K S I Ę G A C Z W A R T A - S P A D K I

1 . 1 . S p a d e k

Księga czwarta opisuje skutki prawne śmierci osoby fizycznej i z reguły zawiera normy o charakterze mortis causa.

Spadkodawca – osoba fizyczna. Spadkobiercami mogą być:

•

osoby fizyczne

•

osoby prawne

•

jednostki organizacyjne z a r t . 3 3 i 1 p a r . 1 K C

•

nastitulus pod warunkiem urodzenia żywego – a r t . 9 2 7 p a r . 2 K C

Spadek (a r t . 9 2 2 K C) – ogół praw i obowiązków przechodzących ze spadkodawcy na spadkobiercę lub grupę

spadkobierców. W omawianym artykule opisano również skład spadku

§ 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do

przepisów księgi niniejszej.

§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą

jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

§ 3. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada

zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o

zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi

niniejszej.

Cechami praw i obowiązków wchodzących w skład spadku są:

•

charakter cywilnoprawny

•

charakter majątkowy

•

brak powiązania z osobą zmarłego w sposób ścisły (jest to określone poprzez istotę danego prawa oraz ustawy)

•

nie przechodzą na określone osoby niezależnie od tego, czy są spadkobiercami (określono to w przepisach, np.

a r t . 6 9 1 K C albo a r t . 5 7 u . 1 p r a w a b u d o w l a n e g o )

Inaczej biorąc, w skład spadku wchodzą:

•

prawa o charakterze bezwzględnym (prawa rzeczowe),

•

względnym (zobowiązania) – w tym dziale mowa jest m.in. o długach oraz zobowiązaniach istniejących oraz

nieistniejących w chwili śmierci spadkodawcy (a r t . 9 2 2 p a r . 3 K C ) – koszty pogrzebu, koszty postępowania

spadkowego, obowiązek wykonania roszczeń o zachowek oraz zapisów i poleceń

•

uprawnienia kształtujące,

•

posiadanie jako stan faktyczny

Nie wchodzą natomiast w skład spadku:

•

prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego nawet, jeśli miały charakter majątkowy, np. grzywny

wszelkiego rodzaju

•

prawa i obowiązki, które przechodzą na określone osoby bez względu na to, czy są one spadkobiercami

•

Na mocy a r t . 5 7 P r a w a B a n k o w e g o – aktywa zgromadzone na koncie osobistym, jeśli przy umowie

zawarcia rachunku zdefiniowano beneficjenta na wypadek śmierci właściciela. Suma wypłaty ograniczona jest

jednak do 20-krotności średniego wynagrodzenia w gospodarce.

•

Na mocy a r t . 8 3 1 p a r. 3 K C – polisa ubezpieczeniowa na konkretną osobę fizyczną

Powołanie do spadku – źródło, z którego wynika prawna możliwość wejścia w ogół praw i obowiązków zmarłej osoby.

Źródła to według a r t . 9 2 6 p a r . 1 K C ustawa albo testament. Można przy tym dziedziczyć z obu źródeł jednocześnie.

Otwarcie spadku – pojęcie o charakterze technicznym wpisane w a r t . 9 2 4 i 9 2 5 K C – otwarcie następuje z chwilą

śmierci spadkodawcy – istotne jest ustalenie chwili śmierci, tj. daty oraz godziny (jest to związane z zapisem a r t . 9 2 7

K C – spadkobiercą może być tylko osoba, która żyła w chwili otwarcia spadku, więc jeśli np. obie osoby zmarły w tej

samej chwili, to nie mogą po sobie dziedziczyć).

•

osoba, u której znajduje się testament, winna złożyć go do sądu spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy. W

innym wypadku ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą oraz musi zapłacić grzywnę.

•

Otwarcia dokonuje sąd spadku, gdy dotrze do niego dowód śmierci spadkodawcy

•

Jeśli jest kilka testamentów, to sąd spadku otwiera i ogłasza wszystkie

•

Sporządzany jest protokół, przy czym nie bada się jego ważności

•

O otwarciu zawiadamia się osoby, których testament dotyczy oraz wykonawcy i kuratora testamentu

Nabycie spadku – wg. a r t . 9 2 5 K C spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia. Nabycie nie jest uzależnione

od wiedzy spadkobiercy. Nabycie to nie ma jeszcze charakteru definitywnego, ponieważ spadkobierca może spadek

odrzucić, wtedy będzie traktowany tak, jakby nie dożył chwili otwarcia spadku.

Spadki

1

1 . 2 . P r z y j ę c i e i o d r z u c e n i e s p a d k u a r t . 1 0 1 2 – 1 0 2 4 K C

Spadkobierca może wybrać jedną opcji w ciągu 6 miesięcy od powzięcia wiadomości o tytule swojego powołania

•

Przyjęcie proste - bez ograniczeń odpowiedzialności za długi

•

Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – z ograniczeniem odpowiedzialności za długi do wysokości spadku

•

Odrzucenie spadku – tak, jakby dany podmiot nie dożył otwarcia spadku

•

Częściowe przyjęcie / odrzucenie spadku, np. przyjęcie spadku z przyrostu, a odrzucenie spadku z powołania

Brak wyboru opcji jest równoznaczne z przyjęciem spadku w całości. Jeśli jest to osoba ograniczona w zdolności do

czynności prawnej, bądź gmina, skarb państwa, to za domyślne przyjmuje się przyjęcie spadku z dobrodziejstwem

inwentarza.

3 . 1 . D z i e d z i c z e n i e , z d o l n o ś ć d z i e d z i c z e n i a

Dziedziczenie – przejście na skutek śmierci osoby fizycznej ogółu praw i obowiązków na inne podmioty; rodzaj sukcesji

uniwersalnej

Zdolność dziedziczenia, tj. możliwość wejścia w ogół praw i obowiązków zmarłego – a r t . 9 2 7 K C :

•

może dana osoba mieć niezdolność bezwzględną

•

określona osoba może mieć niezdolność względną, gdy nie może dziedziczyć po konkretnym zmarłym, np.

spadkobierca niegodny

•

osoba prawna, z wyłączeniem skarbu państwa oraz gminy nie może dziedziczyć z ustawy

•

dziedziczyć może nieistniejąca fundacja, jeśli będzie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia

testamentu

3 . 2 . N i e g o d n o ś ć d z i e d z i c z e n i a

Celem wprowadzenia instytucji niegodności dziedziczenia z a r t . 9 2 8 K C jest niedopuszczenie do sytuacji, gdy

dziedziczy osoba, która nie jest moralnie do tego predestynowana. Do uznania za niegodnego (spadkobiercy

ustawowego/testamentowego, zapisobiercy) konieczne jest wydanie orzeczenia sądu po postępowaniu w trybie

procesowym.

Powództwo o uznanie za niegodnego może zostać skierowane przez osobę, która ma w tym interes prawny, bądź jest

prokuratorem i działa w interesie publicznym. Musi to być dokonane w ciągu roku od powzięcia wiadomości o

przyczynach niegodności, a nie później niż 3 lata od otwarcia spadku (terminy zawite).

Skutkiem uznania za niegodnego jest wyłączenie od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. W tej sytuacji w

miejscu spadkobiercy niegodnego wchodzą spadkobiercy następni. Jeśli niegodnym jest spadkobierca testamentowy, to

może nastąpić przyrost, podstawienie albo dziedziczenie ustawowe.

Dla uznania za niegodnego dziedziczenia może dojść, gdy spadkobierca:

1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób

przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z

testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Może jednak dojść do sytuacji, gdy spadkodawca przebaczy spadkobiercy jedne z ww. czynów. Wtedy nie będzie on

uznany za niegodnego dziedziczenia.

3 . 3 . Z r z e c z e n i e s i ę d z i e d z i c z e n i a

•

A r t . 1 0 4 7 K C – zakaz zawierania umów o spadek po osobie żyjącej z wyjątkiem dla umowy pomiędzy

spadkodawcą i przyszłym spadkobiercą ustawowym – jest to umowa w formie aktu notarialnego, w której

spadkobierca ustawowy zrzeka się dziedziczenia.

•

Skarb państwa oraz gmina nie może się zrzec spadku.

•

Nie można zrzec się dziedziczenia na rzecz innej osoby

•

Skutek – zrzekający się i jego zstępni zostają wyłączeni od dziedziczenia tak, jakby nie dożyli otwarcia spadku na

mocy a r t . 1 0 4 9 K C

•

W umowie można zastrzec, że od dziedziczenia nie są wyłączeni zstępni zrzekającego się

•

Dopuszcza się możliwość zawarcia nowej umowy uchylającej tą pierwszą, jeśli spadkobierca i spadkodawca nadal

żyją

Spadki

2

3 . 4 . D z i e d z i c z e n i e u s t a w o w e

Dochodzi do niego w sytuacji, gdy nie ma testamentu. Do kręgu spadkobierców wchodzą: małżonek, zstępni, rodzice,

rodzeństwo, zstępni rodzeństwa, a ponadto adoptowane i przysposobione dzieci (a r t . 9 3 6 i 9 3 7 K C ). Kolejność

dziedziczenia określono według grup oraz szczepów:

1) małżonek i dzieci – dziedziczą w częściach równych, ale małżonek nie może uzyskać mniej niż ¼ spadku

2) małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa – jeżeli spadkodawca nie miał dzieci, to dziedziczy grupa

druga, z tym że małżonek otrzymuje ½ każdy z rodziców po ¼ rodzeństwo dziedziczy to co pozostało w częściach

równych

3) gmina lub skarb państwa – gmina ostatniego miejsca zamieszkania, a jeśli tego nie uda się ustalić, to dziedziczy

skarb państwa.

4 . 1 . T e s t a m e n t

Możemy testament rozumieć dwojako:

•

jako czynność prawną, przez którą osoba fizyczna określa losy swojego majątku na wypadek śmierci. Posiada ona

następujące cechy:

o

jednostronność

o

charakter osobisty

o

mortis causa

o

odwołalność – w każdej chwili można go zmienić bądź odwołać, jako że nie jest kierowany do określonej

osoby i wywołuje skutki dopiero po śmierci spadkodawcy. Jednak w chwili odwołania spadkodawca

musi posiadać zdolność testowania. Odwołanie może być tylko osobiste i wola nie może być wadliwa.

o

jest to jedyna forma, w której można rozporządzić majątkiem na wypadek śmierci (a r t . 9 4 1 K C)

sporządzenie nowego testamentu

zniszczenie dokumentu zawierającego zamiar spadkodawcy

pozbawienie cech niezbędnych dla ważności, np. poprzez skreślenie podpisu

dokonanie zmian wskazujących na chęć odwołania spadku

•

dokument, w którym zawarto oświadczenie woli testora (spadkodawcy)

Sposoby sporządzania testamentu:

•

odnoszą się do tego ogólne reguły dotyczące czynności prawnych oraz te zawarte w księdze czwartej

•

osoba chwili testowania musi mieć zdolność testowania, tj. możliwość sporządzenia własnego testamentu

(fragment zdolności do czynności prawnej). Jest ona nabywana z chwilą uzyskania pełnej zdolności do czynności

prawnych (a r t . 9 4 4 p a r . 1 K C )

•

konieczne jest działanie spadkobiercy z wolą i świadomością testowania, tj. dokonywania czynności prawnej

mortis causa. Wola musi być powzięta i wyrażona niewadliwie.

•

Jeśli zajdą okoliczności wymienione w a r t . 9 4 5 K C, to testament jest nieważny. Można się na nie powołać

najpóźniej 3 lata po powzięciu informacji o przesłankach nieważności, ale nie później niż 10 lat po otwarciu

spadku. Nieważny jest testament sporządzony:

o

w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

o

pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem

błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

o

pod wpływem groźby.

•

Obowiązuje zakaz sporządzania testamentów wspólnych (jednak a r t . 9 4 2 K C traktuje w tym miejscu

testament jako dokument, a więc nie jest wykluczony wspólny testament ustny)

Wady testamentu oznaczone w a r t . 9 4 5 K C

•

powodujące bezwzględną nieważność.

•

Należy się na nie powołać w okresie do 3 lat od powzięcia informacji o nieważności, ale nie później niż 10 lat po

otwarciu spadku – czas konwaliduje nieważny testament

•

dla orzeczenia nieważności spadku niezbędna jest jedna z trzech przesłanek, o których traktuje część ogólna prawa

cywilnego, jednak występują pewne odmienności:

o

błąd nie musi dotyczyć treści testamentu – błąd istoty subiektywnie (wyjątek od reguły)

o

Groźba nie musi być poważna (bezprawna)

Spadki

3

4 . 2 . R o d z a j e t e s t a m e n t u

Testament dla swej ważności musi spełnić wymogi formalne – możemy mówić o testamentach zwykłych oraz

szczególnych.

Testamenty zwykłe:

1) holograficzny – art. 949 K C – przesłanką ważności jest sporządzenie w całości na piśmie oraz opatrzenie datą i

podpisem składającym się z imienia i nazwiska spadkodawcy. Brak daty nie musi jednak powodować

nieważności, gdy nie ma wątpliwości dotyczących innych okoliczności

a. wyłączone jest korzystanie z narzędzi do pisania

b. nieistotne jest to gdzie i na czym spisano testament

c. istotny jest tylko oryginał testamentu

d. jeśli testament został zniszczony, zgubiony, to możliwie jest przedstawienie odpowiedniego dowodu, iż

testament istniał i jaką miał treść

2) notarialny – a r t . 9 5 0 K C – cała instytucja regulowana jest przez ust awę z 14 l ut e go 1991 r oku –

pr a w o o n ot a r i a c i e . Notariusz sporządza całą treść i oddaje do dyspozycji spadkodawcy odpis jego

oświadczenia woli.

3) Allogaraficzny – art . 951 KC – ustne oświadczenie woli spadkodawcy wobec odpowiedniej osoby urzędowej

(wójt, starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu albo gminy, kierownik rzędu stanu cywilnego) oraz

dwóch świadków.

a. Wola jest spisywana przez dowolną osobę w protokole z datą. Jest on odczytywany i podpisywany przez

osobę uczestniczące w składaniu testamentu

b. Nie mogą go sporządzić osoby głuche i nieme

c. Świadkami nie mogą być osoby wymienione w art. 956 i 957 K C, tj. :

i. kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;

ii. niewidomy, głuchy lub niemy;

iii. kto nie może czytać i pisać;

iv. kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;

v. skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

vi. osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść

vii. małż onek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby

pozostają ce z nią w stosunku przysposobienia.

Testamenty szczególne – tracą moc po 6 miesiącach od sporządzenia:

1) ustny – może być sporządzony w szczególnych okolicznościach, o których mowa w a r t . 9 5 2 K C , tj. obawa

rychłej śmierci albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest

niemożliwe lub bardzo utrudnione. Wola wyrażana jest ustnie w obecności trzech świadków (nie mogą nimi być

osoby wyżej wymienione). Oświadczenie woli może być słowne, wyrażone w języku migowym (jeśli znają go

świadkowie). Dla swej skuteczności niezbędne jest stwierdzenie jego treści na piśmie w sposób określony

prawem, przy czym spisanie musi nastąpić przed upływem roku od sporządzenia. Można jednak to zastąpić

zgodnymi zeznaniami świadków złożonymi przed sądem w ciągu 6 miesięcy od otwarcia spadku.

2) Podróżny (statek morski, powietrzny) – a r t . 9 5 3 K C – wola oświadczana jest wobec dowódcy statku lub

jego zastępcy w obecności 2 świadków. Dowódca spisuje wolę. Całość opatrzona jest podpisami spadkodawcy,

obydwu świadków oraz dowódcy. Niezbędne jest ujęcie daty spisania woli. Ten rodzaj testamentu może zostać

sporządzony przez osoby głuche lub nieme

3 ) Wojskowy – a r t . 9 5 4 K C o r a z r o z p o r z ą d z e n i e M O N z 3 0 s t y c z n i a 1 9 6 5 r o k u – może zostać sporządzony tylko w czasie wojny, mobilizacji albo przebywania w niewoli. Mogą go sporządzić osoby

wymienione w p a r a g r a f i e 2 r o z p o r z ą d z e n i a .

a. żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową ,

b. pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych,

c. osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym, a mianowicie:

i. członkowie personelu stowarzyszenia „Polski Czerwony Krzyż” i innych stowarzyszeń

udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia,

ii. osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych,

iii. członkowie służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz Sił

Zbrojnych.

Spadki

4

4 . 3 . T r e ś ć t e s t a m e n t u

•

Powołanie do spadku jednego lub kilku spadkobierców Nie można powołać pod warunkiem ani z zastrzeżeniem

terminu.

•

dyspozycja o charakterze niemajątkowym, np. jak ma wyglądać pogrzeb.

•

Swobodne dysponowanie majątku na wypadek śmierci

•

Części ułamkowe spadku, a jeśli nie są określone, to wyznacza się części równe (a r t . 9 6 0 K C)

•

Testament negatywny – tylko spadkobiercy ustawowi dziedziczą, kto nie dziedziczy w ogóle

•

Możliwość wydziedziczenia – pozbawienia zstępnych, małżonka i rodziców prawa do zachowków. Można tego

dokonać jedynie, gdy nastąpi jedna z przesłanek, o której mowa w a r t . 1 0 0 8 K C – jeżeli uprawniony do

zachowku:

o

wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia

społecznego;

o

dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa

przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

o

uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

5 . 1 . Z a c h o w e k

Jest instytucją określającą ochronę interesów określonych osób w prawie spadkowym. Celem jest umocnienie więzów

rodzinnych i zabezpieczenie interesów członków rodziny przez zagwarantowanie osobom najbliższym spadkodawcy

pewnej części majątku spadkowego nawet wbrew woli spadkodawcy.

Zachowek w ścisłym znaczeniu daje określonym osobom prawo do rekompensaty pieniężnej.

Osoby uprawnione do zachowku:

•

krewni wstępni i małżonek

•

rodzice spadkobiercy- tylko wtedy gdy brak jest wstępnych lub wstępni odrzucili spadek albo zostali uznani za

niegodnych dziedziczenia

•

osoby te mogą żądać pieniężnej kwoty, która odpowiada wysokości zachowku, jest to 2/3 wartości udziału

spadkowego przypadającego uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli uprawniony jest małoletni lub

trwale niezdolny do pracy, w innych przypadkach połowę wartości tego udziału. Kwoty pieniężnej można

domagać się od spadkobiercy lub osoby, która została obdarowana przez spadkodawcę za życia

5 . 2 . Z a c h o w e k i w y d z i e d z i c z e n i e – o p r a c o w a n i e z ć w i c z e ń

Wydziedziczenie polega na braku powołania spadkobiercy do dziedziczenia ustawowego. Może ono nastąpić w dwojaki

sposób:

•

dorozumiany (sensu largo)

o

brak ujęcia spadkobiercy ustawowego w testamencie

o

sporządzenie testamentu negatywnego, którego jedyną treścią jest wyłączenie spadkobiercy ustawowego

od dziedziczenia

•

pozbawienie prawa do zachowku (sensu stricte)

System rezerwy – system francuski panujący w krajach o kulturze romańskiej – spadek dzieli się na część rozrządzaną

oraz nierozrządzalną. Testator może rozrządzić pierwszą częścią, a druga musi przypaść spadkobiercom koniecznym

wskazanym w ustawie.

W polskim systemie przyjęto co innego – zachowek – najbliższe osoby winny otrzymać pewną wartość spadku, sumę

pieniężną (a nie rzecz, prawo podmiotowe). Wg. a r t . 9 9 1 K C – prawo do zachowku mają zstępni, małżonek, rodzice,

jeśli zostaliby powołani do spadku. Z zasady jest to połowa, a jeśli spadkobierca jest trwale niezdolny do pracy, małoletni

to 2/3. Powstaje stosunek zobowiązaniowy – spadkobierca jest dłużnikiem, a uprawniony do zachowku wierzycielem.

Najdalej idącą sankcją spadkodawcy wobec spadkobiercy jest wydziedziczenie. Muszą zostać spełnione przesłanki

określone w a r t . 1 0 0 8 K C :

•

uporczywe, sprzeczne postępowanie wbrew zasadom współżycia społecznego (nie może być to incydentalne

wydarzenie i musi być dokonywane wbrew woli spadkodawcy)

•

dopuścił się umyślnego przestępstwa względem spadkodawcy lub osoby jemu bliskiej przeciw życiu, zdrowiu lub

wolności

•

rażąca obraza czci

•

uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy – obowiązki alimentacyjne, ale ponadto

opieka nad chorym rodzicem itp.

Wydziedziczyć można z podaniem przyczyn w testamencie. Istnieje możliwość przebaczenia za życia oraz pełnej

poczytalności.

Spadki

5

6 . R o z p o r z ą d z e n i e t e s t a m e n t o w e

Rozrządzenie testamentowe (postanowienia)

•

spadkodawca w testamencie może powołać do dziedziczenia jedną lub kilka osób

•

spadkobiercą testamentowym może być ustanowiona każda osoba fizyczna lub prawna

•

do skutecznego powołania do spadku spadkobierca musi być określony w testamencie w taki sposób, żeby

możliwa była jego identyfikacja po otwarciu spadku np. przez podanie imienia i nazwiska

•

powołując do spadku jednocześnie 2 osoby lub więcej, spadkodawca może określić wielkość udziałów

spadkowych poszczególnych spadkobierców

Podstawienie

Testator może dokonać podstawienia (substytucji) jednej osoby w prawa innej osoby- testator może postanowić, że jedna

osoba wstąpi w prawa innej osoby, czyli decyduje jaka osoba wstąpi w miejsce spadkobiercy, który nie może lub nie chce

dziedziczyć. Spadkobierca podstawiony dojdzie do dziedziczenia jeżeli spadkobierca powołany spadek odrzuci, zostanie

uznany za niegodnego dziedziczenia lub umrze przed otwarciem spadku.

Przyrost

W wypadku gdy spadkodawca powołał w testamencie kilku spadkobierców i jeden z nich nie chce lub nie może być

spadkobiercą, przeznaczony mu udział w braku odmiennej woli spadkodawcy przypada pozostałym współspadkobiercom

w stosunku do wielkości ich udziałów w całości spadku.

Zapis – punkt 8

Przedmiot zapisu

•

spadkodawca musi w testamencie ściśle określić przedmiot zapisu i zapisobiorca może żądać od spadkobiercy

tylko tego, co spadkodawca mu przeznaczył

•

przedmiotem zapisu może być wszystko to czym osoba fizyczna może dysponować na wypadek śmierci

•

przedmiot zapisu najczęściej stanowi obowiązek przeniesienia na zapisobiorcę prawa własności, użytkowania

wieczystego, ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego

•

najczęściej przedmiotem zapisu jest suma pieniężna, która może być określona w testamencie konkretną liczbą lub

też równowartość wskazanej rzeczy lub jako wartość ułamkowej części spadku

•

testator w testamencie może określić datę wykonania zapisu, a jeżeli tego nie uczyni, zapisobiorca może żądać po

wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu

•

spadkobiercę można zmusić do wykonania zapisu w ciągu 5 lat, później następuje przedawnienie

Polecenie

Polega na tym, że spadkodawca w testamencie nakłada na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązek określonego działania

albo zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem np. poleca wykonanie nagrobku lub przeznaczenie otrzymanego spadku

na cele społeczne np. stypendia swego imienia

Nikt nie może żądać wykonania polecenia, jeżeli jest ono uczynione wyłącznie w interesie obciążonego poleceniem. W

innych wypadkach wykonywania polecenia może żądać każdy ze spadkobierców i wykonawca testamentu oraz organ

państwowy- jeżeli polecenie ma na celu interes publiczny.

Ustanowienie wykonawcy testamentu

Wykonawcą testamentu może być:

•

osoba fizyczna, prawna mająca pełną zdolność do czynności prawnych

•

spadkodawca może w testamencie ustanowić wykonawcę testamentu

•

zakres obowiązków wykonawcy testamentu określa spadkodawca w testamencie, jeśli tego nie uczynił to do

obowiązków wykonawcy testamentu należy zarządzanie majątkiem spadkodawcy, spłacanie długów,

wykonywanie zapisów i pobieranie oraz wydanie majątku spadkodawcy spadkobiercom zgodnie z wolą

spadkodawcy i ustawą

Spadki

6

7 . Z a p i s A r t . 9 6 8 K C

Zapisem określa się dyspozycję spadkodawcy, którą nakłada on na spadkobiercę lub zapisobiorcę (dalszy zapis) obowiązek

dokonania pewnego przysporzenia majątkowego na rzecz innej osoby.

Zapis może być uczyniony wyłącznie w testamencie

może być uczyniony wyłącznie na rzecz oznaczonej osoby

nakłada obowiązek spełnienia określonego świadczenia majątkowego

A r t . 9 7 2 K C – przepisy o powołaniu spadkobiercy, o zdolności do dziedziczenia i o niegodności stosuje się

odpowiednio do zapisów. W związku z tym:

•

zapisobierca także może zostać uznany za niegodnego

•

zapisobierca może zapis odrzucić

•

z chwilą otwarcia testamentu powstaje stosunek zobowiązaniowy pomiędzy spadkodawcą (dłużnikiem) oraz

zapisobiercą (wierzycielem). Zapisobiercy przysługuje roszczenie o wykonanie roszczenia.

•

zapisobierca (jako dłużnik) może być obciążony dalszym zapisem na rzecz dalszego zapisobiercy (wierzyciela)

A r t . 9 7 0 K C – roszczenie jest wymagalne niezwłocznie z chwilą otwarcia testamentu (termin realny na wykonanie).

Zapisobierca może przy tym wstrzymać się z wykonaniem swojego zapisu do czasu wykonania zapisu na jego rzecz.

Przedmiotem zapisu mogą być jakiekolwiek świadczenia majątkowe albo określona suma pieniężna.

A r t . 9 7 1 K C – dziedziczą bracia A (w ¾) oraz B (w ¼) – wtedy oboje są obciążeni zapisem proporcjonalnym do

udziałów w spadku. Może się jednak zdarzyć, iż testor w testamencie może wskazać, iż zapis obciąża tylko jednego ze

spadkobierców.

A r t . 9 7 3 K C – zapisobiorca może odrzucić zapis; może zostać uznany za niegodnego albo umrzeć przed otwarciem

spadku. W tym wypadku spadkobierca jest zwolniony z obowiązku, chyba że istnieje dalszy zapisobierca.

Przedmiotem zapisu, oprócz ww. może być rzecz:

•

a r t . 9 7 6 K C – rzecz konkretna, oznaczona co do tożsamości – jeśli znajduje się ona w ramach spadku, to nie

występuje problem prawny. Może jednak się zdarzyć, iż nie należy do spadku – wtedy spadkobierca zwolniony

zostanie z zapisu, chyba że spadkodawca zastrzegł inaczej.

•

a r t . 9 7 9 K C – przedmiotem zapisu rzeczy oznaczone co do gatunku – świadczenie rzeczy średniej jakości

Zapis jest świadczeniem ulegającym przedawnieniu – a r t . 9 8 1 K C wskazuje termin 5 lat. Jeśli nie zostanie spełniony

dobrowolnie, to można skierować powództwo o wykonanie zapisu.

8 . D z i a ł s p a d k u

9 . U m o w y d o t y c z ą c e s p a d k u

Ważne zagadnienia:

• Dziedziczenie ustawowe

• Skład spadku

• Rodzaje testamentów

• Zachowek

Spadki

7