Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

e-booksweb.pl - audiobooki, e-booki

.

Warszawa 2012

ZASADA DOMNIEMANIA

NIEWINNOŚCI

W POLSKIM PROCESIE

KARNYM

Anna Tęcza-Paciorek

ZASADA WZAJEMNEGO

UZNAWANIA

W SPRAWACH KARNYCH

Zbigniew Barwina

Stan prawny na 1 marca 2012 r.

Wydawca

Monika Pawłowska

Redaktor prowadzący

Ewa Fonkowicz

Opracowanie redakcyjne

„Littera” Maria Beata Wawrzyńczak-Jędryka

Łamanie

Wolters Kluwer Polska

Układ typografi czny

Marta Baranowska

© Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012

ISBN 978-83-264-0772-7

ISSN 1897-4392

Wydane przez:

Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.

Redakcja Książek

01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. [phone], fax [phone]

e-mail: [e-mail]

www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profi nfo.pl

Babci Ani

7

Spis treści

Wykaz skrótów / 15
Wstęp / 21

Rozdział 1

Pojęcie uznawania w sprawach karnych / 25

1.1. Terytorialne ograniczenie skuteczności

orzeczeń państwowych / 25

1.2. Ponadgraniczne skutki czynności procesowych

– uznawanie sensu largo i sensu stricto / 27

1.3. Rys historyczny uznawania

w sprawach karnych / 28

Rozdział 2

Rozwój zasady wzajemnego uznawania w sprawach karnych / 32

2.1. Wspólnotowe pochodzenie

zasady wzajemnego uznawania / 32

2.1.1. Zasada wzajemnego uznawania

jako środek realizacji wspólnego rynku / 32

2.1.2. Problem zastosowania zasady wzajemnego

uznawania w ramach współpracy sądowej

w sprawach karnych / 34

2.1.3. Wnioski / 37

2.2. Elementy wzajemnego uznawania w istniejących

umowach / 39

2.2.1. Rada Europy / 40

2.2.2. Wspólnoty Europejskie i Unia Europejska / 41

Spis treści

8

Rozdział 3

Zasada wzajemnego uznawania – zagadnienia terminologiczne / 43

3.1. Uznawanie, a wzajemne uznawanie.

Wzajemne uznawanie jako nowa jakość

we współpracy w sprawach karnych / 44

3.2. Zasada wzajemnego uznawania

jako pojęcie języka prawnego i prawniczego, zasada

wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych / 47

3.3. Cel ustalenia treści zasady wzajemnego uznawania

jako pojęcia języka prawnego / 49

3.4. Zasada wzajemnego uznawania i model wzajemnego

uznawania / 50

3.5. Czym jest model wzajemnego uznawania? / 53

3.6. Czy model wzajemnego uznawania

jest zasadą prawną? / 57

3.7. Rodzaje uznania z punktu widzenia jego celu / 60

3.7.1. Uznanie w celu wykonania

obcej czynności procesowej / 61

3.7.2. Uznanie w celu uwzględnienia

obcej czynności procesowej / 65

3.8. Definicje pozostałych pojęć związanych z zasadą

wzajemnego uznawania / 69

3.8.1. Sprawy karne / 70

3.8.2. Decyzje, orzeczenia, wyroki, czynności

procesowe / 73

3.9. Przedmiotowy i podmiotowy zakres zastosowania

modelu wzajemnego uznawania / 74

3.9.1. Zakres zastosowania modelu wzajemnego

uznawania z uwagi na uznawaną czynność

procesową / 75

3.9.2. Zakres zastosowania modelu wzajemnego

uznawania z uwagi na zarzucane/popełnione

przestępstwo / 76

3.9.3. Zakres zastosowania modelu wzajemnego

uznawania z uwagi na osobę podejrzanego/

oskarżonego/sprawcy / 76

3.10. Uznawanie ustaw / 79

3.11. Zasada wzajemnego uznawania

jako dziedzina badawcza / 81

Spis treści

9

Rozdział 4

Zasada wzajemnego uznawania a współpraca w sprawach

karnych / 85

4.1. Międzynarodowa współpraca w sprawach karnych

i jej rodzaje / 85

4.2. Zasada wzajemnego uznawania jako podstawa systemu

współpracy w sprawach karnych między państwami

członkowskimi / 87

4.3. Model wzajemnego uznawania jako podstawa

europejskiego wymiaru sprawiedliwości

w sprawach karnych / 88

4.4. Model wzajemnego uznawania jako podstawa

europejskiego wymiaru sprawiedliwości

w sprawach karnych a prawo pierwotne / 91

4.5. Zasada wzajemnego uznawania jako droga

do wspólnego obszaru postępowania karnego / 93

Rozdział 5

Cechy zasady wzajemnego uznawania w sprawach karnych

wynikające z jej źródeł / 95

5.1. Cechy zasady wzajemnego uznawania wynikające

ze źródeł normatywnych / 96

5.1.1. Istniejące instrumenty wzajemnego uznawania / 96

5.1.2. Planowane instrumenty wzajemnego uznawania / 125

5.1.3. Akty prawa pierwotnego / 133

5.1.4. Cechy zasady wzajemnego uznawania

wynikające ze źródeł normatywnych

– ocena i wnioski / 135

5.2. Cechy zasady wzajemnego uznawania wynikające

ze źródeł pozanormatywnych / 138

5.2.1. Posiedzenie Rady Europejskiej w Cardiff

i wiedeński Plan Działania / 139

5.2.2. Program z Tampere / 140

5.2.3. Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu

Europejskiego z dnia 26 lipca 2000 r. / 141

5.2.4. Program środków w celu realizacji

zasady wzajemnego uznawania orzeczeń

sądowych w sprawach karnych / 142

5.2.5. Corpus Juris / 144

Spis treści

10

5.2.6. Zielona księga w sprawie ochrony interesów

finansowych Wspólnot Europejskich

i utworzenia Prokuratury Europejskiej

z dnia 11 grudnia 2001 r. / 146

5.2.7. Zielona księga w sprawie zbliżania, wzajemnego

uznawania i wykonywania sankcji w Unii

Europejskiej / 147

5.2.8. Program haski: wzmacnianie wolności,

bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii

Europejskiej / 148

5.2.9. Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu

Europejskiego z dnia 19 maja 2005 r. / 148

5.2.10. Plan działania Rady i Komisji służący realizacji

programu haskiego / 148

5.2.11. Program sztokholmski / 149

5.2.12. Plan działań służący realizacji programu

sztokholmskiego / 150

5.2.13. Cechy zasady wzajemnego uznawania wynikające

ze źródeł pozanormatywnych ocena i wnioski / 151

5.3. Cechy zasady wzajemnego uznawania wynikające

z orzecznictwa ETS / 152

5.4. Charakterystyka zasady wzajemnego uznawania

w poglądach doktryny / 155

5.4.1. Ekwiwalentność czynności procesowych

państw członkowskich / 156

5.4.2. Zasada wzajemnego uznawania jako przeciwieństwo

tradycyjnego systemu współpracy w sprawach

karnych / 157

5.4.3. Bezwarunkowość uznania, rezygnacja z tradycyjnych

zasad współpracy, wyłączenie

badania podwójnej przestępności / 158

5.4.4. Automatyzm wykonania, brak modyfikacji

uznanego orzeczenia, procedura exequatur / 159

5.4.5. Bezpośrednia skuteczność uznanego orzeczenia

w innym państwie członkowskim / 160

5.4.6. Odpolitycznienie i odformalizowanie

współpracy / 161

5.4.7. Przesłanki zastosowania

zasady wzajemnego uznawania / 162

Spis treści

11

5.4.8. Podstawy zasady wzajemnego uznawania / 163

5.5. Wnioski / 164

Rozdział 6

Treść modelu wzajemnego uznawania / 167

6.1. Założenia terminologiczne i wyjaśnienie

obranej metody badawczej / 167

6.1.1. Cechy modelu wzajemnego uznawania / 167

6.1.2. Treść modelu wzajemnego uznawania oraz jego

istota / 168

6.1.3. Kryteria zasady wzajemnego uznawania / 171

6.1.4. Metoda badawcza. Zgodność kryterium z istotą modelu

wzajemnego uznawania. Wymogi międzynarodowego

obrotu w sprawach karnych / 173

6.2. Skutki prawne wywoływane przez obcą czynność

procesową w państwie jej uznania / 181

6.2.1. Skutki prawne wynikające z czynności

procesowej / 182

6.2.2. Skutki prawne, jakie prawo państwa uznania

wiąże z czynnościami danego rodzaju / 192

6.3. Przesłanki, których spełnienie decyduje o obowiązku

uznania obcej czynności procesowej / 194

6.4. Analiza poszczególnych kryteriów zasady wzajemnego

uznawania / 196

6.4.1. Kryterium bezwarunkowości uznania.

Podstawy odmowy / 196

6.4.2. Kryterium gwarancji udzielanych

przez państwo uznające / 259

6.4.3. Kryterium odroczenia uznania czynności

procesowej / 261

6.4.4. Kryterium odroczenia wykonania uznanej

czynności procesowej / 262

6.4.5. Kryterium obligatoryjności uznania / 264

6.4.6. Kryterium zasady specjalności / 265

6.4.7. Kryterium automatyzmu wykonania / 266

6.4.8. Kryterium ingerencji w treść uznanej

czynności procesowej / 268

6.4.9. Kryterium bezpośredniej skuteczności czynności

procesowej w państwie uznającym / 270

Spis treści

12

6.4.10. Kryterium środków odwoławczych

przeciwko uznanej czynności procesowej

w państwie uznania / 272

6.4.11. Kryterium zastosowania obcego prawa / 274

6.4.12. Kryterium organów sądowych

jako wyłącznych organów decyzyjnych

i uproszczeń proceduralnych / 277

6.5. Wnioski. Treść modelu wzajemnego uznawania / 278

Rozdział 7

Realizacja modelu wzajemnego uznawania / 289

7.1. Pojęcie realizacji modelu wzajemnego uznawania / 289

7.2. Przeszkody w realizacji modelu

wzajemnego uznawania / 292

7.2.1. Suwerenność państwowa / 292

7.2.2. Brak kompatybilności / 297

7.2.3. Brak zaufania / 299

7.2.4. Wzajemne relacje między przeszkodami w realizacji

modelu wzajemnego uznawania / 304

7.3. Instrumenty związane z realizacją modelu wzajemnego

uznawania / 306

7.3.1. Instrumenty harmonizujące prawo karne materialne

i procesowe / 307

7.3.2. Propozycje instrumentów ustanawiających

minimalne standardy w zakresie podstawowych

praw proceduralnych w postępowaniu karnym / 308

7.3.3. Wzajemne uznawanie orzeczeń zapadłych

in absentia / 315

7.3.4. Rozwiązywanie konfliktów jurysdykcji oraz zasada

ne bis in idem / 317

7.3.5. Przekazywanie postępowań w sprawach

karnych / 321

7.3.6. Wymiana informacji z rejestrów karnych / 322

7.3.7. Ochrona danych osobowych przetwarzanych

w ramach PWBiS / 325

7.4. Środki wspierające realizację modelu wzajemnego

uznawania / 327

7.4.1. Harmonizacja prawa państw członkowskich / 328

7.4.2. Wzmacnianie wzajemnego zaufania / 344

Spis treści

7.4.3. Rozwiązywanie konfliktow jurysdykcji

i zasada ne bis in idem / 352

7.4.4. Wymiana informacji o toczących się i zakończonych

postępowaniach karnych a realizacja modelu

wzajemnego uznawania / 393

Podsumowanie / 397
Zakończenie / 409
Bibliografia / 413

15

Wykaz skrótów

1. Akty prawne

decyzja ramowa

2002/584/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW

z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie euro-

pejskiego nakazu aresztowania i procedury

wydawania osób między Państwami Człon-

kowskimi (Dz. Urz. WE L 190 z 18.7.2002, s. 1)

decyzja ramowa

2003/577/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2003/577/WSiSW z dnia

22 lipca 2003 r. w sprawie wykonania w Unii

Europejskiej postanowień o zabezpieczeniu

mienia i środków dowodowych (Dz. Urz. WE

L 196 z 2.8.2003, s. 45)

decyzja ramowa

2005/214/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2005/214/WSiSW

z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie stosowa-

nia zasady wzajemnego uznawania do kar

o charakterze pieniężnym (Dz. Urz. UE L 76

z 22.3.2005, s. 16)

decyzja ramowa

2006/783/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2006/783/WSiSW z dnia

6 października 2006 r. w sprawie stosowania

zasady wzajemnego uznawania do nakazów

konfiskaty (Dz. Urz. UE L 328 z 24.11.2006, s. 59)

decyzja ramowa

2008/675/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2008/675/WSiSW

z dnia 24 lipca 2008 r. w sprawie uwzględnia-

nia w nowym postępowaniu karnym wyroków

skazujących zapadłych w państwach człon-

kowskich Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L

220 z 15.8.2008, s. 32)

Wykaz skrótów

16

decyzja ramowa

2008/909/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2008/909/WSiSW

z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu za-

sady wzajemnego uznawania do wyroków

skazujących na karę pozbawienia wolności

lub inny środek polegający na pozbawieniu

wolności –  w  celu wykonania tych wyro-

ków w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 327

z 15.12.2008, s. 27)

decyzja ramowa

2008/947/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2008/947/WSiSW

z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasa-

dy wzajemnego uznawania do wyroków i de-

cyzji w sprawie zawieszenia lub warunkowego

zwolnienia w celu nadzorowania przestrzega-

nia warunków zawieszenia i obowiązków wy-

nikających z kar alternatywnych (Dz. Urz. UE

L 337 z 16.12.2008, s. 102)

decyzja ramowa

2008/978/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2008/978/WSiSW

z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie euro-

pejskiego nakazu dowodowego dotyczącego

przedmiotów, dokumentów i danych, które

mają zostać wykorzystane w postępowaniach

w  sprawach karnych (Dz.  Urz. UE L 350

z 30.12.2008, s. 72)

decyzja ramowa

2009/299/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2009/299/WSiSW

zmieniająca decyzje ramowe 2002/584/WSi-

SW, 2005/214/WSiSW, 2006/783/WSiSW,

2008/909/WSiSW oraz 2008/947/WSiSW

i tym samym wzmacniająca prawa procesowe

osób oraz ułatwiająca stosowanie zasady wza-

jemnego uznawania do orzeczeń wydanych

pod nieobecność danej osoby na rozprawie

(Dz. Urz. UE L 81 z 27.3.2009, s. 24)

decyzja ramowa

2009/315/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2009/315/WSiSW w spra-

wie organizacji wymiany informacji pochodzą-

cych z rejestru skazanych pomiędzy Państwa-

mi Członkowskimi oraz treści tych informacji

(Dz. Urz. UE L 322 z 9.12.2005, s. 33)

Wykaz skrótów

decyzja ramowa

2009/829/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2009/829/WSiSW z dnia

23 października 2009 r. w sprawie stosowania

przez państwa członkowskie Unii Europej-

skiej zasady wzajemnego uznawania do decy-

zji w sprawie środków nadzoru stanowiących

alternatywę dla tymczasowego aresztowania

(Dz. Urz. UE L 294 z 11.11.2009, s. 20)

decyzja ramowa

2009/948/WSiSW

decyzja ramowa Rady 2009/948/WSiSW z dnia

30 listopada 2009 r. w sprawie zapobiegania

konfliktom jurysdykcji w postępowaniu kar-

nym i w sprawie rozstrzygania takich konflik-

tów (Dz. Urz. UE L 328 z 15.12.2006, s. 42)

EKPCz

europejska Konwencja o ochronie praw czło-

wieka i podstawowych wolności (Europejska

Konwencja Praw Człowieka) sporządzona

w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona

nastepnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupeł-

niona Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61,

poz. 284 z późn. zm.)

Karta

Karta Praw Podstawowych

KdE

Konstytucja dla Europy

k.k.

ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny

(Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.)

k.k.s.

ustawa z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks

karny skarbowy tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r.

Nr 111, poz. 765 z późn. zm.)

k.k.w.

ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks

karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557

z późn. zm.)

Konstytucja

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia

2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483

z późn. zm.)

Konwencja

z 1957 r.

Europejska Konwencja o ekstradycji z 13 grud-

nia 1957 r.

Konwencja

z 1959 r.

Europejską Konwencję o pomocy prawnej

w sprawach karnych z 20 kwietnia 1959 r.

Wykaz skrótów

18

Konwencja

z 1970 r.

Europejska Konwencja o międzynarodowej

ważności wyroków karnych z 28 maja 1970 r.

Konwencja

z 1972 r.

Europejska Konwencja o przekazywaniu ści-

gania w sprawach karnych z 15 maja 1972 r.

Konwencja

z 2000 r.

Konwencja o wzajemnej pomocy w sprawach

karnych z 29 maja 2000 r.

k.p.k.

ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks po-

stępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555

z późn. zm.)

k.w.

ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wy-

kroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46,

poz. 275 z późn. zm.)

KWUS

Konwencja Wykonawcza do Układu z Schengen

TFUE

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

(wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 83

z 30.3.2010, s. 47)

TUE

Traktat o Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 83

z 30.3.2010, s. 13)

TWE

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską

(wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 321E

z 29.12.2006, s. 37)

TzL

Traktat z  Lizbony, Traktat Teformujący

(Dz. Urz. UE C 306 z 17.12.2007, s. 1)

2. Inne

BGH

Bundesgerichtshof

CJ

Corpus Juris zawierający przepisy karne ma-

jące na celu ochronę interesów finansowych

Unii Europejskiej (Corpus Juris)

CzPKiNP

Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych

ENA

europejski nakaz aresztowania

END

europejski nakaz dowodowy

ENDo

europejski nakaz dochodzeniowy

ENN

europejski nakaz nadzoru

ENO

europejski nakaz ochrony

Wykaz skrótów

19

ENW

europejski nakaz wykonawczy

EPS

Europejski Przegląd Sądowy

ETPCz

Europejski Trybunał Praw Człowieka

ETS

Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Trybu-

nał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich

ETS

European Treaty Series

EuR

Europarecht (czasopismo)

EuZW

Europäische Zeischrift für Wirtschaftsrecht

GA

Goltdammers‘s Archiv für Strafrecht

IRG

Gesetz über die internationale Rechtshilfe in

Strafsachen (Internationales Rechtshilfegesetz)

JA

Juristische Arbeitsblätter

JURA

Juristische Ausbildung

JuS

Juristische Schulung

JZ

Juristenzeitung

Komisja

Komisja Wspólnot Europejskich, Komisja Eu-

ropejska

KPP

Kwartalnik Prawa Publicznego

KritV

Kritische Vierteljahresschrift für Gesetzge-

bung und Rechtswissenschaft

Nb.

numer brzegowy

niem.

niemiecki

NJW

Neue Juristische Wochenschrift

NStZ

Neue Zeitschrift für Strafrecht

Pal.

Palestra

PiP

Państwo i Prawo

PPE

Przegląd Prawa Europejskiego

Program środków

z 2000 r.

Program środków w celu urzeczywistnienia

zasady wzajemnego uznawania z 29 listopada

2000 r.

Prok. i Pr.

Prokuratura i Prawo

PS

Przegląd Sądowy

PWBiS

Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Spra-

wiedliwości

Wykaz skrótów

Rada

Rada Wspólnot Europejskich, Rada Unii Eu-

ropejskiej (od 1993 r.)

RP

Rzeczpospolita Polska

SE

Studia Europejskie

SN

Sąd Najwyższy

StraFo

Strafverteidiger Forum

StV

Strafverteidiger

TK

Trybunał Konstytucyjny

UE

Unia Europejska

WE

Wspólnota Europejska / Wspólnoty Europejskie

WPP

Wojskowy Przegląd Prawniczy

Zb. Orz.

Zbiór Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości

Wspólnot Europejskich

ZIS

Zeitschrift für Internationale Strafrechtsdog-

matik

ZRP

Zeitschrift für Rechtspolitik

ZSK

Związkowy Sąd Konstytucyjny (Verfassungs-

gerichtshof)

ZStW

Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissen-

schaft

21

Słowo wstępne

Po kilkuletnim okresie fascynacji harmonizacją materialnego pra-

wa karnego zainteresowanie państw członkowskich współpracujących

w ówczesnym trzecim filarze Unii Europejskiej skoncentrowało się na

realizacji zasady wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach kar-

nych. Przyjmowanie instrumentów przewidujących uznawanie obcych

rozstrzygnięć stanowi obecnie niewątpliwie najistotniejszą aktywność

unijną posiadającą wymiar prawnokarny.

Od kilku lat problematyka ta jest również przedmiotem żywego

zainteresowania literatury krajowej i zagranicznej. Nowe akty prawne

lub ich projekty, orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

oraz problemy powstające na styku prawa krajowego i unijnego posze-

rzają i uszczegóławiają tematykę międzynarodowej współpracy w spra-

wach karnych opartej na zasadzie wzajemnego uznawania. Mimo iż

wpływ tej zasady oraz realizujących ją instrumentów na międzynaro-

dowy obrót w sprawach karnych oraz krajowe porządki prawne państw

członkowskich wzrasta, niejasne pozostaje, jaką treść niesie ze sobą

zasada wzajemnego uznawania. Na pytanie to nie odpowiada ani pra-

wodawca europejski, ani orzecznictwo Trybunału. Nawet literatura

niechętnie i wybiórczo podchodzi do tego problemu, przypisując oma-

wianemu terminowi dość intuicyjne znaczenie. Ustalenie treści zasady

wzajemnego uznawania – podstawowy cel niniejszego opracowania

– wydaje się tymczasem przedsięwzięciem wartym pracy teoretyka,

choćby ze względu na zakorzenienie tej zasady w języku prawnym. Nie

można wszak interpretować obowiązujących instrumentów w świetle

zasady wzajemnego uznawania, gdy jej treść pozostaje niewiadomą.

Najistotniejszym problemem, który ujawnił się dopiero w trakcie

prac nad tym opracowaniem, okazały się ograniczone możliwości opi-

sania fenomenu zasady wzajemnego uznawania i związanych z nim

problemów w oparciu o terminologię funkcjonującą w języku prawni-

Słowo wstępne

22

czym. Powodem tego stanu rzeczy był brak pojęć opisujących omawiane

zjawiska i istnienie terminów niemających ściśle określonego zakresu

znaczeniowego. Okoliczność ta zmusiła mnie do stworzenia na potrzeby

prowadzonych wywodów obszernej siatki pojęciowej. Wśród terminów

tych wymienić należy m.in.: „uznawanie”, „wzajemne uznawanie”, „in-

strumenty wzajemnego uznawania”, „model wzajemnego uznawania”,

„treść modelu wzajemnego uznawania”, „istota modelu wzajemnego

uznawania”, „międzynarodowa współpraca i międzynarodowy obrót

w sprawach karnych”, „wymogi międzynarodowego obrotu” czy „re-

alizacja modelu wzajemnego uznawania na płaszczyźnie stanowienia

i stosowania prawa”. Wszystkie wymienione pojęcia, nawet te znane

z aktualnego piśmiennictwa, rozumiane są w niniejszej pracy mniej

lub bardziej autonomicznie. Najistotniejszą zmianą terminologicz-

ną, w stosunku do aktualnego dorobku literatury jest wprowadzenie

pojęcia „model wzajemnego uznawania” opisującego część zjawisk

kryjących się pod obecnie używanym terminem zasada wzajemnego

uznawania. Wyjaśnienie motywów takiej decyzji terminologicznej bę-

dzie miało najistotniejsze znaczenie dla zrozumienia, co jest w istocie

przedmiotem moich poszukiwań badawczych (zob. 3.4–3.6).

Wyżej opisany problem jest pokłosiem pewnego ograniczenia za-

kresu rozważań, a przede wszystkim odmiennego ulokowania punktu

ciężkości niniejszego opracowania w stosunku do pierwotnych zało-

żeń. W trakcie prowadzonych badań ustaliłem, iż to, co kryje się pod

używanym obecnie pojęciem „zasady wzajemnego uznawania”, obej-

muje w istocie problemy zlokalizowane na trzech płaszczyznach. Aby

uniknąć zarzutu nieuzasadnionego i selektywnego objęcia zakresem

rozważań zagadnień pochodzących z różnych poziomów, zmuszony

byłem skupić swoją uwagę na pierwszym z nich.

– Pierwszą płaszczyznę stanowi problematyka zasady wzajemnego

uznawania sensu stricto, nazywanej w niniejszej pracy modelem

wzajemnego uznawania (zob. 3.5). Model ten obejmuje regulacje

wspólne dla wszystkich instrumentów wzajemnego uznawania.

Na płaszczyźnie tej zasadne jest stworzenie mechanizmu po-

zwalającego ustalić, w jakich relacjach do modelu wzajemnego

uznawania pozostają poszczególne instytucje międzynarodowej

współpracy w sprawach karnych (zob. 6.1.4), co z kolei przyczynić

się może do bliższego zdefiniowania treści tego modelu (zob. 6.4

i 6.5). Sprecyzowanie treści modelu wzajemnego uznawania sta-

nowi zasadniczy cel niniejszej pracy.

Słowo wstępne

23

– Płaszczyzna druga zawiera problemy wiążące się z zastosowaniem

tak określonego modelu wzajemnego uznawania do poszczegól-

nych instrumentów regulujących wzajemne uznawanie okre-

ślonego rodzaju orzeczeń w określonym celu. Na treść modelu

nakładają się w tym wypadku wymogi wynikające z charakteru

danego instrumentu. W konsekwencji powstaje „model wzajem-

nego uznawania” obejmujący reguły właściwe wyłącznie dla da-

nego instrumentu.

– Trzecia płaszczyzna rozważań dotyczy systemu instrumentów

wzajemnego uznawania i obejmuje problemy wiążące się z wza-

jemnymi relacjami tych instrumentów. Okoliczności wynikające

z konieczności zapewnienia ich kompatybilności mogą wpływać

na treść „modeli wzajemnego uznawania” dotyczących poszcze-

gólnych instrumentów.

Główny punkt ciężkości niniejszej pracy zlokalizowany jest na

pierwszym z wyżej wymienionych poziomów. Na decyzję o takim

zakresie opracowania wpłynął przede wszystkim brak innej pozycji

dotyczącej tej płaszczyzny rozważań. Zasada wzajemnego uznawania

rozpatrywana była do tej pory w literaturze przede wszystkim przez

pryzmat konkretnych instrumentów. W polskim i zagranicznym piś-

miennictwie brak jest natomiast pracy, która roztrząsałaby problem

zasady wzajemnego uznawania jako abstrakcyjnej i generalnej pod-

stawy wszystkich, także potencjalnych instrumentów (płaszczyzna

pierwsza) lub dotyczyłyby kwestii związanych z pożądanym ukształ-

towaniem całego systemu międzynarodowego obrotu w sprawach

karnych opartego na wzajemnym uznawaniu (płaszczyzna trzecia).

Takie zakreślenie problematyki tego opracowania wpływa na

jego wyraźnie teoretyczny wymiar. Zgłębiając zagadnienie modelu

wzajemnego uznawania, świadomie próbowałem uczynić być może

pierwszy i eksperymentalny krok w kierunku dogmatyki wzajemnego

uznawania czynności procesowych w sprawach karnych. Nie ozna-

cza to jednak, że ustalenia dotyczące modelu wzajemnego uznawania

nie posiadają przełożenia praktycznego. Pod pojęciem tym kryje się

bowiem prawna treść, która powinna być uwzględniana zarówno na

etapie tworzenia prawa europejskiego lub krajowego, jak i jego inter-

pretacji (zob. 3.3).

Pierwsze cztery rozdziały pracy stanowią wstęp do zasadniczych

rozważań. Dotyczą one samego pojęcia uznawania obcych rozstrzyg-

Słowo wstępne

nięć w sprawach karnych (rozdział I), rozwoju idei wzajemnego uzna-

wania w ramach współpracy w sprawach karnych państw członkow-

skich (rozdział II), kwestii terminologicznych, zakresu wzajemnego

uznawania, czy rodzajów uznawania z punktu widzenia jego celu

(rozdział III) oraz relacji między zasadą wzajemnego uznawania

a współpracą w sprawach karnych (rozdział IV). Rozdział V omawia

cechy zasady wzajemnego uznawania dające się wywieść z jej źródeł

oraz przedstawia charakterystykę tej zasady w dotychczasowym piś-

miennictwie. Materiał opracowany w tym rozdziale stanowi podsta-

wę do zbudowania wzoru pozwalającego na określenie cech modelu

wzajemnego uznawania, a w konsekwencji na przybliżenie jego treści

(rozdział VI). Celem rozdziału VII jest tymczasem przede wszystkim

wyszczególnienie przeszkód w realizacji modelu i omówienie środków

wspierających jego realizację.

Oddając tę pracę pod ocenę Czytelnika, liczę, iż zachęci ona przed-

stawicieli doktryny do krytyki lub pogłębionych badań. Byłbym nie-

zwykle rad, gdyby pozycja ta choćby w niewielkim stopniu przyczyniła

się do bardziej świadomego korzystania z pojęcia zasady wzajemnego

uznawania.

Praca niniejsza, stanowiąca moją rozprawę doktorską, w swojej

zasadniczej części powstała podczas badań, które od października

2008 r. do kwietnia 2009 r. prowadziłem w Instytucie Maxa-Plancka

Zagranicznego i Międzynarodowego Prawa Karnego we Fryburgu

Bryzgowijskim. Towarzystwu Maxa-Plancka dziękuję za wsparcie

moich wysiłków.

Jestem wdzięczny Recenzentom mojej pracy doktorskiej, Panom

Profesorom: Piotrowi Hofmańskiemu, Pawłowi Wilińskiemu i An-

drzejowi Zollowi za Ich żmudną pracę i konstruktywną krytykę. Bar-

dzo cenne sugestie i uwagi Recenzentów przysporzyły mi wprawdzie

sporo pracy na etapie przygotowania książki do druku, miały jednak

niewątpliwie pozytywny wpływ na ostateczny kształt niniejszego

opracowania.

Panu Profesorowi Włodzimierzowi Wróblowi serdecznie dziękuję

za wieloletnią pomoc i troskę. Cieszę się i jestem dumny, że zechciał

być moim opiekunem i przewodnikiem w pracy naukowej.

Zbigniew Barwina

25

Rozdział 1

Pojęcie uznawania w sprawach karnych

1.1. Terytorialne ograniczenie skuteczności
orzeczeń państwowych

Mimo że skuteczność czynności procesowych podejmowanych

przez organy danego państwa, a w szczególności orzeczeń wydawa-

nych przez jego sądy, jest co do zasady terytorialnie ograniczona i to

zarówno w sprawach cywilnych, jak i karnych, trudno już dzisiaj za-

akceptować kategoryczną tezę, że „... u granic państwa suwerenne-

go kończy się skuteczna moc jego władz, ustaje też siła i skuteczność

orzeczeń jego sądów”

1

.

W XIX w. zasada par in parem non habet imperium – ogranicza-

jąca moc orzeczeń do terytorium państwa ich wydania i zakazująca

realizowania aktów władczych na terytorium innych suwerennych

państw – zaczęła przewidywać wyjątki wymuszone na obszarze pra-

wa cywilnego koniecznością zapewnienia międzynarodowego obro-

tu

2

a na obszarze prawa karnego realizacją praw człowieka, względów

ekonomiki procesowej, idei humanitaryzmu w prawie karnym wyko-

nawczym, czy wreszcie chęcią skuteczniejszego ścigania przestępczości

międzynarodowej poprzez zwiększenie efektywności działania sądów

krajowych. Liczba i waga tych wyjątków wzrosła w drugiej połowie

XX w. na skutek prac Rady Europy, natomiast zapoczątkowane pod

koniec zeszłego stulecia tendencje w prawodawstwie Unii Europejskiej

podważyły zupełnie starą zasadę i prowadzą do ukształtowania nowej,

1

W. Sokalski, O wykonalności zagranicznych wyroków karnych, Gazeta Sądowa

Warszawska 1919, nr 25, cyt. za M. Płachta, Uznawanie i wykonywanie zagranicznych

orzeczeń karnych (zagadnienia podstawowe), PiP 1985, z. 3, s. 93.

2

T. Ereciński, J. Ciszewski, Międzynarodowe postępowanie cywilne, Warszawa

2000, s. 301.

Rozdział 1. Pojęcie uznawania w sprawach karnych

26

zgodnie z którą granice państw członkowskich nie stanowią bariery

dla skuteczności orzeczeń i innych czynności procesowych w tych

państwach podejmowanych.

Rozszerzenie skuteczności czynności procesowych

3

poza gra-

nice państwowe, do którego dochodzi w ramach międzynarodowej

współpracy w sprawach karnych (zob. 4.1), wiąże się z problemem

„uznawania” tych czynności w innych państwach. Zgodnie z definicją

słownikową „uznać” oznacza dojść do wniosku, że coś jest słuszne,

właściwe, konieczne lub obowiązujące, orzec, stwierdzić jakiś stan lub

fakt; potwierdzić coś oraz poczytać lub wziąć kogoś lub coś za kogoś,

za coś, za jakiegoś, czy za jakieś

4

. Takie rozumienie pojęcia „uznanie”

(„uznawanie”) nie odpowiada jednak w pełni „uznawaniu” obcych

czynności procesowych. Konsekwencją uznania jest w tym wypadku

nie tylko przyjęcie, że czynność procesowa obowiązuje, ale również,

że ma ona znaczenie prawne w państwie uznającym i że wywołuje ona

w tym państwie określone skutki. „Uznać obcą czynność procesową”

– to zaakceptować wywołanie przez nią konsekwencji prawnych w pań-

stwie uznania, a w szczególności – choć nie zawsze – również tych

konsekwencji prawnych, które wywołuje ona w państwie jej pochodze-

nia

5

. Jak wskazuje M. Płachta, „kwestia uznawania zagranicznych aktów

pojawia się wówczas, gdy sąd jednego państwa staje przed koniecznością

(...) wyrażenia stosunku do (...) aktów wydanych przez organy innego

państwa”

6

. Uznanie takie wiąże się niejako automatycznie z akcepta-

cją podstawy prawnej dokonania czynności procesowej. Dopuszczenie

3

W kwestii pojęcia „czynności procesowej” zob. 3.8.2.

4

S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, t. 4, Warszawa

2003, s. 320.

5

W sposób odmienny i węższy rozumie pojęcie uznania doktryna postępowania

cywilnego. Uznanie oznacza tam zgodę danego państwa na respektowanie tych skut-

ków zagranicznego orzeczenia, które nie polegają na jego wykonalności w państwie

uznającym. T. Ereciński, J. Ciszewski, Międzynarodowe..., s. 304–305. W kwestii od-

mienności instytucji uznania oraz wykonania zagranicznych orzeczeń w postępowaniu

cywilnym zob. też: tamże, s. 308 wraz z powołaną tam literaturą. Należy podkreślić,

iż istnienie skonkretyzowanej definicji uznania zagranicznego orzeczenia cywilnego

wynika z jednej strony z rozwoju tej instytucji zintensyfikowanego już w drugiej poło-

wie XIX w. (por. K. Weitz, Pojęcie uznania orzeczenia zagranicznego, PS 1998, nr 7–8,

s. 54–56), a z drugiej – z jej zakorzenienia w kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie

z art. 1145 k.p.c. „orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych

podlegają uznaniu z mocy prawa, chyba że istnieją przeszkody określone w art. 1146”

(por. też poprzednią wersję tego przepisu, która obowiązywała do 31 sierpnia 2009 r.).

6

M. Płachta, Uznawanie..., s. 88–89.

1.2. Ponadgraniczne skutki czynności procesowych...

27

przez państwo uznające skutków obcego wyroku wydanego w sprawie

karnej zakłada więc równoczesne swoiste uznanie przez to państwo

przepisów ustawy karnej materialnej i procesowej, w oparciu o które

dana czynność procesowa została dokonana (zob. 3.10).

1.2. Ponadgraniczne skutki czynności procesowych
– uznawanie sensu largo i sensu stricto

Skutki, które obca czynność procesowa wywołuje w innym pań-

stwie są oczywiście odmienne w zależności od rodzaju

7

i treści

8

uzna-

wanej czynności procesowej oraz zakresu uznania. Zakres ten wyni-

ka z przepisów ustawy lub umowy międzynarodowej, które stanowią

podstawę prawną uznania i jest szerszy bądź węższy w zależności od

przyczyny uznania danej czynności procesowej. Ten sam wyrok ska-

zujący może być uznany w celu wykonania orzeczonej nim kary oraz

wyłącznie w celu zaliczenia kary wykonanej w oparciu o ten wyrok

na poczet kary wymierzonej w państwie uznającym po ponownym

przeprowadzeniu przez to państwo postępowania karnego. W pierw-

szym wypadku wyrok stanowi przeszkodę do ponownego wszczęcia

postępowania w państwie uznania. W przypadku drugim państwo nie

jest związane treścią wyroku i może po raz kolejny rozstrzygać o wi-

nie i karze, a do wywołania przez obcy wyrok jakichkolwiek skutków

dochodzi tylko wtedy, gdy drugim wyrokiem wydanym w tej samej

sprawie zostanie wymierzona kara.

Różny zakres uznania, a w konsekwencji i skutków wywoływa-

nych przez obcą czynność procesową w innym państwie, pozwala

rozróżnić między uznawaniem sensu largo i sensu stricto. Uznawanie

w wąskim znaczeniu ma miejsce wtedy, gdy skutki prawne czynności

procesowej w państwie uznania odpowiadają skutkom prawnym, które

w analogicznej sytuacji procesowej czynność ta pociągnęłaby za sobą

w państwie jej dokonania. W przypadku uznania sensu stricto związa-

nie organu danego państwa obcą czynnością procesową przypomina

sytuację „wzajemnego uznawania” przez krajowe organy wymiaru

sprawiedliwości czynności procesowych przez nie dokonywanych.

7

Inne konsekwencje pociąga za sobą uznanie wyroku, a inne uznanie dowodu

przeprowadzonego w innym państwie w drodze pomocy prawnej.

8

Odmienne konsekwencje wynikają z uznania wyroku skazującego oraz unie-

winniającego.

Rozdział 1. Pojęcie uznawania w sprawach karnych

28

Przykładem uznania w wąskim znaczeniu jest uznanie obcego wyroku

skazującego w celu wykonania kary lub w celu przyjęcia, że sprawca

działał w warunkach recydywy. Do uznania sensu stricto dochodzi

także, gdy obcy wyrok wydany w tej samej sprawie pociąga za sobą

odmowę wszczęcia lub umorzenie postępowania karnego.

W przypadku uznania sensu largo fakt dokonania danej czynności

procesowej ma znaczenie z punktu widzenia prawa państwa uzna-

nia, jednakże obca czynność wywołuje ograniczone skutki prawne

w państwie uznającym. Można w uproszczeniu stwierdzić, że uzna-

wanie w szerokim znaczeniu bazuje na akceptacji obcych porządków

prawnych jako takich, lecz odrzuca większość konsekwencji wynika-

jących z zastosowania obcego prawa. Inaczej mówiąc, cel, w którym

dokonana została czynność procesowa, nie może być w przypadku

uznania sensu largo osiągnięty. Konsekwencją przyjęcia takiego za-

kresu uznania są przepisy art. 114 § 1 i 2 k.k. Wyrok skazujący wydany

w państwie obcym nie stanowi co do zasady przeszkody do ponownego

skazania sprawcy za ten sam czyn zabroniony przed sądem polskim.

Jeżeli jednak kara orzeczona za granicą została w części lub w całości

wykonana, sąd zobowiązany jest zaliczyć wykonaną karę na poczet

kary orzeczonej. Zakres uznania ogranicza się w takim wypadku je-

dynie do faktu wymierzenia kary i jej całkowitego bądź częściowego

wykonania za granicą.

1.3. Rys historyczny uznawania
w sprawach karnych

Początkowo respektowanie skutków zagranicznych orzeczeń ogra-

niczało się do kwestii wykonania kary orzeczonej obcym wyrokiem.

W średniowieczu decydowały o tym względy praktyczne i wola pozy-

skania niewolników

9

. Nieliczne nowożytne umowy międzynarodowe

zawierające postanowienia dotyczące wykonywania obcych wyroków

ograniczały tę możliwość początkowo tylko do kar o charakterze mająt-

kowym. Jedną z bardziej znanych umów tego rodzaju jest traktat o że-

gludze na Renie (niem. Rheinschiffartsakte) z 17 października 1868 r.,

9

H. Grützner, Die zwischenstaatliche Anerkennung europäischer Strafurteile,

NJW 1969, s. 345; M. Płachta, Wykonywanie zagranicznych wyroków karnych – zarys

historycznego rozwoju instytucji, NP 1985, nr 11–12, s. 106.

1.3. Rys historyczny uznawania w sprawach karnych

29

łączący Belgię, Niemcy, Francję, Niderlandy i Szwajcarię, w którym

państwa-strony zobowiązały się wykonywać kary grzywny nakładane

przez sądy reńskie niezależnie od miejsca wydania wyroku

10

.

Pierwsze postanowienia prawa wewnętrznego wprowadzają-

ce możliwość wykonywania obcych wyroków pojawiły się również

w drugiej połowie XIX w. Zgodnie z § 231 ust. 3 kodeksu postępowania

karnego Królestwa Hanoweru i art. 30 szwajcarskiej ustawy o eks-

tradycji z 22 stycznia 1892 r. wykonanie obcego wyroku stanowiło

alternatywę dla wydania przestępcy innemu państwu

11

. Ustawa Nie-

mieckiego Związku Północnego o pomocy sądowej z 21 czerwca 1869 r.

przewidywała tymczasem obowiązek państw członkowskich Związku

wykonywania wyroków innego państwa. Zakresem przedmiotowym

ustawy objęto obok kar majątkowych również pozbawienie wolności

nie przekraczające 6 tygodni.

Problem wykonywania zagranicznych wyroków karnych został

podjęty ponownie po drugiej wojnie światowej

12

. W konwencji z 8 mar-

ca 1948 r. Dania, Norwegia i Szwecja zobowiązały się uznawać swoje

wyroki w zakresie kar pieniężnych i kosztów procesu. Zawarta 23 mar-

ca 1962 r. umowa o współpracy pomiędzy Danią, Finlandią, Islandią,

Norwegią i Szwecją (tzw. umowa helsińska) rozszerzyła zakres współ-

pracy o kary pozbawienia wolności, tworząc charakterystyczny model

uznawania i wykonywania zagranicznych wyroków opierający się na

prawie jednobrzmiących ustawach wydanych w tych państwach

13

.

Dnia 26 września 1968 r. Belgia, Niderlandy i Luksemburg podpi-

sały umowę o wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach karnych

przewidującą daleko idące regulacje i obejmującą obok kar lub środ-

ków polegających na pozbawieniu wolności i kar pieniężnych również

pozbawienie praw i inne orzeczenia rozstrzygające o winie.

W ramach Rady Europy przyjęto początkowo Konwencję o mię-

dzynarodowej ważności wyroków karnych z 28 maja 1970 r.

14

, a następ-

10

Zob. art. 40. Traktat o żegludze na Renie jest wciąż aktem prawnym wiążącym.

Zob. BGBl. 1969 II 597.

11

H. Grützner, Die zwischenstaatliche..., s. 345.

12

Mniej istotne przykłady umów międzynarodowych regulujących kwestię wy-

konywania obcych wyroków zawartych w pierwszej połowie XX w. podaje M. Płachta:

Wykonywanie..., s. 107.

13

Green paper on the approximation, mutual recognition and enforcement of crimi-

nal sanctions in the European Union, COM(2004) 334, s. 38; M. Płachta, Uznawanie...,

s. 92 wraz z przyp. 17.

14

ETS nr 70. Konwencja nie została podpisana przez Polskę.

Rozdział 1. Pojęcie uznawania w sprawach karnych

30

nie Konwencję o przekazywaniu osób skazanych z 21 marca 1983 r.

15

Pierwsza z tych umów, mimo szerokiego zakresu przedmiotowego, ma

niewielkie znaczenie w praktyce. Konwencja z 1983 r. stanowi tym-

czasem, podstawowy instrument przekazywania między państwami

Rady Europy osób skazanych na karę pozbawienia wolności celem jej

wykonania w innym państwie.

Za najstarszy przepis przewidujący obowiązek uznania obcego

wyroku celem uwzględnienia faktu uprzedniego skazania lub unie-

winnienia za ten sam czyn za granicą uznaje się art. 13 ust. 1 belgijskiej

ustawy wprowadzającej kodeks postępowania karnego z 17 kwiet-

nia 1878 r.

16

Zdecydowanie dłuższą historię ma ekstradycja

17

. Francuskie po-

jęcie extradition użyte zostało w akcie prawnym po raz pierwszy do-

piero pod koniec XVIII w., lecz idea przekazywania przestępców sięga

starożytności

18

. Niemniej jednak o nowoczesnej ekstradycji, jako in-

strumencie międzynarodowej współpracy w sprawach karnych może

być mowa dopiero od końca XIX w., kiedy to miejsce politycznych

celów ekstradycji zaczęły zajmować cele związane z realizowaniem

określonej polityki kryminalnej, a przede wszystkim ze zwalczaniem

przestępczości. Również powiązanie ekstradycji z faktem uznania

obcego orzeczenia było we wczesnym jej okresie nieistotne, a wy-

danie stanowiło akt suwerennej, absolutnej władzy uzależniony od

stosunków politycznych między obydwoma krajami

19

. Uchwalenie

pierwszych ustaw regulujących ekstradycję

20

pozwoliło na jej prawną

legitymację.

15

ETS nr 112. Podpisana przez Polskę 22 listopada 1993 r., ratyfikowana 8 li-

stopada 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 51, poz. 279–280). W stosunku do Polski weszła

w życie 1 marca 1995 r.

16

H. Grützner, Die zwischenstaatliche..., s. 346.

17

Obszerny rys historyczny instytucji ekstradycji zob. w: Z. Knypl, Ekstradycja

jako instytucja prawa wewnętrznego i międzynarodowego, Warszawa 1975, s. 9 i n.

18

Szerzej M. Płachta, Zasady i przeszkody ekstradycyjne, Prok. i Pr. 2000, nr 7–8,

s. 23–24.

19

H. Grützner, Staatspolitik und Kriminalpolitik im Auslieferungsrecht, ZStW

1956, s. 108–109; M. Płachta, Zasady i przeszkody..., s. 24–25. Szerzej rozumie pojęcie

uznawania w kontekście ekstradycji J. Vogel, który twierdzi, że wydanie osoby obce-

mu państwu oznacza uznanie faktu ścigania tej osoby w tym państwie. Zob. J. Vogel,

Abschaffung der Auslieferung, JZ 2001, s. 940.

20

Ustawy ekstradycyjne przyjęto w Belgii w 1833 i 1856 r., w Niderlandach

w 1849 r., w Anglii w 1870 r., a w Niemczech w 1930 r. Zob. H. Grützner, Staatspoli-

tik..., s. 110.

1.3. Rys historyczny uznawania w sprawach karnych

31

Podkreślenia wymaga również przyjęcie w 1880 r. przez Instytut

de droit international

26

tez stanowiących propozycje odpowiedniego

ukształtowania ekstradycji między państwami europejskimi

21

. Nie-

które z tych tez nawet aktualnie brzmią nowocześnie

22

. Jak twier-

dzi S. Braum, wynika z nich możliwość rozszerzania przez prawo

międzynarodowe granic ścigania wyznaczonych w krajowym pra-

wie karnym, jeżeli jest to konieczne celem skutecznego zwalczania

przestępczości

23

.

21

Zob. F. von Liszt, Sind gleiche Grundsätze des internationalen Strafrechts für die

europäischen Staaten anzustreben und eventuell welche?, Berlin und Leipzig, 1882, s. 32.

22

Wystarczy wskazać, iż teza 5 nie traktuje braku wzajemności jako bezwzględnej

podstawy odmowy, teza 6 dopuszcza przekazywanie własnych obywateli („między pań-

stwami, które mogą pokładać wzajemne zaufanie do swoich porządków prawnych”),

a teza 11 wprowadza wyjątki od zasady podwójnej przestępności.

23

S. Braum, Das Prinzip der gegenseitigen Anerkennung. Historische Grundlagen

und Perspektiven europäischer Strafrechtsentwicklung, GA 2005, s. 685.

32

Rozdział 2

Rozwój zasady wzajemnego uznawania
w sprawach karnych

Mowa o rozwoju zasady wzajemnego uznawania jest daleko idącym

uproszczeniem. Trudno jest bowiem mówić o rozwoju w sytuacji, gdy

z różnych źródeł (normatywnych i nienormatywnych) wynikają różne

cechy tej zasady oraz gdy sama nauka nie jest zgodna co do tego, jaka jest

jej treść. Wobec braku ustalonej definicji zasady wzajemnego uznawania

można więc raczej mówić nie tyle o jej rozwoju, a o kształtowaniu się

i utwierdzaniu – w oparciu o szeroko komentowane w doktrynie prawo-

dawstwo unijne – świadomości, że zasada taka obowiązuje.

2.1. Wspólnotowe pochodzenie
zasady wzajemnego uznawania

2.1.1. Zasada wzajemnego uznawania
jako środek realizacji wspólnego rynku

Zasada wzajemnego uznawania stworzona została na potrzeby po-

wstającego rynku wewnętrznego. Ukształtowało ją orzecznictwo ETS

celem urzeczywistnienia swobody przepływu towarów uregulowanej

w art. 28 i n. TWE. Orzecznictwo to doprowadziło do likwidacji kra-

jowych regulacji utrudniających realizację tej swobody, co z kolei roz-

szerzyło w praktyce zakres zastosowania przepisów ją wspierających

24

.

24

M. Juppe, Die gegenseitige Anerkennung strafrechtlicher Entscheidungen in Eu-

ropa. Historische Grundlagen – aktuelle und zukünftige Problembereiche, Peter Lang,

2007, s. 39.

2.1. Wspólnotowe pochodzenie zasady wzajemnego uznawania

33

Podwaliny pod zasadę wzajemnego uznawania położyło orzeczenie

w sprawie Dassonville

25

. W wyroku tym ETS uznał, iż w braku daleko

idącej harmonizacji przepisów państw członkowskich, mogą one po-

dejmować środki w celu eliminacji nieuczciwych działań uczestników

rynku, o ile środki te są celowe, nie mają dyskryminujących skutków

i nie stanowią ukrytych ograniczeń handlu. Ograniczeniem takim są

zdaniem ETS surowsze wymogi w zakresie uzyskania określonych

zaświadczeń nakładane na importerów sprowadzających z państwa

członkowskiego towary wyprodukowane w innym państwie w porów-

naniu z odpowiednimi wymogami nakładanymi na importerów bez-

pośrednich

26

. Teza ta doprowadziła do uznawania, a w konsekwencji

skuteczności we wszystkich państwach członkowskich zaświadczeń

o pochodzeniu produktu wydanych w jednym państwie członkowskim.

Ostateczny kształt zasada wzajemnego uznawania przybrała w orze-

czeniu Cassis de Dijon

27.

W judykacie tym ETS stwierdził, że każdy towar

wprowadzony do obrotu w jednym z państw członkowskich zgodnie

z przepisami tego państwa powinien być – stosownie do tzw. zasady

kraju pochodzenia – dopuszczony do obrotu również w innych pań-

stwach. Ograniczenia tej zasady mogą być wprowadzane tylko w intere-

sie społecznym w celu ochrony zdrowia lub praw konsumentów. W po-

wyższej sprawie fakt, że likier Cassis de Dijon o zawartości alkoholu

nieprzekraczającej 20%, produkowany we Francji zgodnie z tamtejszymi

przepisami, nie odpowiada wymogom prawa niemieckiego dotyczącym

minimalnej zawartości alkoholu w likierach owocowych (25%), nie mógl

więc stanowić przeszkody w dopuszczeniu tego likieru do obrotu na

terytorium Niemiec

28

. Trafnie uznaje się więc, że orzecznictwo ETS usta-

liło zasady uznawania krajowych standardów dotyczących produktów

29

.

Myśl, że swoboda przepływu towarów zostałaby naruszona, gdyby dany

25

Wyrok ETS z dnia 11 lipca 1974 r. w sprawie Benoit i Gustave Dassonville, C-8/74.

26

Zob. w szczególności tezę 6.

27

Wyrok ETS z dnia 20 lutego 1979 r. w sprawie Cassis de Dijon. C-120/78; zob. też

M. Fischera, Ch. Janssens, Mutual recognition of judicial decisions in criminal matters

and the role of the national judge, ERA Forum, vol. 8, nr 2, June 2007, s. 179.

28

W innym orzeczeniu ETS uznał, że produkt, który w jednym z państw człon-

kowskich, zgodnie z jego przepisami wewnętrznymi sprzedawany jest pod nazwą

„piwo”, może być pod tą nazwą wprowadzany do obrotu również w innych państwach,

nawet wtedy, gdy jego skład nie odpowiada wymogom nakładanym na trunek tego

rodzaju w tych państwach. Zob. wyrok ETS z dnia 12 marca 1987 r., C-178/84.

29

Trzeba jednak podkreślić, iż wspólnotowe aspekty zasady wzajemnego uzna-

wania wykraczały poza cel realizacji wzajemnego rynku. Zasada ta dotyczyła również

wzajemnego uznawania dyplomów i kwalifikacji (art. 47 ust. 1 TWE) oraz wzajemnego

uznawania spółek (art. 48 ust. 2 TWE).

Rozdział 2. Rozwój zasady wzajemnego uznawania w sprawach karnych

34

towar, spełniający administracyjne wymogi w państwie pochodzenia,

musiałby odpowiadać również przepisom w innych państwach człon-

kowskich, opiera się na założeniu równości standardów dopuszczania

produktów do obrotu obowiązujących w tych państwach.

W dalszej kolejności zasada wzajemnego uznawania ogłoszona zo-

stała przez Komisję „nową strategią” realizacji rynku wewnętrznego i za-

jęła miejsce wcześniej uskutecznianej harmonizacji przepisów państw

członkowskich, której przydatność do realizacji rynku wewnętrznego

i swobody przepływu towarów została negatywnie zweryfikowana przez

praktykę

30

. Nowa rola zasady wzajemnego uznawania potwierdzona zo-

stała przez Komisję w Białej Księdze z 14 czerwca 1985 r.

31

oraz komu-

nikatach z 8 listopada 1985 r.

32

i 24 października 1989 r.

33

2.1.2. Problem zastosowania zasady wzajemnego
uznawania w ramach współpracy sądowej
w sprawach karnych

W literaturze brak zgody co do możliwości przeniesienia reguł

opisanej powyżej „wspólnotowej zasady wzajemnego uznawania” na

zasadę wzajemnego uznawania w sprawach karnych

34

.

30

Z tego względu U. Sieber nazywa „nową strategię” koncepcją „deregulacji”. Zob.

tegoż, Europäische Einigung und Europäisches Strafrecht, ZStW 1991, s. 963.

31

Completing the Internal Market: White Paper from the Commission to the Eu-

ropean Council, COM(1985) 310.

32

COM(1985) 603.

33

Dz. Urz. WE C 271 z 24.10.1989, s. 3.

34

Pytanie o możliwość zastosowania zasady wzajemnego uznawania do po-

stanowień o przeszukaniu już w 1991 r. postawił U. Sieber: Europäische Einigung...,

s. 963. Zob. też: tegoż, Auf dem Weg zu einem europäischen Strafrecht – Einführung

zum Corpus Juris der strafrechtlichen Regelungen zum Schutz der finanziellen Interes-

sen der EU (w:) M. Delmas-Marty, Corpus Juris der strafrechtlichen Regelungen zum

Schutz der finanziellen Interessen der Europäischen Union in: Ius Criminale, Köln, 1998,

s. 7–8. O tym, że wzajemne uznawanie w sprawach karnych ma wspólnotowe korze-

nie, przekonuje A. Epiney: Cassis de Dijon-Prinzip und Europäisches Strafrecht. Zur

Heranziehung des „Herkunftslandsprinzips” im europäischen Strafrecht am Beispiel

des europäischen Haftbefehls (w:) M. A. Niggli (red.), P.J. Hurtado (red.), N. Queloz

(red.), Festschrift für Franz Riklin. Zur Emeritierung und zugleich dem 67. Geburtstag,

Zürich 2007, s. 365 i n. Nie zmienia to faktu, że na pytanie o celowość przeniesienia

zasady państwa pochodzenia na grunt ówczesnego trzeciego filara Autorka odpowia-

da przecząco z uwagi na ryzyko zbytniej ingerencji w prawa podstawowe. Zob. też

S. Leutheusser-Schnarrenberger, Der Europäische Beschuldigte, StraFo 2007, s. 268–269.

2.1. Wspólnotowe pochodzenie zasady wzajemnego uznawania

35

Zwolennicy zastosowania zasady wzajemnego uznawania do

spraw karnych argumentują, iż może ona służyć obecnie realizacji

jednego z celów Unii, a mianowicie budowie obszaru wolności, bez-

pieczeństwa i sprawiedliwości

35

oraz że odzwierciedla interes państw

członkowskich we wzajemnym wspieraniu ścigania karnego

36

. Pod-

nosi się, iż zaufanie do obcych przepisów i ich zgodnego z prawem

zastosowania, stanowiące dogmatyczną podstawę zasady wzajemnego

uznawania pozwala na jej zastosowanie również w sprawach karnych

37

.

Argumenty przeciwników „przeniesienia zasady państwa pochodze-

nia na sądowe decyzje w sprawach karnych”

38

są liczniejsze. Zauważa się,

że decyzja sądowa nie jest towarem, sąd – przedsiębiorcą, a współpraca

karnych wymiarów sprawiedliwości – rynkiem wewnętrznym

39

. Harmo-

nizacja postępowania karnego nie jest faktem, a wzajemne uznawanie

poszczególnych czynności procesowych może prowadzić do łącznego

zastosowania nie zawsze kompatybilnych regulacji różnych państw

40

.

35

M. Juppe, Die gegenseitige..., s. 41.

36

M. Böse, Das Prinzip der gegenseitigen Anerkennung in der transnationalen

Strafrechtspflege in der EU – Die „Verkehrsfähigkeit” strafrechtlicher Entscheidungen

(w:) C. Momsen, R. Bloy, P. Reckow (red.), Fragmentarisches Strafrecht. Beiträge zum

Strafrecht, Strafprozeßrecht und zur Strafrechtsvergleichung, Peter Lang 2003, s. 237.

37

N. Kotzurek, Gegenseitige Anerkennung und Schutgarantien bei der Europäis-

chen Beweisanordnung, ZIS 2006, s. 126.

38

M. Böse, Das Prinzip..., s. 237. Zupełnie inną kwestią, przekraczającą zakres

omawianej problematyki, jest natomiast pytanie, czy wzajemne uznawanie decyzji

w sprawach karnych jest konieczne dla realizacji wspólnego rynku. Tamże, s. 236.

39

M. Böse, Das Prinzip..., s. 247; S. Gleß, Die Verkehrsfähigkeit von Beweisen im

Strafverfahren, ZStW 2003, s. 148; S. Gleß, Zum Prinzip der gegenseitigen Anerkennung,

ZStW 2004, s. 366; M. Juppe, Die gegenseitige..., s. 124; V. Mitsilegas, The constitutional

Implications of mutual recognition in criminal matters in the EU, Common Market

Law Review 2006, nr 43, s. 1280; H. Radtke, Der Europäische Staatsanwalt. Ein Modell

für Strafverfolgung in Europa mit Zukunft?, GA 2004, s. 17. A. Klip podnosi, że prawo

karne nie jest „produktem”, do którego można analogicznie zastosować zasady wspól-

nego rynku. Co jednak ciekawe, autor buduje w ten sposób argumentację przeciwko

harmonizacji, wskazując, iż alternatywą dla niej jest wzajemne uznawanie. A. Klip,

Harmonisierung des Strafrechts – eine fixe Idee?, NStZ 2000, s. 628. Zob. też tegoż,

European Law An Integrative Approach, Antwerp 2009, s. 351.

40

Słusznie się zauważa, że karne porządki prawne państw członkowskich stano-

wią kompleksowe systemy. Często zdarza się, iż przewidują one różny poziom ochrony

praw jednostki na różnych etapach postępowania karnego lub w związku z dokonaniem

różnych czynności procesowych. Niski poziom ochrony na danym etapie postępowania

bywa rekompensowany przez przyznanie jednostce dodatkowych praw w innej sytuacji

procesowej. W efekcie uznania może jednak dojść do „zejścia się” tych elementów

dwóch porządków prawnych, które przewidują niską ochronę. To z kolei może ozna-

czać obniżenie łącznego poziomu tej ochrony poniżej minimalnego poziomu. Zob.

Rozdział 2. Rozwój zasady wzajemnego uznawania w sprawach karnych

36

W ten sposób skutkiem wzajemnego uznawania może być obchodzenie

krajowych gwarancji praw oskarżonego

41

. Ponadto swobodny przepływ

decyzji w sprawach karnych nie stanowi celu samego w sobie – tak jak

miało to miejsce w przypadku urzeczywistnienia swobody przepływu

towarów – lecz służy celowi, jakim jest przeprowadzenie postępowania

42

.

Podnosi się, że zasada wzajemnego uznawania ukształtowana w orzeczni-

ctwie ETS celem realizacji wspólnego rynku nie może być przenoszona na

czynności procesowe podejmowane w sprawach karnych, gdyż nie służy

ona w takim wypadku rozszerzaniu swobód gospodarczych obywateli

Unii, a wręcz przeciwnie – ograniczaniu praw jednostki

43,

44

.

S. Gleß, Die Verkehrsfähigkeit..., s. 142; B. Hecker, Europäisches Strafrecht, Springer

Verlag Berlin Heidelberg 2007, s. 476 i n.; F. Meyer, Die Aussagefreiheit und das Prinzip

der gegenseitigen Anerkennung, GA 2007, s. 25; U. Nelles, Europäisierung des Strafver-

fahrens – Strafprozessrecht für Europa, ZStW 1997, s. 750; H. Radtke, Der Europäische...,

s. 18; H. Satzger, Gefahren für eine effektive Verteidigung im geplannten europäischen

Verfahrensrecht, StV 2003, s. 141; B. Schünemann, Bürgerrechte ernst nehmen bei der

Europäisierung des Strafverfahrens!, StV 2003, s. 119; tegoż, Europäischer Haftbefehl

und EU-Verfassungsentwurf auf schiefer Ebene, ZRP 2003, s. 187; W. Perron, Auf dem

Weg zu einem europäischer Ermittlungsverfahren?, ZStW 2000, s. 220.

41

Tak w kontekście swobody przepływu dowodów: S. Braum, Das Prinzip..., s. 695

i n.; S. Gleß, Die Verkehrsfähigkeit von Beweisen im Strafverfahren, ZStW 2003, s. 139;

F. Meyer, Die Aussagefreiheit..., s. 25; B. Schünemann, Die Rechte des Beschuldigten im

internationalisierten Ermittlungsverfahren, StraFo 2003, s. 349; K. Tiedemann, Bemer-

kungen zur Zukunft des europäischen Strafprozesses (w:) Menschengerechtes Strafrecht.

Festschrift für Albin Eser zum 70. Geburtstag, München 2005, s. 891.

42

H. Satzger, Gefahren..., s. 141. Odmiennie K. Tiedemann (Bemerkungen...,

s. 892), który argumentuje, że także swoboda przepływu towarów również nie jest

celem samym w sobie i służy ochronie wolnego handlu, konkurencji i konsumentów.

43

S. Braum, Das Prinzip..., s. 688; M. Kaiafa-Gbandi, Aktuelle Strafrechtsentwi-

cklung in der EU und rechtsstaatliche Defizite, ZIS 2006, nr 11, s. 527; S. Peers, Mutual

Recognition and criminal law in the European Union: has the council got it wrong?,

Common Market Law Review 41, 2004, s. 23; J. Vogel, Abschaffung..., s. 941; tegoż,

Harmonisierung des Strafrechts i der Europäischen Union, GA 2003, s. 314; J. Wolter, Die

polizeiliche und justitielle Zusammenarbeit in Strafsachen in der Europäischen Union.

Ein Auslaufmodell mit Zukunft (w:) Festschrift für Günter Kohlmann, Köln 2003, s. 714.

Zdaniem M. Böse z uwagi na tę okoliczność zastosowanie zasady wzajemnego uznawa-

nia wymaga szczególnego uzasadnienia, które nie było konieczne, gdy zasada ta służyła

realizacji swobód wspólnotowych. M. Böse, Das Prinzip..., s. 238.

44

Argument ten nie jest w pełni zasadny. Wzajemne uznawanie nie zawsze prowa-

dzi do ograniczenia praw jednostki lub naruszenia jej interesów. Wymienić tu należy

w szczególności wzajemne uznawanie orzeczeń kończących postępowania w sprawie

prowadzące do rozszerzania ich skutków, jako przeszkody do ponownego ścigania za

ten sam czyn lub umożliwiające osobie skazanej odbycie kary w państwie jej pobytu lub

obywatelstwa. Zwykle niekorzystne z punktu widzenia osoby ściganej jest natomiast

wzajemne uznawanie czynności procesowych podejmowanych w toku postępowania.

2.1. Wspólnotowe pochodzenie zasady wzajemnego uznawania

37

W polskim piśmiennictwie brak analogicznej dyskusji

45

i trzeba

powiedzieć jasno, że nie jest to powód do rozpaczy. Argumenty pod-

noszone przez przeciwników możliwości stosowania wspólnotowych

reguł dotyczących towarów również do orzeczeń w sprawach karnych,

nawet jeżeli same w sobie są celne, nie przekonują o nietrafności tezy,

którą mają obalać. Z drugiej strony zwolennicy tezy o możliwości za-

stosowania idei wzajemnego uznawania również w sprawach karnych

mają co prawda rację, jednak nie wynika to bynajmniej z faktu, że

oparcie międzynarodowej współpracy w sprawach karnych na zasadzie

wzajemnego uznawania wydaje się obecnie najprostszym sposobem

efektywizacji tej współpracy

46

albo że budowa obszaru wolności, bez-

pieczeństwa i sprawiedliwości wykazuje polityczne i prawne analogie

do realizacji wspólnego rynku

47

.

2.1.3. Wnioski

Zarówno w przypadku wzajemnego uznawania towarów i usług,

jak i czynności procesowych w sprawach karnych państwo uznające

zobowiązane jest zaakceptować ocenę danego stanu faktycznego doko-

naną w oparciu o obce prawo. Z punktu widzenia uznającego państwa

nie ma przy tym różnicy, czy zobowiązane jest ono do znoszenia faktu,

że zagraniczny przedsiębiorca sprzedaje w nim produkt nie odpowia-

dający wymogom tego państwa, czy też do wydania osoby innemu

państwu mimo braku spełnienia warunku podwójnej przestępności.

W obu tych wypadkach zakres ograniczenia suwerenności po stronie

państwa uznającego określa treść przepisów państwa pochodzenia

towaru lub prowadzenia postępowania. Do tego sprowadza się zasad-

nicza myśl dająca się wywieść ze wspólnotowej zasady wzajemnego

uznawania.

45

Niektórzy autorzy wspominają jednak o wspólnotowych aspektach wzajemnego

uznawania. Zob. A. Górski, A. Sakowicz, Bariery prawne integracji europejskiej w spra-

wach karnych, Centrum Europejskie – Natolin, Warszawa 2005, s. 6; H. Kuczyńska,

Wspólny obszar postępowania karnego w prawie Unii Europejskiej, Warszawa 2008,

s. 151; A. Lach, Europejska pomoc prawna w sprawach karnych, Toruń 2007, s. 124.

Zob. też A. Górski, Europejskie ściganie karne. Zagadnienia ustrojowe, Warszawa 2010,

s. 43 oraz 47 i n.

46

Por. M. Juppe, Die gegenseitige..., s. 127.

47

Tamże, s. 124.

Rozdział 2. Rozwój zasady wzajemnego uznawania w sprawach karnych

38

Równocześnie nie sposób ogólnie twierdzić, iż idea ta nie może

być przeniesiona na czynności procesowe w sprawach karnych. Ge-

neralizowanie jest tu niedopuszczalne

48

. Trzeba uznać trafność po-

szczególnych argumentów odnoszących się do wzajemnego uznawania

określonych czynności procesowych (a w szczególności niektórych

argumentów dotyczących wzajemnego uznawania dowodów), nie wy-

nika z tego jednak podstawa do odrzucenia tej zasady w ogólności. Nie

przesądzają o tym w szczególności odmienne cele obu rodzajów zasady

wzajemnego uznawania z punktu widzenia integracji europejskiej

49

.

Jeżeli więc pierwowzorem zasady wzajemnego uznawania w spra-

wach karnych była rzeczywiście zasada państwa pochodzenia (a na-

leży założyć, że tak było w istocie

50

), zasadniczą przesłanką skutecz-

ności danej czynności procesowej w państwie uznającym powinna

być skuteczność tej czynności w świetle prawa państwa jej dokonania

i to niezależnie od treści przepisów państwa uznającego regulujących

takie czynności. Dlatego też bardziej cenne wydaje się kierowanie

przez naukę ewentualnej krytyki nie wobec treści zasady wzajemnego

uznawania jako takiej, a propozycji jej zastosowania do określonych

czynności procesowych. Przekonują o tym zresztą nie tyle argumen-

ty prawne, co historyczne fakty

51

. Zauważa się bowiem, że jednym

z celów wprowadzenia zasady wzajemnego uznawania orzeczeń była

chęć ochrony porządków prawnych przed daleko idącą harmonizacją

52

.

Podobnie więc, jak miało to miejsce przy okazji realizacji wspólnego

rynku, zasada wzajemnego uznawania stała się alternatywą dla zbli-

żania przepisów prawnych. To, że wzajemne uznawanie w sprawach

48

Por. B. Schünemann, Die Entscheidung des Bundesverfassungsgerichts zum eu-

ropäischen Haftbefehl: markiges Ergebnis, enttäuschende Begründung, StV 2005, nr 12,

s. 681. Autor nazywa zasadę wzajemnego uznawania „koniem trojańskim europeizacji

karnego wymiaru sprawiedliwości”.

49

Odmiennie S. Braum, Das Prinzip..., s. 688.

50

Zob. M. Böse, Strafvechtliche Zusammenarbeit in Europa – Stand und Per-

spektiven, Zentrum für Europäisches Wirtschaftsrecht, Vorträge und Berichte nr 165,

s. 10; H. Satzger, Gefahren..., s. 141; B. Schünemann, Europäischer Haftbefehl und EU-

-Verfassungsentwurf auf schiefer Ebene, ZRP 2003, s. 186; U. Nelles, Europäisierung...,

s. 750; B. Schünemann, Die Rechte des Beschuldigten..., s. 347.

51

COM(2000) 495, s. 2.

52

Tak L.K. Paprzycki, Przyszłość europejskiego prawa karnego, Pal. 2007, nr 9–10,

s. 49 i n.; tak też, choć krytycznie C. Nestler, Europäisches Strafprozessrecht, ZStW 2004,

s. 336–337. Por. też pogląd S. Leutheusser-Schnarrenberger (Der Europäische..., s. 270),

która argumentuje, że zasada wzajemnego uznawania pozwala państwom członkow-

skim uchylać się od koniecznej harmonizacji.

2.2. Elementy wzajemnego uznawania w istniejących umowach

39

karnych ma wspólnotowy rodowód wynika także z Wniosków Prezy-

dencji z posiedzenia Rady Europejskiej w Tampere

53

. Trzeba wreszcie

podkreślić, że na posiedzeniu w Tampere zielone światło otrzymała

zasada wzajemnego uznawania obejmująca sprawy cywilne i karne.

Założenie, że zasada ta uznana za podstawę współpracy sądowej nie

wywodzi się ze wspólnotowej zasady państwa pochodzenia, wyma-

gałoby więc skorzystania z argumentów odnoszących się do obu tych

rodzajów spraw. Argumentów takich tymczasem brak.

Istotne jest wreszcie, że odcięcie zasady wzajemnego uznawania

w sprawach karnych od jej wspólnotowych korzeni uniemożliwiłoby

określenie jej treści. W piśmiennictwie panuje zgoda co do tego, iż istota

wzajemnego uznawania sprowadza się do obowiązku bezwarunkowego

54

i automatycznego

55

wykonania obcego orzeczenia bez przekształcania

go w orzeczenie krajowe i to nawet wtedy, gdy decyzja podjęta w oparciu

o prawo państwa uznania byłaby odmienna

56

. Źródłem tej istoty jest na-

tomiast wspólnotowa zasada państwa pochodzenia towaru. Jeżeli istota

ta nie wynikałaby z zasady wzajemnego uznawania wypracowanej na

potrzeby wspólnego rynku, nie dałoby się jej wywieść z żadnej innej

podstawy. Jak słusznie zauważa D. Rohlff, analogia między swobodą

przepływu towarów i orzeczeń nie ma służyć uzasadnieniu wzajemnego

uznawania, lecz opisaniu jego mechanizmu

57

.

2.2. Elementy wzajemnego uznawania
w istniejących umowach

Decyzja o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do czynności

procesowych w sprawach karnych nie była skokiem na głęboką wodę

58

.

53

Posiedzenie Rady Europejskiej w Tampere, 15–16 października 1999 r. Wnioski

Prezydencji (w:) Spotkania Rady Europejskiej 1993–2002, Monitor Integracji Europej-

skiej, s. 288 i n. Por. w szczególności pkt 6: „Dowody uzyskane zgodnie z prawem przez

władze jednego z państw członkowskich powinny być dopuszczone w postępowaniach

sądowych w innych państwach członkowskich, bez naruszania obowiązujących tam

standardów”. Por. też S. Gleß, Zum Prinzip..., s. 355–256.

54

H. Kuczyńska, Wspólny obszar..., s. 36.

55

J. Vogel, Abschaffung..., s. 940.

56

Zob. tylko A. Lach, Europejska pomoc..., s. 124–125. Szerzej na temat istoty

modelu wzajemnego uznawania zob. 6.1.2.

57

D. Rohlff, Der Europäische Haftbefehl, Frankfurt am Main 2003, s. 37.

58

H. Kuczyńska, Wspólny obszar..., s. 152.

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

e-booksweb.pl - audiobooki, e-booki

.