DEWIACJE I KONTROLA
SPOŁECZNA
mgr Agnieszka Kacprzak-Choińska
DEWIACJA A PRZESTĘPCZOŚĆ
Dewiacja – postępowanie niezgodne z normami przyjętymi w danym społeczeństwie
Przestępczość – postępowanie niezgodne z normami przyjętymi w danym społeczeństwie równoznaczne ze złamaniem prawa
Dlaczego określone zachowania uważa się za dewiacyjne?
Komu społeczeństwo przypisuje dewiację?
BIOLOGICZNE INTERPRETACJE
DEWIACJI
C.Lombroso (1870) – kryminalistę można rozpoznać po pewnych cechach fizycznych (później teorie Sheldona i Glueck- 1949 r.)
PSYCHOLOGICZNE INTERPRETACJE
DEWIACJI
Również poszukują źródła dewiacji w jednostce, a nie w społeczeństwie
Teoria typów osobowości H.Eysencka (1964): osobowość psychopatyczna ma charakter dziedziczny i może predysponować jednostkę do popełniania przestępstw 1
2008-04-01
SOCJOLOGICZNE TEORIE DEWIACJI
Teorie
Teorie
Teorie konfliktu
funkcjonalistyczne
interakcjonistyczne
• Dewiacja wynika z
• Dewiacja jako
• Dewiacja jako
napięć
wytwór
świadomy wybór,
strukturalnych.
społeczeństwa.
• Wybór ten jest
• Jeśli jednostka nie
• Dlaczego dane
często natury
może zrealizować
zachowania uznaje
politycznej i podważa
swoich aspiracji przy
się za dewiacyjne a
istniejący porządek
pomocy dostępnych
inne nie?
społeczny
środków, to ma
motywację do
zachowania
dewiacyjnego.
TEORIE FUNKCONALISTYCZNE
ANOMIA (E.DURKHEIM)
ANOMIA – poczucie zagubienia i bezcelowości wynikające z braku jasnych norm społecznych
W żadnym społeczeństwie nie może istnieć całkowita zgoda, co do obowiązujących norm i wartości
Dewiacja przynosi społeczeństwu pożytki:
Adaptacja – wprowadzanie nowych idei i innowacji
Zwiększa solidarność grupową i pomaga określać normy społeczne
2
TYPOLOGIA DEWIACJI R.MERTONA
KONFORMIZM –postępowanie zgodne z regułami (normami i wartościami), które nas dotyczą w danej sytuacji i pozycji społecznej
DEWIACJA – postępowanie niezgodne z regułami odnoszącymi się do danej sytuacji i pozycji
innowacja – akceptacja wartości, ale szukanie nowych sposobów ich realizacji niż normatywnie przypisane
rytualizm – gorliwe przestrzeganie norm, połączone z ignorowaniem odpowiednich wartości
rezygnacja – odrzucenie zarówno norm i wartości, ale w sposób pasywny
bunt – odrzucenie norm i wartości w sposób aktywny: poprzez zaproponowanie alternatywnych reguł
DYSKUSJA
Brak szans na sukces jako główny
czynnik różnicujący osoby angażujące się
w działalność przestępczą od
prawowitych obywateli
JEDNAK: Czy wszyscy biedni kradną? I czy TYLKO
biedni kradną?
Większość ludzi realnie ocenia swoją sytuację i dostosowuje do niej swoje aspiracje (wartości klasy średniej wcale nie są powszechne w całym społeczeństwie)
Niedopasowanie aspiracji i realnych możliwości dotyka też
wyższe klasy społeczeństwa np. przestępczość białych kołnierzyków
TEORIE
INTERAKCJONISTYCZNE
3
DEWIACJA WYUCZONA
(E.SUTHERLAND)
Zachowań dewiacyjnych uczymy się w interakcjach z innymi
TEORIA ZRÓśNICOWANYCH POWIĄZAŃ –
zachowania dewiacyjne są w większości wyuczone w grupach pierwotnych, szczególnie rówieśniczych (subkultury)
TEORIA ETYKIETOWANIA (H.Becker)
Dewiacja jako proces interakcji między dewiantami a niedewiantami
Zachowanie dewiacyjne to takie zachowanie, któremu ludzie przypisują taką etykietkę
Kluczowe znaczenie, czy dana osoba otrzyma etykietkę dewianta czy nie, ma ubiór, sposób mówienia lub kraj z którego pochodzi
Etykiety dewiacji wyrażają strukturę władzy w społeczeństwie.
TEORIA ETYKIETOWANIA ( E.Lemert)
Etykietowania wpływ nie tylko na postrzeganie jednostki przez innych , ale tez na jej własne poczucie tożsamości
DEWIACJA PIERWOTNA – pierwszy akt przestępczy lub dewiacyjny. Działanie takie jest nieistotne dla tożsamości jednostki, gdyż zazwyczaj dochodzi do ich normalizacji
DEWIACJA WTÓRNA – normalizacja nie następuje i dana osoba dostaje etykietkę przestępcy. Jednostka sama zaczyna uważać siebie za dewianta, staje się to elementem jej tożsamości i przyczynia do utrwalania i wzmacniania zachowań dewiacyjnych
4
DYSKUSJA
śadne zachowanie nie jest dewiacyjne samo przez się – to ludzie u władzy i prawo decydują o tym, co jest przestępstwem a co nim nie jest
Zaniedbanie procesów, które prowadza do zachowań dewiacyjnych
Czy rzeczywiście etykietowanie nasila zachowania dewiacyjne?
TEORIE KONFLIKTU
„NOWA KRYMINOLOGIA”
Wykorzystanie elementów teorii Marksa do wyjaśnienia zjawiska dewiacji
Jednostki czynnie wybierają zachowania dewiacyjne i jest to odpowiedź na nierówności systemu kapitalistycznego
Prawo nie jest równe. W miarę pogłębiania się nierówności między klasą panująca a klasą pracującą staje się coraz ważniejszym instrumentem władzy służącym utrzymaniu porządku
5