Neuropsychologia kliniczna – wybrane zagadnienia

dr Aleksandra Rutkowska

WYKŁAD 3 (28.10.2009)

1. NEUROPSYCHOLOGICZNE SKUTKI USZKODZENIA PŁATÓW POTYLICZNYCH c.d.

AGNOZJA WZROKOWA PRZEDMIOTOWA – zaburzenia spostrzegania na skutek uszkodzenia

drugorzędowej kory wzrokowej. Dochodzi do zaburzenia syntezy wrażeń wzrokowych w całościowe

spostrzeżenia. Pacjenci potrafią wymienić części obiektu, ale nie potrafią go rozpoznać. Co nie znaczy, że nie mogą wnioskować na podstawie cech obiektu. Agnozja wzrokowa przedmiotowa może

występować w różnym nasileniu (np. nasila się przy utrudnionych warunkach percepcji).

Trzeba pamiętać, że objawy uszkodzenia mózgu nie są izolowane. Deficyty pojawiają się

we wszystkich zdolnościach, których układy funkcjonalne przebiegają przez uszkodzoną okolicę.

AGNOZJA JEDNOCZESNA – uszkodzenie obu płatów potylicznych (np. na skutek jednakowego

niedokrwienia, upadku w stanie nietrzeźwości). Polega na niezdolności spostrzegania więcej niż jednego obiektu w polu widzenia. Wielkość przedmiotu nie ma znaczenia. Powoduje to niemożność ustalenia relacji między obiektami, co jest bardzo upośledzające, uniemożliwia bowiem

wykonywanie nawet bardzo prostych czynności.

PROZOPAGNOZJA – niezdolność do rozpoznawania twarzy ludzkich. Powstaje na skutek

uszkodzenia tylnych okolic (nie tylko płata potylicznego) prawej półkuli mózgu. Z racji dużego obszaru funkcjonalnego wnioskuje się, że rozpoznawanie twarzy jest ważne ze względów ewolucyjnych.

Do tego, poza rozpoznawaniem, nazywamy ludzi – co angażuje jeszcze lewą półkulę.

W im bardziej zhierarchizowanym stadzie zwierzę żyje, tym ważniejsze jest rozpoznawanie twarzy. ALE: małpy człekokształtne mają większy niż u ludzi obszar odpowiadający za rozpoznawanie twarzy. Ludzie bowiem wykształcili szereg innych kryteriów, dzięki którym mogą rozpoznać innych (np. fryzura, ubiór). Z tymże rozpoznawanie nie jest takie proste, a w dodatku ogromnie ważne w codziennym życiu.

ALEKSJA WZROKOWA – jest skutkiem uszkodzenia drugorzędowej kory mózgowej lewego płata

potylicznego. Masywnie nasilona powoduje, że pacjenci w ogóle nie rozpoznają liter (ale wiedzą, że ciąg znaków jest pismem!). O niewielkim nasileniu – pacjenci nie rozpoznają liter o podobnej formie graficznej (np. E F; e c; a o; m n; l ł; ale już nie d b, czy b p, gdyż nie dotyczy to rotacji!).

Czytanie dla chorego jest w takim przypadku niemożliwe bądź ogromnie trudne. Poza tym, pacjenci

tyle wysiłku wkładają w rozkodowanie tekstu, że najczęściej gubią treść. Dzieje się analogicznie z pismem. Aczkolwiek im bardziej zautomatyzowane pismo, tym mniejsza szansa, że wystąpią znaczne jego zaburzenia, U takich pacjentów często występuje wpisywanie wielkich liter w środek wyrazu.

2. STYK CIEMIENIOWO‐SKRONIOWO‐POTYLICZNY (STYK TYLNY)

Jest to obszar mózgu, który dojrzewa stosunkowo późno, ok. 8 roku życia. Mówi się o tym obszarze, że jest obszarem kory trzeciorzędowej. Uszkodzenie któregokolwiek ze styków tylnych skutkuje zaburzeniami w ujmowaniu relacji przestrzennych. Przy uszkodzeniu lewopółkulowym jest to werbalne ujmowanie relacji przestrzennych, przy prawopółkulowym – niewerbalne.

Podział afazji według Łurii:

• afazje sensoryczne – defektem podstawowym jest zaburzenie rozumienia mowy

• afazje motoryczne – defektem podstawowym jest zaburzenie w nadawaniu mowy

AFAZJA SEMANTYCZNA – uszkodzenie mózgu powoduje utratę zdolności mowy u osoby

z wykształconą już tą zdolnością. Należy do grupy afazji sensorycznych, tzn. pacjent gorzej rozumie 1

Neuropsychologia kliniczna – wybrane zagadnienia

dr Aleksandra Rutkowska

niż mówi. Pacjent rozumie same słowa, ale nie rozumie relacji między tymi słowami. Występują zaburzenia w rozumieniu konstrukcji fleksyjnych, zaburzenia rozumienia konstrukcji przyimkowych określających relacje przestrzenne, zaburzenia rozumienia konstrukcji fleksyjnych określających następstwa czasowe. Pacjenci nie rozumieją zdań ze zmienionym szykiem, nie rozumieją strony biernej, ani złożonych konstrukcji logiczno‐matematycznych („o dwa” = „dwa razy”). Jeśli kierowane do pacjenta zdania są bardzo proste – komunikacja jest możliwa, natomiast swobodna rozmowa czy złożone przekazy są bardzo problematyczne. W drugą stronę mowa też jest zaburzona. Skoro pacjent nie rozumie pewnych zasad, nie potrafi ich także poprawnie stosować – agramatyzmy afatyczne. Wyjątkami od zaburzeń są specyficzne związki frazeologiczne postrzegane jako całość.

2