(Microsoft PowerPoint 1 Protoko3 dyplomatyczny progr (2)

mgr Arkadiusz Staniszewski

mgr Arkadiusz Staniszewski
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu
Instytut Zarządzania

Instytut Zarządzania

Podstawy protokołu

dyplomatycznego i etykiety.

Narzędzie

wspomagania zarządzania w instytucjach

administracji publicznej

PROGRAM ZAJĘĆ KONWERSATORIUM/WYKŁADU MONOGRAFICZNEGO

NA ROK AKADEMICKI 2009/2010

1. Podstawowe definicje i pojęcia: protokół

dyplomatyczny, dyplomacja, etykieta,
ceremoniał

2. Rozwój form dyplomatycznych w ciągu

dziejów, historyczne ujęcie

3. Przywileje, immunitety i obyczaje

dyplomatyczne

4. Obyczaje dyplomatyczne jako rytuały w

kontekście sankcji negatywnych i
pozytywnych. Konsekwencje łamania i
lekceważenia rytuału dyplomatycznej
etykiety

5. Precedencja stanowisk kierowniczych w

państwie

6. Przygotowywanie wizyt oficjalnych na

poziomie centralnym i terenowym

Kształtowanie wizerunku, strój obowiązujący, oraz dodatki

Tytułowanie, powitania, pożegnania, przedstawianie

Zasady obowiązujące w korespondencji służbowej,
rozmowach telefonicznych, bilety wizytowe

Przygotowanie konferencji prasowej, wernisażu, powitanie
na lotnisku, zasady pierwszeństwa w samochodach i na
ulicy

Przyjęcia jako forma pracy, rodzaje przyjęć, zaproszenia

Przygotowanie obiadu dyplomatycznego, menu, dobór

Przygotowanie obiadu dyplomatycznego, menu, dobór
gości i sposób rozsadzenia przy stole

Ogólne zasady podawania dań i napojów, dobór napojów.

7. Różnice kulturowe w obyczajach w krajach

europejskich, sposoby prowadzenia
negocjacji w warunkach
międzynarodowych.

•

Komunikacja interpersonalna w warunkach
negocjacji

negocjacji

LITERATURA OBOWIĄZUJĄCA:

1. Pietkiewicz E., Protokół dyplomatyczny, Warszawa 1998,

2. Mole J, O zachowaniu się w Europie, Kraków 1994,

3. Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2000.

LITERATURA ZALECANA/UZUPEŁNIAJĄCA:

Bartels R., Formy towarzyskie w życiu zawodowym, wyd. J&BF
1996

Dunckel J., Etykieta w biznesie, wyd. M&A Communications
Polska Sp. Z o.o. 1996

Ikanowicz C., Wybrane zagadnienia protokołu
dyplomatycznego, Warszawa, SGH 1996

Katz-Suchy J., Zarys historii dyplomacji, Warszawa 1966

Pernal E., taktownie, profesjonalnie, elegancko czyli etykieta w
biznesie, Gdańsk 2000

biznesie, Gdańsk 2000

Pietkiewicz E., Etykieta menedżera, Warszawa 1998 –
fragmenty,

Robinson D., Etykieta w biznesie, Warszawa 1997– fragmenty.

USTAWA z dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej (Dz. U.
2001. poz. 128.1403) – tekst jednolity.

WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI

PROTOKOŁU DYPLOMATYCZNEGO

CHRONOLOGIA + ZAŁOŻENIA

„PROTOKÓŁ DYPLOMATYCZNY" = kongres wiedeński (1815). Uczestniczyło w nim
wielu wybitnych mężów stanu, książąt, ambasadorów, generałów. Obradom
towarzyszyły liczne przyjęcia, obiady, bale wymagające dokładnego ustalenia
precedencji wszystkich gości. Ustalono pierwszeństwo gości i zaprotokołowano je.
Od tego czasu wszedł w użycie zwrot „protokół dyplomatyczny".

•

Okres pierwszy obejmuje
starożytność oraz średniowiecze.
Charakteryzuje się brakiem
stałych instytucji zajmujących się
polityką zagraniczną.

•

Okres drugi przypada na czasy
nowożytne, a zapoczątkowało go
powstanie stałych poselstw.

polityką zagraniczną.

Instytucja poselstw wysyłanych za

granicę doraźnie, co stanowiło
podstawową formę działalności
dyplomatycznej. Nie było ludzi
trudniących się zawodowo
działalnością poselską.

Problemy dyplomacji nowożytnej:

•

klasy szefów stałych poselstw,

•

zasadę pierwszeństwa,

•

przywileje i immunitety,

•

agrement.

Problemy wchodzą w zakres pojęcia „protokół

dyplomatyczny”:

•

zasada pierwszeństwa, która znajduje zastosowanie
we wszystkich kontaktach międzynarodowych.

•

ceremoniały - powitania, pożegnania, wręczania
listów uwierzytelniających, składania wieńców na

listów uwierzytelniających, składania wieńców na
Grobie Nieznanego Żołnierza, itp.

•

korespondencja dyplomatyczna,

•

wizyty, przyjęcia, ubiory, etykieta

INNE ZADANIA PROTOKOŁU DYPLOMATYCZNEGO:

Jednym z zadań protokołu dyplomatycznego

jest wykluczenie jakichkolwiek sporów,
waśni, nieporozumień na tle pierwszeństwa
między osobami reprezentującymi oficjalne
stanowiska. Protokół dyplomatyczny zapewnia

stanowiska. Protokół dyplomatyczny zapewnia
porządek, oraz przypomina o istnieniu i
potrzebie przestrzegania zasady suwerennej
równości państw.

Termin „dyplomacja"

Pochodzi od greckiego słowa diploma

(gr. diplóos -

podwójny),

tj. dwóch składanych tabliczek pokrytych

woskiem - pisano na nich instrukcje i
pełnomocnictwa dla posłów.

pełnomocnictwa dla posłów.

Termin „dyplomacja" wszedł do obiegu

międzynarodowego w czasach francuskiego
męża stanu, kardynała Richelieu.

Instytucja dyplomacji

Instytucja dyplomacji należy do najstarszych w
stosunkach między państwami. Zrodziła się w
starożytności. Pojawiła się wraz z rozwojem kontaktów
między państwami starożytnego świata, Asyrii, Babilonu,
Izraela, Egiptu, Chin, Indii, Grecji i Rzymu. Szczególnie
wcześnie rozwinęła się instytucja rokowań, zwłaszcza w
Egipcie, związana z wysyłaniem specjalnych poselstw,

wcześnie rozwinęła się instytucja rokowań, zwłaszcza w
Egipcie, związana z wysyłaniem specjalnych poselstw,
zawieraniem umów z ościennymi państwami.

Świadczy o tym m.in. korespondencja z XV-XIII w. przed naszą erą

znaleziona w Tel-Amarna w środkowym Egipcie, czy najstarsze pomniki
prawne świata: traktat zawarty ok. 3100 r. p.n.e. pomiędzy dwoma
państwami-miastami Mezopotami Lagas i Ummą.

DYPLOMACJA - ZNACZENIA

•

Na termin dyplomacji składają się trzy elementy, które choć występują
osobno, dopiero razem wzięte wyjaśniają, wszystkie aspekty tego terminu.

1. „dyplomacja" występuje jako oficjalna działalność organów państwowych,

zwłaszcza przedstawicieli dyplomatycznych realizujących zewnętrzne
funkcje państwa służące utrzymaniu i prowadzeniu stosunków między
państwami, zapewniające ochronę praw i interesów państwa i jego
obywateli za granicą.

2. „dyplomacja" - jako opierający się na założeniach naukowych

zespół

metod i środków oraz sztuka osiągania celów polityki

metod i środków oraz sztuka osiągania celów polityki
zagranicznej państwa

, prowadzenia i utrzymywania stosunków między

państwami, a szczególnie prowadzenia rokowań i zawierania traktatów.

3. „dyplomacja" określa się dysponujący odpowiednimi kwalifikacjami

zespół ludzi (

służba dyplomatyczno-konsularna) oraz aparat

organizacyjny (ministerstwo spraw zagranicznych, stałe i ad hoc misje
dyplomatyczne) - realizujący cele i zadania polityki zagranicznej i
stano-wiący wyodrębnioną służbę państwową, wchodzącą w skład
naczelnej administracji państwowej.

STAROŻYTNA GRECJA

•

W starożytnej Grecji dosyć szeroko stosowana była instytucja
posłów zwanych „wysłańcami" (angelos) „starszymi" (presbejs). W
głównych państwach-miastach jak Ateny, Sparta i Korynt posłów
wybierało zgromadzenie ludowe spośród zamożnych obywateli
cieszących się prestiżem i określonymi kwalifikacjami

(dobrze widziany był

np. kunszt oratorski, a nawet aktorski).

Ranga i liczba członków poselstwa zależała

od charakteru i znaczenia misji.

•

Jeżeli poselstwo było wieloosobowe, wówczas wybierano głównego

•

Jeżeli poselstwo było wieloosobowe, wówczas wybierano głównego
posła.

•

Posłowie otrzymywali „diety" i służbę. Wyposażeni byli w listy
polecające (symbold) oraz instrukcje.

•

Posłowie znajdowali się „pod ochroną" boga Hermesa,

który sam był

posłem bogów i przewodnikiem dusz zmarłych do Podziemia

. Hermes miał moc

uśmierzania sporów za pomocą laski oplecionej dwoma wężami,
zwanej Kaduceuszem.

Kaduceusz

STAROŻYTNY RZYM

•

W starożytnym Rzymie posługiwano się instytucją poselską.

•

Posłowie cieszyli się wyjątkowym prestiżem społecznym i musieli
odznaczać się szczególnymi zaletami oraz pewnymi „kwalifikacjami
zawodowymi", jak krasomówstwo, znajomość ustaw itp.

•

Przyjmowanie i wysyłanie poselstw należało zawsze do kompetencji
najwyższych czynników państwowych, a więc początkowo królów, później
senatu, a następnie cesarzy /np w okresie republiki skład delegacji
wymagał każdorazowo zatwierdzenia przez senat (senatus consultum)/.

wymagał każdorazowo zatwierdzenia przez senat (senatus consultum)/.

•

Posłów zwano: „wysłańcami" (legati), „mówcami" (oratoreś) lub
„zwiastunami" (nuntii).

•

Powstał organ spraw zagranicznych, tj. grono kapłanów, zwane kolegium
fecjałów, odpowiedzialne za sprawy wojny i pokoju oraz zawieranie
układów sojuszniczych.

•

Funkcje poselskie pełnili przeważnie kapłani (fetialeś). Ciążył na nich
obowiązek złożenia senatowi sprawozdań z odbytej misji.

ŚREDNIOWIECZE

•

W okresie średniowiecza dyplomacja rozwinęła się zwłaszcza w
cesarstwie wschodniorzymskim (bizantyjskim)

•

Okres średniowiecza przyniósł także rozwój pewnych elementów

zwyczajowego prawa poselskiego

, początkowo w stosunkach

między państwami włoskimi.

•

Działalność Stolicy Apostolskiej. Sobory

powszechne stają się

prawzorami współczesnych kongresów międzynarodowych.

•

Działalność Stolicy Apostolskiej. Sobory

prawzorami współczesnych kongresów międzynarodowych.

•

Język łaciński

stał się językiem dyplomacji średniowiecznej.

•

Stałe palcówki dyplomatyczne

zaczęły pojawiać się pod koniec

średniowiecza we Włoszech. Tworzone i utrzymywane były
zwłaszcza przez Mediolan, Wenecję, Genuę i Florencję. W XVI w.
Stolica Apostolska miała już wiele stałych nuncjatur w niektórych
państwach europejskich.

Czasy nowożytne - nowożytna dyplomacja

•

U schyłku średniowiecza bogate miasta włoskie, jak Florencja, Genua,
Mediolan, Wenecja i inne, rozwijały dużą aktywność, pośrednicząc w
wymianie handlowej między Europą, Afryką oraz Bliskim i Dalekim
Wschodem. Między miastami trwała rywalizacja o wpływy i rynki zbytu, co
oczywiście sprzyjało powstawaniu napięć, sporów, a nawet wszczynaniu
wojen. W tej sytuacji dążono do tego, aby żadne z państw nie zyskało
dużych wpływów i nie mogło naruszyć równowagi politycznej. Poselstwa
państw włoskich, na których czele stali wybitni przedstawiciele nauki i

państw włoskich, na których czele stali wybitni przedstawiciele nauki i
sztuki (Dante, Petrarca), odbywały częste podróże, łagodziły konflikty,
zawierały umowy handlowe, przymierza.

•

Dyplomacja w znaczeniu współczesnym, a zwłaszcza stałe misje
dyplomatyczne i ministerstwa spraw zagranicznych pojawiły się dopiero w
okresie między XV i XVII w. Do tego czasu główną formą organizacyjną
dyplomacji były misje specjalne wysyłane ad hoc do załatwiania
określonego zadania.

Język dyplomatyczny

•

Język dyplomatyczny to język używany powszechnie w stosunkach
dyplomatycznych. W języku tym prowadzi się rozmowy i rokowania,
sporządza się listy uwierzytelniające i odwołujące, traktaty, umowy, wysyła
się noty werbalne i osobiste, listy o charakterze półoficjalnym, zaproszenia,
wygłasza się przemówienia i toasty.

•

O tym, którego narodu język uzyskuje dominującą przewagę w działalności
dyplomatycznej, decydują przede wszystkim: rola, jaką ten naród odgrywa
na arenie międzynarodowej.

•

W okresie średniowiecza i odrodzenia powszechnie używanym językiem
była łacina. Z biegiem czasu wyparł ją język hiszpański. W XVIII wieku
językiem powszechnie używanym w stosunkach dyplomatycznych był język

była łacina. Z biegiem czasu wyparł ją język hiszpański. W XVIII wieku
językiem powszechnie używanym w stosunkach dyplomatycznych był język
francuski.

•

Po I wojnie światowej zwiększyła się rola języka angielskiego. Na
konferencji pokojowej w 1918 roku posługiwano się językiem francuskim i
językiem angielskim. Traktat wersalski sporządzony został w dwóch
językach: francuskim i angielskim.

•

W 1945r. Karta Narodów Zjednoczonych została zredagowana już w pięciu
językach: francuskim, angielskim, rosyjskim, hiszpańskim i chińskim. Są to
języki oficjalne i uznane za dyplomatyczne.

Problemy wchodzą w zakres pojęcia „protokół

dyplomatyczny"

•

zasada pierwszeństwa - precedencja, która
znajduje zastosowanie we wszystkich kontaktach
międzynarodowych.

•

ceremoniały - powitania, pożegnania, wręczania

•

ceremoniały - powitania, pożegnania, wręczania
listów uwierzytelniających i składania wieńców na
Grobie Nieznanego Żołnierza, itp.,

•

korespondencja dyplomatyczna,

•

wizyty, przyjęcia, ubiory, etykieta.

PODSTAWY PRAWNE PROTOKOŁU

DYPLOMATYCZNEGO

•

Podstawowe źródło współczesnego prawa dyplomatycznego
stanowi Konwencja Wiedeńska z 18

Konwencja Wiedeńska z 18--04

04--1961 r. o stosunkach

1961 r. o stosunkach

dyplomatycznych

dyplomatycznych.

•

Podobny charakter mają również: przyjęta w 1969 r.
Konwencja o misjach specjalnych

Konwencja o misjach specjalnych,

, Konwencja

Konwencja z 14 XIII 1973 r.

z 14 XIII 1973 r.

o zapobieganiu i karaniu przestępstw przeciwko osobom

o zapobieganiu i karaniu przestępstw przeciwko osobom
korzystającym z ochrony międzynarodowej

korzystającym z ochrony międzynarodowej, Konwencja

Konwencja

o zapobieganiu i karaniu przestępstw przeciwko osobom

o zapobieganiu i karaniu przestępstw przeciwko osobom
korzystającym z ochrony międzynarodowej

korzystającym z ochrony międzynarodowej, Konwencja

Konwencja

Wiedeńska

Wiedeńska z 14 III 1975r.

z 14 III 1975r. o reprezentacji państw w ich

o reprezentacji państw w ich

stosunkach z organizacjami międzynarodowymi o

stosunkach z organizacjami międzynarodowymi o
charakterze uniwersalnym.

charakterze uniwersalnym.

•

Do ważnych aktów wielostronnych należy także Konwencja

Konwencja

powszechna z 13 II1947r. o przywilejach i immunitetach

powszechna z 13 II1947r. o przywilejach i immunitetach
organizacji wyspecjalizowanych w ONZ.

organizacji wyspecjalizowanych w ONZ.

Wytworzenie się przywilejów i

immunitetów.

W konwencji wiedeńskiej we wstępie zaznacza

się, że celem „przywilejów i immunitetów nie
jest zapewnienie korzyści poszczególnym
osobom, lecz zabezpieczenie skutecznego

osobom, lecz zabezpieczenie skutecznego
wykonywania funkcji przez misje
dyplomatyczne reprezentujące ich państwa".

PRZYWILEJ

Przywilej

oznacza prawo robienia lub

domagania się czegoś, do czego inni nie są
upoważnieni,

•

Przywilejem jest prawo korzystania ze

•

Przywilejem jest prawo korzystania ze
zwolnień celnych, zwolnień od podatków
bezpośrednich, prawo posługiwania się
szyfrem w korespondencji z własnym rządem.

IMMUNITET

••

Immunitet

- prawo nierobienia tego, do czego

inni są zobowiązani.

•

immunitetem jest zapewnienie nietykalności
osobistej, rezydencji i mieszkań prywatnych

osobistej, rezydencji i mieszkań prywatnych
współpracowników misji dyplomatycznych
oraz administracyjnych i technicznych,
wyłączenie spod jurysdykcji kraju
przyjmującego itd.

ORGANY WEWNĘTRZNE l ZEWNĘTRZNE PAŃSTW DO

SPRAW STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Najwyższe organy państwowe, mające kompetencje w
sprawach stosunków międzynarodowych można ogólnie

podzielić na:

•

organy ustalające wolę i zasady polityki państwa w dziedzinie

•

organy ustalające wolę i zasady polityki państwa w dziedzinie
jego stosunków międzynarodowych, do których zalicza się
głównie

parlament

lub inne ciała spełniające jego rolę.

•

organy powołane do realizacji i wyrażania ze skutkiem
prawnym tej woli, do których należeć będą przede wszystkim:

szef państwa, szef rządu, minister spraw zagranicznych

Organy wewnętrzne o kompetencjach w

zakresie stosunków międzynarodowych

Parlament

Głowa państwa – Prezydent (Monarcha)

Premier i rząd

Minister i ministerstwo spraw zagranicznych

a. Parlament. Do kompetencji parlamentu jako najwyższego

organu reprezentującego wolę, interesy i w ogóle suwerenne
prawa narodu należą również sprawy zagraniczne państwa.
Konstytucja zazwyczaj określa treść i zakres uprawnień
parlamentu w dziedzinie wykonywania zewnętrznych funkcji
państwa.

•

Parlament,

zwłaszcza w państwie demokratycznym

, ma zasadnicze

uprawnienia w sferze stosunków międzynarodowych, głównie
takich, jak zatwierdzanie umów międzynarodowych,

takich, jak zatwierdzanie umów międzynarodowych,
uchwalanie budżetu resortu spraw zagranicznych,
sprawowanie kontroli nad rządem, zazwyczaj poprzez
interpelacje posłów i dyskusje na forum parlamentu. Ważną
rolę kontroli parlamentu nad resortem spraw zagranicznych
spełnia także komisja spraw zagranicznych danego
parlamentu.

b. Głowa państwa.

Wśród organów państwowych upoważnionych do wyrażania

woli państwa w stosunkach zewnętrznych głowa państwa zajmuje szczególne
miejsce. Jest to wynik wielowiekowej tradycji, gdyż w dawnych czasach

osoba

głowy państwa uważana była za suwerena i faktycznie za podmiot prawa
międzynarodowego,

natomiast obecnie jest ona tylko jednym z organów

konstytucyjnych państwa.

•

W zależności od ustroju państwowego obowiązującego w danym państwie, głowa
państwa może być jednoosobowa (król, prezydent) lub może ją stanowić ciało
zbiorowe.

•

Zgodnie z przeważającą praktyką międzynarodową, znajdującą oparcie w
zwyczajowym prawie międzynarodowym

, głowa państwa

bez względu na to, czy

jest jednoosobowa, czy też kolegialna,

reprezentuje państwo w stosunkach

międzynarodowych, czyli posiada, kompetencje międzynarodową i prawo

międzynarodowych, czyli posiada, kompetencje międzynarodową i prawo
przedstawicielstwa wszechstronnego

, do czego nie musi mieć specjalnego

pełnomocnictwa. Kompetencje głowy państwa w zakresie stosunków
międzynarodowych opierają się na normie prawa zwyczajowego i konstytucji,
zgodnie z którymi

oświadczenie głowy państwa w sprawach międzynarodowych

jest równoznaczne z oświadczeniem woli państwa i powoduje powstanie skutków
prawnych w stosunkach międzynarodowych.

•

Szczególne uprawnienia ma np. prezydent Stanów Zjednoczonych, który pełni
jednocześnie funkcje, jakie w innych państwach należą do szefa rządu

c. Premier i rząd.

Premier wraz z rządem, na czele którego stoi jest

naczelnym wykonawczym i zarządzającym organem władzy państwowej,
ustalającym i jednocześnie realizującym, koordynującym i nadzorującym
stosunki państwa z zagranicą pośrednio, bądź za pośrednictwem
poszczególnych członków rządu, głównie za pośrednictwem ministra spraw
zagranicznych i jego resortu.

•

Premier ma uprawnienia do zawierania umów w imieniu rządu. Mianuje on
delegatów do podpisywania umów rządowych i wystawia im
pełnomocnictwa

, które są zazwyczaj kontrasygnowane przez ministra spraw

zagranicznych.

Premier mianuje także delegatów na konferencje

międzynarodowe oraz do najważniejszych organów organizacji
międzynarodowych.

międzynarodowych.

•

Premier

sprawuje funkcje koordynatora organu nadrzędnego w stosunku do

wszystkich ministrów

, nie wyłączając ministra spraw zagranicznych.

•

W Polsce prezes Rady Ministrów (Rada Ministrów) „sprawuje ogólne
kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami" (art. 41
Konstytucji). Posiada on bezpośrednie kompetencje w sprawie mianowania

on bezpośrednie kompetencje w sprawie mianowania

i odwoływania ambasadorów i innych wyższych funkcjonariuszy służby

i odwoływania ambasadorów i innych wyższych funkcjonariuszy służby
dyplomatycznej.

dyplomatycznej.

d. Minister i MSZ. Minister spraw zagranicznych i jego resort

zajmują szczególne miejsce w dziedzinie stosunków
zewnętrznych państwa. Minister spraw zagranicznych jest
członkiem rządu, przed którym odpowiada za działalność
kierowanego przez siebie resortu

. Do ministra spraw

Do ministra spraw

zagranicznych

i jego resortu jako ważnego działu administracji

państwowej

należy kierowanie i koordynowanie działalności

państwa w dziedzinie stosunków zagranicznych oraz realizacja

państwa w dziedzinie stosunków zagranicznych oraz realizacja
polityki wytyczonej przez kompetentne organy.

polityki wytyczonej przez kompetentne organy.

•

Współcześnie ministerstwo spraw zagranicznych jest przede
wszystkim

politycznym koordynatorem współpracy z

zagranicą, odpowiedzialnym za realizacje polityki zagranicznej

zagranicą, odpowiedzialnym za realizacje polityki zagranicznej
państwa

państwa.

Zadania i kompetencje Ministra Spraw Zagranicznych RP

1. Wynikające z Ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej:

•

Utrzymywanie stosunków Rzeczypospolitej Polskiej z innymi państwami oraz
organizacjami międzynarodowymi,

•

Reprezentowanie i ochrona interesów Rzeczpospolitej Polskiej i jej obywateli oraz
polskich osób prawnych za granicą,

•

Współpraca z Polakami zamieszkałymi za granicą, w tym wspieranie polskich instytucji
kulturalnych i oświatowych za granicą,

•

Promocja Rzeczypospolitej Polskiej i języka polskiego za granicą,

•

Ustalanie organizacji i kierowanie działalnością przedstawicielstw dyplomatycznych i
urzędów konsularnych,

urzędów konsularnych,

•

Inicjowanie i opracowywanie polityki Rady Ministrów w dziale spraw zagranicznych,
przedkładanie w tym zakresie inicjatyw i projektów aktów normatywnych na
posiedzenia Rady Ministrów,

•

Realizacja polityki Rady Ministrów i koordynacja jej wykonywania przez organy,
urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są przez niego
nadzorowane,

•

W celu realizacji zadań, współdziałanie z innymi członkami Rady Ministrów, Rządowym Centrum
Studiów Strategicznych, innymi organami administracji rządowej i państwowymi jednostkami
organizacyjnymi, organami samorządu terytorialnego, jak również z organami samorządu
gospodarczego, zawodowego, związków zawodowych i organizacji pracodawców oraz innych organizacji
społecznych i przedstawicielstw środowisk zawodowych i twórczych.

Zadania i kompetencje Ministra Spraw Zagranicznych RP

2. Wynikające z Ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o organizacji i trybie pracy

Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów:

•

Uczestnictwo, na zasadach określonych w Konstytucji, w ustalaniu
polityki państwa, ponosząc za treść i realizację działań Rządu
odpowiedzialność w trybie i na zasadach określonych w odrębnych
przepisach,

•

Inicjowanie i opracowywanie polityki Rady Ministrów w dziale spraw
zagranicznych, przedkładanie w tym zakresie inicjatyw i projektów aktów
normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów,

normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów,

•

Realizacja polityki Rady Ministrów,

•

Reprezentowanie Rządu przed Sejmem RP na zasadach określonych w
ustawie,

•

Udział w posiedzeniach Rady Ministrów,

•

Kierowanie, nadzór i kontrola działalności podporządkowanych organów,
urzędów i jednostek,

•

Przedstawianie spraw dotyczących działania podległego resortu na
posiedzeniach Rady Ministrów.

Zadania i kompetencje Ministra Spraw Zagranicznych RP

3. Wynikające z Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20

października 2001 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra
Spraw Zagranicznych.

•

Kierowanie działem administracji rządowej - sprawy zagraniczne,

••

Dysponowanie częścią 45 budżetu państwa,

•

Kierowanie i nadzór nad Polskim Instytutem Spraw Międzynarodowych
w Warszawie, Instytutem Zachodnim - Instytutem Naukowo-Badawczym

w Warszawie, Instytutem Zachodnim - Instytutem Naukowo-Badawczym
im. Zygmunta Wojciechowskiego w Poznaniu, przedstawicielstwami
dyplomatycznymi, misjami dyplomatycznymi, urzędami konsularnymi i
instytutami polskimi,

••

Reprezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej przed międzynarodowymi

Reprezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej przed międzynarodowymi
organami kontroli przestrzegania praw człowieka.

organami kontroli przestrzegania praw człowieka.

Struktura organizacyjna polskiego MSZ:

- Minister Spraw Zagranicznych,
- Sekretarz Stanu,
- Podsekretarze Stanu (trzech),
- Dyrektorzy Generalni (dwóch),
- Komórki organizacyjne:
- Gabinet Ministra,
- Departament Europy I i II,
- Departament Afryki, Azji, Australii i Oceanii,
- Departament Ameryki Północnej i Południowej,
- Departament Instytucji Europejskich,
- Departament Planowania i Analiz,
- Departament Systemu Narodów Zjednoczonych,
- Departament Międzynarodowych Stosunków

Ekonomicznych,

- Departament Prawno-Traktatowy,

- Departament Konsularny i Wychodźstwa, -

Departament Prasy i Informacji,

- Departament Polityki Kulturalnej i Naukowej, -

Struktura organizacyjna ministerstwa spraw zagranicznych

Stanów Zjednoczonych, czyli Departamentu Stanu.

Jest ona odbiciem i potwierdzeniem globalnej polityki

prowadzonej przez najsilniejsze mocarstwo świata.
Poszczególne działy organizacyjne lub problemy
koordynują podsekretarze stanu i pomocnicy Sekretarza
Stanu. Kierownicza struktura Departamentu Stanu według
precedencji przedstawia się następująco:

- Sekretarz Stanu - Zastępca Sekretarza (Stanu), - Podsekretarz

do Spraw Politycznych,

- Podsekretarz do Spraw Ekonomicznych i Spraw Rolnych, -

Podsekretarz do Spraw Bezpieczeńst-wa, Nauki i
Technologii, - Podsekretarz do Spraw Zarządzania (For
Management), - Radca,

- Doradca Prawny, - Dyrektor do Spraw Polityki Planowania, -

Szef Protokołu, - Pomocnik Sekretarza (Stanu) do Spraw
Ustawodawczych, - Pomocnik Sekretarza do Spraw
Ekonomicznych i Biznesu, - Pomocnik Sekretarza do Spraw
Praw Człowieka i Spraw Humanitarnych, - Pomocnik
Sekretarza do Spraw Wywiadu i Badań (for Intelligence
and Research), - Pomocnik Sekretarza do Spraw

Międzynarodowych Problemów Związanych z
Narkotykami,

- Pomocnik Sekretarza do Spraw Organizacji

- Departament Polityki Kulturalnej i Naukowej, -

Protokół Dyplomatyczny,

- Departament Personalny,
- Archiwum,
- Departament Administracyjno-Finansowy, -

Departament Łączności,

- Zarząd Obsługi.

Na czele departamentów, które dzielą się na
wydziały, referaty i samodzielne stanowiska,
stoją dyrektorzy, mając po dwóch lub więcej
zastępców (wicedyrektorów). Zaś wydziałami i
referatami kierują naczelnicy i kierownicy

Narkotykami,

- Pomocnik Sekretarza do Spraw Organizacji

Międzynarodowych, - Pomocnik Sekretarza do Spraw
Oceanów i

Międzynarodowych Problemów Ochrony

rodowiska i Spraw Naukowych

, - Pomocnik Sekretarza do

Spraw Afrykańskich, - Pomocnik Sekretarza do Spraw Azji
Wschodniej i Pacyfiku, - Pomocnik Sekretarza do Spraw
Europejskich i Kanadyjskich, - Pomocnik Sekretarza do
Spraw Intern-amerykańskich, - Pomocnik Sekretarza do
Spraw Bliskiego Wschodu i Południowej Azji,

- Pomocnik Sekretarza do Spraw Polityczno-Wojskowych, -

Pomocnik Sekretarza do Spraw Administracyjnych, -
Pomocnik Sekretarza do Spraw Bezpieczeństwa
Dyplomatycznego,

- Dyrektor Biura do Spraw Programów

d/s Uchodźców, - Koordynator d/s Uchodźców, -

Ambasador i Stały Przedstawiciel przy ONZ, -

Koordynator

do Spraw Zwalczania Terroryzmu

, - Pomocnik Sekretarza

do Spraw Publicznych i Rzecznik, - Zastępca Rzecznika, -
Pomocnik Sekretarza do Spraw Konsularnych, - Generalny
Inspektor, - Dyrektor Generalny do Spraw Służby
Zagranicznej (Dział personalny) - Według „News Release"
Ambasady USA

Pierwszeństwo misji i członków personelu

dyplomatycznego w misji

1. ambasador nadzwyczajny i pełnomocny,
2. poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny,
3. minister pełnomocny,
4. charge d'affaires en pied,
5. charge d'affaires ad interim,
6. radca-minister pełnomocny, konsul generalny-minister pełnomocny,
7. radca handlowy - minister pełnomocny,
8. radca, attache wojskowy, morski i lotniczy, konsul generalny, radca handlowy,

8. radca, attache wojskowy, morski i lotniczy, konsul generalny, radca handlowy,
9. I sekretarz, zastępca attache wojskowego, morskiego i lotniczego, konsul,
10. attache handlowy,
11. II sekretarz, wicekonsul,
12. zastępca attache handlowego,
13. III sekretarz, agent konsularny,
14. attache konsularny,
15. sekretarz-archiwista,
16. sekretarz konsularny.

Pierwszeństwo /precedencja/ najwyższych

stanowisk w Polsce:

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Marszałek Sejmu

Marszałek Senatu

Prezes Rady Ministrów

Wicemarszałkowie Sejmu

Wicemarszałkowie Senatu

Wiceprezesi Rady Ministrów

Ministrowie - członkowie Rady Ministrów

Poseł

10. Senator
11. Wojewoda
12. Prezydent Miasta

Pierwszeństwo korpusu dyplomatycznego.

Korpus dyplomatyczny; Funkcja dziekana

•

Po raz pierwszy wyrażenie

„korpus dyplomatyczny"

zostało

użyte w Wiedniu w 1754 roku, jednak dopiero na początku XIX
wieku weszło ono powszechnie w użycie na określenie ogółu
członków personelu dyplomatycznego misji akredytowanych
w kraju przyjmującym.

•

Terminu

„korpus dyplomatyczny"

używa się w dwóch

•

Terminu

„korpus dyplomatyczny"

używa się w dwóch

znaczeniach:

węższym

oznacza on szefów misji

akredytowanych przy głowie określonego państwa,

szerszym

- wszystkich członków personelu dyplomatycznego

misji

(ich nazwiska figurują w spisie korpusu dyplomatycznego)

Funkcja dziekana

korpusu dyplomatycznego

•

Na czele korpusu dyplomatycznego stoi

dziekan

, który nie jest

mianowany ani wybierany. Swą funkcję sprawuje niezależnie od
tego, czy reprezentuje duże, czy też małe państwo. Spośród szefów
misji

dziekanem zostaje ambasador najdłużej przebywający w

kraju przyjmującym

. Jedynie w niektórych krajach, utrzymujących

stosunki dyplomatyczne z Watykanem, dziekanem jest nuncjusz
apostolski, wicedziekanem - najstarszy ambasador.

••

Dziekan reprezentuje korpus dyplomatyczny na zewnątrz

••

Dziekan reprezentuje korpus dyplomatyczny na zewnątrz

przemawia w jego imieniu na uroczystościach i przyjęciach,
informuje nowych członków k.d. o zwyczajach panujących w kraju
przyjmującym, organizuje pożegnania dla szefów misji
opuszczających kraj przyjmujący, łagodzi nieporozumienia
powstałe między członkami korpusu oraz czuwa nad
przestrzeganiem przysługujących dyplomatom przywilejów i
immunitetów.

•

W praktyce funkcja ta ma charakter wybitnie reprezentacyjny.

AMBASADOR DOBREJ WOLI

Nowa kategoria dyplomacji, tzw.

pseudodyplomacja

lub

„„paradyplomacja

paradyplomacja",

polegająca na powierzaniu pełnienia niektórych funkcji
dyplomatycznych osobom spoza oficjalnej służby

dyplomatycznych osobom spoza oficjalnej służby
dyplomatycznej, konsularnej, lub instytucjom nierzadko
półoficjalnym, a nawet prywatnym, zwłaszcza w sytuacjach
braku stosunków dyplomatycznych między danymi państwami.

AMBASADOR DOBREJ WOLI

Bob Geldof

Aneta Kręglicka

AMBASADOR DOBREJ WOLI

Artur Żmijewski

Małgorzata Foremniak

AMBASADOR DOBREJ WOLI

Bono

Naomi C.

TYTUŁOWANIE

Dotyczy to tytułów głów państw, członków korpusu dyplomatycznego oraz tytułów kurtuazyjnych.

Tytuły głów państw

Najstarszym tytułem głowy państwa jest

cesarz

. Wywodzi się on od rodu

rzymskiego Juliszów: Caesar. Cesarza tytułujemy:

„Jego Cesarska Mość

„Jego Cesarska Mość".

Wyraz

„Mość" jest składową częścią tytułów uroczystych, czołobitnych.

Drugim tytułem monarszym jest

król

- koronowany szef państwa, monarcha.

Tytuł ten wywodzi się od imienia Karla - Karola Wielkiego. Do króla zwracamy
się

: „Wasza Królewska Mość".

„Wasza Królewska Mość".

Papież

jest głową państwa watykańskiego i najwyższym zwierzchnikiem Kościoła

rzymskokatolickiego. Zwracając się do papieża, mówimy

: „Wasza

„Wasza

Papież

jest głową państwa watykańskiego i najwyższym zwierzchnikiem Kościoła

rzymskokatolickiego. Zwracając się do papieża, mówimy

: „Wasza

„Wasza

Świątobliwość"

albo:

,,Ojcze Święty„

dochodzi przyklęk i całowanie w pierścień.

Osobistości posługujące się tytułem

księcia

. Obejmuje on dwa średniowieczne

tytuły zachodnioeuropejskie: prince i Fürst. Obecnie tytuł ten jest najczęściej
używany przez panujących małych państw i członków panującej dynastii.

•

W państwach o ustroju republikańskim osobą sprawującą najwyższą władzę jest

prezydent

. Zwracamy się do niego: „Panie Prezydencie". Głowie państwa

przysługuje również tytuł kurtuazyjny

- „ekscelencja".

„ekscelencja".

TYTUŁOWANIE

Dotyczy to tytułów głów państw, członków korpusu dyplomatycznego oraz tytułów kurtuazyjnych.

Tytuły dyplomatyczne. Ambasady zatrudniają pracowników

dyplomatycznych, którym przysługują następujące tytuły:

•

ambasador nadzwyczajny i pełnomocny; używamy tytułu

„ambasador";

•

charge d'affaires - dyplomata pełniący czasowo obowiązki szefa
misji; w kontaktach z nim posługujemy się tytułem

„charge

d'affaires

d'affaires""

albo wymieniamy jego rangę (radca, sekretarz).

Dalsze tytuły to:

I sekretarz, II sekretarz, attache

. W misjach

•

Dalsze tytuły to:

I sekretarz, II sekretarz, attache

. W misjach

dyplomatycznych zatrudnieni są również dyplomaci zajmujący
się specjalistycznymi dziedzinami, na przykład attache wojskowy,
radca handlowy.

W kontaktach z attache wojskowym używamy

jego stopnia wojskowego (na przykład „pułkownik"),

a z radcą

handlowym - tytułu „radca".

TYTUŁOWANIE

Dotyczy to tytułów głów państw, członków korpusu dyplomatycznego oraz tytułów kurtuazyjnych.

Tytuły kurtuazyjne:

1. „ekscelencja",
2. „eminencja",
3. „magnificencja".

•

Tytuł

e k s c e l e n c j a

pochodzi z łaciny i oznacza

'wyborny,

znakomity'

Przysługuje on

głowie państwa, premierowi, ministrom i

ambasadorom obcych państw

. Jest on również używany przez

znakomity'

Przysługuje on

głowie państwa, premierowi, ministrom i

ambasadorom obcych państw

. Jest on również używany przez

dostojników Kościoła rzymskokatolickiego -

biskupów

arcybiskupów

•

Tytuł kurtuazyjny

e m i n e n c j a

- pochodzi on z łaciny i oznacza

'wyniosłość

'wyniosłość, dostojeństwo

, dostojeństwo'.

Od roku 1644 był nadawany

kardynałom

•

Tytuł kurtuazyjny

m a g n i f i c e n c j a

. Tytuł ten wywodzi się z łaciny

i oznacza

'szlachetny, wspaniały'

Przysługuje on

rektorom wyższych

uczelni

Legitymacja wydana przez Protokół

Dyplomatyczny MSZ

•

Kraj przyjmujący, biorąc pod uwagę rodzaj paszportu,
przyznaje właściwe przywileje i immunitety i wydaje
poszczególnym grupom personelu misji odpowiednie
legitymacje. Na przykład okładka :

1. legitymacji

szefa misji

jest koloru

różowego

czerwoną

obwódką,

1. legitymacji

szefa misji

jest koloru

różowego

czerwoną

obwódką,

2. legitymacji

członków personelu dyplomatycznego

różowego

3. legitymacji

personelu administracyjnego i technicznego

błękitnego

siną

obwódką,

4. legitymacji

personelu służby misji

błękitnego

•

Samochody służbowe misji i jej personelu dyplomatycznego mają
specjalne tablice rejestracyjne i napis „CD".

Wizyty/Delegacje/

•

Wizyty składane przedstawicielom władz centralnych

••

Po wręczeniu listów uwierzytelniających szef misji składa wizyty

Po wręczeniu listów uwierzytelniających szef misji składa wizyty
osobistościom zajmującym najważniejsze stanowiska w państwie

osobistościom zajmującym najważniejsze stanowiska w państwie

zgodnie z

obowiązującą zasadą pierwszeństwa.

Niektórym urzędnikom

- zgodnie z

zaleceniami Protokołu Dyplomatycznego MSZ -

wysyła swój bilet wizytowy,

który w tym

przypadku zastępuje wizytę.

•

Zgodnie z powszechnie przyjętym zwyczajem po wizycie następuje
rewizyta, odbywająca się po upływie 8-12 dni. Wizyty z zasady odbywają

•

Zgodnie z powszechnie przyjętym zwyczajem po wizycie następuje
rewizyta, odbywająca się po upływie 8-12 dni. Wizyty z zasady odbywają
się bez poczęstunku, a w rozmowie porusza się ogólne problemy
międzynarodowe, bilateralne i osobiste. Małżonka szefa misji składa wizyty
małżonce ministra spraw zagranicznych i małżonkom innych ważnych
osobistości oraz zostaje przyjęta przez małżonkę głowy państwa.
Prezentacji dokonuje małżonka dziekana korpusu dyplomatycznego lub
szefa Protokołu Dyplomatycznego

DELEGACJE. Przygotowanie programu

[ramowy/szczegółowy]

•

Delegacje oficjalne przyjmowane są według
precyzyjnie opracowanego programu.

•

Przygotowanie go należy do Protokołu
Dyplomatycznego współpracującego ściśle z innymi
departamentami MSZ i zainteresowanymi resortami.

•

W programie dokładnie określa się poszczególne
przedsięwzięcia i czas ich trwania.

Program [ramowy/szczegółowy]

••

Przyjęcie delegacji zagranicznej

wymaga od gospodarzy

przygotowania programu, zarezerwowania miejsc w hotelach,
zapewnienia środków transportu, przygotowania sali
konferecyjnej, uzgodnienia wizyt, sporządzenia projektu
porozumienia i rozwiązania wielu innych problemów.

•

Gospodarze opracowują dwa programy

: ramowy i

ramowy i

szczegółowy

. Pierwszy zawiera tylko

podstawowe informacje

szczegółowy

. Pierwszy zawiera tylko

podstawowe informacje

jest przeznaczony

dla gości

, drugi natomiast

obejmuje

również

detale niezbędne dla gospodarzy i innych osób

detale niezbędne dla gospodarzy i innych osób
zainteresowanych jego realizacją

zainteresowanych jego realizacją

Program szczegółowy, zawiera

więc znacznie więcej detali potrzebnych gospodarzom ze względów
organizacyjnych.

Program ramowy

•

Program pobytu delegacji..........................................................

•

5 grudnia-8 grudnia 1997 r. Skład delegacji:

1) Klaus Borglund

Hotel Europejski, pok. 21 Naczelny dyrektor

2) Karl Berg Hotel Europejski, pok. 124 Dyrektor handlowy
3) Bengt Dahlgren

Hotel Europejski, pok. 275 Kierownik Działu Importu

4) Lars Rasmusson

Hotel Europejski, pok. 278 Kierownik Działu Eksportu

5) Karl Krause Hotel Europejski, pok. 242 Zastępca kierownika Działu Importu

Wtorek, 5 grudnia

•

godz. 13.30 - Przylot delegacji na MDL-Okęcie (rejs I A 247) godz. 14.20 - Odjazd z lotniska do Hotelu Europejskiego godz.
14.40- Przyjazd do hotelu, zakwaterowanie. Krótkie omówienie programu

•

godz. 15.00 - Śniadanie we własnym gronie godz. 19.00 - Obiad wydany w Hotelu Grand przez naczelnego dyrektora
Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego

Środa, 6 grudnia

•

godz. 10.00- Rozmowy

•

godz. 13.00 - Śniadanie we własnym gronie

•

godz. 13.00 - Śniadanie we własnym gronie

•

godz. 15.00 - Praca w grupach godz. 19.30- Teatr

Czwartek, 7 grudnia

•

godz. 9.00 - Rozmowy godz. 12.00 - Wizyta u wiceministra właściwego resortu

•

godz. 13.00 — Śniadanie we własnym gronie

•

godz. 15.00 - Praca w grupach

•

godz. 17-19 -Koktajl wydany przez radcę handlowego

Piątek, 8 grudnia

•

godz. 9.00 - Zwiedzanie Huty

•

godz. 12.00— Podpisanie dokumentów końcowych

•

godz. 13.00 - Śniadanie we własnym gronie

•

godz. 14.30 - Wyjazd na lotnisko, pożegnanie i odlot

Ostatnia strona programu zawiera niezbędne numery telefonów i adresy. Oto przykład:

•

Adresy i telefony tel.

•

Hotel Europejski,

•

Krakowskie Przedmieście 13 ..........; Ambasada..................

•

Biuro Radcy Handlowego .. Dyrekcja Spółki Mieszanej

Program szczegółowy

pobytu delegacji................................................................................
5 grudnia - 8 grudnia 1997 r. Odpowiedzialni za realizację programu:
1) strona merytoryczna, rozmowy, zwiedzanie zakładu: Jan Nowak, kierownik biura;
2) wizyty, spotkania, teatr: Janina Nowak sekretarka;
3) zakwaterowanie, samochody: Jan Kowalski, kierownik działu.
Skład delegacji:

•

jak w programie ramowym.

Wtorek, 5 grudnia

•

godz. 13.30 - Przylot delegacji na MDL-Okęcie (rejs I A 247). Powitanie i odjazd do Hotelu
Europejskiego. Witają: Jankowski, Kowalski, Nowak.

•

godz. 14.40 - Przyjazd do hotelu. Omówienie programu, przekazanie bi-letów do teatru.

•

godz. 14.40 - Przyjazd do hotelu. Omówienie programu, przekazanie bi-letów do teatru.

•

godz. 15.00 - Śniadanie we własnym gronie

•

godz. 19.00 - Obiad wydany przez dyrektora Jankowskiego w Hotelu „Grand". Udział
biorą

1. Goście - członkowie delegacji i radca handlowy pan Klaus Berty 1.
2. Gospodarze - Jankowski, Obuchowicz, Nowak, Dąbrowski, Januszewski, Złotkicwicz,

Majewski, Rajewska. Razem - 14 osób.