ELEMENTY PRAWA
PRACY
Szkolenie z zakresu Bezpieczeństwa i higieny pracy
dla studentów rozpoczynających naukę
w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Kodeks pracy
0 Definicja kodeksu: uporzÄ…dkowany
(usystematyzowany) zbiór przepisów regulujących
całościowo i wyczerpująco określoną dziedzinę życia
społecznego.
0 Kodeks pracy jest ustawÄ… regulujÄ…cÄ… sytuacjÄ™ prawnÄ…
pracownika i pracodawcy w ramach Å‚Ä…czÄ…cego ich
stosunku pracy.
Kodeks pracy
0 Jest podstawowym aktem prawnym normujÄ…cym
indywidualną treść stosunków pracy zachodzących
między pracodawcą a pracownikiem.
0 Jest z
ródłem powszechnie obowiązującego prawa co
oznacza , że jego postanowienia obowiązują wszystkie
podmioty, których prawa i obowiązki reguluje
0 Kodeks pracy jest ustawÄ… uchwalonÄ… przez Sejm 26
czerwca 1974 roku i był wielokrotnie nowelizowany.
Prawo pracy
0 Prawo pracy jest odrębną gałęzią prawa, inną niż
prawo cywilne i prawo administracyjne. Aczkolwiek
KP przewiduje w art. 300, że w sprawach
nieunormowanych przepisami prawa pracy stosuje
siÄ™ przepisy Kodeksu cywilnego.
Pracownik
0 W rozumieniu art. 2 KP pracownikiem jest osoba
zatrudniona (z którą nawiązano stosunek pracy) na
podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru,
mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę
0 Pracownikiem nie jest każdy  pracujący w
potocznym tego słowa znaczeniu, prowadzący
jakąkolwiek aktywność zawodową (np. wolontariusz).
Jest nim osoba z którą został nawiązany stosunek
pracy
0 Pracownikiem może być tylko osoba fizyczna. Nie ma
prawnej możliwości zatrudnienia przez pracodawcę
osoby prawnej (np. spółki z o.o. lub przedsiębiorstwa)
Pracodawca
0 Zgodnie z art. 3 KP pracodawcÄ… jest jednostka
organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości
prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one
pracowników
Zatrudnienie
0 Zgodnie z art. 22 KP zatrudnieniem (nawiÄ…zaniem stosunku
pracy) jest stosunek prawny zachodzący między dwoma
podmiotami, z których pracownik jest zobowiązany świadczyć
pracÄ™:
a) osobiście;
b) odpłatnie (wolontariat nie jest stosunkiem pracy podobnie jak
praca społeczna;
c) określonego rodzaju, w czasie i miejscu wyznaczonym przez
pracodawcÄ™;
d) pod kierownictwem pracodawcy;
e) na jego ryzyko.
0 SÄ… to cechy stosunku pracy
Niepracownicze formy
zatrudnienia
0 Przepisy KP nie regulujÄ… tzw. niepracowniczych form
zatrudnienia. Należą do nich umowy cywilnoprawne
czyli umowy o dzieło i umowy zlecenia, które nie są
umowami o pracę. Całość praw i obowiązków stron
umowy cywilnoprawnej regulujÄ… postanowienia
umowy i Kodeksy cywilnego.
Umowa o pracÄ™  podstawa
zatrudnienia
1. Rodzaje umów o pracę
A) Na czas określony (umowa terminowa);
B) Na czas nieokreślony (umowa bezterminowa);
C) Na czas wykonywania określonej pracy;
D) Na zastępstwo pracownika w czasie jego
usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
2. Każda z tych umów może być poprzedzona umową na
okres próbny nieprzekraczający 3 miesięcy.
Forma zawarcia umowy o
pracÄ™
0 Umowę o pracę zawiera się na piśmie.
0 W przypadku niedochowania formy pisemnej
pracodawca najpóz
niej w dniu rozpoczęcia pracy ma
obowiązek dopełnić ustawowego obowiązku.
0 Jeżeli w umowie nie określono daty rozpoczęcia pracy,
za dzień rozpoczęcia pracy uznaje się dzień zawarcia
umowy.
Treść umowy o pracę
0 Art. 29 KP przewiduje, że umowa o pracę powinna
określać:
üð Rodzaj umowy
üð Strony umowy
üð DatÄ™ jej zawarcia
üð Rodzaj pracy
üð Miejsce wykonywania pracy
üð Wynagrodzenie
üð Wymiar czasu pracy
üð Termin rozpoczÄ™cia
Składnik konieczny
umowy o pracÄ™
0 Wymienione w art. 29 postanowienia umowy o pracÄ™ nie
są składnikami koniecznymi umowy o pracę. Takim
składnikiem jest jedynie określenie rodzaju pracy. W
zwiÄ…zku z tym nie sÄ… umowami o pracÄ™ porozumienia
obejmujące samo zobowiązanie pracownika do bliżej
nieokreślonej pracy, podobnie zobowiązanie się
pracodawcy do zatrudnienia na bliżej nieokreślonym
stanowisku. Określenie w umowie o pracę rodzaju
pracy jest koniecznym elementem tej umowy, bez
którego traci ona cechę umowy o pracę
0 Prawo dopuszcza w umowie o pracę także inne
postanowienia umowy ustalone przez strony. Należy
jednak pamiętać, że zgodnie z art. 18 KP postanowienia
umowy przewidujące nieodpłatność pracy są nieważne.
Kary porzÄ…dkowe
0 Pracodawca może nakładać na pracownika kary za
naruszenie obowiązków pracowniczych i
nieprzestrzeganie porzÄ…dku pracy.
0 Katalog kar porządkowych określa art. 108 KP i są to:
qð Upomnienie
qð Nagana
qð Kara pieniężna
Wymierzanie kar
porzÄ…dkowych
0 Wymierzenie kary może nastąpić po wysłuchaniu
pracownika
0 Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni
od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku
pracowniczego oraz po upływie 3 miesięcy od
dopuszczenia siÄ™ tego naruszenia
Normy czasu pracy
0 Ustalenie przez pracodawcę początku i końca dnia
pracy wiąże się ściśle z określonymi w KP normami
czasu pracy. Podstawowa norma czasu pracy wynosi 8
godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w
pięciodniowym tygodniu pracy.
0 Praca wykonywania ponad normy czasu pracy jest
pracÄ… w godzinach nadliczbowych.
Urlop wypoczynkowy
0 Urlop wypoczynkowy to zagwarantowana prawem
coroczna, płatna przerwa w wykonywaniu pracy.
Pracownik nie może się zrzec prawa do urlopu
wypoczynkowego.
0 W zależności od okresu zatrudnienie KP określa liczbę
dni przysługujących pracownikowi w danym roku
kalendarzowym na urlop wypoczynkowy (wymiar
urlopu wypoczynkowego).
Wymiar urlopu
wypoczynkowego
0 20 dni- jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż
10 lat
0 26 dni- jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej
10 lat
RozwiÄ…zanie stosunku
pracy
0 Rozwiązanie umowy o pracę następuje:
żð na mocy porozumienia stron
żðZ zachowaniem okresu wypowiedzenia (za
wypowiedzeniem)
żðBez zachowania okresu wypowiedzenia (bez
wypowiedzenia)
Porozumienie stron
0 To zgodne oświadczenie woli pracownika i
pracodawcy zmierzajÄ…ce do rozwiÄ…zania stosunku
pracy w dowolnym, ustalonym przez strony terminie.
Jest to zawsze optymalny sposób rozwiązania
stosunku pracy przez strony.
0 Na mocy porozumienia stron rozwiązaniu może ulec
każda umowa o pracę, w dowolnym ustalonym
terminie, nawet w chwili zawarcia samego
porozumienia.
Wypowiedzenie umowy
o pracÄ™
0 W odróżnieniu od porozumienia stron
wypowiedzenie umowy o pracÄ™ jest jednostronnym
oświadczeniem woli złożonym jednej stronie przez
drugą nie zależnie od jej zgody. Oświadczenie
powoduje rozwiÄ…zanie umowy o pracÄ™ wraz z
upływem okresu wypowiedzenia.
0 Okres wypowiedzenia to czas, po upływie którego
stosunek pracy ustaje. Okresy wypowiedzenia
reguluje KP.
Zakaz wypowiadania
umowy o pracÄ™
0 Zgodnie z art. 41 KP pracodawca nie może
wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu
wypoczynkowego pracownika a także innej
usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy
(np. choroba, macierzyństwo, opieka nad dzieckiem)
0 Zgodnie z art.39 KP pracodawca nie może
wypowiedzieć umowy o prace pracownikowi,
któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia
wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia
umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury
Ochrona
przedemerytalna
0 Dotyczy kobiet w wieku od 56-60 lat i mężczyzn w
wieku 61-65 lat.
0 Zakaz wypowiedzenia umowy w okresie
przedemerytalnym obejmuje wszystkie rodzaje umów
o pracÄ™.
0 Zakaz ten nie obowiązuje jeżeli pracownik uzyskał
prawo do renty (art. 40 KP).
RozwiÄ…zanie umowy o pracÄ™ bez
wypowiedzenia z winy pracownika
0 Jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych wyczerpująco w
Kodeksie pracy.
0 Przyczyny rozwiÄ…zania umowy o prace bez wypowiedzenia z winy
pracownika (art.5 2)- dyscyplinarne:
ØðCiężkie naruszenie obowiÄ…zków pracowniczych
ØðPopeÅ‚nienie przez pracownika przestÄ™pstwa uniemożliwiajÄ…cego dalsze
zatrudnienie na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo to jest
oczywiste lub zostało potwierdzone prawomocnym wyrokiem(np.
kasjerka zostaje skazana za kradzież pieniędzy)
ØðZawinionej utraty uprawnieÅ„ koniecznych do zajmowania danego
stanowiska (np. kierowca traci prawo jazdy na skutek prowadzenia
pojazdu w stanie nietrzez
wości)
RozwiÄ…zanie umowy o pracÄ™ bez
wypowiedzenia z przyczyn
niezawinionych przez pracownika
0 KP stwarza pracodawcy możliwość rozwiązania umowy o
pracÄ™ bez wypowiedzenia nie tylko w przypadkach
zawinionych przez pracownika ale też w przypadku
przedłużającej się usprawiedliwionej nieobecności
pracownika w pracy wskutek choroby (art. 53).
Åšwiadectwo pracy
(art. 97 KP)
0 Jest dokumentem, który pracownik otrzymuje w związku z
rozwiązaniem stosunku pracy. W świadectwie pracy zamieszcza
siÄ™ informacje dotyczÄ…ce m.in.: okresu zatrudnienia, rodzaju
wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, okoliczności
rozwiÄ…zania stosunku pracy, wymiaru czasu pracy, wymiaru
czasu pracy.
0 Pracodawca ma obowiązek wydanie świadectwa pracy bez
osobnego wniosku pracownika, niezwłocznie po ustaniu
stosunku pracy.
0 Pracodawca nie może uzależnić wydania świadectwa pracy od
uprzedniego rozliczenia siÄ™ pracownika z pracodawcÄ…. (np. nie
może uzależnić w zamian za wydanie świadectwa pracy
magazynierowi rozliczenia stanów magazynowych).
Państwowa Inspekcja Pracy
0 Jest organem państwowym sprawującym kontrolę
nad przestrzeganiem prawa pracy przez
pracodawców. Organizację i kompetencje PIP określa
ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy z dnia 13
kwietnia 2007 roku (Dz. U. nr 89, poz. 589)
Literatura
" L. Florek, T. Zieliński, Prawo pracy, Warszawa 2009
" Kodeks pracy pod red. L. Florka, Komentarz,
Autor: Aleksandra Bocheńska