Opiniowanie sądowo-

psychiatryczne

w sprawach karnych

Doc. dr hab. Janusz Heitzman

Katedra Psychiatrii CMUJ

Instytut Psychiatrii i Neurologii

Zasady odpowiedzialności

karnej

Art. 1 kk

Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia

czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą

w czasie jego popełnienia.

2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego

społeczna szkodliwość jest znikoma.

3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego,

jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

Czyn: bezprawny, karalny, karygodny, zawiniony

Formalne kryteria podziału

przestępstw

Art. 7 kk

Przestępstwo jest zbrodnia albo występkiem

2. Zbrodnia jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia

wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną

powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo

karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Zbrodnia – tylko umyślnie

Występek – umyślnie lub nieumyślnie

Po ukończeniu lat 17 a przed ukończeniem 18 sąd stosuje

wobec sprawcy występku środki wychowawcze,

lecznicze albo poprawcze; wobec sprawcy zbrodni kary

lub środki karne na zasadach określonych w kodeksie

karnym dla dorosłych.

Odpowiedzialność na zasadach

kodeksu karnego Art. 10 kk

1. czyn zabroniony popełniony po ukończeniu 17 lat

2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu

zabronionego określonego w art. 134, art. 148

1, 2 lub 3, art. 156

1 lub3, art. 163

1 lub 3, art. 166, art. 173

1 lub 3, art. 197

3, art.

252

1 lub 2 oraz art. 280, może odpowiadać na zasadach

określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień

rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym

przemawiają, a w szczególności jeżeli poprzednio stosowane środki

wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

3 W przypadkach określonych w

2 orzeczona kara nie może

przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia

przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; są może także

zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

4 W stosunku do sprawcy (17-18), który popełnił występek – zamiast

kary środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze jeżeli

okoliczności…

Granice nieletniości



Osoba nieletnią jest sprawca czynu do ukończenia lat

17.



Po ukończeniu 17 lat osoba jest traktowana jako

dorosła (zdolna do społecznego rozpoznania znaczenia

popełnionego czynu- warunek przypisania winy i

ponoszenia odpowiedzialności).



Wobec sprawcy występku, który ukończył lat 17 a nie

ukończył 18 stosując środki przewidziane dla

nieletnich sąd kieruje się zasadą aby sprawcę

wychować.

Art. 55 kk

1. Wymierzając karę nieletniemu albo młodocianemu,

sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę

wychować.

2. Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia

przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary

dożywotniego pozbawienia wolności.

Art. 115 kk

10. Młodocianym jest sprawca, który w chwili

orzekania nie ukończył 21 lat i w czasie

orzekania w pierwszej instancji 24 lat.

Podejrzany czy oskarżony?

Art. 71 kpk

1. Za podejrzanego uważa się osobę, co do której

wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów

albo której bez wydania takiego postanowienia

postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do

przesłuchiwania w charakterze podejrzanego.

2. Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której

wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do

której prokurator złozył wniosek o warunkowe

umorzenie postępowania.

3. Jeżeli kodeks (niniejszy) używa w znaczeniu ogólnym

określenia „oskarżony”, odpowiednie przepisy mają

zastosowanie także do podejrzanego.

Obrońca a biegli psychiatrzy

Art. 79 kpk

1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć

obrońcę, jeżeli:

1. jest nieletni

2. jest głuchy, niemy lub niewidomy

3. zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego

poczytalności,

4. nie włada językiem polskim.

……

4. Jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy

stwierdzą, że poczytalność oskarżonego nie budzi

wątpliwości, oskarżony jednak musi mieć obrońcę do

prawomocnego zakończenia postępowania.

Prawo do obrony

– odmowa lub składanie

wyjaśnień

Art. 175 kpk

1. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może

jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na

poszczególne pytania lub odmówić składania

wyjaśnień. O tym prawie należy go pouczyć.

2. Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony

ma prawo składać wyjaśnienia co do każdego dowodu.

Obowiązki oskarżonego

Art. 74 kpk

1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani

obowiązku dostarczania dowodów na swoja niekorzyść.

2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się :

1) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom nie połączonym

z naruszeniem integralności ciała; ….

badaniom psychologicznym i psychiatrycznym

oraz badaniom

połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem

chirurgicznych, pod warunkiem, że dokonywane są przez uprawnionego

do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy

lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie

tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest

obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi

lub wydzielin organizmu.

3. W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać czynności

wymienionych w

2 pkt 1, a także za jej zgodą , przy zachowaniu

wymogów określonych w

2, pobrać krew lub wydzieliny organizmu.

4. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki

Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i

sposób dokonywania badań oskarżonego oraz osoby podejrzanej.

Sposób przeprowadzania dowodów

z osobowych źródeł dowodowych

(oskarżonego, świadka, biegłego i

specjalisty)

Art. 171 kpk

1. Osobie przesłuchiwanej należy umożliwić

swobodne wypowiedzenie się w granicach

określonych celem danej czynności, a dopiero

następnie można zadawać pytania zmierzające do

uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi.

2. Prawo zadawania pytań mają oprócz organu

przesłuchującego strony, obrońcy, pełnomocnicy

oraz biegli. Pytania zadaje się osobie

przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba, że organ

przesłuchujący zarządzi inaczej.

3. Nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie

przesłuchiwanej treści odpowiedzi

Sposób przeprowadzania dowodów

z osobowych źródeł dowodowych

(oskarżonego, świadka, biegłego i

specjalisty)

Art. 171 c.d.

4. Niedopuszczalne jest:

1) wpływanie na wypowiedzi przesłuchiwanej osoby

za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej,

2) stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub

technicznych, wpływających na procesy psychiczne

przesłuchiwanej osoby albo mających na celu kontrole

nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z

przesłuchaniem.

5. Organ przesłuchujący uchyla pytania określone w

3, jak również pytania nieistotne.

6. Wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w

warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub

uzyskane wbrew zakazom wymienionym w

4 nie

mogą

stanowić dowodu.

Ogólne zasady powoływania

biegłych

w sprawach karnych



Różnice w kk z 1969 i 1997 roku



Art. 193 kk z 1997 r.

1. Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne

znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości

specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych.

2. W celu wydania opinii można tez zwrócić się do instytucji

naukowej lub specjalistycznej.

3. W przypadku powołania biegłych z zakresu różnych

specjalności o tym , czy maja oni przeprowadzić badanie

wspólne i wydać jedną wspólną opinie, czy opinie odrębne,

rozstrzyga organ procesowy powołujący biegłych.

Ogólne zasady powoływania

biegłych

w sprawach karnych

Art. 194 kpk

O dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego wydaje

się postanowienie, w którym należy wskazać:

1) imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a

w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby,

specjalność i kwalifikacje osób , które powinny wziąć

udział w przeprowadzeniu ekspertyzy,

2) przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem,

w miarę potrzeby, pytań szczegółowych,

3) termin dostarczenia opinii.

Ogólne zasady powoływania

biegłych

w sprawach karnych



Obowiązkowe podjęcie funkcji biegłego w sprawach

karnych.



Czynności biegłego – każda osoba o której wiadomo, że ma

odpowiednia wiedzę w danej dziedzinie. ( art. 195 kpk)

Sankcje za niewykonanie obowiązków

biegłego

Kara pieniężna ( najniższe miesięczne wynagrodzenie)

Przymusowe doprowadzenie (wyjątkowo) art. 285

1 i 2

Uporczywe uchylanie się od wykonania czynności biegłego –

niezależnie od kary pieniężnej aresztowanie na czas nie

przekraczający 30 dni, uchylany po wykonaniu obowiązku (art. 287

2 )

Obciążenie kosztami postępowania (art. 289

1kpk.

Kto nie może być biegłym?

(art. 196



Obrońca, duchowny ( art. 178 kpk)



Osoba najbliższa dla oskarżonego ( art. 182

kpk)



Osoba pozostająca z oskarżonym w

szczególnie bliskim stosunku osobistym

(art.185 kpk)



Osoby do których odnoszą się przepisy

wyłączenia sędziego (art. 40

1 kpk)

Przesłuchanie biegłego

Lekarz psychiatra, przed którym

osoba z zaburzeniami

psychicznymi przyznała się do

popełnienia czynu zabronionego,

może być biegłym, lecz nie

można go przesłuchać na tę

okoliczność.

Wyłączenie biegłego

Art. 196

2 Jeżeli ujawnią się przyczyny wyłączenia

biegłego wymienione w

1, wydana przez

niego opinia nie stanowi dowodu, a na

miejsce biegłego wyłączonego powołuje

się innego biegłego.

3 Jeżeli ujawnia się powody osłabiające

zaufanie do wiedzy lub bezstronności

biegłego albo inne ważne powody,

powołuje się innego biegłego.

Przyrzeczenie biegłego

Art. 197

„

Świadomy znaczenia moich słów i

odpowiedzialności przed prawem

przyrzekam uroczyście, że powierzone

mi obowiązki wykonam z całą

sumiennością i bezstronnością”.

Biegły a tajemnica

Przesłuchanie biegłego

zobowiązanego do zachowania

tajemnicy państwowej może być

dokonane tylko po zwolnieniu od

tego obowiązku przez sąd lub

prokuratora (art. 179

Odbywa się na rozprawie z

wyłączeniem jawności.

Dane biegłego

Art. 191

Biegły może zastrzec dane dotyczące

miejsca zamieszkania do wyłącznej

wiadomości prokuratora lub sądu

wtedy, gdy zachodzi uzasadniona

obawa użycia przemocy lub groźby

bezprawnej wobec biegłego lub osoby

najbliższej, w związku z jego

czynnościami.

Dostęp do akt

Art. 198

W miarę potrzeby udostępnia się biegłemu akta

sprawy.

Organ procesowy może zastrzec swoja

obecność przy przeprowadzaniu przez

biegłego niektórych lub wszystkich badań,

jeśli nie wpłynie to ujemnie na wyniki

badania.

Przyznanie się do

czynu w badaniu przez

biegłego

Art. 199

Złożone wobec biegłego albo wobec

lekarza udzielającego pomocy

medycznej oświadczenia

oskarżonego, dotyczące

zarzucanego mu czynu, nie mogą

stanowić dowodu.

Specyfika opiniowania w

sprawach karnych



Znajomość psychiatrii klinicznej



Znajomość prawa



Znajomość psychiatrii sądowej

(praktyka i doświadczenie)

Specyfika opiniowania w

sprawach karnych



Ocena stanu psychicznego „tempore criminis”.



Ocena stanu psychicznego w trakcie

postępowania.



Ocena afektu



Ocena ewentualnego upicia alkoholowego



Symulacja i agrawacja



Swobodna ocena dowodów



Stosowanie środków zabezpieczających



Kompetencje (zakres, przekroczenie)

Analiza materiału dowodowego

Art. 213 kpk

1 i 2 ustalenie danych osobowych oskarżonego w

postępowaniu,

dane dotyczące karalności (wyciągi poprzednich

wyroków, odbycie kary, czy przestępstwo zostało

dokonane w warunkach powrotu do przestępstwa,

opinie z zp., zw., zk.

Art. 214

2 wywiad środowiskowy - obowiązkowy

1. w stosunku do oskarżonego o zbrodnię, który w chwili

czynu nie ukończył 21 roku życia

2. gdy istnieje uzasadniona wątpliwość co do

poczytalności oskarżonego

3. w sprawie o umyślne przestępstwo przeciwko życiu

Określenie potrzeby

opiniowania

Art. 215 kpk

W razie potrzeby sąd a w postępowaniu przygotowawczym

prokurator, może zarządzić badan oskarżonego przez

biegłych psychologów lub lekarzy z zachowaniem zasad

określonych w art. 74 (obowiązek poddania się badaniu).

Komentarz: (Wyrok SN z 1974roku) – Rekonstrukcja procesu

motywacyjnego sprawcy musi opierać się a analizie jego

osobowości: cech charakteru, usposobienia, poziomu

umysłowego, reakcji emocjonalnych, stosunku do

otoczenia i zachowania się w różnych sytuacjach

życiowych – co pozwoli na prawidłową ocenę sprawcy i

jego działań.

Oczekiwania od opinii w postępowaniu

karnym

Zadania biegłych dotyczą:



Podejrzanego // oskarżonego



Skazanego



Świadka



Poszkodowanego



Rozważań teoretycznych („czy możliwe

jest…”)

Zadania w stosunku do oskarżonego

Art. 202 kpk

Opinia biegłych psychiatrów powinna

zawierać stwierdzenia dotyczące zarówno

poczytalności oskarżonego w chwili

popełnienia czynu, jak i jego aktualnego

stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności

do udziału w postępowaniu, a w razie

potrzeby co do okoliczności wymienionych w

art. 93 kk.

Ocena poczytalności



Brak definicji poczytalności w KK



Zdolność do przypisania winy



Wyjątki od braku zdolności do

przypisania winy (niepoczytalność,

ograniczenia poczytalności



Art. 31 kk



Poczytalność a odurzenie (odstąpienie

od zasady winy, ochrona społeczna)

Ocena potrzeby stosowania

środków zabezpieczających



Umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym jedynie

niepoczytalnego sprawcy



Cel – zapobieżenie ponownemu popełnieniu

przestępstwa przez sprawcę czynu zabronionego

związanego z jego choroba psychiczną, upośledzeniem

umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu lub innego

środka odurzającego (art. 93 kk)



Art. 94 kk i 115 kk (ocena stopnia społecznej

szkodliwości czynu) 324 kpk (podejrzany)



Nadzór penitencjarny nad niepoczytalnym sprawcą w

szpitalu psychiatrycznym (art. 32, 200-205 kkw)

Ocena stanu psychicznego oskarżonego w

czasie badania i jego zdolności do udziału

w postępowaniu



Rozstrzygnięcie istnienia zaburzeń

psychicznych w czasie czynu czy wystąpiły

one po jego dokonaniu.



Dyskretnie zaznaczone objawy w czasie

czynu (skąpoobjawowa schizofrenia,

psychoza alkoholowa, padaczka)



Zaburzenia reaktywne w toku postępowania.



Symulacja

Zadania w stosunku do

skazanego



Niezdolność do odbywania kary z powodu

choroby psychicznej.



Odroczenie wykonania kary gdy skazany nie

zaczął jej odbywać.



Przerwa w wykonaniu kary gdy skazany

został przyjęty do zakładu karnego.



Wydanie opinii s-p przed wydaniem

postanowienia o zawieszeniu postępowania

wykonawczego oraz przed udzieleniem

przerwy w wykonywaniu kary.

Ekspertyza psychiatryczna

osoby skazanej

Art. 15 kkw

2 Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca

postępowanie wykonawcze, a w szczególności nie można ująć

skazanego albo nie można wykonać wobec niego orzeczenia z

powodu choroby psychicznej lub innej przewlekłej ciężkiej choroby,

postępowanie zawiesza się w całości lub części na czas trwania

przeszkody.

Art. 150 kkw

1 Wykonanie kary pozbawienia wolności w wypadku choroby

psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej

wykonanie tej kary sąd odracza do czasu ustania przeszkody.

2 Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym

umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu

lub spowodować dla jego zdrowia poważne

niebezpieczeństwo.

Ekspertyza psychiatryczna

osoby skazanej

Art. 153 kkw

1. Sąd penitencjarny udziela przerw w wykonaniu kary w wypadku

określonym w art.. 150

1 do czasu ustania przeszkody.

3 Nie można udzielić przerwy przed upływem roku od dnia

ukończenia poprzedniej przerwy i powrotu po niej do zakładu

karnego, chyba że zachodzi wypadek choroby psychicznej lub

innej ciężkiej choroby skazanego albo inny wypadek losowy.

Art. 155 kkw

1. Jeżeli przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności trwała

co najmniej jeden rok, a skazany odbył co najmniej 6 miesięcy

kary sąd penitencjarny może warunkowo zwolnić skazanego z

reszty odbywania kary, o ile kara pozbawienia wolności nie

przekraczała 3 lat.

Zadania wobec pokrzywdzonego i świadka

Art. 192 kpk

1. Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia

pokrzywdzonego, nie może on sprzeciwić się oględzinom i

badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub

obserwacją w zakładzie psychiatrycznym.

2. Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka,

jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub

odtwarzania przez niego spostrzeżeń, sąd lub prokurator może

zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza

lub psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.

4. Dla celów dowodowych można również świadka, za jego

zgodą , poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub

psychologicznemu.

Badanie psychiatryczne osoby

pokrzywdzonej



Pokrzywdzony w procesie jako:

- strona procesowa

- świadek

- przedmiot oględzin i ewent. badań lek. w tym

badania psychiatrycznego



Strona procesowa w roli:

- oskarżyciela posiłkowego

- oskarżyciela prywatnego

- powód cywilny

- podmiot kontradyktoryjnych uprawnień w

postępowaniu przygotowawczym

Badanie psychiatryczne osoby

pokrzywdzonej



O zdolności procesowej świadczy stan

psychiczny pokrzywdzonego.



Prawo karne wiąże zdolność procesowa

uczestnika nie wprost z jej stanem psychicznym

ale z faktem jego ubezwłasnowolnienia lub

nieposiadania odpowiedniego wieku.

(Przedstawiciel ustawowy)



Psychiatra lub psycholog zostanie powołany,

gdy zachodzi potrzeba oceny stanu

psychicznego ofiary przestępstwa, gdy

zachodzą wątpliwości, czy rozumiała ona

znaczenie dokonanego na jej osobie czynu.

Przesłuchanie świadka z udziałem

biegłego psychiatry lub psychologa



Gdy zachodzi wątpliwość:

- co do jego stanu psychicznego

- co do jego rozwoju umysłowego

- co do zdolności postrzegania lub

odtwarzania przez niego

spostrzeżeń

Zaburzenia wpływające na treść i

sposób zeznań świadków



Zaburzenia myślenia typu urojeń lub innych objawów

psychotycznych (omamów)



Przejawy upośledzonej spostrzegawczości



Trudności z z ogarnięciem i zrozumieniem całości

sytuacji, uchwycenia związków przyczynowych



Poddawanie się wpływom i sugestii



Zaburzenia pamięci, mylenie faktów, konfabulowanie



Tendencja do zmyślania, pseudologia fantastica

Ocena wiarygodności zeznań świadka należy do

organu procesowego

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kukla, Bogdanowicz, Tarczynska, Opiniowanie sadowo psychiatrycz
(5) Etyczne problemy opiniowania o procesach motywacyjnych w sprawach karnych, psychologia sądowa
Opiniowanie sądowo psychiatryczne w zaburzeniach nastroju(1)
Kocur, Trendak Zaburzenia obsesyjno kompulsyjne w opiniowaniu sądowo psychiatrycznym
Ustawa o postępowaniu w sprawach karnych
orzecznictwo z sprawach karnych - zdolności, AM, rozne, medycyna sądowa, med sadowa, MED sądowa, sad
Opiniowanie sądowo lekarskie
206 Rozporz dzenie Ministra Sprawiedliwo ci w sprawie post powania mediacyjnego w sprawach karnych
oplaty w sprawach karnych., Prawo
WSPÓŁPRACA PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ W SPRAWACH KARNYCH
Ustawa o postępowaniu w sprawach karnych
Zasada wzajemnego uznawania w sprawach karnych ebook
Dowód z opinii sądowo psychiatrycznej,

więcej podobnych podstron

Opiniowanie sądowo psychiatryczne w sprawach karnych

Document Outline