Egzamin – „Antropologia wizualna” dr Anna Niedźwiedź
19 czerwca 2013 (środa), godz. 10.00 sala 23, IEiAK UJ
Zagadnienia warte powtórzenia przed egzaminem z „Antropologii wizualnej”:
- nazwa dyscypliny, problemy, dyskurs nad terminami i zakresem subdyscypliny
(antropologia wizualna, socjologia wizualna, antropologia obrazu),
wizualność jako metoda (metody wizualne) i wizualność jako przedmiot badań
- waga ‘wizualności’ w doświadczeniu antropologicznym, umiejętność widzenia (gapić się a
zobaczyć)
- współczesne multiplikacje obrazów, poszerzenie pola wizualnego dzięki różnym
‘technologiom wizualnym’
- relacja: obraz –człowiek, aktywność obrazu, wielowarstwowość doświadczenia wizualnego
(zaangażowanie różnych zmysłów, psychiki, zależność od kontekstu kulturowego)
- rola kontekstu w „odczytaniu” obrazu, zmienność i wielorakość znaczeń obrazu
- koncepcja obrazu – materialność i niematerialność obrazu, obraz jako zjawisko graniczne,
koncepcja obrazu według R. Ingardena (O budowie obrazu): malowidło, obraz, konkretyzacja
estetyczna, obraz jako moment reprezentacji
- relacja: człowiek-ciało-obraz, ciało jako obraz i ciało przedstawione w obrazie,
kształtowanie ciała, ciało bez życia (uśmiercone) i jego obraz, obrazy zwłok, chłopski portret
trumienny
- przedstawienia ciał „obcych” w kulturze europejskie: „obcy” i ich ciała jako eksponaty,
wczesna fotografia „dzikich” – tradycja „romantyczna” („dziki” blisko związany z naturą,
„romantyczny”, „malowniczy”), tradycja „pozytywistyczna” (typy, fotografie
antropometryczne, fotografia antropometryczna jako próba naukowego uporządkowania
świata „innych”)
- różne poziomy fotografii w kontekście antropologii wizualnej:
zapis wizji świata, narzędzie dokumentacji, obraz jako wypowiedź;
obraz jako spotkanie, granica, oswajanie, kreacja mityzująca rzeczywistość, wyraz przemocy,
przestrzeń negocjacji…
- przykłady wizualnych dyskursów o Afryce w kolekcjach fotografii z MEK (Stefan Szolc
Rogoziński, Roman Stopa, Stanisław Mycielski) oraz w kolekcji Kazimierza Zagórskiego (gł.
tereny Konga Belgijskiego)
- Edward S. Curtis i jego wizualna opowieść o Indianach Ameryki Północnej
- przykłady zdjęć Aborygenów (fot. antropometryczne, fot. romantyczne, fot. Spencera i
Gillena)
- wyprawa do Cieśniny Torresa („kinematograf jako niezbędne wyposażenie antropologa”)
- B. Malinowski i fotografia, zdjęcia z Trobriandów, ich użycie w monografiach, autokreacja
autora-Antropologa
- Mass-Observation Movement – ogólne wiadomości o jego działalności i historii, projekt
wizualny dotyczący życia i przestrzeni miasteczek robotniczych
- fotografia społeczna (ze szczególnym uwzględnieniem przykładów amerykańskich: Jacob
A. Riis, Lewis W. Hine, fotografia w działalności Farm Security Administration), pytania
etyczne związane ze społecznym zaangażowaniem fotografii, fotografia i media masowe
- M. Mead i G. Bateson – projekt na Bali i Nowej Gwinei, intensywne zaangażowanie
wizualności w badania etnograficzne
- Dawne fotografie chłopów, wybrane przykłady fotografii atelierowej z obszarów polskich,
Wojciech Migacz i Louise Arner Boyd – dwie opowieści o polskiej prowincji (od wewnątrz i
z zewnątrz)
- wystawa „Pamiątka rodzinna” w MEK i życie fotografii w domowych archiwach
- „Nanook of the North” – podstawowe informacje dotyczące filmu Roberta Flaherty’ego,
sposób przedstawienia doświadczenia życia codziennego przy pomocy filmu
- Walc z Baszirem – zastosowanie animacji oraz zdjęć dokumentalnych
- wybrane zagadnienia dotyczące filmu etnograficznego
- współczesne możliwości i propozycje związane z antropologią wizualną
Lektury obowiązkowe:
Oprócz wiadomości z wykładów i ćwiczeń na egzamin obowiązuje Państwa wiedza z lektur
obowiązkowych (wszystkie teksty dostępne są w teczce kursu albo w Czytelni IEiAK UJ).
Proszę uważnie przeczytać zadaną literaturę, radzę sporządzić notatki, zapamiętać kilka
charakterystycznych przykładów ilustrujących omawiane przez autorów zjawiska, wysnuć
własne refleksje wobec podejmowanych tematów. Warto zwrócić szczególną uwagę na
tematy związane z wykładami, a zwłaszcza poruszane na ćwiczeniach.
Dla ułatwienia pracy, polecam poniższy spis zagadnień:
- moc obrazów, wizerunki święte i ich moc (w tradycji chrześcijańskiej), relacja: obraz-
śmierć-ciało-człowiek, przykłady obrazów ciała po śmierci, karanie obrazów (zwłaszcza
Freedberg, Betling, także Bartuszek, Sulima, Sikora);
- dwuznaczność obrazu fotograficznego i spór pomiędzy piktorializmem a dokumentalizmem,
iluzoryczność a realizm fotografii (Belting, R. 8, Sztandara R. IV.2, także Sulima, Sikora) ;
- wybrane przykłady wizualnych metod badawczych i badań etnograficznych z użyciem
wizualności (np. fotografia jako narzędzie zapisu i wizualna notatka terenowa, fotografia i
film oparte na uczestnictwie i współpracy, wywiad z zastosowaniem fotografii lub wideo,
zdjęcia wykonywane przez informatorów itd. S. Pink, M. Banks, także Bartuszek);
- fotografia/film etnograficzny a etyka badacza (S. Pink, M. Banks);
- wizualność w etnografii a tekst pisany według S. Pink;
- charakterystyczne wybrane tematy wczesnej fotografii „etnograficznej” na terenach polskich
(M. Sztandara), wybrani fotografowie działający na terenach polskich, ikony „ludowości”,
pocztówka „ludowa” (ogólne wiadomości)
- postać Z. Rydet (Z. Rydet)