Neuropsychologia kliniczna 
dr Aleksandra Rutkowska 

1 

 

W

W

Y

Y

K

K

Ł

Ł

A

A

D

D

 

 

5

5

 

 

(

(

1

1

8

8

.

.

1

1

1

1

.

.

2

2

0

0

0

0

9

9

)

)

 

 

 
 
1. PŁATY CIEMIENIOWE 
 
APRAKSJA  ORALNA  –  zaburzenie  celowego  działania  w  sferze  ust  i  aparatu  artykulacyjnego. 
Uszkodzenie  drugorzędowej  kory  czuciowej,  zarówno  lewej,  jak  i  prawej  półkuli.  Pacjent  może 
spontanicznie np. oblizać wargi na srodze odruchu, ale nie potrafi zrobić tego intencjonalnie. Pacjenci 
często  przygryzają  sobie  język  i  policzki  w  trakcie  jedzenia.  Chorzy  nie  potrafią  np.  zdmuchnąć 
płomienia świecy (brak ukierunkowania wydychanego powietrza), polizać koperty, pocałować kogoś 
(nawet  zwykły  „buziak”  w  powietrze  sprawia  problem),  a  przy  dużym  nasileniu  nie  potrafi  nawet 
wysunąć języka! 
 
AFERENTNA  AFAZJA  MOTORYCZNA  –  uszkodzenie  lewego  płata  ciemieniowego.  Aferentna  czyli 
czuciowa (kinestetyczna afazja motoryczna, afazja wieczka ciemieniowego). Defektem podstawowym 
jest  apraksja  oralna  wynikająca  z  uszkodzenia  lewego  płata  ciemieniowego.  Skoro  pacjent  nie  ma 
informacji  zwrotnej  z  aparatu  mowy,  nie  ma  więc  zdolności  mowy  –  nie  wie,  jak  ułożyć  aparat 
artykulacyjny, by wypowiedzieć dane głoski. Przy dużym nasileniu, pacjent w pierwszej fazie choroby 
nie  potrafi  z  siebie  wydobyć  żadnego  artykułowanego  dźwięku.  Zachowuje  się  wtedy  jak  niemy. 
Potem  może  wydawać  z  siebie  nagłośnione,  ale  nadal  bezsensowne,  zbitki  głosek.  Następnie  może 
wypowiadać  proste  artykulacyjnie  słowa  na  podstawie  obserwacji  modelu  i  swojego  odbicia 
w lustrze.  W  przypadku  łagodnej  aferentnej  afazji  motorycznej,  pacjent  myli  tylko  zbliżone 
artykulemy (głoski o zbliżonych miejscach artykulacji, np. n, d, t). Aczkolwiek chory słyszy, że źle mówi 
i sam się często poprawia. Jeśli utrafi za którymś poprawieniem nie znaczy to, że za chwile powtórzy 
to słowo poprawnie. Pacjenci zwykle dobrze rozumieją mowę do nich kierowaną, z tymże może być 
problem  przy  treściach  wymagających  wewnętrznego  przetworzenia.  Czytanie  na  głos  będzie 
sprawiało  taką  samą  trudność,  jak  mówienie.  Czytanie  po  cichu  jest  trudne,  gdyż  problem  jest 
w integrowaniu  treści  w  mowie  wewnętrznej.  Przepisywanie  tekstu  będzie  powolne  (po  słowie  lub 
po literze).  Pisanie  pod  dyktando  jest  niemal  niemożliwe  lub  z  licznymi  błędami.  Pisanie  od  siebie 
również  jest  niemożliwe  (przy  lekko  nasilonej  chorobie  –  błędny  zapis,  wymienianie  artykulemów; 
przy  bardzo  nasilonej  –  pismo  jest  raczej  szlaczkiem).  Dzieje  się  tak,  gdyż  zaburzona  jest  zdolność 
mowy,  również  wewnętrznej  –  nie  ma  tzw.  Programu  słowa  (zaburzenie  mowy  w  aspekcie 
ośrodkowym). 
 
 
2. PRAWY PŁAT SKRONIOWY 
 
APROZODJA  –  rozległe  uszkodzenie  prawego  płata  skroniowego.  Utrata  wszystkich  pozawerbalnych 
aspektów mowy (melodyka, akcent emfatyczny, akcent leksykalny, intonacja). Pacjenci nie rozumieją 
np. złośliwości opartych na aspekcie pozawerbalnym wypowiedzi. Nie potrafią też sami odpowiednio 
modyfikować przekazywanych treści. 
 
ALEKSYTYMIA  –  utrata  możliwości  odczytywania  i  komunikowania  emocji  na  skutek  uszkodzenia 
mózgu. 
 
AGNOZJA  SŁUCHOWA  PRZEDMIOTOWA  –  pacjenci  nie  spostrzegają  dźwięków  przedmiotowych 
(np. silnik samochodu, dźwięk czajnika z gotującą się wodą, szczekanie psa itp.), nie rozpoznają ich. 
Jest to dość upośledzające, gdyż (wbrew pozorom) słuch jest ważnym kanałem spostrzegania. 
 
AMUZJA  SENSORYCZNA  –  niezdolność  do  rozpoznawania  dźwięków  muzycznych.  Sprowadza  się 
do tego,  że  pacjent  nie  jest  w  stanie  rozpoznać  utworu,  który  już  znał  (hymn  narodowy,  melodia 

Neuropsychologia kliniczna 
dr Aleksandra Rutkowska 

2 

 

własnej  komórki,  czołówka  ulubionego  serialu  itp.).  Dla  melomanów  słuchanie  muzyki  nie  tylko 
staje się emocjonalnie obojętne, ale nawet staje się przykre (natłok dźwięków, hałas). 
 
 
3. OBYDWA PŁATY SKRONIOWE 
 

Uszkodzenie  płatów  skroniowych,  zwłaszcza  części  odśrodkowych,  może  powodować 

zaburzenia pamięci. 
 
AMNEZJA – niepamięć jakiegoś okresu. Może być wsteczna (przed urazem) lub następcza (po urazie). 
Może  występować  w  obydwu  tych  typach  na  raz  lub  tylko  jako  następcza  (jedynie  wsteczna 
nie występuje sama). Dłużej po urazie utrzymuje się amnezja następcza. 
 
AMNEZJA ODROCZONA – występuje jakiś czas po urazie. Pacjent pamięta fragment czasu po urazie, 
dopiero później pojawia się „czarna plama”. 
 
AMNEZJA  Z  WYSPAMI  PAMIĘCIOWYMI  –  najczęściej  amnezja  następcza.  Pacjent  pamięta  jedynie 
obrazy, fragmenty pojedynczych sytuacji z okresu pokrytego niepamięcią. 
 
ZABURZENIE  SIATKI  CZASU  –  zaburzenie  występujące  wskutek  amnezji  z  wyspami  pamięciowymi. 
Nie ma stałego zapamiętywania, przez co nie ma punktów odniesienia i ciągłości wydarzeń. 
 
 

Zgodnie  z  magazynową  teorią  pamięci,  pacjent  może  mieć  problemy  z  zapamiętywaniem 

(transfer z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej), przechowywaniem lub przypominaniem (celowym 
wydobywaniem) informacji. 
 

W powstałe wskutek urazu luki pamięciowe pacjent może „wstawiać” różne treści. 

 
KONFABULACJE  –  treści  całkowicie  zmyślone  przez  chorego,  które  on  sam  uznaje  za  prawdziwe.  W 
przypadku  urazów  są  one  zwykle  prawdopodobne,  natomiast  u  alkoholika  konfabulacje  są  zwykle 
absurdalne (zespół Korsakowa – pourazowy i poalkoholowy). 
 
KONTAMINACJE – twory „zmontowane” przez chorego z kilku faktycznych wydarzeń w jedną historię 
i źle umieszczone w czasie. 
 
PSEUDOREMINISCENCJE – faktyczne wspomnienia przeniesione w czasie. 
 
 

Włączanie  wszystkich  tych  tworów  w  luki  pamięciowe  jest  procesem  nieświadomym 

i bezkrytycznym. 
 
 
4. LEWY PŁAT SKRONIOWY 
 
AFAZJA AKUSTYCZNO‐MNESTYCZNA – należy do grupy afazji sensorycznych. Uszkodzenie centralnych 
części  korowo‐podkorowych  lewego  płata  skroniowego.  Istotą  zaburzenia  jest  niezdolność 
zapamiętywania  serii  dźwięków  mowy  (sylab,  głosek,  słów..).  Pacjent  nie  potrafi  powtórzyć  kilku 
(nawet  prostych)  usłyszanych  przed  chwilą  słów.  Przeszkadza  to  znacznie  w  rozumieniu  mowy, 
jak i w jej nadawaniu (pacjenci gubią strukturę wypowiedzi, zarówno swoich, jak i cudzych).