MUZYKOTERAPIA W LECZENIU CHORYCH Z NERWICAMI I

ZABURZENIAMI CZYNNOŚCIOWYMI

Muzykoterapia to forma psychoterapii, która wykorzystuje muzykę i jej elementy jako

środki stymulacji, strukturalizacji oraz ekspresji emocjonalnej i komunikacji niewerbalnej w

procesie

diagnozy,

leczenia

i rozwoju osobowości człowieka. Muzykoterapia - niekiedy traktowana jest jako dział

psychoterapii, czasem artterapii. Jest to metodyczne, oparte na podstawach naukowych

zastosowanie muzyki. Dźwięk i rytm służą stymulacji ekspresji. W muzykoterapii wartość

posiada muzyka, techniki terapeutyczne oraz kontakt pacjent - terapeuta.

Muzykoterapia obejmuje dwie formy aktywności:

1. w sferze odbiorczej - muzykoterapia bierna

2. w sferze wykonawczej - muzykoterapia czynna. Dominują tu ekspresje dźwiękowe za

pomocą instrumentów oraz z użyciem głosu pacjenta.

Odpowiednio dobrana muzyka ma pozytywny wpływ na emocje, procesy myślowe i

psychomotorykę. Ma działanie aktywizujące lub osłabiające czynność mózgu w zależności od

aktualnego stanu pacjenta.

Muzykoterapia może być stosowana w odniesieniu do wszelkich schorzeń

psychicznych, psychosomatycznych i somatopsychicznych.

Wyniki wielu badań i eksperymentów wskazują, że muzyka jako zbiór symboli

akustycznych i semantycznych jest specyficznie zorganizowanym zbiorem energii

akustyczno-muzycznej.

Możliwość kształtowania psychiki ludzkiej za pośrednictwem muzyki zaobserwował

już

Pitagoras,

autor

tezy

estetycznej

równającej

piękno

z ładem, harmonią świata zewnętrznego i doskonałością proporcji. Ład zewnętrzny,

wyrażany przez muzykę, miał oddziaływać na tworzenie wewnętrznej harmonii człowieka,

kształtować jego postawę moralną.

Głównym

dążeniem

terapii

jest

ujawnianie

konfliktów

tkwiących

w podświadomości, uświadamianie ich przez pacjenta, a następnie „oczyszczanie” go drogą

zabiegów zmierzających do przebudowy osobowości. Muzyka ma pełnić rolę wzmacniającą

przeżycia wyzwalające konflikty z podświadomości i rolę regulującą,, integrującą w procesie

rekonstrukcji osobowości.

W Klinice Nerwic Instytutu Psychoneurologicznego w Warszawie prowadzi się

muzykoterapię receptywną i aktywną, werbalizację oraz techniki komunikacji niewerbalnej.

Terapia nastawiona jest na ujawnianie przyczyn zaburzeń nerwicowych, a także na usuwanie

ich objawów. Muzyka jest pojmowana zarówno jako wzmocnienie przeżyć emocjonalnych,

ale też jako bodziec wspierający procesy uczenia się.

W leczeniu nerwic oraz innych zaburzeń czynnościowych duży nacisk kładzie się na

indywidualne podejście do chorego i stosowanie różnych metod psychoterapeutycznych.

Muzykoterapia jest swoistą metodą psychoterapeutyczną. Wywiera wpływ leczniczy na

pacjenta przez różne elementy i rodzaje muzyki, jak również przez zróżnicowane formy

odbierania i uprawiania muzyki.

Muzykoterapię należy wykorzystywać w leczeniu zaburzeń psychicznych. Mogą one

być pochodzenia nerwicowego lub też skutkiem chorób organicznych. Przede wszystkim

należy ją stosować przy objawach anakastycznych, stanach lękowych i depresyjnych,

nerwicowych, czynnościowych lub innego pochodzenia kurczów mięśni i naczyń,

w zaburzeniach psychosomatycznych. Dzięki muzykoterapii można przezwyciężać

zaburzenia kontaktu.

Przyczyną powstawania nerwic są niezgodności pomiędzy wewnętrznymi i

zewnętrznymi uwarunkowaniami systemowymi, które etiologicznie uważać należałoby za

pierwotnie zaburzone stosunki między danymi osobnikami, a otoczeniem. Muzykoterapia w

leczeniu nerwic oraz innych zaburzeń czynnościowych ma zadanie cząstkowe, wchodzące w

skład ogólnego procesu psychoterapeutycznego. Można wyróżnić cztery aspekty

muzykoterapii:

1.

emocjonalna aktywizacja osobowości, której celem jest intensyfikacja walki

z nerwicowymi nastawieniami i modelami zachowania sprowokowanymi w

czasie rozmowy psychoterapeutycznej.

2.

stymulacja

gotowości

i

umiejętności

interpersonalnej

w nawiązaniu kontaktu, jak również likwidowanie neurotycznych modeli

zachowawczych, które tym celom stoją na drodze.

3.

uzyskanie wpływu na zaburzenia psychowegetatywne oraz na utrzymujące

się napięcie mięśniowe.

4.

zlikwidowanie zaburzonych nerwicowych umiejętności przeżywania i

odczuwania zadowolenia oraz odzyskanie lub rozwinięcie nowych

obszarów zainteresowań, szczególnie natury estetycznej, w celu

wszechstronnego

wzbogacenia

i rozwoju osobowości.

Muzykoterapia jest szczególnie wskazana u takich pacjentów, którzy pod wpływem

czynników środowiskowych cierpią na emocjonalną trudność wypowiadania się,

nawiązywania kontaktu i swoją wadliwą postawę próbują racjonalnie rekompensować, nie

dopuszczając do akceptowania swoich uczuć. Przeżycie muzyczne pod względem

terapeutycznym

podlega

w dużym stopniu wpływowi osobowości słuchacza. Cel terapeutyczny zmierza do

wyzwalania

reakcji

emocjonalno-myślowych,

jak

też

i fizycznych. Muzyka instrumentalna dla celów leczniczych jest przydatniejsza od wokalnej,

ponieważ oferuje bogatsze możliwości asocjacyjne, niż to może uczynić uzależniona od

tekstu literackiego muzyka wokalna. Utwory powinny mieć jednolity charakter emocjonalny,

ponieważ pozycje o wyraźnie występujących kontrastach napięciowych dla tych celów się nie

nadają.

Muzykoterapię możemy podzielić na indywidualną i grupową.

Muzykoterapia indywidualna jest to leczenie muzyką osobno każdego pacjenta przez

dłuższy lub krótszy okres czasu. Może intensyfikować działanie psychoterapeutycznej

rozmowy indywidualnej i jest wtedy dodatkową metodą w obrębie aplikowanego systemu

leczniczego. Rozróżniamy dwa metodyczne warianty:

- komunikatywną muzykoterapię indywidualną, która ma na celu rozwinięcie skutecznego

stosunku terapeuta-pacjent i wskazana jest w stosunku do chorych o ciężkich zahamowaniach

- reaktywną muzykoterapię indywidualną, która przez krótkotrwałą afektywną reakcję

powinna spowodować starcie się z indywidualną nerwicową sytuacją konfliktową, jeśli

rozwiązanie patogenetycznie istotnego czynnika podlega stagnacji, spowodowanej

wymijającym zachowaniem się pacjenta.

Indywidualna muzykoterapia ukierunkowana charakteryzuje się ambitnym celem

leczniczym, jest ograniczona w czasie, dostosowana do swoistej sytuacji leczniczej każdego

pacjenta w postępowaniu leczniczym. Ukierunkowaną muzykoterapię indywidualną można

określić jako stawiającą sobie ważny cel pod względem efektu terapeutycznego w okresie

czasowo ograniczonym i w sytuacji swoistej, wymagającej leczenia indywidualnego każdego

pacjenta,

a

odbywającego

się

w

ramach

zespołu,

jaki

stanowi

w równym stopniu zakład leczniczy, personel i społeczność chorych.

Muzykoterapia nieukierunkowana jest względnie samodzielną formą terapeutyczną, a

stosunek do sytuacji partnerstwa tylko pośredni. W tej formie muzykoterapii celem jest

emocjonalna

aktywizacja

pacjenta

w sensie orientowania go na wywołanie sprzeczki z własnymi nerwicowymi sposobami

zachowania. Umożliwia pośrednią konfrontację osobowości nerwicowej z jej patogennie

konfliktowymi obszarami – jest to recypowanie muzyki.

Aby muzykoterapia grupowa w sensie psychoterapeutycznym mogła być skuteczna,

konieczne staje się organizowanie działania w taki sposób, aby każdy członek grupy w czasie

leczenia mógł zdobyć umiejętności porozumiewania się z pozostałymi pacjentami.

Najważniejszą metodą muzykoterapii, prowadzonej w zespole jest leczenie śpiewem. Śpiew

umożliwia

bezpośrednie

porozumiewanie

się

w

płaszczyźnie

społecznej

i somatyczne przeżywanie napięcia oraz rozluźnienia. Muzykoterapia grupowa ma znaczenie

dla terapii zajęciowej, jako kulturalno-rekreacyjna metoda lecznicza w psychozach.

W

psychoterapii

mogą

brać

udział

grupy

homogeniczne

i heterogeniczne. Jako homogeniczne rozumiemy grupy, w których dobiera się uczestników

pod względem jednolitych, jednakowych objawów i danych, odnoszących się do płci, wieku,

stanu rodzinnego itp. Grupy heterogeniczne z takiego doboru uczestników rezygnują, są one

zróżnicowane. Jednak przeważająca liczba pacjentów o jednakowych obrazach chorobowych

i takich samych objawach działa hamująco na dynamiczny rozwój grupy. Szczególnie

szkodliwa

jest

większa

liczba

osobowości

kwerulantnych

i histerycznych, przeciwstawiających się terapeutycznie skutecznej integracji. W tym

przypadku tworzy się masywny opór przeciwko terapii. Im bardziej emocjonalnie

zróżnicowane będą osobowości poszczególnych pacjentów, tym intensywniej i terapeutycznie

skuteczniej rozwinie się dynamika grupy.

Grupowa

terapia

jest

szczególnie

wskazana

u

pacjentach

o następujących modelach zachowania i objawach:

• w fobiach,

• u osobowości anakastycznych i depresyjnych,

• w zahamowaniach i zmniejszonej zdolności kontaktowania różnego pochodzenia,

• w zredukowanej umiejętności przeżywania u osobowości przewrażliwionych i

egocentrycznych,

• u łatwo wpadających w stany lękowe,

• w czynnościowo uwarunkowanych zaburzeniach snu i wszystkich innych

czynnościowo uwarunkowanych objawach organicznych.

Aktualnie zaznacza się rozwój muzykoterapii przebiegający dwoma niezależnymi od

siebie i zróżnicowanymi kierunkami. Pierwszy to „szkoła amerykańska” – empiryczno-

kliniczna, ograniczająca się do opisów zaobserwowanych działań przy stosowaniu muzyki

różnych stylów, do jazzu i nowoczesnej muzyki popularno-rozrywkowej włącznie.

Muzykoterapię według szkoły amerykańskiej określa się jako „psychoterapeutyczną metodę

pomocniczą.

„Szkoła szwedzka” sądzi, że należy zapewnić muzykoterapii funkcję centralną

podczas leczenia.

Bibliografia:

1. T. Natanson „Wstęp do muzykoterapii”

2. Ch. Schwabe „Leczenie muzyką chorych z nerwicami i zaburzeniami

czynnościowymi”

3. Galińska Elżbieta - "Kierunki rozwojowe w polskiej muzykoterapii"

4. Galińska Elżbieta - "Muzykoterapia jako jedna z form terapii poprzez sztukę"

5. K. Lewandowska „Muzykoterapia dziecięca”