Neuropsychologia kliniczna – wybrane zagadnienia 
dr Aleksandra Rutkowska 

W

W

Y

Y

K

K

Ł

Ł

A

A

D

D

 

 

4

4

 

 

(

(

0

0

4

4

.

.

1

1

1

1

.

.

2

2

0

0

0

0

9

9

)

)

 

 

 
1. STYK CIEMIENIOWO‐SKRONIOWO‐POTYLICZNY (STYK TYLNY) 
 
ALEKSJA  –  defekt  podstawowy  to  zaburzenie  w  ujmowaniu  relacji  przestrzennych.  Pacjent  ma 
trudność  z  rozróżnianiem  liter,  które  po  zrotowaniu  w  płaszczyźnie  i/lub  w  przestrzeni  stają  się 
do siebie  podobne  (p  b,  d  b,  W  M,  Z  N,  j  l,  u  n).  Nawet  przy  średnio  nasilonej  aleksji,  pacjent  gubi 
treść zdania, gdyż koncentruje się na rozkodowywaniu liter i wyrazów. Zwykle  pacjent  z aleksją ma 
także agrafię. 
 
AGRAFIA  –  defekt  podstawowy  to  też  zaburzenie  w  ujmowaniu  relacji  przestrzennych.  Jest  to 
zaburzenie analogiczne do aleksji, z tymże dotyczy pisania. 
 
AKALKULIA – zaburzenie zdolności liczenia u osób, które się tego nauczyły w drodze edukacji. Może 
być różnie nasilona. Przy masywnej akalkulii zniesione jest pojęcie liczby w ogóle. Pacjent nie potrafi 
określić nawet, która z liczb jest większa. Przy mniejszym nasileniu – zostaje pojęcie w zakresie cyfr, 
ale jest problem z liczbami wielocyfrowymi. Pacjenci z akalkulią w ogóle nie potrafią posługiwać się 
pieniędzmi, nie znają ich wartości (szczególne problemy sprawiają im zera – nie widzą różnicy między 
np. 10 a 1000, bo przecież 0 jako liczba nie ma wartości). Jeżeli akalkulia jest słabo nasilona, chory ma 
niewielkie  trudności  w  zakresie  operacji  matematycznych.  Podłożem  jest  ten  sam  defekt 
podstawowy,  zatem  pacjenci  mają  problem  z  przekraczaniem  progów  dziesiątkowych.  Największą 
trudnością dla chorych jest odejmowanie. 
 

ZESPÓŁ GERSTMANN’A = ALEKSJA + AGRAFIA + AKALKULIA + NIEZDOLNOŚĆ NAZYWANIA PALCÓW 

 
AGNOZJA  ZEGAROWA  –  defekt  podstawowy  to  też  zaburzenia  ujmowania  relacji  przestrzennych. 
Pacjenci mają problemy z odczytywaniem godziny z zegarów bez cyfr przy takim układzie wskazówek, 
który po zrotowaniu da inną godzinę. Bywa również tak, że przy bardzo nasilonej agnozji zegarowej 
i niezbyt zróżnicowanych pod względem długości wskazówkach, chory może je mylić. 
 
APRAKSJA  KONSTRUKCYJNA  –  zarówno  lewy,  jak  i  prawy  styk  ciemieniowo‐skroniowo‐potyliczny, 
a także tylne części obu płatów ciemieniowych, Zaburzenie podstawowe jest to samo, co poprzednio, 
przy  czym  dotyczy  ujmowania  zarówno  werbalnego,  jak  i  niewerbalnego.  Badana  jest  za  pomocą 
testu  kloców  Kochs’a  (część  tego  testu  to  zadanie  Wechsler’a).  Zaburzenie  to  dotyczy  wszystkich 
czynności polegających na składaniu części w całość. 
 
 
2. PŁATY CIEMIENIOWE 
 
ASTEREOGNOZJA  –  zaburzenie  spostrzegania  przestrzennego  polegające  na  niezdolności 
rozpoznawania obiektów za pomocą dotyku. Uszkodzona jest wtedy drugorzędowa kora zawiadująca 
dotykiem.  Doskonałym  przykładem  stereognozji  jest  wyodrębnienie  językiem  pestki  z  jedzonego 
owocu, czy wyciągnięcie z kieszeni konkretnego przedmiotu. 
 
APRAKSJA  UBRANIOWA  –  uszkodzenie  prawego  płata  ciemieniowego.  Chory  pomija  lewą  połowę 
przestrzeni  osobniczej,  przez  co  pomija  ją  też  przy  ubieraniu  (stąd  nazwa).  Znamienne  jest  to, 
że pacjent robiąc coś (np. kładąc się na łóżku), zupełnie nie przewiduje w tej czynności ignorowanej 
strony ciała (np. nie uwzględnia środka ciężkości). 
 
SOMATOPARAFRENIA – również uszkodzenie prawego płata ciemieniowego. Ignorowana część ciała 
(np.  ramię)  nie  jest  uznawana  za  własną,  w  dodatku  pacjent  opisuje  ją  w  sposób  zdecydowanie 

1 

 

Neuropsychologia kliniczna – wybrane zagadnienia 
dr Aleksandra Rutkowska 

2 

 

negatywny  (często  używa  epitetów,  których  nie  można  zweryfikować  tylko  wzrokowo,  choć 
nie dotyka tej części ciała). 
 
AFAZJA  AMNESTYCZNA  –  uszkodzenie  tylnej  dolnej  części  lewego  płata  ciemieniowego.  Należy 
do grupy afazji motorycznych (defekt podstawowy po stronie nadawania mowy). Pacjent ma ubytki 
w zakresie  rzeczowników.  Chory,  zapytany  o  nazwę  przedmiotu,  nie  może  jej  podać  natychmiast, 
posługuje  się  wtedy  zwykle  prostą  definicją  funkcjonalną.  Z  tymże,  przy  choćby  minimalnej 
podpowiedzi,  jest  sobie  w  stanie  przypomnieć  dane  słowo.  Często  wymienia  też  oboczności 
semantyczna (np. zapytany o długopis, wymienia ołówek i pióro). Znamienne jest, że pomimo prób 
utrwalenia  słowa,  pacjent  niemal  natychmiast  je  zapomina.  Rozumienie  mowy  w  zasadzie  jest 
w porządku. Jedynie przy złożonych poleceniach są problemy (przetwarzanie w mowie wewnętrznej). 
Jeśli  afazja  amnestyczna  jest  bardzo  nasilona,  problem  mogą  sprawiać  też  czasowniki.  Jeśli  chodzi 
o czytanie na głos – nie ma problemów, natomiast są z czytaniem „po cichu”. Pacjent przepisuje tekst 
po  jednym  słowie.  Pisanie  pod  dyktando  sprawia  pewne  trudności,  ale  najtrudniejsze  jest  pisanie 
„od siebie”. 
 
APRAKSJA  POZY  RĘKI  (KINESTETYCZNA)  –  uszkodzenie  drugorzędowej  kory  czuciowej  w  obrębie 
płatów ciemieniowych. Chory ma kłopot w posługiwaniu się ręką, gdyż nie ma odpowiedzi czuciowej 
na jej ułożenie. W praktyce, gdy nie widzi swoich rąk, nie ma nad nimi żadnej kontroli. Łuria opisuje 
to jako nieprzyjmowanie kształtu przedmiotu przez rękę. Pacjent nie wie, które mięśnie musi napiąć 
(choć sama siła mięśni jest zachowana).