Moduł III Prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp
1. Prawo powstrzymania się od wykonywania pracy (art. 210 kodeksu pracy)
A. Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy w trzech
przypadkach:
a) w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny
pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo
b) gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym
osobom,
c) gdy chodzi o pracę wymagającą szczególnej sprawności psychofizycznej, a stan
psychofizyczny pracownika nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.
O powstrzymaniu się od wykonywania pracy pracownik powinien powiadomić
niezwłocznie przełożonego.
B. Pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego:
a) jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym
mowa wyżej
WAŻNE !!!
Powyższych uprawnień do powstrzymania się do pracy lub oddalenia z miejsca pracy
nie ma pracownik, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego
lub mienia
1
C. Status pracownika powstrzymującego się od wykonywania pracy lub oddalającego
się z miejsca zagrożenia
a) Pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji
z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w
wyżej wymienionych przypadkach
b) Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca
zagrożenia w przypadkach, o których mowawyżej, pracownik zachowuje prawo do
wynagrodzenia
2. Podstawowe obowiązki pracownika (art. 211 kodeksu pracy)
A. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest
podstawowym obowiązkiem pracownika.
W konsekwencji zaś jego ciężkie naruszenie będzie uznane za podstawę do
rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę na podstawie art. 52 ż 1 pkt 1 KP (czyli
bez wypowiedzenia, natychmiastowo).
B. W szczególności pracownik jest obowiązany:
znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu
z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym
wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych
dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu
pracy
stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem
2
poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich
niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby
znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie
współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy
C. Zgodnie ze stanowiskiem Departamentu Prawnego Państwowej Inspekcji Pracy w
sprawie szkolenia bhp obowiązki wynikające z art. 211 KP ciążą na mocy art. 3041
KP w zakresie określonym przez pracodawcę lub podmiot organizujący pracę nie
tylko na pracowniku (czyli osobie zatrudnionej na podstawie umowy o pracę,
powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę), ale także na:
a) osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w
zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub podmiot
organizujący pracę (np. na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło),
b) osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą w
zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub podmiot
organizujący pracę (np. elektryk prowadzący własną firmę i wykonujący usługi tylko
na rzecz swojego byłego pracodawcy).
D. Obowiązek poddania się badaniom lekarskim był szeroko omawiany w
orzecznictwie.
Z orzecznictwa tego można wyciągnąć następujące wnioski:
- odmowa poddania się badaniom kontrolnym, która była zawiniona przez
pracownika (wina umyślna lub rażące niedbalstwo) może uzasadniać rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia
- skierowanie pracownika na badania lekarskie nie może być potraktowane jako
szykana, zwłaszcza gdy odmowa poddania się tym badaniom może prowadzić do
3
odpowiedzialności pracodawcy za dopuszczenie do pracy w warunkach narażenia na
działanie substancji szkodliwych dla zdrowia, bez aktualnych okresowych badań
lekarskich
- odmowa poddania się badaniom kontrolnym po okresie długotrwałej nieobecności w
pracy spowodowanej chorobą, w czasie której pracownik nabył prawo do stałej renty
z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, jest naruszeniem podstawowych
obowiązków pracowniczych
- przejawem troski pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby o dobro
zakładu pracy jest stosowanie się do wskazań lekarskich i powstrzymywanie się od
wykonywania czynności mogących przedłużyć jego nieobecność w pracy
3. Obowiązki osoby kierującej (art. 212 kodeksu pracy)
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
a) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i
higieny pracy
b) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z
przeznaczeniem
c) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi
chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy
d) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia
technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie
zgodnie z przeznaczeniem
e) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy
f) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami
UWAGA !!!
Obowiązku dbałości o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy, określonego w
art. 212 pkt 4 KP nie stosuje się do pracowników zatrudnionych w formie telepracy, co
ma nierozerwalny związek z charakterem takiej pracy i realnym brakiem wpływu
pracodawcy, czy osoby kierującej pracą takiego pracownika na pewne elementy
organizacji pracy, ze względu na fakt, iż jest ona wykonywana w domu zatrudnionego.
4