę na występujące: pęknięcia, odkształcenia, rysy,

− zespół sprawdza zespół regulacyjno – naciągowy,
− w ramach dyskusji grupa winna zaproponować metody usunięcia zauważonych

uszkodzeń oraz wskazać metodę optymalną: najtańszą, najmniej pracochłonną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Podsumowanie zajęć:

− prezentacja przez liderów grup wyników diagnoz,

− zwrócenie uwagi na błędy oraz czynności dobrze wykonywane podczas

ćwiczenia,

− ocena pracy zespołów,
− uporządkowanie pracowni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Narzędzia i przyrządy do badania mechanizmu zegarowego

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie katalogów narzędzi i urządzeń przygotuj zamówienie na przyrządy

optyczne powiększające, które są niezbędne do diagnostyki mechanizmów zegarowych –
zegarków mechanicznych. Omów parametry zamawianego sprzętu, uzasadnij swoje wybory.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w grupach 2 – 3 osobowych, istotną

rolą nauczyciela jest sprawdzanie, czy wybory uczniów są zasadne. W razie potrzeby można
przerwać ćwiczenie wszystkim grupom i wskazać (np. w formie pogadanki) na wybranym
przykładzie istotne błędy popełniane przez uczniów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) opisać czynności, przy wykonywaniu których niezbędne będą przyrządy optyczne,
2) oszacować, jakie powiększenia są potrzebne, by dokonać diagnozy poszczególnych

elementów i podzespołów,

3) odnaleźć w katalogu niezbędny sprzęt, sprawdzić, czy znajdują się w nim elementy,

urządzenia, które posiadają określone parametry,

4) zaprezentować grupie lub nauczycielowi przyrządy, które znalazły się na liście oraz

uzasadnić swoje wybory.

Środki dydaktyczne:

− katalogi narzędzi i urządzeń warsztatowych,
− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie,

− Pogadanka.

Ćwiczenie 2

Na przygotowanym stole zamontuj niezbędne oprzyrządowanie do przeprowadzenia

diagnostyki zegarka mechanicznego. Przygotowując stanowisko zwróć uwagę na
ergonomiczne usytuowanie narzędzi, urządzeń i osprzętu.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczeń powinien:

1) spośród wszystkich przygotowanych urządzeń i

narzędzi wybrać niezbędne do

przeprowadzenia diagnostyki mechanizmów zegarowych, omówić do jakich prac
przewiduje każde wytypowane urządzenie,

2) zamocować elementy wyposażenia stałego: lampę, imadło, statyw, rozłożyć narzędzia,
3) zająć miejsce pracy poszczególnych i markując wykonywanie poszczególnych prac

sprawdzić, czy ma dostęp do wszystkich wymaganych urządzeń i czy stanowisko jest
właściwie oświetlone,

4) dokonać korekty rozmieszczenia elementów,
5) sprawdzić, czy jest przewidziane miejsce dla: dokumentacji serwisowej, demontowanych

elementów i podzespołów, czy na stanowisku znajdują się właściwe przyrządy pomiarowe
i powiększające.

Środki dydaktyczne:

− stół roboczy,
− elementy wyposażenia stołów zegarmistrzowskich,

− zestawy narzędzi i

urządzeń do montażu, demontażu i

diagnostyki zegarów

mechanicznych, elektrycznych i elektronicznych,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

Ćwiczenie 3

Zmierz za pomocą oscyloskopu częstotliwość sygnału generatora.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w grupach 2 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) uruchomić oscyloskop,
2) dokonać kalibracji przyrządu,
3) ustawić dowolną częstotliwość generatora i go podłączyć,
4) odczytać wynik pomiaru,
5) przeliczyć uzyskane wskazanie o czułość generatora podstawy czasu.

Środki dydaktyczne:

− oscyloskop z kompletem kabli i sond,

− generator przebiegów prostokątnych,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Podstawowe wady i uszkodzenia zegarów i zegarków

mechanicznych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź oględziny zewnętrzne zegarka. Na kartce wypisz wszystkie występujące

usterki.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w grupach 2 – osobowych. Przed

prezentacją wyników pracy nauczyciel powinien sprawdzić efekty pracy grupy
i przedyskutować z uczniami usterki budzące kontrowersje. W razie potrzeby można
przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) oczyścić otrzymany do oględzin zegarek,
2) sprawdzić, czy mechanizm chodzi, czy można go nakręcić,
3) sprawdzić stan koperty, cyferblatu, szkiełka, wskazówek,
4) osłuchać mechanizm, sprawdzić, czy powstają szmery przy różnych położeniach zegarka,
5) sporządzić notatkę z obserwacji, na podstawie zauważonych nieprawidłowości określić,

jakie uszkodzenia mogą występować w mechanizmie,

6) przedstawić klasie lub grupie uczniów występujące usterki, wskazać, na jakiej podstawie

zlokalizowali wymienione uszkodzenia.

Środki dydaktyczne:

− zegarki z różnymi uszkodzeniami (dla każdego zegarka winna być przygotowana karta

z wymienionymi uszkodzeniami),

− zestaw lup,

− przyrząd do zdejmowania szkieł w zegarach,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

Ćwiczenie 2

Dokonaj oględzin zegara mechanicznego naściennego. Wypisz wszystkie zauważone

wady i uszkodzenia.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczeń powinien:

1) oczyścić otrzymany zegar,
2) wykonać oględziny zewnętrzne zegara, zanotować wszystkie zauważone

nieprawidłowości,

3) wymontować mechanizm z obudowy, sprawdzić jego stan. Wszelkie zauważone

nieprawidłowości zapisać na kartce,

4) porównać swoje notatki z kartą diagnostyczną tego zegara wykonaną przez zegarmistrza,
5) dokonać ponownych oględzin mechanizmu, zwracając szczególną uwagę na te

uszkodzenia, których sam nie zauważył.

Środki dydaktyczne:

− zegary mechaniczne ścienne (dla każdego zegara winna być przygotowana karta

diagnostyczna z wymienionymi uszkodzeniami),

− komplet narzędzi zegarmistrzowskich,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

Ćwiczenie 3

Poddaj procedurze kontrolno-diagnozującej wybrany podzespół z mechanizmu zegarka

mechanicznego. Dokonaj klasyfikacji tego podzespołu.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) przeprowadzić oględziny wybranego podzespołu – elementu, zwracając uwagę na

istniejące odkształcenia, zadziory, pęknięcia,

2) wykonać niezbędne pomiary wybranego elementu,
3) otrzymane wyniki porównać z danymi katalogowymi tego elementu, zwrócić uwagę na

dopuszczalną w dokumentacji tolerancję zmierzonych parametrów,

4) ocenić jego stan techniczny - dokonać klasyfikacji, czy może on poprawnie pracować

w zegarze,

5) uzasadnić podjęcie decyzji.

Środki dydaktyczne:

− stanowisko do montażu, demontażu i diagnostyki mechanizmów zegarowych,
− wybrane elementy mechanizmów zegarowych,

− dokumentacja serwisowa mechanizmu, z którego pochodzą elementy i podzespoły,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Podstawowe wady i uszkodzenia zegarów i zegarków

elektrycznych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź selekcję zgromadzonych baterii i akumulatorów. Wskaż źródła napięcia,

które mogą być zamontowane w zegarze.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w grupach 2- osobowych. W razie

potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) na podstawie symboli umieszczonych na obudowach oddzielić baterie od akumulatorów,
2) sprawdzić, czy źródła napięcia nie są zdeformowane, czy nie pokryte są nalotem, uwagi

zanotować,

3) zmierzyć woltomierzem o dużej rezystancji (np. cyfrowy miernik uniwersalny) siłę

elektromotoryczną każdej baterii, wyniki zanotować,

4) zmierzyć napięcie baterii (woltomierzem wskazówkowym o rezystancji wewnętrzna ok. 2 -

20 kΩ lub testerem baterii) wyniki zanotować,

5) na podstawie obserwacji i porównania wyników pomiarów z dokumentacją serwisową,

wskazać źródła, które mogą pracować.

Środki dydaktyczne:

− miernik uniwersalny cyfrowy,
− woltomierz analogowy wychyłowy,

− tester baterii,

− karty katalogowe baterii,
− zestaw baterii i akumulatorów zużytych i nowych,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

Ćwiczenie 2

W dużym przemysłowym zegarze elektrycznym z naciągiem elektromagnetycznym

często ulega uszkodzeniu zasilacz. Określ, jakie mogą być tego przyczyny oraz wskaż, jakie
działania należy wykonać, by awarie te nie występowały.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczeń powinien:

1) na podstawie dokumentacji zegara i zasilacza sprawdzić, czy zasilacz właściwie został

dobrany (moc, rodzaj napięcia, wielkość napięcia, warunki pracy),

2) opisać procedurę sprawdzania zegara (pomiar wielkości pobieranego prądu, oględziny

i kontrola przewodów przyłączeniowych,

3) określić procedurę sprawdzania mechanizmu naciągowego w zegarze (uszkodzenie

izolacji, zwarcie międzyzwojowe cewki elektromagnesu, źle ustawione styki),

4) określić procedurę diagnozowania części mechanicznej (gdzie zwiększenie oporów

mechanicznych może spowodować wzrost pobieranego prądu, a przez to uszkodzenie
zasilacza).

Środki dydaktyczne:

− dokumentacja techniczno – ruchowa zegara elektrycznego z

naciągiem

elektromagnetycznym,

− dokumentacja analizowanego zasilacza,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

Ćwiczenie 3

Zegar, w którym naciągaczem sprężyny jest silnik elektryczny, zatrzymuje się. Opisz,

jakie mogą być przyczyny i określ procedurę diagnostyki.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) omówić rodzaje możliwych uszkodzeń występujących w elementach napędowych,

określić procedurę kontroli elementu napędowego (silnika),

2) omówić możliwe usterki występujące w mechanizmie sterowania i określić procedurę

diagnostyki tego modułu,

3) określić procedurę sprawdzenia sprężyny,
4) omówić możliwe usterki, jakie mogą wystąpić w układzie mechanicznym.

Środki dydaktyczne:

− dokumentacja zegara z napędem silnikowym,
− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4.

Podstawowe wady i uszkodzenia zegarów i zegarków

elektronicznych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj oględzin zegara z elektronicznym urządzeniem napędowym wahadła. Opisz

zauważone usterki i wady.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w grupach 2 – 3 osobowych. W razie

potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) oczyścić zegar,
2) zamontować na statywie mechanizm,
3) obserwując prace mechanizmu oraz stan części wskazać możliwe miejsca, gdzie mogą

istnieć wady i uszkodzenia, zwracać uwagę na ciągłość połączeń, zmianę koloru
elementów elektronicznych, na występujące odkształcenia obudów elementów
elektronicznych,

4) porównać zauważone usterki z kartą diagnostyczną przygotowaną przez nauczyciela.

Środki dydaktyczne:

− zegar i wahadłem napędzanym układem elektronicznym,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

Ćwiczenie 2

Opisz wszystkie możliwe usterki, jakie mogą powodować to, że w

zegarku

elektronicznych ze wskazaniem analogowym (zegarek kwarcowy) bardzo szybko zużywa się
bateria.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) analizując niniejszy poradnik wskazać na wszystkie możliwe uszkodzenia występujące

w tym typie zegarków,

2) zastanowić się, czy dana usterka pozwala na krótkotrwałą pracę zegarka,
3) najbardziej prawdopodobne usterki wypisać na kartce oraz porównać z ustaleniami

kolegów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) zaprezentować efekty swojej pracy, uzasadnić, dlaczego wybrane usterki znalazły się na

Twojej liście.

Środki dydaktyczne:

− arkusz papieru,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

Ćwiczenie 3

Dokonaj oględzin dowolnego elementu – podzespołu zegarka elektronicznego

z wyświetlaczem LCD. Na podstawie dokumentacji przeprowadź weryfikację tego
podzespołu. Jeżeli zajdzie taka potrzeba, dokonaj niezbędnych pomiarów.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w grupach 2 – 3 osobowych. W razie

potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać właściwy katalog, w którym opisany jest diagnozowany element,
2) zapoznać się z właściwościami diagnozowanego elementu,
3) przeprowadzić oględziny podzespołu, porównać z opisem w katalogu,
4) zauważone odstępstwa zanotować na kartce,
5) dokonać niezbędnych pomiarów, by w

sposób jednoznaczny dokonać właściwej

klasyfikacji.

Środki dydaktyczne:

− zestaw narzędzi zegarmistrzowskich,

− elementy i podzespoły zegarków elektronicznych,
− katalogi, dokumentacje techniczno – ruchowe,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5.

Diagnozowanie mechanizmu zegarowego

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zdiagnozuj wskazany mechanizm zegarka mechanicznego.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) wykonać oględziny zegarka, sprawdzić czy zegarek chodzi, sprawdzić regularność chodu

w różnych pozycjach,

2) na podstawie oględzin oraz wyników pomiarów wytypować, jakie są usterki najbardziej

prawdopodobne,

3) oczyścić zegarek,
4) wyjąć mechanizm zegarka z obudowy,
5) dokonać oględzin mechanizmu,
6) demontując kolejne podzespoły – elementy, dokładnie oglądając je, ocenić stan

demontowanych części,

7) wszystkie zauważone usterki opisać i porównać z usterkami wytypowanymi w pkt. 2.

Środki dydaktyczne:

− stanowisko do diagnostyki mechanizmów zegarowych,
− komplet narzędzi zegarmistrzowskich,

− zestaw lup,

− stanowisko do oczyszczania zegarów i zegarków,
− chronokomparator,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− Ćwiczenie

Ćwiczenie 2

Opisz procedurę diagnostyczną zegara elektrycznego z naciągiem elektromagnetycznym.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) opisać procedurę oględzin zegara,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) opisać procedurę próby pracy zegara, z uwzględnieniem środków ostrożności, jakie należy

przedsięwziąć,

3) opisać procedurę sprawdzenia części mechanicznej zegara,
4) opisać procedurę kontroli układu elektrycznego.

Środki dydaktyczne:

− model zegara elektrycznego z naciągiem elektromagnetycznym,

− dokumentacja serwisowa zegara,

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− Ćwiczenie

Ćwiczenie 3

Zdiagnozuj zegarek naręczny elektroniczny.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie. W razie potrzeby

można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na wybranym przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) wykonać oględziny zegarka,
2) sprawdzić zewnętrzne elementy regulacyjne, zwracając uwagę, czy któryś się nie zacina,
3) oczyścić zegarek,
4) wyjąć mechanizm,
5) sprawdzić baterię,
6) sprawdzić wielkość prądu pobieranego przez układ zegarka,
7) sprawdzić układ wyświetlacza, a w razie potrzeby ustawić i oczyścić go,
8) sprawdzić układ generatora, w razie potrzeby, gdy jest taka możliwość dokonać korekty

częstotliwości generatora.

Środki dydaktyczne:

− badany zegarek,
− stanowisko do diagnozy mechanizmów, wyposażone w niezbędne narzędzia,

− oscyloskop lub częstościomierz,

− tester baterii i akumulatorów lub miernik,
− miernik uniwersalny (woltomierz, amperomierz),

− poradnik ucznia, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

− Ćwiczenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test wielokrotnego wyboru jednostki modułowej „Badanie układów
elektrycznych i elektronicznych”

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania oznaczone literą „P” są poziomu podstawowego,

−

zadania oznaczone literami „PP” są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w

tym co najmniej 7 z

poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1.a, 2.b, 3.c, 4.d, 5.c, 6.d, 7.b, 8.a, 9.d, 10.b, 11.a, 12.c,

13.c, 14.a, 15.d, 16.b, 17.c, 18.c, 19.d, 20.c.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzalne osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

dobrać właściwe narzędzia i materiały pomocnicze w procesie
diagnostycznym

C P

określić procedurę diagnostyki elektrycznych
i elektronicznych zegarów i zegarków,

B P

dobrać właściwe urządzenia kontrolno – pomiarowe w
procesie diagnostycznym,

C P

4 określić przeznaczenie przyrządów pomiarowych,

zidentyfikować na podstawie opisu usterki uszkodzenia
zegarów i zegarków mechanicznych,

B P

określić przyczyny powstania typowych wad w zegarkach
mechanicznych,

C P

określić przyczyny powstania usterek w zegarkach
mechanicznych,

D PP

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dobrać sprzęt pomiarowy do diagnostyki elementów i
podzespołów mechanicznych,

C PP

dobrać zakresy pomiarowe sprzętu pomiarowego do
diagnostyki zegarów i zegarków elektronicznych,

C PP

określić zadania realizowane przez podzespoły mechanizmów
zegarowych,

B P

określić bloki funkcjonalne występujące w zegarkach
elektrycznych,

B P

12 dobrać przyrządy pomiarowe w sprzęcie pomiarowym,

13 określić dokładność przyrządów pomiarowych,

zaplanować procedurę pomiarową w trakcie diagnostyki
mechanizmu,

B P

zidentyfikować na podstawie objawów wady i uszkodzenia
elementów napędowych zegarów i zegarków elektrycznych,

B PP

16 określić rodzaj usterki na podstawie objawów,

B P

określić przyczyny przyśpieszonego zużywania się elementów
i podzespołów,

B P

określić najczęściej występujące uszkodzenia w zegarach i
zegarkach,

A P

zidentyfikować wady i usterki zegarków elektronicznych na
podstawie opisu objawów,

C PP

zidentyfikować wady zegarów oraz zegarków elektronicznych
na podstawie pomiarów,

D PP

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Daj uczniom 2 minuty na sprawdzenie, czy otrzymali czytelną i kompletną kopię,
6. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test pisemny zawiera 20 pytań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu diagnozowania

przyczyn nieprawidłowej pracy mechanizmów zegarowych.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź skreśl i zaznacz
kółkiem odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 30 minut.
Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw pytań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Jakich czynności nie wolno wykonywać w trakcie oczyszczania zegarków:

a) czyścić rozpuszczalnikami kopert, wieczek i szkiełek z tworzyw sztucznych,
b) używać czyszczarek ultradźwiękowych do czyszczenia zegarków mechanicznych,
c) używać szmatek bawełnianych do czyszczenia kopert,
d) usuwać środków smarujących z mechanizmu zegarowego.

2. Przed założeniem nowej baterii zasilającej w zegarku elektronicznym należy sprawdzić:

a) stan rezonatora kwarcowego,
b) wielkość pobieranego przez zegarek prądu,
c) czystość mechanizmu,
d) czy przy zwarciu szczypcami nowej baterii pojawiają się iskry.

3. Do czego służy chronokomparator?

a) do badania tylko zegarków mechanicznych,
b) do badania tylko zegarków elektrycznych,
c) do badania wszystkich typów zegarów i zegarków,
d) do badania tylko zegarków z wychwytem szwajcarskim.

4. Do pomiaru siły elektromotorycznej (napięcie jałowe) baterii służy:

a) amperomierz,
b) prężka,
c) omomierz,
d) woltomierz.

5. Jaka usterka na pewno nie spowoduje, że zegarka nie można nakręcić ani nastawić

wskazówek:

a) wodzik wyskoczył ze sprzęgnika,
b) wałek naciągowy złamany przy kwadracie,
c) zerwany włos,
d) obluzowany mostek bębna.

6. Prawie nowy zegarek został dostarczony do punktu naprawczego i zegarmistrz stwierdził

pęknięcie jednego z kamieni. Co na pewno nie miało wpływu na powstanie tego
uszkodzenia?

a) praca zegarka w zbyt wysokiej temperaturze,
b) źle wyszlifowany kamień,
c) zbyt mały luz wzdłużny,
d) zawilgotnienie mechanizmu.

7. W zegarku w pozycji tarczą do góry zarejestrowano słabsze wahania balansu. Określ, co

może by tego przyczyną:

a) wskazówki są wygięte i ocierają się o siebie,
b) zadzior na pierścieniu włosa powstały przy wciskaniu go na oś balansu ociera

o półmostek balansu,

c) sprężyna naciągowa utraciła swoje właściwości sprężyste,
d) w kopercie znajdują się zanieczyszczenia, które są tego powodem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Dobierz przyrząd do diagnostyki gwintów zewnętrznych w zegarkach mechanicznych:

a) okularowa głowica rewolwerowa,
b) macki dziesiętne,
c) suwmiarka,
d) prężka.

9. Należy sprawdzić napięcie baterii zasilającej, której napięcie nominalne jest równe 1,5 V

oraz zmierzyć pobór prądu pobieranego przez zegarek elektroniczny o rezystancji
wewnętrznej 1500 Ω. Wskaż poprawne zakresy woltomierza i amperomierza:

a) 3V DC, 30 mA DC,
b) 3V AC, 30 mA AC,
c) 3V DC, 1500mA DC,
d) 3V DC, 3mA DC.

10. Wskaż zadania realizowane przez silnik elektryczny w zegarach elektrycznych:

a) stabilizują pracę zegara,
b) naciągają sprężynę,
c) napędza nałożone na jego oś wskazówki,
d) redukują prędkości obrotowe.

11. Wymień bloki funkcjonalne występujące w zegarach elektrycznych:

a) blok zasilacza, moduł napędowy, układ przeniesienia napędu, moduł wskazań,
b) moduł generatora impulsów, moduł zasilacza, wyświetlacz LCD,
c) moduł napędowy, moduł zasilacza, moduł generatora impulsów, wyświetlacz LED,
d) moduł zasilacza, moduł napędowy, wyświetlacz plazmowy.

12. Do pomiaru napięcia zasilania zegara zasilanego napięciem sieciowym należy użyć:

a) amperomierza o zakresie 250 A =,
b) amperomierza o zakresie 250 A ~,
c) woltomierz o zakresie 250 V ~,
d) woltomierz o zakresie 250 V =.

13. Mikrometry umożliwiają pomiar długości, średnicy, grubości detalu z dokładnością:

a) 0,00001 mm,
b) 0,05 cm,
c) 0,05mm,
d) 0,001 m.

14. Wskaż, jakie konieczne pomiary należy wykonać, by określić czas pracy baterii w zegarze

elektrycznym z naciągiem elektromagnetycznym:

a) czas trwania 1 naciągu, czas między kolejnymi naciągami, napięcie baterii, prąd

elektromagnesu,

b) czas trwania 1 naciągu, napięcie baterii, prąd elektromagnesu,
c) czas między kolejnymi naciągami, napięcie baterii, prąd elektromagnesu,
d) czas trwania 1 naciągu, napięcie baterii, opór cewki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. W trakcie naciągu sprężyny w zegarze elektrycznym z

mechanizmu słychać

charakterystyczne chrobotanie – czas naciągu jest dłuższy niż podaje dokumentacja.
Podaj najmniej prawdopodobne uszkodzenie:
a) uszkodzone są koła zębate przenoszące napęd,
b) uszkodzone są szczotki w silniku,
c) uszkodzone są łożyska w silniku,
d) uszkodzona jest oś balansu (np. złamany, wytarty czop).

16. Przyczynami szmeru ubocznego może być:

a) wykręcony poluźniony wkręt mocujący mechanizm w kopercie,
b) wieniec balansu dotyka półmostka kotwicy,
c) zgięte wskazówki ocierają się o sobie,
d) końcówki pękniętego włosa ocierają o elementy mechanizmu.

17. W układzie sterowania zegara z naciągiem elektromagnetycznym styki są w sposób

znaczny skorodowane (powierzchnia jest nierówna, nadpalona, styczki pokryte są
nalotem). Wskaż najmniej prawdopodobne przyczyny przyśpieszonej korozji:
a) zbyt duża wilgotność panująca w pomieszczeniu, w którym eksploatowany jest

zegar,

b) w trakcie naciągu sprężyny przez styki przepływa zbyt duży prąd,
c) między stykami osadziły się drobiny kurzu,
d) styki pokryte były grubą warstwą wazeliny.

18. Podaj najmniej prawdopodobną przyczynę powstania nieprawidłowych szmerów

w zegarku mechanicznym

a) pęknięty lub wykruszony kamień łożyskowy,
b) zatarty lub źle wypolerowany czop,
c) zgięte wskazówki ocierają się o siebie,
d) za cienki czop lub za duży otwór łożyskowy.

19. W zegarku elektronicznym pod wpływem lekkich wstrząsów zanika wskazanie na

wyświetlaczu. Podaj najbardziej prawdopodobne uszkodzenie:

a) zegarek został namagnesowany i pole magnetyczne koperty wprowadza takie

zakłócenia,

b) niewłaściwie zamontowana jest bateria,
c) uszkodzony jest rezonator kwarcowy,
d) wyświetlacz w zegarku jest niewłaściwie zamocowany i przesuwa się względem

układu sterującego.

20. Generator impulsów taktujących w zegarze elektronicznym, wysyła impulsy, których

częstotliwość zmienia się znacznie ±20% w czasie, a nawet impulsy te zanikają. Wskaż
najmniej prawdopodobną przyczynę prawdopodobne uszkodzenie:

a) uszkodzony jest rezonator kwarcowy lub niewłaściwie jest połączony z układem

(np. zimne luty),

b) zbyt niskie napięcie zasilania,
c) zegar zamontowany jest w niewłaściwej pozycji,
d) uszkodzony moduł generatora, (układ scalony lub kondensatory w układzie

generatora).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.....................................................................................................

Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy mechanizmów
zegarowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Warianty odpowiedzi

Punkty

1 A B

2 A B

3 A B

4 A B

5 A B

6 A B

7 A B

8 A B

9 A B

10 A B

11 A B

12 A B

13 A B

14 A B

15 A B

16 A B

17 A B

18 A B

19 A B

20 A B

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład zadania praktycznego dla jednostki modułowej

Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy mechanizmów

zegarowych

Temat zadania: Diagnostyka mechanizmu zegarowego zegarka
mechanicznego z wychwytem Grahama

W zakładzie zegarmistrzowskim klient zlecił naprawę zegara z mechanizmem

wyposażonym w wychwyt Grahama. Zegar ten stanowi pamiątkę rodzinną i dla klienta
stanowi znaczną wartość sentymentalną. Po upadku ze znacznej wysokości zegar zatrzymał
się. Przed upadkiem, od kilku lat chód zegara stawał się nieregularny i nie można było go
wyregulować poprzez zmianę długości wahadła. Należy przeprowadzić diagnostykę tego
zegara.

W trakcie realizacji prac powinien powinieneś wykonać:

− plan pracy,

− spis niezbędnych narzędzi i urządzeń,
− wykaz przyrządów pomiarowych, określ zakresy pomiarowe każdego

z przyrządów pomiarowych,

− wykaz niezbędnych materiałów pomocniczych,

− badanie zegara i jego podzespołów,
− listę uszkodzonych elementów i podzespołów wraz z numerami katalogowymi,

które należy zakupić,

− analizę, które z uszkodzonych elementów należy wymienić a które regenerować,

− zaproponować technologię regeneracji zużytych części nadających się do

regeneracji,

− sporządzić listę części zamiennych, które należy zamówić, by usunąć wszystkie

zauważone uszkodzenia.

Czas na wykonanie zadania wynosi 240 minut.

Kryteria oceniania:

− za poprawnie sporządzony plan pracy (1pkt.),

− za przygotowanie wykazu narzędzi i materiałów potrzebnych do lokalizacji

i usunięcia uszkodzenia (1 pkt.),

− za przygotowanie wykazu przyrządów pomiarowych potrzebnych do lokalizacji

i usunięcia uszkodzenia wraz z podaniem prawidłowych zakresów pomiarowych
(1 pkt.),

− za poprawnie opracowany algorytm lokalizacji usterek - (1 pkt.),

− za przygotowanie wykazu materiałów pomocniczych (1 pkt.),
− za prawidłową organizację stanowiska pracy (zgromadzenie narzędzi, przyrządów

oraz ergonomiczne rozmieszczenie ich na stanowisku pracy) (1pkt.),

− za prawidłową kolejność wykonywanych prac diagnostycznych (1pkt.),

− za prawidłowe wykorzystanie narzędzi do prac diagnostycznych (1pkt.),
− za prawidłowe wykorzystanie przyrządów pomiarowych (1pkt.),

− za sporządzenie listy uszkodzonych elementów (1pkt.),

− za sporządzenie listy elementów, które można poddać regeneracji (1pkt.),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− za wyszukanie w katalogach numerów katalogowych części, które należy

zamówić (1pkt.),

− za uporządkowanie stanowiska pracy, wyczyszczenie używanych narzędzi

i urządzeń (1 pkt.),

Do wykonania zadania zaleca się przygotowanie komputera wraz z drukarką, na którym

zainstalowano pakiet biurowy, z którego będzie mógł uczeń skorzystać.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta odpowiedzi

do testu praktycznego Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy

mechanizmów zegarowych 731[05].Z2.03

Temat zadania: Diagnostyka mechanizmu zegarowego zegara mechanicznego

z wychwytem Grahama

Imię i nazwisko: .............................................................

Plan pracy:

………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….

Wykaz niezbędnych narzędzi i urządzeń:

Wykaz przyrządów pomiarowych, określ zakresy pomiarowe każdego z przyrządów
pomiarowych:

Wykaz niezbędnych materiałów pomocniczych:

………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………….……………….

………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
Wykaz narzędzi i materiałów niezbędnych do wykonania pracy:

………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….

………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
Algorytm wyszukiwania usterki:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta otrzymanych wyników pomiarów w trakcie diagnostyki zegara z wychwytem

Grahama weryfikacja elementów:

Element

Sprawdzany parametr, przyrząd

pomiarowy, metoda pomiaru

Wynik

pomiaru

Wartość

katalogowa

Stan

elementu

Lista uszkodzonych elementów i podzespołów wraz z numerami katalogowymi, które należy
zakupić:
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….

Metody naprawy zużytych części nadających się do regeneracji:
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….

Lista części zamiennych, które należy zamówić wraz z numerami katalogowymi:
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta oceny

Lp. Kryterium

Punkty

1. za poprawnie sporządzony plan pracy (1 pkt).

2. za przygotowanie wykazu narzędzi i materiałów potrzebnych do lokalizacji

i usunięcia uszkodzenia (1 pkt).

3. za przygotowanie wykazu przyrządów pomiarowych potrzebnych do

lokalizacji i

usunięcia uszkodzenia wraz z podaniem prawidłowych

zakresów pomiarowych (1 pkt).

4. za poprawnie opracowany algorytm lokalizacji usterek (1 pkt).

5. za przygotowanie wykazu materiałów pomocniczych (1 pkt).

6. za prawidłową organizację stanowiska pracy (zgromadzenie narzędzi,

przyrządów oraz ergonomiczne rozmieszczenie ich na stanowisku pracy) (1
pkt).

7. za prawidłową kolejność wykonywanych prac diagnostycznych (1 pkt).

8. za prawidłowe wykorzystanie narzędzi do prac diagnostycznych (1 pkt).

9. za prawidłowe wykorzystanie przyrządów pomiarowych (1 pkt).

10. za sporządzenie listy uszkodzonych elementów (1 pkt).

11. za sporządzenie listy elementów, które można poddać regeneracji (1 pkt).

12. za wyszukanie w katalogach numerów katalogowych części, które należy

zamówić (1 pkt).

13. za uporządkowanie stanowiska pracy, wyczyszczenie używanych narzędzi

i urządzeń (1 pkt).

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące oceny

szkolne:

– dopuszczający – minimum 7 punktów
– dostateczny – minimum 8 punktów
– dobry – minimum 10 punktów
– bardzo dobry – minimum 12 punktów
– celujący –13 punktów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bartnik B. St., Podwapiński W. M. Al.: Technologia mechanizmów zegarowych. Montaż,

konserwacja i naprawa. WSiP, Warszawa 1979

2. Bartnik B. St., Podwapiński W. M. Al.: Technologia mechanizmów zegarowych.

Mechanizmy. WSiP, Warszawa 1992

3. Bartnik B. St., Podwapiński W. M. Al.: Zegarmistrzostwo. Ilustrowany słownik

zegarmistrzowski. WSiP, Warszawa 1990

4. Bartnik B. St., Podwapiński W. M. Al.: Zegarmistrzostwo. Technologia warsztatowa.

WPLiS, Warszawa 1962

5. Bartnik B. St., Podwapiński W. M. Al.: Zegarmistrzostwo. Zegary i zegarki elektryczne

i elektroniczne. WSiP, Warszawa 1992

6. Czerwiec W., Maciszewski A., Moliński T.: Zegarmistrzostwo Podstawy elektrotechniki

z elektroniką. Biuro Wydawnictw „Libra”, Warszawa 1980

7. Krug G.: Zegary elektryczne. WNT, Warszawa 1977
8. Czerwiec W., Maciszewski A., Moliński T.: Zegarmistrzostwo. Technologia. Biuro

Wydawnictw „Libra”, Warszawa 1980

9. Podwapiński W. M. Al., Elektryczne czasomierze pojedyncze, Biuro Wydawnictw

„Libra”, Warszawa 1992

10. Rubbins M.,: Electronic Lock Watches. Howard & Sams & Co, London 1975
11. Sosiński B., Naprawa kalkulatorów i zegarków elektronicznych, WNT, Warszawa 1986

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji

wydawniczych.