Prawna ochrona pracy
ObowiÄ…zki pracodawcy w zakresie BHP,
a prawa i obowiÄ…zki pracownika.
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy stanowią podstawowy zespół norm ochrony
pracy. Mają na celu przeciwdziałanie wszelkim niebezpieczeństwom dla zdrowia i życia
ludzkiego, powstającym w trakcie wykonywania pracy. Ważne jest usunięcie zagrożeń
wiążących się z urządzeniem i utrzymaniem w należytym stanie pomieszczeń pracy, narzędzi
i środków pracy, organizacji pracy i zagrożeń tkwiących w samych pracownikach, w ich
właściwościach psychofizycznych, stanie zdrowia, nieprzystosowaniu do danego rodzaju prac
itd.
Konstytucja RP w art. 66 ust. 1 stanowi, iż każdy ma prawo do bezpiecznych i
higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy
określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy. Sprawy bhp regulowane są też w
kilku Konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy.
W Kodeksie pracy jako podmioty praw i obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy zostały określone strony stosunku pracy, czyli pracodawca i pracownik.
Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także
osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników (art. 3). Zgodnie z art.2 kodeksu pracy
pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru,
mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Dodatkowo art. 212 Kodeksu pracy ustala
obowiązki w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla osób kierujących pracownikami.
Do tej grupy zalicza się kierowników wydziałów, oddziałów, sekcji, mistrzów, brygadzistów
itp.
Aby wymogi Kodeksu Pracy były pełne i obejmowały cały zakres obowiązków stron
stosunku pracy, zostały poszerzone o rozporządzenia wykonawcze. Przepisy zawarte w
Kodeksie pracy, jak również w poszczególnych rozporządzeniach, mają charakter prawa
bezwzględnie obowiązującego, to znaczy, że nawet przy wyrażeniu woli dwóch
zainteresowanych stron (pracodawcy i pracownika) nie można odstąpić od ich ustaleń.
ObowiÄ…zki pracodawcy w dziedzinie BHP
Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 15 i 94 ust. 4) pracodawca jest obowiązany zapewnić
pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Rozdział I działu 10 określa obowiązki
pracodawcy w zakresie bhp i nazywa je podstawowymi. RozszerzajÄ… one katalog
obowiązków zawartych w art. 94 k.p. Nazwanie tych obowiązków podstawowymi (inaczej
niż w art. 94 k.p.) i zamieszczenie ich w odrębnym dziale, w sposób niebudzący wątpliwości,
2
uwrażliwić ma pracodawców na konieczność szczególnie starannego realizowania nakazów
wynikających z przepisów prawnych zamieszczonych w tym dziale.
Według art. 207 ż 1 pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i
higieny pracy w zakładzie pracy. Wyznaczając zakres odpowiedzialności pracodawcy,
posłużono się terminem o szerokim zakresie treściowym, bowiem na "stan bezpieczeństwa"
składa się wiele czynników, które najogólniej ująć można jako czynniki: 1) o charakterze
materialnym, 2) technologicznym, 3) osobowym. Kolejne przepisy działu dziesiątego w
sposób szczegółowy konkretyzują obowiązki, których wypełnienie, zgodnie z wolą
ustawodawcy, zapewnić ma oczekiwany "stan bezpieczeństwa". Odpowiedzialnym za
niezapewnienie tego stanu jest pracodawca. W uzasadnieniu projektu zmian ustawy o
Państwowej Inspekcji Pracy wyjaśniono, że "właściwy stan bhp to coś więcej, niż tylko
eliminacja zagrożeń wypadkami przy pracy lub chorobami zawodowymi. To także
eliminowanie innych potencjalnych zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników, realizacja
obowiązków pośrednio związanych z głównym celem, a nawet dopełnianie czynności czysto
formalnych, np. prowadzenie rejestru wypadków przy pracy".
Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć
nauki i techniki (Art. 207 ż 2 k.p.). W najnowszej literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na
to, że artykuł ten harmonizuje z konstrukcją zobowiązaniowego stosunku pracy, z której - w
uproszczonym ujęciu - wynika, że pracownik oddaje do dyspozycji pracodawcy swoje życie i
zdrowie oraz uzdolnienia i sprawność fizyczną i umysłową. Natomiast pracodawca, który
zainteresowany jest posiadaniem pracowników sprawnych i wydajnych, oddaje do ich
dyspozycji bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Pracodawca ma obowiązek wykorzystać
każdą zdobycz naukową, każdy postęp techniczny, każde doświadczenie życiowe dla
wzmocnienia ochrony zdrowia i życia pracowników i innych osób wykonujących pracę w
danym zakładzie. Realizacja tego obowiązku ma stanowić nieodłączny element działalności
pracodawcy. Obowiązek odpowiedniego wykorzystania osiągnięć nauki i techniki wyznacza
w sposób najbardziej ogólny powinności pracodawcy w zabezpieczeniu zatrudnionych osób
przed szkodliwymi warunkami pracy, odgrywa istotnÄ… rolÄ™ w wyznaczaniu konkretnych
obowiązków w zakresie bhp.
W szczególności pracodawca jest obowiązany:
1. organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
3
2. zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz
kontrolować wykonanie tych poleceń,
3. reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu
ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki
wykonywania pracy,
4. zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom
zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki
pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,
5. uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących
dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych
działań profilaktycznych,
6. zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,
7. zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Do rangi obowiÄ…zku podstawowego podniesiono obowiÄ…zek pracodawcy dotyczÄ…cy
znajomości przepisów o ochronie pracy, w tym przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy. Znajomość tych przepisów i zasad musi odpowiadać zakresowi, jaki jest
niezbędny do wykonywania ciążących na pracodawcy obowiązków (art. 207 ż 3).
Wśród podstawowych obowiązków pracodawcy zostały również umieszczone
obowiÄ…zki o charakterze informacyjnym. Pracodawca ma obowiÄ…zek przekazywania
pracownikom informacji o:
zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, w tym o zasadach
postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu
pracowników, działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu
wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń,
pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania
czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników.
W przypadku jednoczesnego wykonywania prac w tym samym miejscu przez różnych
pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek współpracować ze sobą w sprawach
bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 208 ż 1). Obowiązek współpracy różnych
przedsiębiorstw, jednocześnie działających w tym samym miejscu, wynika wprost z art. 17
konwencji nr 155 MOP dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy
4
oraz z art. 6 ust. 4 dyrektywy 89/391/EWG. Zgodnie z Kodeksem pracy, współpraca ta
powinna polegać m.in. na ustaleniu zasad współdziałania, uwzględniających sposoby
postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników oraz na
wyznaczeniu koordynatora, który będzie sprawował nadzór nad bezpieczeństwem i higieną
pracy. Ustalenie sposobów postępowania w przypadku występowania zagrożeń wymaga
uprzedniego dokonania analizy tych zagrożeń i oceny ryzyka.
Sposób postępowania, poza ustaleniem środków ochrony zbiorowej i indywidualnej
stosownie do rodzaju zagrożenia i warunków jego występowania, powinien uwzględniać
także: zasady powiadamiania pracowników i innych osób o zagrożeniu i jego ewentualnych
skutkach, zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku, sposoby neutralizacji
niebezpiecznych środków chemicznych, zasady postępowania w razie pożaru itp. wskazówki.
Ustalenia dotyczące wyznaczenia koordynatora i zasad współdziałania powinny być
dokonane przed przystąpieniem do wykonywania wspólnych robót, najlepiej w ramach
zawieranych umów o wykonanie robót albo w aneksach do tych umów. Wyznaczenie
koordynatora, o którym była mowa wyżej, nie zwalnia pracodawców z obowiązku
zapewnienia swoim pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 208 ż
2).
Pracodawca rozpoczynający działalność jest zobowiązany zawiadomić, w ciągu 30 dni
od daty rozpoczęcia tej działalności, właściwego inspektora pracy i właściwego inspektora
sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz o przewidywanej
liczbie pracowników.
Obowiązek informacyjny ciąży na pracodawcy również w przypadku zmiany miejsca,
rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu
produkcji jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia
pracowników (art. 209 ż 2).
W stosunku do pracodawców prowadzących działalność stwarzającą szczególne
zagrożenia dla życia i zdrowia, właściwy inspektor pracy lub właściwy inspektor sanitarny
może zażądać okresowej aktualizacji przesłanej informacji (art. 209 ż 4).
Do szczegółowych obowiązków pracodawcy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy miedzy innymi należy:
ocenianie i dokumentowanie ryzyka zawodowego zwiÄ…zanego z wykonywanÄ… pracÄ…
oraz stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko, a
także informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z
wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami (art. 226 Kp),
5
 przeprowadzanie, na swój koszt, badań i pomiarów czynników szkodliwych dla
zdrowia, rejestrowanie i przechowywanie wyników tych badań i pomiarów oraz
udostępnianie ich pracownikom (art. 227 ż 1 pkt 2 Kp),
poddawanie badaniom lekarskim wstępnym, okresowym i kontrolnym odpowiednio
osób przyjmowanych do pracy i pracowników (art. 229 ż 1  3 Kp) oraz
przestrzeganie zakazu dopuszczenia do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia
lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym
stanowisku (art. 229 ż 4 Kp),
zapewnienie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych,
nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów
profilaktycznych (art. 232 Kp),
systematyczne analizowanie przyczyn wypadków przy pracy, chorób zawodowych
i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników
tych analiz stosowanie właściwych środków zapobiegawczych (art. 236 Kp),
zapewnienie przeszkolenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenia okresowych szkoleń w tym
zakresie (art. 2373 ż 2 Kp),
odbycie przez pracodawcę szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w
zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków; szkolenie to
powinno być okresowo powtarzane (art. 2373 ż 21 Kp),
dostarczanie pracownikom, nieodpłatnie, środków ochrony indywidualnej,
zabezpieczających przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy oraz informowanie ich o sposobach
posługiwania się tymi środkami (art. 2376 ż 1 Kp),
dostarczanie pracownikom nieodpłatnie odzieży i obuwia roboczego, spełniających
wymagania określone w Polskich Normach:
o jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu
zabrudzeniu,
o ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny
pracy (art. 2377 ż 1 Kp),
w przypadku zatrudniania więcej niż 100 pracowników  utworzenie służby bhp,
pełniącej funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a w
przypadku zatrudniania do 100 pracowników powierzenie wykonywania zadań służby
bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy lub - w przypadku braku
6
kompetentnych pracowników - specjalistom spoza zakładu pracy. Pracodawca
posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może
sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:
1. zatrudnia do 10 pracowników albo
2. zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla
której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu
przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych (art. 23711 ż 1 i ż 2 Kp),
konsultowanie z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań
związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczących:
1. zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania
nowych procesów technologicznych oraz substancji i preparatów
chemicznych, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia
pracowników,
2. oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych
prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku,
3. tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym
osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy,
4. przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i
obuwia roboczego,
5. szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
(art. 23711a ż 1 Kp),
w przypadku zatrudnienia więcej niż 250 pracowników  powołanie komisji
bezpieczeństwa i higieny pracy, jako organu doradczego i opiniodawczego
pracodawcy (art. 23712 i 23713 Kp); konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy mogą odbywać się w ramach tej komisji (art. 23711a ż 5 Kp),
przestrzeganie zakazu zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub
szkodliwych dla zdrowia (art. 176 Kp) oraz zakazu zatrudniania młodocianych przy
pracach im wzbronionych (art. 204 ż 1 Kp)
7
Prawa i obowiÄ…zki pracownika
W Kodeksie pracy, w dziale 10 dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy,
gwarantuje się pracownikowi szereg uprawnień związanych z ochroną jego życia i zdrowia.
Do istotnych praw pracowniczych należy prawo do powstrzymania się od wykonywania
pracy wówczas, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.
Pracownik ma także prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, jeżeli powstrzymanie się
od pracy nie usunęło tego zagrożenia. W obu przypadkach, tj. powstrzymania się od
wykonywania pracy oraz oddalenia się z miejsca zagrożenia, pracownik ma obowiązek
niezwłocznego powiadomienia o tym fakcie przełożonego.
Za czas powstrzymania siÄ™ od wykonywania pracy lub oddalenia siÄ™ z miejsca
zagrożenia pracownik zachowuje prawo do (pełnego) wynagrodzenia (art. 210 ż 1, 2 i 3).
Zagrożenie dla życia lub zdrowia musi mieć charakter zagrożenia bezpośredniego i może
także dotyczyć innych pracowników lub osób. Pracownik ma prawo podjąć decyzję w
sprawie skorzystania z tego uprawnienia na podstawie samodzielnie dokonanej oceny
sytuacji. Przy podejmowaniu decyzji pracownik powinien zwrócić uwagę na to, czy został
naruszony konkretny przepis dotyczący bezpieczeństwa i higieny pracy.
Dla pracowników wykonujących pracę wymagającą szczególnej sprawności
psychofizycznej przewidziano możność powstrzymania się od wykonywania pracy, gdy:
1) ich stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy
2) stwarza zagrożenie dla innych osób (art. 210 ż 4 k.p.).
Sam pracownik dokonuje oceny czy zaistniała sytuacja przewidziana łącznie w obu
wymienionych przesłankach. Powstrzymanie się od wykonywania pracy musi być
poprzedzone zawiadomieniem przełożonego. Aby uniknąć nadużywania przez pracowników
tego prawa, art. 210 ż 4 k.p. nie gwarantuje pracownikom prawa do wynagrodzenia za ten
czas. Rodzaje prac, o których mowa w komentowanym przepisie zawarte zostały w
Załączniku do rozp. MPiPS z 28.05.1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających
szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. z 1996 r. Nr 62, poz. 287). W załączniku do
ww. rozporzÄ…dzenia sÄ… wymienione m.in. prace:
przy obsłudze suwnic sterowanych z kabiny i zdalnie sterowanych
8
 kierowców: autobusów, pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz
pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m,
trolejbusów i motorniczych tramwajów
przy montażu i remoncie sieci trakcyjnych
przy materiałach łatwo palnych, środkach toksycznych i materiałach biologicznie
zakaz
nych
pilota morskiego
na wysokości, na masztach i wieżach antenowych
nawigatora lotniczego i mechanika pokładowego w lotnictwie
Art. 211 k.p. jest powtórzeniem i równocześnie rozwinięciem i uszczegółowieniem
treści obowiązku pracowniczego określonego w art. 100 ż 2 pkt 4 k.p., dotyczącego
bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązek przestrzegania przepisów i zasad bhp uznaje za
obowiÄ…zek podstawowy, co wskazuje na wielkÄ… wagÄ™ jakÄ… ustawodawca przypisuje
problematyce bezpieczeństwa i higieny pracy. Kodeks pracy, nakładając na pracowników
obowiązek znajomości nie tylko przepisów, ale także zasad bhp, oczekuje od nich posiadania
zasobu wiedzy czerpanej z różnych z
ródeł. Ogromne znaczenie ma tu doświadczenie
życiowe. Sięgając do ogólnej wiedzy sanitarno-technicznej, a nawet zwyczaju, przy
wytyczaniu granic obowiązków pracowniczych (a w konsekwencji zakresu ich
odpowiedzialności), dano wyraz pełnemu zrozumieniu złożoności problemów związanych z
zabezpieczeniem zdrowia i życia pracowników w procesie pracy.
W szczególności pracownik jest obowiązany:
znać przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i
instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzajÄ…cym
wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych
dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządek i ład w
miejscu pracy
stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem
poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich
9
 niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku
albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także
inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie
współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Obowiązek współdziałania pracownika z pracodawcą w sprawach bezpieczeństwa i
higieny pracy wynika z prawa międzynarodowego, m.in. z art. 19 konwencji MOP nr 155
dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy oraz z art. 13 ust. 2,
pkt. e dyrektywy 89/391/EWG. Oznacza to w praktyce, że niestosowanie środków ochrony
zbiorowej, np. urządzeń wentylacyjnych czy odpylających, lub świadome uchylanie się od
współpracy, o której mowa w art. 211 pkt. 7 Kodeksu pracy, może być podstawą do
zastosowania w odniesieniu do pracownika odpowiedzialności porządkowej za
nieprzestrzeganie podstawowych obowiązków pracowniczych, określonej w art. 108 k. p.
W Kodeksie pracy wyróżniono pracowników, którzy kierują innymi pracownikami, i
nazwano ich osobami kierującymi pracownikami. W praktyce dotyczy to każdego
pracownika, który kieruje co najmniej jednym innym pracownikiem, bez względu na nazwę
stanowiska, na którym został zatrudniony, np. kierownik, mistrz, brygadzista, sztygar.
Osoba kierujÄ…ca pracownikami jest obowiÄ…zana:
organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i
higieny pracy
dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z
przeznaczeniem
organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi
chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy
dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z
przeznaczeniem
egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy
zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami.
Należy podkreślić, że w przypadku niewykonywania ww. obowiązków, osoba
kierująca pracownikami podlega odpowiedzialności porządkowej określonej w art. 108
10
Kodeksu pracy, a także odpowiedzialności za wykroczenia określonej w art. 283 k.p. i w
Kodeksie wykroczeń.
W systemie ochrony pracy podmiotem jest człowiek i jego zdrowie, natomiast
gwarantem służącym zabezpieczeniu zdrowia i życia ludzkiego są normy prawa pracy, a
szczególnie przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zarówno pracownik jak i pracodawca są zobowiązani do przestrzegania określonych
obowiązków, które wynikają z Kodeksu pracy. Obowiązki pracownika, dotyczące
przestrzegania przepisów i zasad bhp, mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Mimo ich
uciążliwości dla pracownika nie można go z nich zwolnić, nawet na jego wniosek. Odnosi się
to również do przepisów wewnętrznych, obowiązujących u pracodawcy, a więc układów
zbiorowych pracy i regulaminów. Należy również pamiętać, że pracownik nie może się
zwolnić od przestrzegania ww. obowiązków nawet w sytuacji, gdyby pracodawca nie
wypełniał wobec niego swoich obowiązków w tej dziedzinie.
Literatura:
1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy
3. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy, kultbezp.ciop.pl/P_O_Z_I_O_M_4/pdfy/ponadgim_m1_L2.pdf
4. U. Jackowiak (red.), M. Piankowski, J. Stelina, W. Uziak, A. Wypych-Żywicka, M.
Zieleniecki, Komentarz do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Kodeks
pracy z komentarzem, Fundacja Gospodarcza, 2004.
5. Prawna ochrona pracy - Obowiązki pracodawcy, Nauka o pracy - bezpieczeństwo,
higiena i ergonomia, Prawna ochrona pracy, inż. Jerzy Kowalski - Ministerstwo Pracy
i Polityki Społecznej, dr Barbara Krzyśków - Centralny Instytut Ochrony Pracy -
Państwowy Instytut Badawczy, http://www.ciop.pl/15842.html
6. Prawna ochrona pracy - Prawa i obowiÄ…zki pracownika, Nauka o pracy -
bezpieczeństwo, higiena i ergonomia, Prawna ochrona pracy, inż. Jerzy Kowalski -
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, dr Barbara Krzyśków - Centralny Instytut
Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, http://www.ciop.pl/15843.html
11