Moduł II Pozostałe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia
bezpiecznych warunków pracy
I. Obowiązki pracodawcy związane z budową lub przebudową obiektu
budowlanego
Pracodawca jest obowiązany zapewniać, aby budowa lub przebudowa obiektu
budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na
podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny
pracy (art. 213 k.p.).
Projekt, na podstawie którego pracodawca dokonuje budowy lub przebudowy
obiektu budowlanego, w którym przewidziane będą pomieszczenia pracy, musi
zatem uwzględniać wymagania określone w Rozporządzenie Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
w przepisach techniczno-budowlanych określonych w ustawie  Prawo budowlane.
Projekt, o którym mowa powyżej, musi także posiadać pozytywne opinie wydane
przez uprawnionych rzeczoznawców ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, ds.
zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz ds. sanitarno-higienicznych
UWAGA !!!
Wyżej wymienione zasady obowiązują również w przypadku, gdy budowa lub
przebudowa dotyczy części obiektu budowlanego, w której już znajdują się
pomieszczenia pracy.
1
II. Obowiązki zapewnienia pomieszczeń pracy zgodnych z wymogami bhp oraz
utrzymywania obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy oraz terenów i
urządzeń w stanie, który zapewni bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
1. Pomieszczenia pracy  podstawowe wymogi
a) Pomieszczenia, w których wykonywana jest praca muszą być odpowiednie do
rodzaju wykonywanych w nich prac oraz do liczby zatrudnionych pracowników.
Przede wszystkim w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:
- odpowiednie oświetlenie,
- temperaturę,
- wymianę powietrza, a także
-zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i
nasłonecznieniem, drganiami i innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz
uciążliwościami występującymi w środowisku pracy.
Jeżeli w pomieszczeniu pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, takie jak np.
hałas, wysoka temperatura, promieniowanie, gazy, pyły, pary, drgania, trzeba
zastosować takie rozwiązania techniczne, które będą uniemożliwiały przedostawanie
się tych czynników do innych pomieszczeń pracy i do pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych.
Odpowiednio również powinny być zabezpieczone ściany i sufity w pomieszczeniach,
w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia lub pyły niebezpieczne
pod względem wybuchowym.
Pracodawca ma również obowiązek umieszczania informacji o dopuszczalnym
obciążeniu stropów w pomieszczeniach magazynowych i na drogach, które znajdują
się w obiektach budowlanych.
2
b)
Zasada !
Jeżeli chodzi o lokalizację pomieszczeń pracy, to - co do zasady - nie powinny być
one usytuowane poniżej poziomu otaczającego terenu.
Wyjątek !
Dopuszczony został w stosunku do pomieszczeń pracy usytuowanych w garażu,
kotłowni, warsztatach podręcznych, pomieszczeń handlowych, usługowych i
gastronomicznych w ulicznych przejściach podziemnych, w podziemnych stacjach
komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz w obiektach
zabytkowych. Warunkiem jednak usytuowania pomieszczenia pracy poniżej poziomu
terenu jest:
* po pierwsze, zachowanie wymagań określonych w przepisach techniczno-
budowlanych i
* po drugie, uzyskanie na to zgody Państwowego Wojewódzkiego Inspektora
Sanitarnego (zgoda wydawana jest po porozumieniu z okręgowym inspektorem
pracy). Po spełnieniu wyżej wymienionych warunków oraz zapewnieniu światła
dziennego pomieszczenia pracy stałej mogą być lokalizowane w piwnicach lub w
suterenach.
PAMI
TAJ !!!
Lokalizację pomieszczeń poniżej poziomu terenu może również wymuszać
rodzaj produkcji, np. praca w chłodniach lub w rozlewniach win.
2. Powierzchnia i wysokość pomieszczeń
a) Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych powinno przypadać
minimum 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz minimum 2 m2 wolnej
powierzchni podłogi, tj. niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt, maszyny itp.
(ż 19 rozp. MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp, Dz.U. z 2003 r.
Nr 169, poz. 1650 ze zm.).
b) Natomiast wysokość pomieszczenia w świetle nie może być mniejsza niż:
3
 3 m - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,
 3,3 m - w przypadku, gdy prace prowadzone w pomieszczeniu powodują
występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.
Wysokość wymienionych pomieszczeń może być obniżona, jeżeli zastosowana
zostanie klimatyzacja, pod warunkiem jednak, że wyrazi na to zgodę Państwowy
Wojewódzki Inspektor Sanitarny (ż 20 rozp. w sprawach ogólnych bhp).
Obniżenie pomieszczenia pracy do 2,5 m w świetle dopuszczalne jest w
pomieszczeniach pracy stałej, w czasie wykonywania której nie występują czynniki
szkodliwe dla zdrowia, pod warunkiem, że w pomieszczeniu zatrudnionych jest
maksymalnie czterech pracowników, a na każdego z nich przypada minimum 15 m3
wolnej objętości pomieszczenia.
Obniżenie pomieszczenia do 2,5 m w świetle, może również nastąpić w
pomieszczeniach usługowych lub produkcyjnych drobnej wytwórczości, które
mieszczą się w budynku mieszkalnym, przy czym przy wykonywanych pracach nie
mogą występować pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie może
przekraczać dopuszczalnych wartości poziomu dz
więku w budynkach mieszkalnych
określonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika musi przypadać 15 m3
wolnej objętości pomieszczenia.
Obniżenie wysokości pomieszczenia pracy stałej do 2,2 m w świetle dopuszczalne
jest w pomieszczeniach, takich jak dyżurki, portiernie, kantory, kioski uliczne,
dworcowe i inne oraz w pomieszczeniach usytuowanych na antresoli otwartej do
większego pomieszczenia.
3. Oświetlenie
Pomieszczenia pracy stałej muszą mieć zapewnione oświetlenie dzienne (naturalne).
Odstępstwa przewidziane są tylko w przypadku, gdy zastosowanie oświetlenia
naturalnego jest niemożliwe lub niewskazane z uwagi na technologię produkcji.
Stosowanie wyłącznie sztucznego (elektrycznego) oświetlenia jest jednak
dopuszczalne dopiero po uzyskaniu przez pracodawcę zgody właściwego
4
Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego (wydanej po porozumieniu z
okręgowym inspektorem pracy)
Oprócz oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy również zapewnić
oświetlenie elektryczne zgodne z Polskimi Normami
4. Temperatura pomieszczeń, ogrzewanie i wentylacja
Temperatura nie może być niższa niż 14�C (287 K). Niższa temperatura jest
dopuszczalna tylko wówczas, gdy wymagają tego względy technologiczne
Wyrok NSA w Białymstoku z 20.9.2001 r. (SA/BK 75/01, Pr. Pracy 2002, Nr 3, s.
35)
Sąd podkreślił, że odstąpienie od wykonania obowiązku zapewnienia pracownikom
odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy można usprawiedliwić
wyłącznie względami technologicznymi, a nie sytuacją ekonomiczną pracodawcy.
UWAGA !!!
W pomieszczeniach, w których wykonuje się lekką pracę fizyczną, oraz w
pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18oC.
III. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia
lub życia
1. Obowiązek stosowania tylko takich materiałów i procesów
technologicznych, które mają ustalony stopień szkodliwości dla zdrowia
pracowników.
Pracodawca nie może stosować materiałów i procesów technologicznych, które nie
mają ustalonego stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników. Regulacje
5
zawarte w tym przepisie dotyczą materiałów i procesów, których stopień szkodliwości
nie został dotychczas ustalony.
Przepis niniejszy został jednak wyłączony odnośnie do substancji i preparatów
chemicznych
Stosowane przez pracodawcę substancje chemiczne i ich mieszaniny muszą być
oznakowane w sposób widoczny, tak aby łatwo można je było zidentyfikować.
Pracodawcy stosujący substancje niebezpieczne, mieszaniny niebezpieczne,
substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie
chemiczne muszą ponadto posiadać ich aktualny spis oraz karty charakterystyki.
Substancje i preparaty chemiczne muszą również posiadać odpowiednie
opakowania, chroniące przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.
IV. Obowiązek podejmowanie działań zapobiegających wystąpienia nagłego
niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników
Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego
niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować
działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu:
1) zapewnić odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt
ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone
2) zapewnić udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.
V. Obowiązek ustalenia prac, które powinny być wykonywane przez co
najmniej 2 osoby, w związku z ryzykiem wystąpienia nagłego zagrożenia dla
zdrowia lub życia ludzkiego.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość
wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były
wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji.
6
Obecnie wykaz takich prac sporządza sam pracodawca po przeprowadzeniu
konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami.
VI. Obowiązek zapewnienia przez pracodawcę odpowiednich służb lub
wyznaczenia konkretnych osób, które będą zajmowały się problematyką bhp
Obowiązek taki ciąży na każdym pracodawcy niezależnie od liczby zatrudnianych
pracowników. Stan zatrudnienia ma jedynie wpływ na formę, w jakiej pełnione będą
funkcje w zakresie bhp.
Działania pracodawcy w zakresie powołania służby bhp, powierzenia jej zadań
specjaliście spoza zakładu pracy, albo osobie zatrudnionej przy innej pracy
wymagają konsultacji z przedstawicielami pracowników lub pracownikami.
1. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy
Służbę bhp tworzą pracodawcy zatrudniający powyżej 100 pracowników !!!!
Do ogólnej liczby zatrudnionych, od których zależy obowiązek tworzenia tej służby,
należy wliczyć wszystkie osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, i nie tylko,
w siedzibie głównej pracodawcy, a także w oddziałach, filiach oraz pracowników
młodocianych.
Służba bhp ma być organem doradczym i kontrolnym, a w strukturze organizacyjnej
musi podlegać bezpośrednio pracodawcy.
Pracownicy służby bhp muszą również posiadać kwalifikacje formalne oraz faktyczne
(staż pracy) niezbędne do zajmowania odpowiednich stanowisk w ramach służby
bhp.
W praktyce nierzadko pojawia się problem, czy pracodawcy zatrudniający więcej niż
100 pracowników mają obowiązek tworzenia służby bhp, czy też mogą powierzyć jej
zadania specjalistom spoza zakładu pracy.
7
Należałoby przyjąć, że obowiązkiem pracodawcy zatrudniającego powyżej 100
pracowników, jest utworzenie służby bhp, w oparciu o pracowników w rozumieniu art.
2 KP, posiadających odpowiednie kwalifikacje. Dopiero w razie braku takich
pracowników zadania służby można powierzyć specjalistom spoza zakładu pracy.
2. Powierzenie zadań służby bhp innym osobom i wykonywanie zadań bhp
przez pracodawcę
Drugą grupę, która może zajmować się kwestiami bhp stanowią osoby zatrudnione
przy innej pracy, specjaliści spoza zakładu pracy oraz sami pracodawcy. Podobnie
jak w przypadku służby bhp, dopuszczalność powierzenia zadań tej grupie
uzależniona jest od stanu zatrudnienia oraz posiadanych przez dane osoby
kwalifikacji.
A. Pracownik zatrudniony przy innej pracy
Pracodawcy zatrudniający do 100 pracowników nie mają obowiązku tworzenia służby
bhp, a jej zadania mogą powierzyć pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy !!!
Pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono zadania służby bhp ma
takie same uprawnienia jak pracownicy tej służby oraz powinien mieć dostęp do
informacji mających wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.
B. Specjalista spoza zakładu pracy
W razie braku wykwalifikowanych pracowników, pracodawca może powierzyć
zadania służby bhp specjaliście spoza zakładu pracy, który również powinien
legitymować się odpowiednimi kwalifikacjami.
C. Prowadzenie spraw bhp przez pracodawcę
W określonych przepisami KP przypadkach również sam pracodawca będzie
uprawniony do wykonywania zadań służby bhp. Takie rozwiązanie obwarowane jest
jednak kilkoma warunkami. Samodzielnie zadania służby bhp mogą wykonywać
pracodawcy, którzy:
8
* zatrudniają do 10 pracowników, albo zatrudniają do 20 pracowników i jednocześnie
zakwalifikowani zostali do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż
trzecia kategoria ryzyka,
* posiadają aktualne szkolenie w zakresie bhp dla pracowników służby bhp.
VII. Komisja BHP
Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisję
bezpieczeństwa i higieny pracy !!!
W skład komisji bhp wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy:
- w tym pracownicy służby bhp i
- lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz
- przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy.
Przewodniczącym komisji bhp jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona,
a wiceprzewodniczącym - społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel pracowników.
Zadania komisji wskazane w KP to:
1) dokonywanie przeglądu warunków pracy,
2) okresowa ocena stanu bhp,
3) opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających
wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym,
4) formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy,
5) współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bhp.
Posiedzenia Komisji powinny odbywać się w godzinach pracy, co najmniej raz na
kwartał, a pracownik uczestniczący w pracach komisji zachowuje prawo do
wynagrodzenia.
9
Komisja w celu realizacji swoich zadań ma również prawo korzystać z ekspertyz lub
opinii specjalistów spoza zakładu pracy, jednak tylko w przypadkach uzgodnionych z
pracodawcą. Opinie i ekspertyzy wykonywane są na koszt pracodawcy.
VIII. Obowiązki pracodawcy w zakresie bhp przy nietypowych stosunkach
pracy
a) Nietypowe formy zatrudnienia polegają m.in. na:
- podziale etatu lub
- na tak popularnym w ostatnich latach zatrudnieniu za pośrednictwem innego
podmiotu. Odmianami tej ostatniej formy zatrudnienia są outsourcing oraz
zatrudnienie za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej lub
- telepracy.
b) Pracownik tymczasowy
Zarówno na gruncie obecnie obowiązujących przepisów model pracy czasowej został
określony jako praca świadczona na rzecz pracodawcy użytkownika przez
pracownika tymczasowego zatrudnionego przez agencję.
Agencja pracy tymczasowej jest podmiotem, który nawiązuje z pracownikiem
tymczasowym umowę o pracę, a następnie wysyła pracownika do pracodawcy
użytkownika, aby tam wykonywał swoją pracę.
W ten sposób powstaje zawiła konstrukcja prawna oparta na umowach:
" stosunku pracy, tj. umowie o pracę, jaka łączy pracownika z agencją,
" umowie cywilnoprawnej, jaka łączy agencję z podmiotem zainteresowanym
świadczoną przez pracownika pracą (czyli z pracodawcą użytkownikiem).
Stosunek prawny między agencją a pracownikiem tymczasowym jest oparty na
umowie o pracę, która może mieć wyłącznie charakter terminowy, tj. umowie na czas
określony, bądz
na czas wykonania określonej pracy
10
Powstaje pytanie, kto powinien zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki
pracy pracownikowi tymczasowemu ?
Zgodnie z ustawą o zatrudnianiu pracowników tymczasowych to:
Pracodawca użytkownik jest obowiązany zapewnić pracownikowi tymczasowemu
bezpieczne i higieniczne warunki pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania
pracy tymczasowej.
Pracownik tymczasowy w okresie wykonywania pracy na rzecz pracodawcy
użytkownika nie może być traktowany mniej korzystnie w zakresie warunków pracy i
innych warunków zatrudnienia niż pracownicy zatrudnieni przez tego pracodawcę
użytkownika na takim samym lub podobnym stanowisku pracy.
Pracodawca użytkownik informuje agencję pracy tymczasowej na piśmie o:
warunkach wykonywania pracy tymczasowej w zakresie dotyczącym bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Pracodawca użytkownik dostarcza pracownikowi tymczasowemu odzież i obuwie
robocze oraz środki ochrony indywidualnej, zapewnia napoje i posiłki profilaktyczne,
przeprowadza szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ustala
okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, przeprowadza ocenę ryzyka
zawodowego oraz informuje o tym ryzyku.
c) Telepraca
Telepraca to praca może być wykonywana regularnie poza zakładem pracy, z
wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o
świadczeniu usług drogą elektroniczną (np. Internetu). Telepracownik pracując np. w
domu wysyła pracodawcy efekty swojej pracy drogą internetową.
Jeżeli praca jest wykonywana w domu telepracownika, pracodawca realizuje
wobec niego, w zakresie wynikającym z rodzaju i warunków wykonywanej
pracy, obowiązki bhp określone w Kodeksie pracy, z wyjątkiem:
a) obowiązku dbałości o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy
11
b) obowiązku zapewnienia odpowiednich urządzeń higienicznosanitarnych
c) obowiązku budowy lub przebudowy pomieszczeń pracy
12