ortoptystka 322[05] z5 01 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Możejko

Wykonywanie rehabilitacyjnych ćwiczeń ortoptycznych
322[05].Z5.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

dr n. biol. Halina Bryg
mgr Dorota Piszczek

Opracowanie redakcyjne:
mgr Anna Możejko

Konsultacja:
mgr Maria Żukowska

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[05].Z5.01
Wykonywanie rehabilitacyjnych ćwiczeń ortoptycznych, zawartego w programie nauczania
dla zawodu ortoptystka.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

Ćwiczenia

5.1. Przygotowanie dziecka do ćwiczeń

5.1.1. Ćwiczenia 11

5.2. Ćwiczenia jednoczesnej percepcji

5.2.1. Ćwiczenia 12

5.3.

Ćwiczenia zakresu fuzji i utrwalające widzenie stereoskopowe

5.3.1. Ćwiczenia 15

5.4. Ćwiczenia ruchomości mięśni i konwergencji

5.4.1. Ćwiczenia 19

5.5. Zastosowanie pryzmatów do ćwiczeń

5.5.1. Ćwiczenia 22

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy

Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie ortoptystka.

W poradniku zamieszczono:

– wymagania

wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,

aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

– cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z

poradnikiem,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

– przykładowe

ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–

–uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

– ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. metody przypadków,
inscenizacji, dyskusji dydaktycznej oraz metodami praktycznymi, takimi jak: pokaz
z instruktażem, metoda projektów, tekstu przewodniego i ćwiczenia praktyczne. Dominującą
metodą nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. Ćwiczenia praktyczne powinny być
prowadzone w małych grupach (2–4–osobowych), co pozwala na bezpieczne stosowanie
przyrządów i aparatów oraz właściwy nadzór nauczyciela nad pracą uczniów. Początkowo
niektóre czynności uczniowie mogą ćwiczyć na sobie. Po opanowaniu przez ucznia
umiejętności wykonania czynności należy przejść do ćwiczeń w warunkach rzeczywistych
w specjalistycznej placówce opieki zdrowotnej.

Jednostka modułowa „Wykonywanie rehabilitacyjnych ćwiczeń ortoptycznych” jest

jednym z modułów koniecznych do zdobycia wiedzy z zakresu rehabilitacji w zezie
i niedowidzeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat strukturukładu jednostek modułowych – moduł 322[05].Z5

322[05].Z5.01

Wykonywanie rehabilitacyjnych

ćwiczeń ortoptycznych

322[05].Z5.02

Wykonywanie rehabilitacyjnych

ćwiczeń pleoptycznych

322[05].Z5

Rehabilitacja w zezie i niedowidzeniu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej uczeń powinien

umieć:
– rozróżniać kliniczne postacie zeza,
– charakteryzować stopnie widzenia obuocznego,
– rozróżniać leki stosowane miejscowo do oka,
– przeprowadzać wywiad z pacjentem lub jego opiekunem,
– rozpoznawać rodzaje zeza metodą oglądania i sprawdzania ustawienia oczu,
– wykonywać badanie ostrości wzroku w dal i z bliska,
– wykonywać badanie fiksacji i rozróżniać jej typy,
– wykonywać badania ruchów oczu,
– wykonywać badania kątów zeza różnymi metodami,
– wykonywać badania widzenia obuocznego różnymi metodami,
– wykonywać badania korespondencji siatkówek różnymi metodami,
– przeprowadzać diagnostykę zezów porażennych i pourazowych,
– rozróżniać narzędzia i aparaty stosowane do badań strabologicznych,
– obsługiwać i regulować urządzenia do badań strabologicznych,
– rozpoznawać i zapobiegać zagrożeniom zdrowia pacjentów w trakcie przeprowadzania

badań,

– korzystać z wiedzy z zakresu pedagogiki i psychologii w komunikowaniu się z dzieckiem

i jego rodziną,

– organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
– przestrzegać przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

– zorganizować stanowisko pracy ortoptystki zgodnie z wymaganiami ergonomii,
– zastosować przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska,
– przygotować pacjenta do ćwiczeń i wyjaśnić metody ich wykonania,
– dokonać wyboru ćwiczeń w zależności od stanu widzenia obuocznego,
– zastosować odpowiednie narzędzia i aparaty do różnych ćwiczeń,
– przeprowadzić ćwiczenia ruchomości mięśni, w tym konwergencji przed i po zabiegu

operacyjnym,

– przeprowadzić ćwiczenia usuwające tłumienie,
– wykonać ćwiczenia normalizujące korespondencję siatkówek,
– wykonać ćwiczenia jednoczesnej percepcji metodą obiektywną i subiektywną,
– przeprowadzić ćwiczenia fuzji oraz jej zakresu do bliży i do dali,
– wykonać ćwiczenia widzenia stereoskopowego,
– zastosować właściwe pryzmaty do ćwiczeń,
– zapisać wyniki przeprowadzonych ćwiczeń w karcie leczenia,
– zapewnić dziecku fizyczne i psychiczne bezpieczeństwo podczas wykonywanych

ćwiczeń,

– przeanalizować i ocenić wyniki ćwiczeń,
– porównać stosowane metody ćwiczeń i sformułować wnioski o ich skuteczności,
– nauczyć dziecko i jego rodziców/opiekunów prawidłowego sposobu wykonywania

ćwiczeń ruchomości i konwergencji zleconych do domu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć dydaktycznych 1

Osoba prowadząca .............................…………………..
Modułowy program nauczania: Ortoptystka 322[05]
Moduł: Rehabilitacja w zezie i niedowidzeniu 322[05].Z5
Jednostka modułowa: Wykonywanie rehabilitacyjnych ćwiczeń ortoptycznych

322[05].Z5.01

Temat:

Ćwiczenia zakresu fuzji za pomocą pryzmatów.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonania ćwiczeń zakresu fuzji za pomocą

pryzmatów.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:
– zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń zgodnie z zasadami ćwiczeń, zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy,
– przygotować pacjenta do ćwiczenia,
– przeprowadzić ćwiczenia zakresu fuzji za pomocą pryzmatów w sposób prawidłowy,
– ocenić wynik ćwiczenia,
–

udokumentować wykonanie ćwiczenia.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania – uczenia się:
–

pogadanka,

–

pokaz z instruktażem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
– praca

indywidualna,

–

praca w grupach 2-osobowych.

Czas trwania zajęć:
–

2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
– listwy

pryzmatyczne,

– krzyż Maddoxa,
–

długopis lub inny przedmiot do fiksacji,

–

dokumentacja medyczna pacjenta, np. karta ćwiczeń.

wiadomości – pytania do uczniów:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) Jak zdefiniujesz pojęcie fuzja?

b) Jakie czynniki warunkują prawidłową fuzję?

c) W jakich przypadkach fuzja jest niemożliwa?

Jakie

są normy zakresu fuzji poziomej, pionowej i rotacyjnej?

e) Od czego zależy zakres fuzji?

f) W jaki sposób możemy przeprowadzać ćwiczenia zakresu fuzji?

Jakie

są zasady przygotowania dziecka do ćwiczeń?

5. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia zgodnie z zasadami badania,
zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Faza właściwa
1. Nauczyciel omawia technikę wykonania ćwiczeń zakresu fuzji za pomocą pryzmatów

z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Nauczyciel wybiera jednego ucznia i demonstruje jak prawidłowo przeprowadzić

ćwiczenia.

3. Podczas

demonstrowania

ćwiczenia nauczyciel zwraca szczególną uwagę na:

–

konieczność dokładnego wyjaśnienia dziecku istoty ćwiczenia,

–

sposób ustawiania pryzmatów w zależności od rodzaju ćwiczonego zakresu fuzji.

4. Nauczyciel poleca uczniom dobrać się parami i każdy uczeń przeprowadza ćwiczenia
zakresu fuzji koledze, naśladując wszystkie czynności zademonstrowane przez
nauczyciela.

5. Nauczyciel nadzoruje ćwiczenia wykonywane przez każdego ucznia i ewentualnie

ponownie udziela instruktażu, wyjaśnia problemy.

6. Wszyscy uczniowie biorą aktywny udział w zajęciach (obserwują kolegów, zgłaszają
pytania).
7. Po

przeprowadzeniu

ćwiczeń każdy uczeń ocenia przebieg ćwiczeń i dokumentuje ich

wykonanie w karcie ćwiczeń .

8. Nauczyciel ocenia na bieżąco ćwiczenia wykonane przez każdego ucznia, wskazuje na
popełnione

błędy.

Faza końcowa

1. Uczniowie

porządkują stanowiska pracy.

2. Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć z uczniami.
3. Nauczyciel ocenia wyróżniających się uczniów i uzasadnia oceny.

Praca domowa
Przypomnieć wiadomości na temat ćwiczeń zakresu fuzji za pomocą synoptoforu.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
–

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności

podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć dydaktycznych 2

322[05].Z5.01

Temat: Ćwiczenia oparte na fizjologicznej diplopii.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności doboru i wykonania ćwiczeń opartych na

fizjologicznej

diplopii.

dobrać rodzaj ćwiczenia do wieku dziecka i możliwości oraz rodzaju zeza i stanu

widzenia

obuocznego,

– przeprowadzić ćwiczenia oparte na fizjologicznej diplopii w sposób prawidłowy,
– ocenić wynik ćwiczenia,
–

udokumentować wykonanie ćwiczenia.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

– myślenia analitycznego i syntetycznego,
–

zdolności do podejmowania decyzji,

–

umiejętności stosowania zdobytej wiedzy w praktyce.

Metody nauczania – uczenia się:
–

metoda przypadków,

–

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
– praca

indywidualna,

–

praca w grupach 2–osobowych.

Czas trwania zajęć:
–

2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
– arkusze

ćwiczenia z opisem przypadku,

– listwy

pryzmatyczne,

– krzyż Maddoxa,
–

długopis lub inny przedmiot do fiksacji,

–

dokumentacja medyczna pacjenta, np. karta ćwiczeń.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom szczegółowych celów kształcenia.
3. Zmotywowanie uczniów do świadomej aktywności w czasie zajęć.
4. Zapoznanie uczniów z pracą metodą przypadków.
Faza właściwa
1. Nauczyciel rozdaje uczniom opis przypadku i poleca, aby uczniowie przeanalizowali
jego

treść.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Opis przypadku
Do

gabinetu

ćwiczeń zgłosił się rodzic z 6-letnim dzieckiem w celu wykonania ćwiczeń

utrwalających obuoczne widzenie. Jest to kolejna seria ćwiczeń. Wcześniej wykonywano
ćwiczenia usuwające tłumienie, zakresu fuzji. W dołączonej dokumentacji dziecka aktualne
wyniki badań są następujące:
Vod 1,0 cc Sn Vod 0,5 cc
Vos 1,0 cc Sn Vos 0,5 cc
Fiksacja obu oczu centralna
Okulary dwuogniskowe:
do dali: OP +1,5 Dsph do bliży: OP +4,5 Dsph
OL +1,5 Dsph OL +4,5 Dsph
Kąty zeza mierzone na synoptoforze:
–

bez korekcji:

kąt obiektywny +10º
kąt subiektywny +10º
–

z korekcją:

kąt obiektywny +5º
kąt subiektywny +5º
jednoczesna percepcja (+),
fuzja (+) zakres: konwergencja 6º, dywergencja 4º

Po przeanalizowaniu treści zadania i wyników badań dobierz i wykonaj ćwiczenia

utrwalające obuoczne widzenie metodą opartą na fizjologicznej diplopii.

2. Uczniowie

analizują treść ćwiczenia oraz przedstawione wyniki badań.

3. Uczniowie

formułują wnioski z analizy wyników i wstępnie dokonują wyboru metody

ćwiczenia.

4. Nauczyciel przeprowadza dyskusję na temat zaproponowanych metod ćwiczenia.
5. Uczniowie

mają możliwość uzupełnienia informacji na temat przypadku poprzez:

–

pytania dodatkowe do nauczyciela,

–

szczegółową analizę dokumentacji leczenia zeza u dziecka.

6. Uczniowie

dokonują wyboru optymalnej metody ćwiczenia dla danego dziecka, która

uwzględnia wiek dziecka, rodzaj zeza i kolejny etap jego leczenia.
7. Nauczyciel poleca uczniom dobrać się parami i każdy uczeń przeprowadza ćwiczenie

oparte na fizjologicznej diplopii wybraną metodą.

8. Nauczyciel nadzoruje ćwiczenie wykonywane przez każdego ucznia i ewentualnie
udziela

instruktażu, wyjaśnia problemy.

9. Po

przeprowadzeniu

ćwiczeń każdy uczeń dokumentuje ich wykonanie w karcie ćwiczeń.

8. Uczniowie analizują przebieg ćwiczeń i oceniają przydatność wybranej metody.
Faza końcowa

1. Uczniowie

porządkują stanowiska pracy.

2. Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć z uczniami.
3. Nauczyciel ocenia wyróżniających się uczniów i uzasadnia oceny.

Praca domowa
Ustal wskazania do ćwiczeń za pomocą diploskopu.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
– anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności

podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Przygotowanie dziecka do ćwiczeń

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Sporządź plan przygotowania dziecka do ćwiczeń ortoptycznych na podstawie
dokumentacji medycznej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie danych, zawartych
w dokumentacji medycznej.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przeanalizować dokumentację medyczną dziecka,
2) wynotować informacje potrzebne do zaplanowania opieki przed ćwiczeniami:
–

wiek

dziecka,

–

rozpoznanie,

–

ogólny stan zdrowia dziecka,

–

wyniki badań,

–

ćwiczenia wykonywane po raz pierwszy, czy kolejny raz,

–

uwagi i spostrzeżenia zawarte w dokumentacji,

3) przeanalizować wynotowane dane,
4) sporządzić plan przygotowania dziecka do ćwiczeń,
5) przedstawić i uzasadnić swój plan na forum grupy,
6) przedyskutować jakie informacje o dziecku mają istotny wpływ na sposób przygotowania

do ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenie,

– dyskusja

dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

–

przykładowa, uzupełniona dokumentacja medyczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Ćwiczenia jednoczesnej percepcji

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Do

gabinetu

ćwiczeń zgłosiło się 7-letnie dziecko z zezem rozbieżnym okresowym

z niedomogą konwergencji. Dokonaj wyboru metody ćwiczeń usuwających tłumienie
i wykonaj ćwiczenia.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przedyskutować

z uczniami kryteria doboru ćwiczeń. Należy zwrócić szczególną uwagę na analizowanie przez
uczniów wyników przeprowadzonych badań, a następnie dobór metody ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) założyć dziecku kartę ćwiczeń ortoptycznych i wykonać pomiary:
–

ostrości wzroku do dali i do bliży,

–

kątów zeza i obuocznego widzenia za pomocą synoptoforu,

2) przeanalizować wyniki pomiarów,
2) dokonać wyboru metody ćwiczeń usuwających tłumienie,
3) przedyskutować z nauczycielem i grupą wybór metody ćwiczenia,
4) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczenia, zgodnie z zasadami wykonywania

ćwiczenia, przepisami bhp i ergonomii pracy,

5) przygotować dziecko do ćwiczenia, dostosowując metody do wieku dziecka,
6) wykonać ćwiczenie wybraną metodą, zgodnie z procedurą wykonania,
7) udokumentować wykonanie ćwiczenia w karcie ćwiczeń,
8) uporządkować stanowisko pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

pokaz z instruktażem,

– dyskusja

dydaktyczna,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

krzyż Maddoxa,

–

czerwony filtr,

–

okulary czerwono-zielone,

–

listwa z czerwonymi filtrami Bagoliniego,

–

pryzmat o sile 10

∆

–

arkusz papieru formatu A4,

–

karta ćwiczeń.

Ćwiczenie 2
Przeprowadź ćwiczenia usuwające plamkową supresję dla dziecka w wieku
przedszkolnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie nauczyciel powinien wykonać pokaz ćwiczenia w sposób wzorcowy. Należy
zwrócić szczególną uwagę na konieczność stałej kontroli podczas ćwiczenia, czy dziecko nie
patrzy nad okularami.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z techniką wykonania ćwiczenia usuwającego plamkową supresję,
2) przygotować stanowisko do ćwiczenia zgodnie z zasadami wykonywania ćwiczeń,

przepisami bhp i ergonomii pracy,

3) przygotować dziecko do ćwiczeń, dostosowując metody do wieku dziecka,
4) dobrać kredkę czerwonego koloru do koloru filtra, aby były jednakowe,
5) założyć czerwony filtr na szkło okularowe przed oko prowadzące,
6) polecić dziecku rysowanie czerwoną kredką na kartce papieru,
7) w

czasie

ćwiczenia sprawdzać, czy dziecko nie podgląda nad okularami, podtrzymywać

kontakt z dzieckiem, zachęcać do malowania,

8) udokumentować wykonanie ćwiczenia,
9) przeprowadzić dyskusję na temat zastosowania ćwiczenia w różnych rodzajach zeza.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

pokaz z instruktażem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

czerwony filtr,

–

kredki o czerwonym kolorze,

–

arkusze papieru,

–

gotowe malowanki, schematy rysunków itp,

–

karta ćwiczeń.

Ćwiczenie 3
Przeprowadź ćwiczenia normalizujące korespondencję siatkówek za pomocą powidoków
wg Cüppersa na synoptoforze.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie nauczyciel powinien wykonać pokaz ćwiczenia w sposób wzorcowy. Należy
zwrócić szczególną uwagę na dokładne wykonanie wszystkich czynności podczas wykonania
ćwiczenia oraz przedyskutować z uczniami wskazania i przeciwwskazania do wykonywania
ćwiczeń za pomocą synoptoforu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z techniką wykonania ćwiczeń normalizujących korespondencję siatkówek,
2) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczeń, zgodnie z zasadami wykonywania

ćwiczeń, przepisami bhp i ergonomii pracy,

3) przygotować dziecko do ćwiczeń,
4) posadzić wygodnie dziecko przed aparatem i uregulować wysokość aparatu,
5) głowę dziecka ustawić na podpórkach pod brodę i na czoło,
6) wykonać pomiar obiektywnego kąta zeza zgodnie z zasadami badania,
7) ustawić ramiona synoptoforu ustawiamy w kącie obiektywnym i zablokować,
8) włożyć czarne płytki ze szczeliną i wywołać powidoki plamkowe w obu oczach zgodnie

z zasadami jak podczas badania korespondencji siatkówek,

9) zmieniać płytki na mleczne i włączyć migające oświetlenie naprzemienne,
10) polecić dziecku obserwować powidoki i uregulować częstotliwość fazy jasnej i ciemnej,

przy której dziecko zbliża powidoki do siebie,

11) ćwiczyć do momentu, aż powidoki ułożą się w krzyż, a następnie przełączyć miganie na

synchroniczne i ćwiczyć do momentu, aż pacjent będzie widział stale krzyż,

12) w miarę postępu leczenia po wywołaniu powidoków w obu oczach zakładać proste

obrazki przed oko zezujące i ćwiczyć stałe nałożenie krzyża powidokowego i obrazka,

13) w kolejnych etapach stosowania tej metody do ćwiczeń używać obrazków do

jednoczesnej percepcji, a następnie fuzyjnych,

14) w czasie ćwiczeń dążyć, aby dziecko utrzymało nałożone obrazki w środku krzyża,
15) w przypadku rozchodzenia się krzyża wracamy do etapu ćwiczenia tylko z powidokami,
16) udokumentować wykonanie ćwiczeń w karcie ćwiczeń,
11) uporządkować stanowisko pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

pokaz z instruktażem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

synoptofor z zestawem obrazków,

–

taborety z regulacją wysokości,

–

karta ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Ćwiczenia zakresu fuzji i utrwalające widzenie stereoskopowe

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Do

gabinetu

ćwiczeń zgłosił się rodzic z 5-letnim dzieckiem w celu wykonania ćwiczeń

obuocznego widzenia. W dołączonej dokumentacji dziecka wyniki badań są następujące:
Vod 1,0 cc Sn Vod 0,5 cc
Vos 1,0 cc Sn Vos 0,5 cc
Fiksacja obu oczu centralna
Okulary: OP +1,5 Dsph
OL +1,5 Dsph
Cover-test (+), zez zbieżny naprzemienny
Kąty zeza mierzone na synoptoforze:
kąt obiektywny +6º
kąt subiektywny +6º
jednoczesna percepcja (+), fuzja (+) zakres: konwergencja 2º, dywergencja 2º
Wykonaj

ćwiczenia zakresu fuzji za pomocą pryzmatów i synoptoforu. Porównaj obie

metody pod względem przydatności dla danego dziecka.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Należy zwrócić szczególną uwagę na analizowanie przez uczniów danych, zawartych
w dokumentacji medycznej pacjenta. W oparciu o analizę przebiegu ćwiczeń różnymi
metodami należy przedyskutować z uczniami kryteria doboru ćwiczeń dla dzieci.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami ćwiczenia zakresu fuzji za pomocą pryzmatów i synoptoforu,
2) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczeń, zgodnie z zasadami ćwiczeń, przepisami

bhp i ergonomii pracy,

3) przeanalizować wyniki badań okulistycznych i strabologicznych,
4) przygotować dziecko do ćwiczeń, dostosowując metody do wieku dziecka,
5) przeprowadzić ćwiczenie zakresu fuzji w kierunku konwergencji i dywergencji za

pomocą pryzmatów zgodnie z procedurą wykonania,

6) ocenić przebieg ćwiczenia,
7) przeprowadzić ćwiczenie zakresu fuzji w kierunku konwergencji i dywergencji za

pomocą synoptoforu zgodnie z procedurą wykonania,

8) ocenić przebieg ćwiczenia,
9) udokumentować wykonanie ćwiczenia w karcie ćwiczeń,
10) uporządkować stanowisko pracy,
11) dokonać porównania obu metod pod względem przydatności dla danego dziecka,
12) przedyskutować wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

pokaz z instruktażem,

–

ćwiczenie praktyczne.

– dyskusja

dydaktyczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

–

listwa pryzmatyczna,

–

długopis lub inny przedmiot do fiksacji,

–

krzyż Maddoxa,

–

synoptofor na stoliku z regulacją wysokości,

–

taborety z regulacją wysokości,

–

karta ćwiczeń.

Ćwiczenie 2
Do

gabinetu

ćwiczeń zgłosił się rodzic z 6-letnim dzieckiem w celu wykonania ćwiczeń

bez korekcji:

kąt obiektywny +10º
kąt subiektywny +10º
–

z korekcją:

kąt obiektywny +5º
kąt subiektywny +5º
jednoczesna percepcja (+),
fuzja (+) zakres: konwergencja 6º, dywergencja 4º

Po przeanalizowaniu treści zadania i wyników badań dobierz i wykonaj ćwiczenia

utrwalające obuoczne widzenie metodą opartą na fizjologicznej diplopii.

Wskazówki do realizacji

Należy zwrócić szczególną uwagę na analizowanie przez uczniów danych, zawartych
w dokumentacji medycznej pacjenta. Podczas dyskusji nad wyborem metody ćwiczenia
nauczyciel powinien uzupełniać informacje, odpowiadając na pytania uczniów. Po wykonaniu
ćwiczenia uczniowie powinni samodzielnie ocenić przydatność wybranej metody.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami przeprowadzania ćwiczeń opartych na fizjologicznej diplopii,
2) przeanalizować wyniki badań okulistycznych i strabologicznych,
3) dokonać wyboru ćwiczeń, uwzględniając wiek dziecka, rodzaj zeza i kolejny etap jego

leczenia,

4) przedyskutować z nauczycielem i grupą wybór metody ćwiczenia,
5) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczenia, zgodnie z zasadami ćwiczenia,

przepisami bhp i ergonomii pracy,

6) przeprowadzić ćwiczenia spostrzegania diplopii skrzyżowanej wybraną metodą,

a następnie diplopii nieskrzyżowanej, zgodnie z procedurą wykonania ćwiczenia,

7) ocenić przebieg ćwiczenia, przydatność wybranej metody,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8) udokumentować wykonanie ćwiczenia w karcie ćwiczeń,
9) uporządkować stanowisko pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

– metoda

przypadków,

–

ćwiczenie praktyczne,

– dyskusja

dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

krzyż Maddoxa,

–

długopis lub inny przedmiot do fiksacji,

–

karty stereogramowe,

–

karta z kropkami,

–

karta ćwiczeń.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź ćwiczenia rozdzielania akomodacji i konwergencji za pomocą diploskopu.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie nauczyciel powinien wykonać pokaz ćwiczenia w sposób wzorcowy. Należy
omówić z uczniami wskazania i przeciwwskazania do zastosowania diploskopu do ćwiczeń
ortoptycznych.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami przeprowadzania ćwiczeń za pomocą diploskopu,
2) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczenia, zgodnie z zasadami ćwiczenia,

przepisami bhp i ergonomii pracy,

3) przygotować pacjenta do ćwiczenia,
4) przeprowadzić ćwiczenie zwiększania konwergencji przy zwolnieniu akomodacji:

–

polecić pacjentowi, aby patrzył na punkt w przegrodzie pomiędzy dwoma

środkowymi otworami i jednocześnie starał się widzieć wyraźnie litery T N,

–

w trakcie ćwiczeń zwiększać konwergencję, polecając pacjentowi, aby fiksował na
długopis, który umieszczasz przed przegrodą,

5) przeprowadzić ćwiczenie zwalniania konwergencji bez zwalniania akomodacji:

–

polecić pacjentowi aby fiksował na daleki punkt ponad aparatem i jednocześnie starał
się widzieć wyraźnie litery T O O N,

6) ocenić przebieg ćwiczenia,
7) udokumentować wykonanie ćwiczenia w karcie ćwiczeń,
8) uporządkować stanowisko pracy,
9) przeprowadzić dyskusję na forum grupy na temat wskazań i przeciwwskazań do

zastosowania diploskopu do ćwiczeń ortoptycznych.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

pokaz z instruktażem,

–

ćwiczenie praktyczne.

– dyskusja

dydaktyczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

–

diploskop,

–

długopis lub inny przedmiot do fiksacji,

–

karta ćwiczeń.

Ćwiczenie 4

Przygotuj dziecko i rodziców do wykonywania ćwiczenia czytania z przeszkodą w domu.

Wskazówki do realizacji

Należy zwrócić uwagę na kolejne etapy przygotowania rodziców i dzieci do
wykonywania ćwiczeń w domu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami przeprowadzania ćwiczenia czytania z przeszkodą,
2) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczenia, zgodnie z zasadami ćwiczenia,

przepisami bhp i ergonomii pracy,

3) wyjaśnić dziecku i rodzicom cel wykonywania ćwiczenia w domu,
4) zmotywować dziecko i rodziców do systematycznego wykonywania ćwiczenia w domu,

wyjaśniając znaczenie utrwalania obuocznego widzenia podczas czytania w procesie
leczenia zeza,

5) przeprowadzić ćwiczenie czytania z pałeczką zgodnie z zasadami:

–

umieścić tekst do czytania w odległości ok. 30 cm od oczu dziecka,

–

w połowie odległości między oczami a tekstem umieścić przeszkodę w postaci
pałeczki (linijki, ołówka),

–

obserwować dziecko, aby w trakcie czytania nie przechylało głowy lub nie
przesuwało przeszkody,

6) omówić z rodzicami i dzieckiem zasady ćwiczenia i wyjaśnić wszelkie wątpliwości,
7) polecić rodzicom, aby w miarę postępu stosowali coraz szerszą pałeczkę do ćwiczenia

(do 2 cm) i używali coraz mniejszego druku do czytania,

8) polecić rodzicom, aby wykonali ćwiczenie pod naszym nadzorem,
9) ocenić poprawność wykonania ćwiczenia przez rodziców i zwrócić uwagę na

ewentualnie popełnione błędy,

10) udokumentować zalecenia wykonywania ćwiczeń w domu w karcie ćwiczeń dziecka,
11)

podczas kolejnych wizyt dziecka w gabinecie sprawdzać efekty ćwiczeń,
przeprowadzanych w domu.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

książeczki do czytania z różnymi wielkościami druku,

–

pałeczki lub linijki o różnej szerokości (maksymalnie do 2 cm),

–

karta ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Ćwiczenia ruchomości mięśni i konwergencji

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Wykonaj

ćwiczenia mięśni ocznych 5-letniemu dziecku po operacji zeza zbieżnego za

pomocą muscle trainera.

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Należy zwrócić uwagę na właściwe przygotowanie dziecka do ćwiczenia i analizowanie
danych zawartych w dokumentacji medycznej.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z techniką ćwiczenia mięśni za pomocą muscle trainera,
2) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczenia, zgodnie z zasadami ćwiczenia,

przepisami bhp i ergonomii pracy,

3) zapoznać się z dokumentacją dziecka, dotyczącą rodzaju przeprowadzonej operacji

i operowanych mięśni,

3) przygotować dziecko do ćwiczeń, dostosowując metody do wieku dziecka,
4) wykonać orientacyjne badanie ruchów oczu we wszystkich kierunkach spojrzenia,

zgodnie z procedurą badania,

5) przeanalizować wynik badania i ustalić kierunki ograniczonego ruchu obu gałek ocznych,
6) ustawić ramię aparatu w odpowiednim położeniu,
7) posadzić dziecko wygodnie przed aparatem, głowę umieścić na podpórkach na czoło

i brodę,

8) polecić dziecku, aby dokładnie śledziło gałkę poruszającego się ramienia,
9) przeprowadzić ćwiczenia odwodzenia w oku operowanym,
10) w przypadku kiedy osłabione jest przywodzenie, przeprowadzić ćwiczenia przywodzenia

i odwodzenia,

11) podczas ćwiczenia obserwować dziecko, czy jest skoncentrowane na ćwiczeniu, czy nie

przechyla głowy,

12) ćwiczyć dziecko około 5 minut,
13) po ćwiczeniu ponownie wykonać orientacyjne badanie ruchów oczu,
14) ocenić przebieg ćwiczenia,
15) udokumentować wykonanie ćwiczenia w karcie ćwiczeń,
16) uporządkować stanowisko pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

aparat do ćwiczenia mięśni (muscle trainer),

–

taboret z regulacją wysokości,

–

długopis lub inny przedmiot do fiksacji,

–

przykładowa dokumentacja medyczna dziecka po operacji zeza zbieżnego, np. karta
informacyjna,

–

karta ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2
Wykonaj

ćwiczenia konwergencji za pomocą aparatu.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie nauczyciel powinien wykonać pokaz badania w sposób wzorcowy. Należy zwrócić
uwagę na zapewnienie bezpieczeństwa dziecku podczas wykonywania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z techniką ćwiczenia mięśni za pomocą convergence trainera,
2) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczenia, zgodnie z zasadami ćwiczenia,

przepisami bhp i ergonomii pracy,

3) przygotować pacjenta do ćwiczenia,
4) wykonać badanie konwergencji i ocenić jej stan,
4) posadzić wygodnie pacjenta przed aparatem i uregulować wysokość aparatu,
5) głowę ćwiczącego ustawić na podpórkach pod brodę,
6) polecić pacjentowi, aby skupiał wzrok na środku poruszającej się spirali i za pomocą

specjalnego uchwytu powoli przesuwał spiralę w kierunku oczu i z powrotem,

7) obserwować pacjenta, czy jest skoncentrowany na ćwiczeniu, czy nie przechyla głowy,
8) po

ćwiczeniu ponownie wykonać badanie konwergencji i ocenić jej stan,

9) ocenić przebieg ćwiczenia,
10) udokumentować wykonanie ćwiczenia w karcie ćwiczeń,
11) uporządkować stanowisko pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

pokaz z instruktażem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

aparat do ćwiczenia konwergencji (convergence trainer),

–

taboret z regulacją wysokości,

–

długopis lub inny przedmiot do fiksacji,

–

karta ćwiczeń.

Ćwiczenie 3

Przygotuj dziecko i rodziców do wykonywania ćwiczenia konwergencji w domu.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Należy zwrócić uwagę na kolejne etapy przygotowania rodziców i dzieci do wykonywania
ćwiczeń w domu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z techniką ćwiczenia konwergencji bez aparatu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczenia, zgodnie z zasadami ćwiczenia,

przepisami bhp i ergonomii pracy,

3) wyjaśnić dziecku i rodzicom cel wykonywania ćwiczenia w domu,
4) zmotywować dziecko i rodziców do systematycznego wykonywania ćwiczenia w domu,
wyjaśniając znaczenie ćwiczeń konwergencji w leczeniu zeza,
5) przeprowadzić ćwiczenie konwergencji zgodnie z zasadami:

–

polecić dziecku skupić uwagę na czubek długopisu lub inny mały przedmiot
i z odległości ok. 50 cm lekko od dołu przesuwać go w kierunku nosa,

–

obserwować, czy dziecko wykonuje symetryczny, zbieżny ruch obu gałek ocznych,

–

w zależności od wieku dziecka wykonać około 10 takich spojrzeń,

6) omówić z rodzicami i dzieckiem zasady ćwiczenia i wyjaśnić rodzicom, aby na początku

ćwiczyli dziecko krócej i częściej,

8) polecić rodzicom, aby wykonali ćwiczenie pod naszym nadzorem,
9) ocenić poprawność wykonania ćwiczenia przez rodziców i zwrócić uwagę na

ewentualnie popełnione błędy,

10) udokumentować zalecenia wykonywania ćwiczeń w domu w karcie ćwiczeń dziecka,
11)

podczas kolejnych wizyt dziecka w gabinecie sprawdzać efekty ćwiczeń,
przeprowadzanych w domu.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

długopis lub inny przedmiot do fiksacji,

–

karta ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Zastosowanie pryzmatów do ćwiczeń

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ćwiczenia zakresu fuzji za pomocą pryzmatów.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Następnie nauczyciel powinien wykonać pokaz badania w sposób wzorcowy. Należy zwrócić
uwagę na sposób ustawiania pryzmatów podczas ćwiczeń zakresu fuzji.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami ćwiczenia zakresu fuzji za pomocą pryzmatów,
2) przygotować pomieszczenie i sprzęt do ćwiczenia, zgodnie z zasadami ćwiczenia,

przepisami bhp i ergonomii pracy,

3) przygotować pacjenta do ćwiczeń,
4) wykonać ćwiczenia zakresu fuzji w kierunku konwergencji (dodatni zakres fuzji):
– polecić pacjentowi, aby fiksował światełko na krzyżu Maddoxa z odległości 6 m,
– za

pomocą listwy pryzmatycznej ustawiać pryzmaty przed okiem pacjenta podstawą

w kierunku skroni,

– stopniowo

zwiększać siłę pryzmatu i polecić, aby ćwiczący starał się utrzymać jeden

obraz (fuzję),

– jeżeli pacjent zgłosi, że widzi dwa światełka, wrócić do pryzmatu o słabszej mocy

i polecić ćwiczącemu, aby starał się pokonać diplopię i nałożył obrazy,

– powtórzyć ćwiczenie do bliży z odległości 30 cm, wykonując te same czynności,
5) wykonać ćwiczenia zakresu fuzji w kierunku dywergencji (ujemny zakres fuzji):
– pryzmaty

ustawiać podstawą w kierunku nosa i powtórzyć czynności jak podczas

ćwiczenia zakresu fuzji dodatniej,

6) ocenić przebieg ćwiczenia,
7) udokumentować wykonanie ćwiczenia w karcie ćwiczeń,
8) uporządkować stanowisko pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

– pokaz z instruktażem,
–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

listwa pryzmatyczna,

–

krzyż Maddoxa,

–

długopis lub inny przedmiot do fiksacji,

–

karta ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie rehabilitacyjnych
ćwiczeń ortoptycznych”

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

–

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 16, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 5, 7, 13, 15, 17, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

– dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. b, 4. d, 5. a, 6. a, 7. d, 8. d, 9. b, 10. a, 11. b,
12. c, 13. d, 14. a, 15. d, 16. a, 17. b, 18. c, 19. c, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Określić czynnik wpływający korzystnie na

uzyskanie obuocznego widzenia

A P c

2 Określić wskazanie do ćwiczeń dwojenia

3 Określić sposób wykonania ćwiczenia w celu

usunięcia supresji środkowej

B P b

4 Wskazać rodzaj przyrządu do ćwiczeń dwojenia

5 Określić metodę ćwiczeń normalizujących

korespondencję siatkówkową

PP a

Określić sposób ćwiczenia zakresu fuzji za pomocą
pryzmatów

B P a

7 Określić dodatkowe metody ćwiczenia zakresu fuzji

w kierunku konwergencji

C PP d

8 Różnicować metody ćwiczeń ortoptycznych

9 Zdefiniować cel ćwiczeń za pomocą kart

stereogramowych

B P b

10 Określić sposób ćwiczenia spostrzegania diplopii

nieskrzyżowanej

B P a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11 Zidentyfikować rodzaj zeza

12 Zinterpretować metodę ćwiczenia na diploskopie

13 Różnicować wskazania do ćwiczeń dodatniej

względnej (fuzyjnej) konwergencji

C PP d

14 Określić rodzaj aparatu do ćwiczenia mięśni

15 Zinterpretować pomiar odchylenia zezowego do

ustalenia mocy pryzmatu

C PP d

16 Określić sposób ustawiania pryzmatu w zezie

zbieżnym

A P a

17 Określić p/wskazanie do stosowania korekcji

pryzmatycznej

C PP b

18 Różnicować sposób ustawiania pryzmatu w

oczopląsie

B P c

19 Charakteryzować sposób działania ortoptystki

20 Przeanalizować kolejność stosowania ćwiczeń

ortoptycznych w zezie akomodacyjnym

C PP a

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.
2.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.

Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia testu.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.
10.

Po sprawdzeniu prac wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz

analizę logiczną i statystyczną zestawu zadań.
11.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

12.

Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Prognoza poprawy obuocznego widzenia jest lepsza u dzieci, u których zez pojawił się

a) w pierwszym miesiącu życia.

b) w pierwszym roku życia.

c) w trzecim roku życia.

początek zeza nie ma wpływu na rokowanie.

2. Ćwiczenia dwojenia są wskazane

a) w egzoforii z nieprawidłową korespondencją siatkówkową.

b) w ezoforii z nieprawidłową korespondencją siatkówkową.

c) u dorosłych w każdym rodzaju zeza.

d) w zezach ujawniających się okresowo.

3. Podczas

ćwiczeń w celu usunięcia supresji środkowej czerwony filtr ustawiamy przed

okiem
a)

zezującym.

prowadzącym.

c) umownie przed prawym.

umownie przed lewym.

4. Ćwiczenia dwojenia przeprowadza się za pomocą
a)

wizuskopu.

synoptoforu.

separatora.

listwy

Bagoliniego.

5. Ćwiczenia w celu uzyskania prawidłowej korespondencji siatkówkowej przeprowadza się
metodą
a)

Cüppersa.

Bangertera.

Bagoliniego.

Wilczka.

6. Podczas

ćwiczeń dodatniego zakresu fuzji pryzmaty ustawia się

podstawą w kierunku skroni.

krawędzią w kierunku skroni.

podstawą w kierunku nosa.

d) bez znaczenia w jaki sposób.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Aby

ułatwić ćwiczenia zakresu fuzji w kierunku konwergencji za pomocą synoptoforu

dodatkowo

można zastosować:

soczewki

wypukłe.

ćwiczenia połączone z fiksowaniem dalekich przedmiotów.

reduktory

ostrości wzroku.

obrazki

stereoskopowe.

8. Do

ćwiczeń opartych na fizjologicznej diplopii nie należy

ćwiczenie z punktem fiksacji.

ćwiczenie z kartami stereogramowymi.

ćwiczenie z listwą pryzmatyczną.

d) czytanie bez przeszkody.

9. Za pomocą kart stereogramowych wykonuje się ćwiczenia w celu
a)

pobudzenia

fuzji.

b) poprawy kontrolowania ustawienia oczu.

c) zmiany lokalizacji wzrokowej.

d) uzyskania jednoczesnej percepcji.

10. Podczas ćwiczeń spostrzegania diplopii nieskrzyżowanej pacjent prawidłowo wykonuje

ćwiczenie, gdy

a) fiksuje na długopis z odległości 30 cm i widzi dwa światełka na krzyżu Maddoxa.

b) pacjent fiksuje na światełko z odległości 5 m i widzi 2 długopisy.

c) fiksuje na długopis z odległości 30 cm i widzi jedno światełko na krzyżu Maddoxa.

fiksuje

światełko na krzyżu Maddoxa z odległości 5 m i widzi jeden długopis.

11. Diplopię skrzyżowaną łatwiej rozpoznają pacjenci z zezem
a)

rozbieżnym stałym.

zbieżnym.

rozbieżnym okresowym.

skośnym.

12. Podczas ćwiczenia za pomocą diploskopu pacjent patrzy na ołówek, który umieszcza się
przed

przegrodą i widzi wyraźnie litery O N T O. To oznacza, że nastąpiło

zwiększenie konwergencji przy wzmożonej akomodacji.

b) zwolnienie konwergencji przy prawidłowej akomodacji.

zwiększenie konwergencji przy prawidłowej akomodacji.

d) zwolnienie konwergencji przy wzmożonej akomodacji.

13. Ćwiczenia dodatniej względnej (fuzyjnej) konwergencji są wskazane u pacjentów

a) z zezem porażennym.

b) z zezem akomodacyjnym częściowo kontrolowanym.

zezem

zbieżnym.

d) z zezem rozbieżnym z ekscesem dywergencji.

14. Do ćwiczenia mięśni ocznych służy
a)

muscle

trainer.

convergence

trainer.

stereoskop.

koordynator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Podczas dobierania korekcji pryzmatycznej pacjent widzi czerwoną smugę świetlną
oddaloną od środka krzyża w odległości 15 cm przy badaniu z odległości 5 m. Moc

pryzmatu potrzebna do wyrównania tego odchylenia powinna wynosić

∆

16. Przy wyrównywaniu zeza zbieżnego pryzmat ustawia się
a)

krawędzią w kierunku nosa w obu oczach.

podstawą w kierunku nosa w obu oczach.

krawędzią w kierunku skroni w jednym oku.

krawędziami ustawionymi równolegle.

17. Korekcji pryzmatycznej nie stosuje się w leczeniu
a)

zeza

porażennego.

b) zeza ukrytego.

oczopląsu.

zeza

akomodacyjnego.

18. W celu zniesienia kompensacyjnego ustawienia głowy w oczopląsie, pryzmat ustawia się
a)

podstawą do góry.

podstawą w kierunku strefy ciszy.

krawędzią w kierunku strefy ciszy.

podstawą do dołu.

19. Gdy dziecko słabo współpracuje podczas ćwiczeń należy
a)

przerwać ćwiczenia.

wykonywać ćwiczenia tylko wtedy gdy dziecko ma ochotę.

zmodyfikować technikę ćwiczenia do możliwości dziecka.

konsekwentnie

realizować zaplanowane ćwiczenia.

20. Etapy ćwiczeń zeza akomodacyjnego atypowego:

a) ćwiczenia usuwające tłumienie, poszerzenie zakresu fuzji, ćwiczenia zwolnienia

akomodacji, ćwiczenia rozdzielania akomodacji i konwergencji.

b) poszerzenie zakresu fuzji, ćwiczenia usuwające tłumienie, ćwiczenia zwolnienia

akomodacji, ćwiczenia rozdzielania akomodacji i konwergencji.

c) ćwiczenia usuwające tłumienie, poszerzenie zakresu fuzji, ćwiczenia rozdzielania

akomodacji i konwergencji, ćwiczenia zwolnienia akomodacji.

d) kolejność stosowanych ćwiczeń nie ma znaczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie rehabilitacyjnych ćwiczeń ortoptycznych

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d

10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie

rehabilitacyjnych

ćwiczeń ortoptycznych”

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 16, 17, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 7, 13, 15, 18, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. b, 4. a, 5. b, 6. a, 7. c, 8. d, 9. c, 10. b, 11. c,
12. a, 13. d, 14. b, 15. d, 16. a, 17. c, 18. b, 19. a, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Określić czynnik wpływający niekorzystnie na

uzyskanie obuocznego widzenia

A P b

2 Określić przeciwwskazanie do ćwiczeń dwojenia

3 Określić sposób wykonania ćwiczeń usuwających

tłumienie

B P b

4 Zdefiniować cel ćwiczeń na cheiroskopie

5 Określić sposób ćwiczenia w celu usunięcia

środkowej supresji

B P

Określić sposób ćwiczenia zakresu fuzji za pomocą
pryzmatów

B P a

7 Określić dodatkowe metody ćwiczenia zakresu fuzji

w kierunku dywergencji

C PP c

8 Określić zasadę ćwiczenia czytania z przeszkodą B P d

9 Zdefiniować cel ćwiczeń za pomocą diploskopu

10 Określić sposób ćwiczenia spostrzegania diplopii

skrzyżowanej

B P b

11 Zidentyfikować rodzaj zeza

12 Zinterpretować metodę ćwiczenia na diploskopie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13 Różnicować wskazania do ćwiczeń ujemnej

względnej (fuzyjnej) konwergencji

C PP d

14 Określić rodzaj aparatu do ćwiczenia konwergencji

15 Zinterpretować pomiar odchylenia zezowego do

ustalenia mocy pryzmatu

C PP d

16 Określić sposób ustawiania pryzmatu w zezie

rozbieżnym

A P a

17 Określić rodzaj leczenia dysparacji pionowej w

zezie skośnym

B P c

18 Zdefiniować cel stosowania korekcji pryzmatycznej

19 Określić sposób monitorowania ćwiczeń zakresu

fuzji

B P a

20 Przeanalizować kolejność stosowania ćwiczeń

ortoptycznych w zezie rozbieżnym

C PP a

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

13.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.
14.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

15.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

16.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

17.

Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.

18.

Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia testu.

19.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

20.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

21.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.
22.

Po sprawdzeniu prac wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz

analizę logiczną i statystyczną zestawu zadań.
23.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

24.

Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Prognoza uzyskania obuocznego widzenia jest niekorzystna u dzieci, u których zez
pojawił

się

a) nagle, gdy dziecko zaczęło chodzić do przedszkola.

b) w pierwszym roku życia.

c) w trzecim roku życia.

początek zeza nie ma wpływu na rokowanie.

2. Ćwiczenia dwojenia są niewskazane

w egzoforii.

w ezoforii.

u dzieci.

w zezach z nieprawidłową korespondencją siatkówkową.

3. Podczas

ćwiczeń usuwających tłumienie czerwony filtr ustawiamy przed okiem

prowadzącym.

zezującym.

c) umownie przed prawym.

d) umownie przed lewym.

4. Za

pomocą cheiroskopu wykonuje się ćwiczenia w celu

utrwalenia

obuocznego

widzenia.

znormalizowania

korespondencji siatkówkowej.

c) poszerzenia zakresu fuzji.

ćwiczeń mięśni ocznych.

5. Podczas

ćwiczeń w celu usunięcia środkowej supresji czerwony filtr ustawiamy

a) przed oko prawe.

b) przed oko prowadzące.

c) przed oko lewe.

d) przed oko zezujące.

6. Podczas

ćwiczeń ujemnego zakresu fuzji pryzmaty ustawia się

podstawą w kierunku nosa.

krawędzią w kierunku nosa.

podstawą w kierunku skroni.

d) bez znaczenia w jaki sposób.

7. Aby

ułatwić ćwiczenia zakresu fuzji w kierunku dywergencji za pomocą synoptoforu

dodatkowo

można zastosować

czerwone

szkło.

szkła

polaryzacyjne.

soczewki

wypukłe.

hiperkorekcję pryzmatyczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Podczas

ćwiczeń czytania z przeszkodą stosujemy stopniowo

coraz

węższą przeszkodę do ćwiczenia i coraz większy druk do czytania.

coraz

węższą przeszkodę do ćwiczenia i coraz mniejszy druk do czytania.

coraz

szerszą przeszkodę do ćwiczenia i coraz większy druk do czytania.

coraz

szerszą przeszkodę do ćwiczenia i coraz mniejszy druk do czytania.

9. Za

pomocą diploskopu wykonujemy ćwiczenia w celu

a) uzyskania widzenia stereoskopowego.

przywrócenia

prawidłowej korespondencji siatkówek.

c) rozdzielenia akomodacji i konwergencji.

d) przywrócenia prawidłowej ruchomości gałki ocznej.

10. Podczas ćwiczeń spostrzegania diplopii skrzyżowanej pacjent prawidłowo wykonuje

ćwiczenie, gdy

a) fiksuje na długopis z odległości 30 cm i widzi dwa światełka na krzyżu Maddoxa.

fiksuje

światełko na krzyżu Maddoxa z odległości 5 m i widzi 2 długopisy.

c) fiksuje na długopis z odległości 30 cm i widzi jedno światełko na krzyżu Maddoxa.

fiksuje

światełko na krzyżu Maddoxa z odległości 5 m i widzi jeden długopis.

11. Diplopię nieskrzyżowaną łatwiej rozpoznają pacjenci z zezem
a)

zbieżnym akomodacyjnym.

zbieżnym ukrytym.

rozbieżnym.

skośnym.

12. Podczas ćwiczenia za pomocą diploskopu pacjent patrzy na odległy punkt ponad

aparatem i widzi wyraźnie litery T O O N. To oznacza, że nastąpiło

zwolnienie

konwergencji

przy prawidłowej akomodacji.

b) zwolnienie konwergencji przy zwolnieniu akomodacji.

zwiększenie konwergencji przy prawidłowej akomodacji.

zwiększenie konwergencji przy wzmożonej akomodacji.

13. Ćwiczenia ujemnej względnej (fuzyjnej) konwergencji są wskazane u pacjentów

a) z zezem porażennym.

b) z zezem rozbieżnym z ekscesem dywergencji.

c) z zezem rozbieżnym ukrytym.

d) z zezem akomodacyjnym częściowo kontrolowanym.

14. Do ćwiczenia konwergencji służy
a)

muscle

trainer.

“ślimak”

stereoskop.

koordynator.

15. Podczas dobierania korekcji pryzmatycznej pacjent widzi czerwoną smugę świetlną
oddaloną od środka krzyża w odległości 25 cm przy badaniu z odległości 5 m. Moc

pryzmatu potrzebna do wyrównania tego odchylenia powinna wynosić

∆

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Przy wyrównywaniu zeza rozbieżnego pryzmat ustawia się
a)

krawędzią w kierunku skroni w obu oczach.

podstawą w kierunku skroni w obu oczach.

krawędzią w kierunku nosa w jednym oku.

krawędziami ustawionymi równolegle.

17. Jeżeli występuje dysparacja pionowa w zezie skośnym to najczęściej stosuje się
a)

ćwiczenia mięśni ocznych.

ćwiczenia ortoptyczne.

zabieg

operacyjny.

penalizację.

18. Korekcję pryzmatyczną stosuje się w celu
a)

umożliwienia fuzyjnej konwergencji.

b) ułatwienia widzenia obuocznego w zezie.

c) poszerzenia zakresu fuzji.

d) jednoczesnego wyrównania odchylenia zezowego i wady refrakcji.

19. Wykonując ćwiczenia zakresu fuzji na synoptoforze kontrolujemy czy nie wytwarza się
fałszywa

fuzja

każdym ćwiczeniu.

serii

ćwiczeń.

c) gdy nie ma postępu w ćwiczeniach.

d) na zlecenie lekarza.

20. Etapy ćwiczeń zeza rozbieżnego okresowego:
a)

ćwiczenia konwergencji, ćwiczenia usuwające tłumienie, poszerzenie zakresu fuzji,

ćwiczenia konwergencji bez nadmiernej akomodacji.

ćwiczenia usuwające tłumienie, poszerzenie zakresu fuzji, ćwiczenia konwergencji

bez

nadmiernej

akomodacji,

ćwiczenia konwergencji.

ćwiczenia konwergencji, poszerzenie zakresu fuzji, ćwiczenia usuwające tłumienie,

ćwiczenia konwergencji bez nadmiernej akomodacji.

kolejność stosowanych ćwiczeń nie ma znaczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie rehabilitacyjnych ćwiczeń ortoptycznych

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d

10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

Baranowska-George T.: Leczenie zeza ze szczególnym uwzględnieniem metody
szczecińskiej. Wyd. Sylwjana, Szczecin 1993

Basic and Clinical Scence Course sect. 6: Okulistyka pediatryczna i zez. Wydawnictwo
Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2004

Formański J.: Psychologia. PZWL, Warszawa 2003

Jarzębińska-Većerowa M., Tuleja D.: Podstawy refrakcji oka i korekcji wad wzroku.
Wyd. Med. Górnicki, Wrocław 2005

Kański J., Nischol K.: Okulistyka. Objawy i różnicowanie. Wyd. Med. Urban & Partner,
Wrocław 2000

Kański J.: Okulistyka kliniczna. Wyd. Med. Górnicki, Wrocław 2005

Krzystkowa K., Kubatko-Zielińska A., Pająkowa J., Nowak-Brygowa H.: Choroba
zezowa. Rozpoznanie i leczenie. PZWL, Warszawa 1989

Litwin M.B., Bryg H.: Wybrane zagadnienia okulistyczne. Podręcznik i poradnik dla
studentów i słuchaczy szkół medycznych. Wyd. Zamkor, Kraków 2005

Litwin M.B.: Zarys okulistyki. PZWL, Warszawa 1997

10.

Niżankowska M.H.: Podstawy okulistyki. VOLUMED, Wrocław 2000

11.

Orłowski W. (red.): Okulistyka współczesna, t. III. PZWL, Warszawa 1992

12.

Prost M.: Problemy okulistyki dziecięcej. PZWL, Warszawa 1998

13.

Szaflik J., Grabska–Liberek l., Izdebska J.: Stany nagłe w okulistyce. PZWL, Warszawa
2005

14.

Turno-Kręcicka A., Barć A., Kański J.J.: Choroby oczu u dzieci. Kompendium
diagnostyki i terapii. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2002

Literatura metodyczna
1. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 1999
2. Ochenduszko J.: Planowanie pracy dydaktycznej nauczyciela (poradnik). Biblioteczka
reformy

oświatowej, Bydgoszcz 1997

3. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000

Czasopisma:
– Klinika

Oczna

–

Kontaktologia i Optyka Okulistyczna

– Magazyn

Okulistyczny

– Okulistyka

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ortoptystka 322[05] z5 01 u
ortoptystka 322[05] z2 01 n
ortoptystka 322[05] z5 02 n
ortoptystka 322[05] z4 01 n
ortoptystka 322[05] z5 02 u
ortoptystka 322[05] z2 01 u
ortoptystka 322[05] z1 01 n
ortoptystka 322[05] o1 01 n
ortoptystka 322[05] o1 01 u
ortoptystka 322[05] z4 01 u
ortoptystka 322[05] z1 01 u
ortoptystka 322[05] z3 01 n
ortoptystka 322[05] z2 01 u
ortoptystka 322[05] z5 02 u

więcej podobnych podstron