"Wiek XX rozpiął los ludzki nad zawrotną przepaścią,

której wysokie brzegi są szczytami osiągnięć i wzniosłości,

ale której głębokim dnem płynie rzeka hańby i krwi."

Ryszard Kapuściński,

Lapidarium IV

WIEKOWI XX NA POŻEGNANIE

WALDEMAR KONTEWICZ

Na Rampie w Birkenau

na prawo?

na lewo?

Dziś

bez różnicy,

po tylu latach

nikt już nie pamięta:

na prawo - baraki

na lewo - łaźnia

Wtedy w 43

cóż za różnica!

Po tylu dniach

w bydlęcych

wagonach:

na prawo - nadzieja

na lewo - rozpacz

na prawo - ojciec z

synem

na lewo - matka z

siostrami

(nagranie na magnetofonowej taśmie, odwijającej z lewa na prawo,

wspomnienia Mordechaja Ciechanowera podczas obiadu w jego domu w Izraelu;

słychać stukanie łyżek o porcelanę talerzy,

dudnienie chropowatego głosu z mistycznym 'er' i szum taśmy):

Na prawo na życie.

Na lewo do śmierci.

Obejrzałem się za

siebie

i wiedziałem, że widzę

je

ostatni raz.

Ziemia, jak taśma, wciąż kręci się wokół

milionów

spalonych

Gwiazd

Dawida

Pesach w Staszowie Kieleckiem w roku 5703 (1943)

Kadysz -

do minianu czyli dziesięciu

brakowało tylko dwóch mężczyzn

zmawiali zatem modlitwę

z sześcioma kobietami

w naprędce wykopanej bóżnicy

metr dwadzieścia głębokiej

przez dwadzieścia dwa miesiące

nieustannie klęcząc

pod podłogą aryjskiego mieszkania

wdowy z pięciorgiem dzieci

Cały fizjologiczny cykl życia

o którym święte zwoje Tory

wstydliwie nie wspominają

wynosiła nocami do lasu wdowa

Irena Szczecińska i jej dzieci

tydzień za tygodniem

miesiąc za miesiącem

wiadro za wiadrem

nawet wtedy gdy Niemcy

wywracali do góry nogami

mieszkanie sąsiadki też wdowy

w poszukiwaniu uciekinierów

- staszowskich Żydów z Getta

Dzielna Irena

ma swoje drzewko w Yad Vashem

za wstawiennictwem syna

którego podanie z 1981 roku

wymienia czternaście nazwisk

uratowanych dla Pesach

jednak bez jednego choćby zdjęcia

W bóżnicy pod podłogą

było wiecznie ciemno zatem ciężko

było cokolwiek zobaczyć czy zapamiętać

a na filmach zarejestrowały się

tylko negatywy

Tłumaczenie Powstania Warszawskiego w Kanadzie w roku 1999

Tłumaczę

"Szesnastoletnią śmierć"

Świrszczyńskiej

na język angielski

moja osiemnastoletnia córka

sprawdza składnię umierania

tak by miała ręce i nogi

była młoda i wiaryGODna

w obcej wymowie

Tłumaczę "Szczeniakowi"

na język angielski

cierpliwie jak Świrszczyńska

że rzucać

przekleństwami w stróża

i butelkami w czołgi

zajęciem jest nader niebezpiecznym

moi kanadyjscy koledzy

przestraszeni chowają głowy

przed ogniem słów "Szczeniaka"

Tłumaczę dlaczego

niewinne "Śmiertelne Oczy"

wpatrzone są właśnie w nich ?

świadków różnojęzycznych

a oni wstydliwie

przymykają swoje

* * *

Tłumaczył mi ojciec przed laty

gdym szczeniakiem był

że ruiny widoczne

z okien tramwaju

urosły podczas wojny

szukałem tej wojny

na moich podwórkach

i dziwiłem się że nic nie rośnie

teraz kiedy przekładam

ruiny z języka na język

już się nie dziwię

Toronto, marzec 1999

Teksty związane z powyższym, zamieszczone w Zwojach:

•

Waldemar Kontewicz: Przasnyskie Yizkory,

Zwoje 1/26, 2001

•

Anna Świrszczyńska: Budowałam barykadę,

Zwoje 5/18, 1999

Copyright © 1997-2001

Zwoje