Procesy poznawcze – wykład 9 (Pani dr Maria Zając, 25 kwietnia 2005r.) Dygresje
• Würzburg: Myślenie jest aktem dostrzegania stosunków.
• Synonimy: przecentrowanie, Umzentrierung, redefinicja; wgląd, olśnienie, iluminacja, insight.
• Semiotyka to ogólna teoria znaków, zajmująca się ich typologią, istotą i rolą w porozumiewaniu się,
o Semantyka zajmuje się badaniem znaczeń i ich historii,
o Syntaktyka (składnia) zajmuje się funkcją wyrazów w zdaniu oraz związkami i zależnościami między zadaniami,
o Pragmatyka zajmuje się stosunkiem między językiem a tymi, którzy się nim posługują, (komunikowanie, wyrażanie, rozumienie.
• Komentarz do taksonomii reprezentacji Squire’a V.A. rycina 18 – 3: pamięć niedeklaratywna to pamięć proceduralna.
• Na konwersatorium 9, 10 maja V.A. rozdział 18.
• Bogaty
materiał
o
Tulvingu:
http://www.science.ca/scientists/scientistprofile.php?pID=20
Wykład właściwy
Endel Tulving
• Urodzony w 1927 r. w Estonii, prowadził prace naukowe, żyjąc w Kanadzie, a dziś jest emerytowanym profesorem Uniwersytetu w Toronto.1
• Rozróżnienie na pamięć semantyczną i epizodyczną (artykuł Episodic and semantic memory, 1972)
• Badania Tulvinga wykazały, ż e w procesach rejestrowania zdarzeń w pamię ci (encoding) waż ną rolę odgrywają struktury czołowe lewej półkuli, zaś w procesach wydobywania tych informacji z pamię ci (retrival) struktury czołowe położ one w półkuli prawej. Tym samym Tulving dowiódł swoistej specjalizacji półkulowej dotyczą cej róż nych etapów pamię ci. Hipoteza ta zwana HERA (hemispheric encoding retrival asymmetry) znalazła potwierdzenie w wielu badaniach.2
Krytyka postaciowców pod adresem Würzburczyków: myślenie nie polega na operowaniu stosunkami (naoczność), ale na operacji wyobrażeniami (nienaoczność). Nie można przekształcać struktury wyjściowej sytuacji naocznej. Problem do rozwiązania to nierozważone pod względem swej treści naocznej pole fenomenologiczne, z pustymi miejscami. Powstanie napięcia, pobudzenia emocjonalnego. Zmiana organizacji obrazu po szeregu kolejnych przekształceń. Rozwiązanie zadania może umożliwić wgląd.
Wgląd polega na uchwyceniu więzi i wzajemnych stosunków pomiędzy elementami sytuacji, od której zależy rozwiązanie zadania, np. nowe ujęcie problemu. Ważny dla fazy generowania pomysłów.
Według Sternberga wgląd to odkrycie nowego sposobu lub kierunku poszukiwań, podcelów, a w końcu celu. Zrozumienie natury czegoś w ogóle. Wyniku uzyskany w rezultacie wglądu nie zawsze jest poprawny, - trzeba mieć na uwadze aspekt emocjonalny i 1 Piotr Kowalski http://www.computerworld.pl/artykuly/35806.html
2 Anna Grabowska http://kiosk.onet.pl/charaktery/1090657,1251,artykul.html?MASK=0
Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 3891955
1
konieczność sprawdzenia, (np. w cyklu rozwiązywania problemów Sternberga faza siódma Ocena wyniku).
Rodzaje wglądu
• Kodujący – proces tworzenia reprezentacji zmysłowej, w którym informacje istotne odróżnione są od nieistotnych,
• Łączący – proces prowadzący do nowej syntezy istotnych informacji,
• Porównujący – uświadomienie sobie powiązań pomiędzy nowymi informacjami, a posiadaną wiedzą.
Na modelu hipotetycznej sieci poznawczej Nosala (1990) realizuje się to w systemie danych.
U Finkego wgląd może mieć charakter konwergencyjny lub dywergencyjny. Pierwszy z nich zachodzi, gdy człowiek skupia się na pojedynczym wzorcy czy strukturze, ograniczając zbiór rozproszonych danych. Drugi kiedy odchodzi się od określonej formy czy struktury, szukając jej alternatyw.
Rodzaje informacji (materiału)
• Figuratywne, ze spostrzeżeń, wtórne wyobrażenia,
• Symboliczne, np. cyfry,
• Semantyczne, związane z językiem,
• Behawioralne, np. spostrzeganie emocji.
Składniki czynności rozwiązywania problemów
Myślenie
Reproduktyw
ne
Procesy
Myślenie
Pamieciowe
produktywne
Procesy
motoryczne
W rozwiązywaniu problemów otwartych ważniejsza jest generacja pomysłów, w zamkniętych ewaluacja, gdyż propozycje rozwiązań są już dane jedynie oznaczenie elementów spełniających warunku (myślenie zbieżne).
Typologia problemów wg Greena i Simona
• Uporządkowania
• Transformacji
• Wymagające odkrycia struktury (indukcja)
• Wymagające oceny argumentów logicznych (dedukcja)
Podejścia do twórczości
• Egalitarne – każdy może być twórcą;
• Elitarne – analiza jedynie dział najwyższej rangi;
Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 3891955
2
Definicja twórczości Sternberga (z nurtu egalitarnego): proces wytwarzania nowych, a zarazem użytecznych produktów.
Triada kryteriów twórczości wg Nęcki (brak podmiotu)
• Proces: ruchliwość i zmiana nastawienia;
• Produkt: nowość i wartość;
• Reakcja odbiorcy: zdziwienia i akceptacja
Fenomenologiczna teoria twórczości Władysława Stróżewskiego
Dialektyka twórczoś ci 1983
A czymż e jest wartość ?
Proces twórczy to pewna rzeczywistość duchowa wypływająca niejako z aktywności określonego podmiotu i w nim zakotwiczona. Jest to proces świadomościowy, duchowy, a więc dostępny wyłącznie człowiekowi (1980).
Etapy kształtowania się idei działa (1983)
Sytuacja
Punkt
Początek
Fazy
Koniec
wyjściowa
wyjścia
twórczego
działania
Sytuacja wyjściowa
• Człowiek podmiotem i centrum
• Komponenty poza podmiotowe (odpowiedniki systemowych teorii)
o Świat natury i stosunków społecznych
o Zastana dziedzina twórców kulturowych (domena)
o Dany do dyspozycji materiał (tworzywo)
o Obowiązujące reguły twórcze
o Uznane wartości i związane z nimi oceny
o Przenikająca te czynniki siła tradycji
Proces twórczy ma charakter dialektyczny i dialogowy.
Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 3891955
3