MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Ewa Kawczyńska-Kiełbasa
Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli
412[01].Z3.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Leonia Jadzewicz
mgr Krystyna Kielan
Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
mgr inż. Maria Majewska
Korekta:
Joanna Iwanowska
Edyta Kozieł
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z3.03
Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu 412[01] technik rachunkowości.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Przykładowe scenariusze zajęć 6
5. Ćwiczenia 10
5.1. Organizacja rachunkowości ubezpieczycieli 10
5.1.1. Ćwiczenia 10
5.1.2. Sprawdzian postępów 11
5.2. Pośrednictwo ubezpieczeniowe 11
5.2.1. Ćwiczenia 11
5.2.2. Sprawdzian postępów 13
5.3. Majątek i kapitały zakładu ubezpieczeń 13
5.3.1. Ćwiczenia 13
5.3.2. Sprawdzian postępów 16
5.4. Lokaty zakładu ubezpieczeń 16
5.4.1. Ćwiczenia 16
5.4.2. Sprawdzian postępów 19
5.5. Ewidencja składek ubezpieczeniowych i rozrachunków 19
5.5.1. Ćwiczenia 19
5.5.2. Sprawdzian postępów 24
5.6. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 24
5.6.1. Ćwiczenia 24
5.6.2. Sprawdzian postępów 26
5.7. Przychody i koszty 26
5.7.1. Ćwiczenia 26
5.7.2. Sprawdzian postępów 29
5.8. Wynik finansowy 29
5.8.1. Ćwiczenia 29
5.8.2. Sprawdzian postępów 31
5.9. Sprawozdawczość 32
5.9.1. Ćwiczenia 32
5.9.2. Sprawdzian postępów 36
6. Ewaluacja osiągnięć uczniów 37
7. Literatura 48
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć
dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technika rachunkowości,
a w szczególności w przyswojeniu wiedzy o podstawach rachunkowości zakładów
ubezpieczeniowych i poznaniu specyfiki rachunkowości ubezpieczycieli, zakładając znajomość
pojęć i zasad rachunkowości dla jednostek prowadzących działalność gospodarczą.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinien posiadać
uczeń przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,
- cele kształcenia, wskazują jakie umiejętności uczeń opanuje po przeprowadzeniu procesu
kształcenia,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- pytania sprawdzające, które umożliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń
potwierdzających nabycie umiejętności,
- ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierające: polecenie, sposób wykonania oraz
opis niezbędnych materiałów do wykonania ćwiczenia, niektóre z ćwiczeń mogą wymagać
pomocy nauczyciela,
- sprawdzian postępów, który pomoże ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,
- sprawdzian osiągnięć, znajdujący się po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki
modułowej pozwalający ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia danej
jednostki modułowej,
- wykaz literatury.
Zamiarem autorki było napisanie poradnika, który może służyć jako materiał dydaktyczny do
nauczania jednostki modułowej  prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia kierowanego, tekstu
przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
Schemat układu jednostek modułowych
Moduł 412[01].Z3
Specyficzne i szczególne
zasady rachunkowości
412[01].Z3.04
Prowadzenie
412[01].Z3.01 412[01].Z3.02 412[01].Z3.03 rachunkowości
Prowadzenie Prowadzenie Prowadzenie jednostek
rachunkowości Rachunkowości
rachunkowości organizacyjnych
budżetowej bankowej ubezpieczycieli nie prowadzących
działalności
gospodarczej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- korzystać z ustawy o rachunkowości,
- znać zasady rachunkowości,
- znać zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych,
- sporządzać podstawowe dokumenty księgowe,
- znać budowę i funkcjonowanie kont księgowych,
- poprawiać błędy księgowe,
- posługiwać się terminologią z zakresu rachunkowości, finansów, sprawozdawczości,
- wykorzystać poznane zasady ewidencji, wyceny, metod amortyzacji omówione w module
 Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa , które są jednakowe także dla
specyfiki zakładów ubezpieczeniowych,
- znać pojęcie inwentaryzacji, metod przeprowadzania, sposobu rozliczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- określić podstawy prawne działalności ubezpieczeniowej,
- określić istotę, zadania i funkcje ubezpieczeń gospodarczych,
- scharakteryzować specyfikę rachunkowości ubezpieczeniowej,
- posłużyć się planem kont zakładu ubezpieczeń,
- zadekretować dokumenty księgowe,
- dokonać ewidencji składek ubezpieczeniowych,
- zaewidencjonować rozrachunki,
- zaewidencjonować koszty akwizycji, odszkodowania, świadczenia oraz inne koszty
gospodarcze i przychody techniczne,
- zaksięgować operacje dotyczące reasekuracji,
- ewidencjonować rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe, lokaty, kapitały, fundusze,
- obliczyć margines opłacalności,
- ustalić wynik finansowy zakładu ubezpieczeń,
- określić strukturę sprawozdania finansowego zakładów ubezpieczeniowych,
- scharakteryzować elementy sprawozdania finansowego,
- sporządzić sprawozdanie finansowe zakładu ubezpieczeniowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć nr 1
Temat: Ewidencja rozrachunków z pośrednikami
Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- określić tytuły rozrachunków prowadzonych z pośrednikami,
- scharakteryzować konta służące do rozrachunków z pośrednikami,
- ewidencjonować typowe operacje dotyczące rozrachunków z pośrednikami,
- interpretować salda końcowe kont służących do rozrachunków z pośrednikami.
Metody nauczania  uczenia się:
- pogadanka,
- objaśnienie,
- praca z materiałami z
ródłowymi,
- ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w zespołach.
Środki dydaktyczne:
- wykaz kont dla zakładów ubezpieczeniowych,
- literatura poradnika dla ucznia,
- zeszyty przedmiotowe,
- kalkulatory
- arkusze papieru,
- pisaki.
Czas trwania:
45 minut
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie
2. Wskazanie celów zajęć
3. Plan zajęć:
A. Tytuły rozrachunków z pośrednikami:
- nauczyciel w formie pogadanki i pytań skierowanych do uczniów odwołuje się do nabytych
już wiadomości, uczniowie określają pojęcie rozrachunków,
- uczniowie podzieleni na grupy, korzystając z materiałów w poradniku i literatury
dodatkowej poleconej przez nauczyciela określają tytuły należności i zobowiązań wobec
pośredników, prezentują i weryfikują wiedzę.
B. Charakterystyka kont służących do ewidencji rozrachunków:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
- uczniowie korzystając z treści materiału nauczania w poradniku dla ucznia (wykaz kont),
podzieleni na grupy odszukują konta niezbędne do ewidencji rozrachunków
z pośrednikami, charakteryzują wyszukane konta, prezentują i weryfikują wiedzę,
- uczniowie korzystając z treści materiału nauczania w poradniku dla ucznia analizują
schematy ewidencji typowych operacji dotyczących pośrednictwa w ubezpieczeniach.
C. Ćwiczenia w ewidencji rozrachunków:
- nauczyciel poleca do rozwiązania ćwiczenie 1 części 4.2 poradnika dla ucznia, uczniowie
analizują treść,
- na prośbę uczniów nauczyciel wyjaśnia wątpliwości związane z treścią zadania,
- uczniowie rozwiązują indywidualnie ćwiczenie 1 części 4.2 poradnika dla ucznia,
interpretują obliczone salda końcowe.
4. Podsumowanie zajęć:
- uczniowie wskazują z jakich tytułów prowadzone są rozrachunki z pośrednikami,
- uczniowie wskazują sposób ewidencji rozrachunków z pośrednikami,
- uczniowie wskazują na umiejętność interpretacji salda konta  Rozrachunki
z pośrednikami .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Scenariusz zajęć nr 2
Temat: Sporządzanie bilansu zakładu ubezpieczeń
Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- określić pojęcie bilansu,
- scharakteryzować bilans,
- określić strukturę bilansu zakładu ubezpieczeń,
- sporządzić bilans zakładu ubezpieczeń.
Metody nauczania  uczenia się:
- pogadanka,
- objaśnienie,
- dyskusja,
- praca z materiałami z
ródłowymi,
- ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w zespołach.
Środki dydaktyczne:
- literatura poradnika dla ucznia,
- ustawa o rachunkowości wraz z załącznikiem nr 3 do ustawy,
- druki bilansu zakładu ubezpieczeń,
- zeszyty przedmiotowe,
- kalkulatory
- arkusze papieru,
- pisaki.
Czas trwania:
90 minut
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie
2. Wskazanie celów zajęć
3. Plan zajęć:
A. Pojęcie bilansu:
- nauczyciel w formie pogadanki i pytań skierowanych do uczniów odwołuje się do nabytych
już wiadomości, uczniowie określają definicję bilansu,
- nauczyciel rozdaje uczniom treść ustawy o rachunkowości, uczniowie podzieleni na grupy
wyszukują odpowiednie przepisy dotyczące bilansu i określają zasady sporządzania
bilansu, prezentują i weryfikują wiedzę,
- uczniowie w formie dyskusji na podstawie zaprezentowanej wiedzy i nabytych wcześniej
wiadomości wskazują na podobieństwa, różnice lub brak różnic w zasadach sporządzania
bilansu zakładu ubezpieczeń i innych jednostek,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- nauczyciel wskazuje uczniom podzielonym na grupy, na treść załącznika nr 3 do ustawy
o rachunkowości, uczniowie charakteryzują strukturę bilansu zakładu ubezpieczeń,
prezentują i weryfikują wiedzę.
B. Sporządzanie bilansu:
- uczniowie otrzymują druki bilansu i zapoznają się z nimi,
- uczniowie podzieleni na grupy rozwiązują ćwiczenie nr 2 punktu 4.9 poradnika dla ucznia
 Sprawozdawczość , prezentują wyniki, weryfikują ewentualne błędy,
4. Podsumowanie zajęć:
- uczniowie wskazują na uwarunkowania prawne sporządzania bilansu,
- uczniowie wskazują na odmienną strukturę bilansu zakładów ubezpieczeniowych,
- uczniowie wskazują na jednolitość zasad sporządzania bilansu w zakładach
ubezpieczeniowych i innych jednostkach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
5. ĆWICZENIA
5.1. Organizacja rachunkowości ubezpieczycieli
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek ubezpieczeniowych.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać z
ródła informacji dla ucznia.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z art. 4-8 ustawy o rachunkowości,
3) zapoznać się z rozdziałem drugim ustawy o rachunkowości,
4) zapoznać się z rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczególnych zasad
rachunkowości zakładów ubezpieczeń,
5) uzupełnić arkusz ćwiczeniowy  tekst z lukami,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności.
Zalecane metody nauczania  uczenia się:
- praca z materiałami z
ródłowymi,
- ćwiczenia w grupach lub indywidualne.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.1 niniejszego poradnika,
- literatura do JM 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie,
- ustawa o rachunkowości,
- rozporządzenie ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów
ubezpieczeń,
- arkusze ćwiczeniowe zawarte w ćwiczeniu 1.
Arkusz ćwiczeniowy:
1. Zasada memoriału w rachunkowości polega na:& & & & & & & & & .& & & & & & ..& & .
& & & & & & & & & & .& ...& & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & .& ....
2. Podaj datę otwarcia i zamknięcia ksiąg rachunkowych w zakładach
ubezpieczeniowych.........
....................................................................................................................................................
3. Zasada ciągłości bilansowej polega na: ....................................................................................
4. Akty prawne regulujące rachunkowość zakładów ubezpieczeniowych to: ...............................
....................................................................................................................................................
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. Konta ksiąg pomocniczych służą do:.....................................................................
....................
....................................................................................................................................................
6. Podstawowym dokumentem potwierdzającym sprzedaż w jednostkach ubezpieczeniowych
jest................................................................................................................................................
7. Poprawa błędu w dokumencie obcym jest możliwa poprzez................................................
8. Konta księgi głównej służą do....................................................................................................
9. Ubezpieczenia obowiązkowe obejmują:.....................................................................................
10. Ubezpieczenia dobrowolne dotyczą:.........................................................................................
5.1.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) wymienić akty prawne regulujące działalność zakładów
ubezpieczeniowych Ą% Ą%
2) scharakteryzować zasady nadrzędne rachunkowości Ą% Ą%
3) wymienić elementy ksiąg rachunkowych zakładów ubezpieczeniowych Ą% Ą%
4) określić strukturę planu kont zakładu ubezpieczeniowego Ą% Ą%
5) sklasyfikować rodzaje ubezpieczeń Ą% Ą%
6) określić specyfikę rachunkowości ubezpieczeń Ą% Ą%
5.2. Pośrednictwo ubezpieczeniowe
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych z pośrednikami ubezpieczeniowymi.
W zakładzie ubezpieczeń  A salda wybranych kont wynoszą:
201 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi Wn 3 000,00
Ma 1 400,00
100 Kasa 5 000,00
131 Rachunek bieżący 50 000,00
Operacje gospodarcze w bieżącym okresie sprawozdawczym:
1. Przypisano składkę ubezpieczeniową z tytułu ubezpieczenia OC i NW 960,00
budynku
2. Agent wpłaca do kasy pobraną od klienta składkę z tytułu polisy OC i NW
budynku wysokości I raty 576,00
3. Naliczono prowizję dla agenta ubezpieczeniowego 90,00
4. Pośrednik wpłacił do kasy pobrany regres 1 400,00
5. Rozliczenie pośrednika z pobranych środków na wypłatę odszkodowania 3 000,00
6. Na podstawie zbiorczego zestawienia polis dokonano przypisu składek 10 000,00
7. Wpłata przez pośrednika pobranych składek 9 000,00
8. Naliczono prowizję dla pośrednika 1 000,00
9. Naliczono prowizję dla pośrednika za windykacje regresu 140,00
10. WB przelew prowizji pośrednikom 1 230,00
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) otworzyć konta księgowe,
3) dokonać ewidencji operacji
4) ustalić saldo  Rozrachunków z pośrednikami ubezpieczeniowymi ,
5) określić znaczenie salda.
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- objaśnienie,
- ćwiczenia praktyczne grupowe.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.2 niniejszego poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.
Ćwiczenie 2
Ewidencja pośrednictwa ubezpieczeniowego.
W bieżącym miesiącu Agent ubezpieczeniowy zawarł umowy ubezpieczenia AC dwóch
samochodów. Składka za jedną polisę zainkasowana została w całości 750,00. Płatność składki
drugiej polisy rozłożona została na dwie raty: I rata 720,00, II rata 480,00. Agent zainkasował I
ratę. Agent zainkasował także przeterminowaną składkę wraz z odsetkami za ubezpieczenie
komunikacyjne OC: składka 700,00, odsetki 50,00. Składka i odsetki zostały wcześniej
zarachowane przez zakład ubezpieczeń. Agent zainkasował również regres za odszkodowanie
wcześniej wypłacone przez zakład ubezpieczeń w wysokości 3 000,00. Za pośrednictwo
naliczono agentowi 500,00 prowizji, którą wypłacono przelewem.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) otworzyć konta księgowe,
3) ułożyć treść operacji,
4) otworzyć konta, których salda początkowe wynikają z treści,
5) dokonać ewidencji operacji według ułożonej treści.
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
 Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- objaśnienie,
- ćwiczenia praktyczne grupowe.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.2 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.
5.2.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) zdefiniować pośrednictwo ubezpieczeniowe Ą% Ą%
2) wymienić rodzaje pośrednictwa ubezpieczeniowego Ą% Ą%
3) scharakteryzować rodzaje pośrednictwa Ą% Ą%
4) ewidencjonować typowe operacje dotyczące pośrednictwa Ą% Ą%
5.3. Majątek i kapitały zakładu ubezpieczeń
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal wartość majątku i kapitałów zakładu ubezpieczeń:
Składniki majątku i kapitałów zakładu ubezpieczeniowego przedstawiały się (w tys. zł.):
Zobowiązania podporządkowane 250
Zysk z lat ubiegłych 50
Budynki 2 100
Samochody osobowe 230
Kapitał zapasowy 70
Lokata terminowa 36 miesięczna 100
Gotówka 20
Programy komputerowe 30
Zysk netto 50
Środki na rachunku bankowym 120
Weksle obce 10
Obligacje Skarbu Państwa 2 letnie 500
Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 600
Zobowiązania wobec ubezpieczających 120
Należności od ubezpieczających 60
Należne wpłaty na kapitał 100
Kapitał podstawowy ?
Należności od pośredników 140
Lokata terminowa 3 miesięczna 100
Akcje spółek 250
Zobowiązania wobec budżetu 20
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
 Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) uporządkować składniki majątku w podziale na aktywa trwałe i obrotowe,
4) ustalić wartość aktywów trwałych, aktywów obrotowych, aktywów razem,
5) uporządkować składniki kapitałów w podziale na kapitały własne i obce,
6) ustalić wartość kapitałów własnych, kapitałów obcych, kapitałów ogółem,
7) ustalić wartość brakującego kapitału podstawowego,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- metoda projektów,
- ćwiczenia praktyczne grupowe.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.3 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.
Ćwiczenie 2
Ustal wartość majątku i kapitałów zakładu ubezpieczeń:
Zakład ubezpieczeń posiada majątek i kapitały (w tys. zł.):
Zysk netto 140
Lokaty w jednostkach zależnych 600
Pozostałe składniki aktywów 10
Przychody przyszłych okresów 900
Należności z tytułu reasekuracji 160
Inne należności 90
Kapitał z aktualizacji wyceny 20
Rezerwa składek 1 800
Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich 80
Inne zobowiązania 120
Pozostałe rezerwy 170
Akcje i udziały 480
Rzeczowe składniki aktywów 110
Oprogramowanie wraz z licencją 15
Fundusze specjalne 51
Prawo do użytkowania gruntu 10
Środki pieniężne 140
Należności depozytowe 10
Zobowiązania z tytułu reasekuracji 90
Obligacje 3 letnie 5 200
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Należności z tytułu bezpieczne bezpośrednich 900
Prawo do lokalu 10
Nieruchomości 250
Pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 400
Rezerwy na nie wypłacone odszkodowania 3 000
Zobowiązania depozytowe 300
Rezerwy na wyrównanie szkodowości 330
Inne lokaty finansowe 6 050
Kapitał akcyjny ?
Inne wartości niematerialne i prawne 1
Kapitał zapasowy 620
Lokaty terminowe w banku 400
Należności od budżetu 3
Rozliczenia międzyokresowe czynne 90
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) uporządkować składniki majątku według struktury,
4) ustalić wartość aktywów,
5) uporządkować składniki kapitałów według struktury,
6) ustalić wartość kapitałów,
7) ustalić wartość brakującego kapitału podstawowego.
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- metoda projektów,
- ćwiczenia praktyczne grupowe.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.3 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
 5.3.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) sklasyfikować składniki aktywów według struktury Ą% Ą%
2) obliczyć wartość aktywów Ą% Ą%
3) sklasyfikować składniki pasywów według struktury Ą% Ą%
4) obliczyć wartość pasywów Ą% Ą%
5) określić sposób tworzenia kapitału podstawowego Ą% Ą%
6) określić fundusz organizacyjny Ą% Ą%
5.4. Lokaty zakładu ubezpieczeń
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj ewidencji lokat w zakładzie ubezpieczeniowym.
Salda wybranych kont zakładu ubezpieczeniowego wynoszą:
131 Rachunek bankowy 270 000,00
100 Kasa 10 000,00
043 Dłużne papiery wartościowe 500 000,00
040 Pożyczki hipoteczne 400 000,00
044 Akcje i udziały w innych jednostkach 200 000,00
Operacje gospodarcze:
1. Nabyto z odroczonym terminem płatności udziały w sp. z o.o. 70 000,00
2. WB otrzymano odsetki od udzielonych pożyczek 8 000,00
3. Zakupiono płacąc przelewem 3 letnie obligacje Skarbu Państwa 30 000,00
4. Zakupiono za gotówkę bony skarbowe 5 000,00
5. Sprzedano część obligacji
a) w cenie sprzedaży 50 000,00
b) w cenie nabycia 45 000,00
6. WB otrzymano dywidendę z tytułu posiadanych akcji 10 000,00
7. Zakupiono grunt celem lokaty 80 000,00
8. WB udzielono pożyczki hipotecznej 40 000,00
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4) dokonać ewidencji operacji,
5) ustalić wartość lokat finansowych i rzeczowych.
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- metoda projektów,
- ćwiczenia praktyczne grupowe.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.3 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki
Ćwiczenie 2
Zakład ubezpieczeniowy posiada stany początkowe wybranych kont:
030 Nieruchomości 2 000 000,00
044 Akcje i udziały w innych jednostkach 200 000,00
050 Lokaty terminowe 150 000,00
131 Rachunek bieżący 500 000,00
Operacje gospodarcze:
1. WB otrzymano czynsze od najemców lokali 40 000,00
2. WB założono lokatę terminową 100 000,00
3. Sprzedano część akcji
a) wartość w cenie sprzedaży 30 000,00
b) wartość w cenie nabycia 25 000,00
4. Trwała utrata wartości nieruchomości 50 000,00
5. WB otrzymano odsetki od lokaty terminowej 10 000,00
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji operacji,
5) ustalić wartość lokat finansowych i rzeczowych.
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- metoda projektów,
- ćwiczenia praktyczne grupowe.
Środki dydaktyczne:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
- literatura punktu 4.4 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki
Ćwiczenie 3
Dokonaj wyceny lokat na koniec kolejnych lat obrotowych.
Zakład ubezpieczeniowy posiada lokaty długoterminowe o wartości 15 000,00. Na dzień
bilansowy wycenia je według wartości godziwej. Wartość godziwa w kolejnych latach wynosiła:
na 31.12 xxx1 16 000,00
na 31.12.xxx2 15 200,00
na 31.12.xxx3 15 700,00
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) dokonać ewidencji skutków zmian na kolejne momenty bilansowe, jeżeli lokaty stanowią
pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
4) dokonać ewidencji skutków zmian na kolejne momenty bilansowe, jeżeli lokaty nie stanowią
pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- metoda projektów,
- ćwiczenia praktyczne grupowe.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.4 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki
Ćwiczenie 4
Zakład ubezpieczeń posiada akcje długoterminowe, które wycenia według ceny nabycia
skorygowanej o trwałą utratę wartości. Na początek roku wartość lokaty w cenie nabycia wynosi
10 000,00.
Z powodu trwałej utraty wartości dokonano odpisu 1 000,00. Po dwóch miesiącach sprzedano
lokatę za cenę 12 000,00.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć odpowiednie konto,
4) ułożyć treść operacji,
5) dokonać ewidencji ułożonych operacji,
6) ustalić wynik na sprzedaży akcji.
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne grupowe.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.4 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki
5.4.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) określić czynniki wpływające na swobodę dokonywania lokat Ą% Ą%
2) wymienić aktywa zaliczane do lokat Ą% Ą%
3) określić sposoby wyceny lokat na dzień bilansowy Ą% Ą%
4) dokonać wyceny lokat Ą% Ą%
5) ewidencjonować typowe operacje dotyczące lokat Ą% Ą%
5.5. Ewidencja składek ubezpieczeniowych i rozrachunków
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ewidencja składek ubezpieczeniowych.
W dniu 10 kwietnia Jan Iksiński podpisał umowę ubezpieczenia komunikacyjnego OC i AC
bezpośrednio w zakładzie ubezpieczeniowym. Polisa została zawarta na rok, składka
ubezpieczeniowa należna za cały okres umowy wynosi 1 400,00. Składka została rozłożona na
dwie raty: I rata 840,00, II rata 560,00. Pierwsza rata została zapłacona przez ubezpieczającego
gotówką w kasie zakładu.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) ułożyć treść operacji,
4) dokonać ewidencji ułożonych operacji,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.
Ćwiczenie 2
Ewidencja składek ubezpieczeniowych.
Salda początkowe wybranych kont w zakładzie ubezpieczeniowym:
100 Kasa 5 000,00
131 Rachunek bieżący 12 000,00
Operacje gospodarcze:
1. Na podstawie kopii polisy ubezpieczeniowej przypisano należną 800,00
składkę z tytułu ubezpieczenia budynku
2. WB ubezpieczający wpłacił przelewem 60% należnej składki .............
3. Na podstawie zbiorczego zestawienia polis ubezpieczeniowych
przypisano należne składki w kwocie 3 000,00
4. KP wpłata gotówką części składek 2 000,00
5. KW wypłata odszkodowania 1 500,00
6. Naliczenie regresu w związku z wypłatą odszkodowania 1 500,00
7. WB przelew tytułem należnego regresu 1 500,00
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta ksiegowe,
4) ułożyć treść operacji,
5) dokonać ewidencji ułożonych operacji,
6) ustalić wartość należności z tytułu składek ubezpieczeniowych.
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
 Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.
Ćwiczenie 3
Ewidencja składek ubezpieczeniowych.
W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarcze dotyczące tego samego
ubezpieczającego:
1. Na podstawie kopii polisy ubezpieczeniowej z tytułu ubezpieczenia komunikacyjnego
przypisano składkę 1 200,00 płatną w dwóch ratach.
2. Wpłata I raty przez ubezpieczającego pośrednikowi 720,00
3. Wpłata pobranej składki przez pośrednika do kasy zakładu ubezpieczającego 720,00
4. Przyznano ubezpieczającemu odszkodowanie z tytułu szkody 1 000,00
5. Zaliczono na poczet wpłaty II ratę należną od ubezpieczającego w ramach przyznanego
odszkodowania 480,00
6. KW wypłacono odszkodowanie z potrąceniem II raty ubezpieczenia komunikacyjnego
.........
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) ułożyć treść operacji,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ćwiczenie 4
Ewidencja rozliczeń z reasekuratorami.
Stan środków na rachunku bieżącym zakładu ubezpieczeniowego wynosi 100 000,00.
W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarcze:
1. Na podstawie otrzymanych wykazów polis przypisano
składki ubezpieczeniowe w wysokości 50 000,00
2. WB wpłata przez ubezpieczających składek w wysokości 40 000,00
3. Zgodnie z umową reasekuracji odstąpiono 25% ryzyka reasekuratorowi:
a) składki reasekuracyjne 10 000,00
b) prowizja reasekuracyjna 15% składki reasekuracyjnej ...............
c) zatrzymany depozyt składkowy 60% składki reasekuracyjnej ...............
4. WB przelano reasekuratorowi kwotę zgodną z rozliczeniem w operacji 3 ...............
5. WB wypłacono odszkodowania z tytułu zawartych umów 12 000,00
6. Przypis należności regresowych 4 000,00
7. WB wpływ należności regresowych 2 000,00
8. Ustalono udział reasekuratora w wypłaconych odszkodowaniach:
a) odszkodowania 3 000,00
b) regresy 1 000,00
c) zwolniony depozyt składkowy 4 000,00
d) odsetki od depozytu 300,00
9. WB uregulowano zobowiązanie wobec reasekuratora
na podstawie rozliczenia w operacji 8 ..............
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konto księgowe,
4) dokonać rozliczenia i ewidencji operacji,
5) ustalić saldo rozliczeń z reasekuratorem.
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Ćwiczenie 5
Ewidencja operacji z tytułu komisarki awaryjnej.
Zakład ubezpieczeniowy pełni funkcję komisarza awaryjnego. Stan środków na rachunku
bieżącym wynosi 50 000,00.
W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarcze w związku z pełnieniem
funkcji komisarza awaryjnego:
1. Opłacono fakturę za naprawę uszkodzonego samochodu 5 000,00
2. WB wpływ regresu uzyskanego przez komisarza awaryjnego 2 000,00
3. WB przekazanie regresu innemu ubezpieczycielowi 2 000,00
4. Naliczono wynagrodzenie dla likwidatora szkody:
a) wynagrodzenie brutto 1 000,00
b) składka na ubezpieczenie społeczne .............
c) składka na ubezpieczenie zdrowotne .............
d) zaliczka na podatek dochodowy .............
e) wynagrodzenie netto .............
5. Narzuty obciążające wynagrodzenie brutto likwidatora .............
6. Naliczono prowizję za wykonanie usługi komisarki awaryjnej 500,00
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konto księgowe,
4) dokonać obliczeń do operacji 4 b, c, d, e, 5, stosując aktualne stopy procentowe dla składek
na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz dla podatku dochodowego od osób fizycznych,
5) dokonać rozliczenia i ewidencji operacji,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne oraz w grupach.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy,
- arkusze papieru,
- pisaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
 5.5.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) zdefiniować składkę ubezpieczeniową Ą% Ą%
2) podać moment ujęcia składki ubezpieczeniowej jako przychodu Ą% Ą%
3) rozróżnić składki ubezpieczeniowe Ą% Ą%
4) ewidencjonować operacje dotyczące składek ubezpieczeniowych Ą% Ą%
5) zdefiniować pojęcie regresu Ą% Ą%
6) określić funkcje komisarza awaryjnego Ą% Ą%
7) ewidencjonować operacje dotyczące odszkodowań i regresów Ą% Ą%
8) ewidencjonować operacje dotyczące rozrachunków z komisarki awaryjnej Ą% Ą%
9) wyjaśnić różnice między reasekuracją czynną i bierną Ą% Ą%
10) zdefiniować depozyt składkowy i szkodowy Ą% Ą%
11) ewidencjonować operacje dotyczące reasekuracji Ą% Ą%
5.6. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj ewidencji rezerw.
Salda wybranych kont w zakładzie ubezpieczeń wynosiły:
700 Składki przypisane brutto z ubezpieczeń bezpośrednich 40 000,00
702 Udział reasekuratorów w składkach brutto 6 000,00
831 Rezerwa składek brutto z ubezpieczeń bezpośrednich 30 000,00
Operacje gospodarcze:
1. Rozwiązano rezerwę składek z poprzedniego okresu 30 000,00
2. Rozwiązanie udziału reasekuratorów w rezerwie poprzedniego okresu 3 000,00
3. Przypis składek na podstawie wykazu polis 10 000,00
4. Utworzono rezerwę składek 4 000,00
5. Zarachowano część składek należnych reasekuratorowi 1 000,00
6. Utworzono rezerwę przypadającą na udział reasekuratorów 400,00
7. Zarachowano składki z tytułu reasekuracji czynnej 1 500,00
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4) dokonać ewidencji operacji,
5) obliczyć wysokość składki przypisanej i zarobionej,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.6 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.
Ćwiczenie 2
Dokonaj ewidencji rezerw.
Zakład ubezpieczeniowy posiada stan rezerw na początek okresu sprawozdawczego:
Rezerwa składek ubezpieczeniowych brutto 80 000,00
Rezerwa składek na udziale reasekuratora 30 000,00
Rezerwa na niewypłacone odszkodowania 10 000,00
Rezerwa na niewypłacone odszkodowania na udziale reasekuratora 3 000,00
Składki przypisane brutto 15 000
Operacje gospodarcze:
1. Rozwiązano rezerwę składek ubezpieczeniowych brutto z poprzedniego okresu ................
2. Utworzono rezerwę składek ubezpieczeniowych brutto 90 000,00
3. Rozwiązano rezerwę składek na udziale reasekuratora z poprzedniego okresu ................
4. Utworzono rezerwę składek na udziale reasekuratora 40 000,00
5. Rozwiązano rezerwę na niewypłacone odszkodowania z poprzedniego okresu ................
6. Utworzono rezerwę na niewypłacone odszkodowania 12 000,00
7. Rozwiązano rezerwę na niewypłacone odszkodowania na udziale reasekuratora z
poprzedniego okresu ................
8. Utworzono rezerwę na niewypłacone odszkodowania na udziale reasekuratora 3 500,00
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji operacji,
5) obliczyć wysokość składki przypisanej i zarobionej,
6) ustalić wartość bilansową rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
 Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.6 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.
5.6.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) określić potrzebę tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych Ą% Ą%
2) scharakteryzować rodzaje rezerw Ą% Ą%
3) określić metody tworzenia rezerw Ą% Ą%
4) ewidencjonować rezerwy Ą% Ą%
5.7. Przychody i koszty
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj dekretacji przychodów i kosztów.
Poniżej w arkuszu ćwiczeniowym przedstawiono operacje gospodarcze dotyczące przychodów
i kosztów zakładu ubezpieczeń.
Treść operacji gospodarczej Wn Ma
1. Składki należne pobrane gotówką przez pracownika
zakładu ubezpieczeń
2. Naliczone składki ubezpieczeniowe z tytułu zawartych
umów
3. Składki należne od cedentów
4. Czynsze i opłaty od najemców nieruchomości nabytej jako
lokata
5. Otrzymane przelewem dywidendy z tytułu posiadania akcji
6. Odsetki od lokat terminowych dopisane przez bank do
rachunku zakładu
7. Sprzedaż obligacji według cen sprzedaży
8. Naliczenie rat składek od umów zawartych na czas
nieokreślony
9. Naliczenie odsetek od nieterminowych wpłat składek
10. Naliczona prowizja od czynności komisarza awaryjnego
11. Naliczone prowizje za pośrednictwo dla agentów
ubezpieczeniowych działających w imieniu zakładu
12. Naliczone pośrednikom prowizje za windykacje regresów
13 Wynagrodzenia brutto pracowników zakładu zajmujących
się likwidacją szkód
14. Wypłata przelewem odszkodowania
15. Faktura za poniesione ekspertyzy związane z badaniem
wniosku
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
16. Utworzenie rezerwy na należności regresowe
17. Naliczenie prowizji należnych brokerom z tytułu zawarcia
umów reasekuracyjnych na rzecz zakładu
18. Sprzedaż obligacji w cenie nabycia
19. Amortyzacja budynków
20. Faktura za usługi obce
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) dokonać dekretacji podanych treści operacji gospodarczych,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne lub w grupach.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu niniejszego poradnika,
- plan kont zakładu ubezpieczeń zawarty w poradniku,
- arkusze ćwiczeniowe.
Ćwiczenie 2
Dokonaj ewidencji przychodów i kosztów.
Salda wybranych kont w zakładzie ubezpieczeń wynoszą (dla uproszczenia podano tylko
niezbędne salda kont):
044 Akcje i udziały 100 000,00
100 Kasa 10 000,00
131 Rachunek bieżący 300 000,00
201 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi Dt 30 000,00
Ct 5 000,00
203 Rozrachunki z tytułu regresów Dt 2 000,00
811 Rezerwa na niewypłacone odszkodowania 50 000,00
812 Udział reasekuratorów w rezerwach na niewypłacone odszkodowania 12 500,00
Operacje gospodarcze:
1. Rozwiązano rezerwę poprzedniego okresu na niewypłacone odszkodowania i świadczenia
2. Rozwiązano w części rezerwę przypadającą na udział reasekuratorów 5 000,00
3. Naliczono amortyzację środków trwałych 300,00
4. Naliczono pośrednikom na podstawie zestawienia polis i wpłaconych
składek prowizję 4 000,00
5. WB wypłacono odszkodowania z tytułu ubezpieczeń majątkowych 20 000,00
6. KW wypłacono odszkodowania komunikacyjne 1 500,00
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. Pośrednik przedłożył rozliczenie potwierdzające dokonaną wypłatę
odszkodowania 400,00
8. WB wpływ regresu 2 000,00
9. WB otrzymano od reasekuratorów kwoty przypadających na nich 5 000,00
odszkodowań
10. Zatrzymano depozyt składkowy reasekuratora 10 000,00
11. Ustalono wysokość składki przypadającej na reasekuratora 12 000,00
12. WB wpłata przez reasekuratora naliczonej składki 12 000,00
13. Naliczono składki z tytułu zawartych umów ubezpieczeń 25 000,00
14. WB wpłata składek przez ubezpieczających 7 000,00
15. Przypis składki z umowy zawartej za pośrednictwem agenta 2 500,00
16. KP wpłata składki przez pośrednika 2 300,00
17. Naliczono prowizję za pośrednictwo 230,00
18. WB wpływ czynszów z tytułu dzierżawy gruntu stanowiącego własność 1 000,00
zakładu
19. FV za ekspertyzę przy badaniu ryzyka ubezpieczeniowego brutto 2 000,00
20. FV brutto za podróż służbową pracownika w celu promocji nowego 300,00
produktu
21. LP wynagrodzenie brutto pracownika administracji 2 000,00
22. Narzuty na wynagrodzenia brutto ...............
23. Składki należne od cedentów 15 000,00
24. WB potwierdzający wpływ dywidendy 30 000,00
25. Sprzedano część udziałów:
a) cena nabycia 10 000,00
b) cena sprzedaży 17 000,00
26. Otrzymano prowizję z tytułu wykonania czynności komisarz awaryjnego 1 200,00
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) obliczyć narzuty na wynagrodzenia,
5) dokonać ewidencji operacji,
6) ustalić wartość przychodów technicznych,
7) ustalić wartość kosztów technicznych,
8) ustalić wartość przychodów z działalności lokacyjnej,
9) ustalić wartość kosztów akwizycji bezpośrednich i pośrednich,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne lub w grupach,
- metoda projektów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
 Środki dydaktyczne:
- literatura punktu niniejszego poradnika,
- kalkulator,
- plan kont zakładu ubezpieczeń zawarty w poradniku,
- arkusze papieru,
- pisaki,
- zeszyty przedmiotowe.
5.7.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) sklasyfikować koszty zakładu ubezpieczeń Ą% Ą%
2) sklasyfikować przychody zakładu ubezpieczeń Ą% Ą%
3) ewidencjonować operacje dotyczące kosztów Ą% Ą%
4) ewidencjonować operacje dotyczące przychodów Ą% Ą%
5) klasyfikować koszty techniczne zakładu ubezpieczeń Ą% Ą%
6) klasyfikować przychody techniczne zakładu ubezpieczeń Ą% Ą%
7) klasyfikować pozostałe przychody i koszty operacyjne Ą% Ą%
8) ustalić przychody i koszty dla każdej kategorii Ą% Ą%
5.8. Wynik finansowy
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustalanie wyniku finansowego.
Salda kont zakładu ubezpieczeń na 31.12. 2xxx r. wynosiły:
501 Koszty akwizycji 30 000,00
520 Pozostałe koszty techniczne 25 000,00
531 Koszty utrzymania nieruchomości 50 000,00
532 Koszty innej działalności lokacyjnej 35 000,00
550 Koszty administracyjne 32 000,00
600 Wypłacone odszkodowania i świadczenia z ubezpieczeń bezpośrednich 43 000,00
620 Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia Dt 11 000,00
632 Zmiana stanu rezerw na wyrównanie szkodowości Ct 18 000,00
700 Składki naliczone z ubezpieczeń bezpośrednich 200 000,00
710 Zmiana stanu rezerw składek brutto Ct 38 000,00
712 Zmiana stanu rezerw na ryzyko niewygasłe brutto Ct 12 000,00
720 Pozostałe przychody techniczne 43 000,00
732 Przychody z udziałów i akcji 63 000,00
731 Przychody z nieruchomości 49 000,00
761 Pozostałe przychody operacyjne 23 000,00
762 Pozostałe koszty operacyjne 31 000,00
771 Zyski nadzwyczajne 000,00
772 Straty nadzwyczajne 10 000,00
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
 Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji księgowań rocznych w celu ustalenia wyniku technicznego,
5) dokonać ewidencji księgowań rocznych w celu ewidencji wyniku brutto,
6) ustalić kwotę podatku dochodowego  stopa 19%,
7) nanieść wartość podatku dochodowego jako stan na odpowiednie konto,
8) dokonać przeksięgowania podatku dochodowego,
9) ustalić wynik finansowy netto,
10) zinterpretować saldo wyniku technicznego i wyniku netto.
11) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
12) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne indywidualne lub w grupach,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.8 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki,
- zeszyty przedmiotowe.
Ćwiczenie 2
Podział wyniku finansowego.
Sprawozdanie finansowe za ubiegły rok obrotowy zostało zatwierdzone. Podjęto uchwałę
o podziale wypracowanego zysku netto. Dane o wysokości zysku z ćwiczenia 1 (lub określić
kwotę samodzielnie). Według uchwały zysk przeznaczono na:
- 30% na wypłaty dla akcjonariuszy,
- 40% na nagrody i premie,
- 10% na kapitał zapasowy,
- 5% na kapitał rezerwowy.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
3) otworzyć w roku bieżącym konto  Wynik finansowy ,
4) przeksięgować zysk do podziału na konto  Rozliczenie wyniku finansowego ,
5) dokonać księgowań podziału zysku według danych,
6) uwzględnić dla naliczonych nagród brutto narzuty na nagrody,
7) ustalić saldo konta  Rozliczenie wyniku finansowego ,
8) zinterpretować ustalone saldo,
9) dokonać powtórnego podziału według własnej propozycji,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne w grupach,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.8 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki,
- zeszyty przedmiotowe.
5.8.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) określić kolejne etapy ustalania wyniku finansowego w zakładzie
ubezpieczeń Ą% Ą%
2) ustalić wynik na kolejnych etapach Ą% Ą%
3) ustalić księgowo wynik techniczny Ą% Ą%
4) ustalić księgowo wynik finansowy netto Ą% Ą%
5) zinterpretować salda kont wyniku technicznego i finansowego Ą% Ą%
6) dokonać podziału wyniku finansowego Ą% Ą%
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
5.9. Sprawozdawczość
5.9.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz
rachunek zysków i strat oraz techniczny rachunek ubezpieczeń.
Obroty kont wynikowych na 31.12.2xxx w zakładzie ubezpieczeń kształtowały się następująco
(w tys. zł):
Symbol Nazwa konta wynikowego Obroty Obroty
konta Wn Ma
501 Koszty akwizycji 5 300
532 Koszty innej działalności lokacyjnej 8 400
550 Koszty administracyjne 3 400
600 Wypłacone odszkodowania i świadczenia 8 300
610 Udział reasekuratorów w odszkodowaniach i świadczeniach 4 700
620 Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania 2 800
621 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw na
niewypłacone odszkodowania 950
631 Udział reasekuratorów w zmianie stanu pozostałych rezerw 80
632 Zmiana stanu rezerw na wyrównanie szkodowości 1 400
690 Zmiana stanu rezerw pozostałych 200
700 Składki należne z ubezpieczeń bezpośrednich 16 000
702 Udział reasekuratorów w składkach brutto 5 500
710 Zmiana stanu rezerw składek brutto 5 000
711 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerwy składek 1 800
761 Pozostałe przychody operacyjne 1 300
762 Pozostałe koszty operacyjne 2 300
734 Sprzedaż lokat 17 200
870 Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia 900
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) sporządzić techniczny rachunek ubezpieczeń za rok 2xxx,
4) sporządzić ogólny rachunek zysków i strat za rok 2xxx.
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
 Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne w grupach,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.9 poradnika,
- załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości,
- druki rachunku zysków i strat,
- druki technicznego rachunku ubezpieczeń,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.
Ćwiczenie 2
Bilans zakładu ubezpieczeń.
Salda kont bilansowych w zakładzie ubezpieczeń na koniec roku 2xxx kształtowały się (w tys. zł):
Symbol Nazwa konta bilansowego salda Wn salda Ma
konta
010 Środki trwałe 680
020 Wartości niematerialne i prawne 5 400
030 Nieruchomości 10
043 Dłużne papiery wartościowe 131
044 Akcje i udziały w innych jednostkach 770
050 Lokaty terminowe w instytucjach finansowych 990
059 Pozostałe lokaty 115
060 Umorzenie nieruchomości 2
064 Odpisy aktualizujące 9
071 Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych 1
100 Kasa 990
131 Rachunek bieżący 4 992
200 Rozrachunki z ubezpieczającymi z tytułu składek 5 400 2 100
201 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi 22 113
211 Rozrachunki z reasekuratorami 362 488
220 Rozrachunki publiczno-prawne 127
249 Pozostałe rozrachunki 124
640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów 2 750
801 Kapitał akcyjny ?
802 Kapitał zapasowy 81
812 Udział reasekuratorów w rezerwie na
niewypłacone odszkodowania i świadczenia 2 800
813 Rezerwa na niewypłacone odszkodowania
i świadczenia 4 400
831 Rezerwa składek z ubezpieczenia społecznego 4 800
832 Udział reasekuratorów w rezerwie składek
ubezpieczeniowych 1 100
835 Rezerwa brutto na wyrównanie szkodowości 950
842 Inne rezerwy 127
845 Przychody przyszłych okresów 490
860 Wynik finansowy 430
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
 Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) sporządzić bilans końcowy za rok 2xxx,
5) ustalić wartość kapitału akcyjnego i uwzględnić w bilansie.
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne w grupach,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.9 poradnika,
- załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości,
- druki bilansu zakładu ubezpieczeń,
- kalkulator.
Ćwiczenie 3
Zestawienie zmian w kapitale własnym.
W zakładzie ubezpieczeń miały miejsce zdarzenia, które wpłynęły na stan kapitałów własnych:
- kapitał podstawowy na początek okresu 10 000 000 zł (100 000 akcji o wartości nominalnej
100 zł),
- kapitał zapasowy na początek okresu 2 000 000 zł,
- w sprawozdaniu z podziału zysku, który wynosił 300 000 zł. zysk podzielono w całości
przeznaczając 180 000 zł. na kapitał zapasowy, 20 000 zł. na kapitał rezerwowy, pozostała
część na wypłaty dywidend; pokryto stratę z lat ubiegłych 70 000 zł z kapitału zapasowego,
- dokonano aktualizacji wyceny środków trwałych  zwiększenie wartości początkowej o
20 000 zł. oraz zwiększenie umorzenia o 5 000 zł.,
- dokonano nowej emisji akcji  sprzedano 3000 szt. o cenie nominalnej 100 zł. i cenie
emisyjnej 150 zł..
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób
wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) sporządzić zestawienie zmian w kapitale własnym,
4) ustalić niezbędne stany kapitałów na początek,
5) uwzględnić zmiany,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
6) ustalić kapitał własny na koniec okresu sprawozdawczego.
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne w grupach,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.9 poradnika,
- załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości,
- druki zestawienia zmian w kapitale własnym zakładu ubezpieczeń,
- kalkulator.
Ćwiczenie 4
Rachunek przepływów pieniężnych.
W zakładzie ubezpieczeń miały miejsce operacje finansowe i gospodarcze (dane w tys. zł.):
wypłacone odszkodowania i świadczenia 1 000
wpływ ze sprzedanych udziałów 1 000
Skarb Państwa wykupił w terminie obligacje o wartości 5 000
otrzymane prowizje reasekuracyjne 50
zapłacono za zakupione środki trwałe 20
sprzedaż posiadanych akcji przedsiębiorstwa X 60
wypłacone akcjonariuszom dywidendy 100
odsetki od lokat terminowych 15
zakupiono nieruchomość stanowiącą lokatę 500
wpłaty na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny 5
zakupiono obligacje i bony skarbowe o wartości 6 000
otrzymane dywidendy z tytułu posiadanych akcji 40
zakupiono akcje i udziały o łącznej wartości 90 000
odsetki otrzymane od pożyczkobiorców 12
wpływy z tytułu składek 13 000
wpłaty reasekurantów z tytułu udziału w odszkodowaniach 4 000
nabyto licencję, płacąc gotówką 60
składki zapłacone z tytułu reasekuracji netto 1 500
zapłacono prowizje od operacji na rachunkach lokat bankowych 1
wpływy z emisji akcji 12 000
likwidacja lokat długoterminowych w banku  B 1 600
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania, wskazać możliwości pozyskania materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Uczeń powinien:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) sporządzić rachunek przepływów pieniężnych,
4) dokonać analizy przepływów z działalności operacyjnej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
5) dokonać analizy przepływów z działalności lokacyjnej,
6) dokonać analizy przepływów z działalności finansowej,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne w grupach,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- literatura punktu 4.9 poradnika,
- załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości,
- druki rachunku przepływów środków pieniężnych. zakładu ubezpieczeń,
- kalkulator.
5.9.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) wymienić elementy składowe sprawozdań finansowych zakładów
ubezpieczeń Ą% Ą%
2) scharakteryzować konstrukcję bilansu Ą% Ą%
3) sporządzić bilans zakładu ubezpieczeń Ą% Ą%
4) wskazać różnice między technicznym rachunkiem ubezpieczeń a ogólnym
rachunkiem ubezpieczeń Ą% Ą%
5) sporządzić techniczny rachunek ubezpieczeń Ą% Ą%
6) określić jaki jest zakres informacji dodatkowej Ą% Ą%
7) scharakteryzować strukturę technicznego rachunku ubezpieczeń Ą% Ą%
8) scharakteryzować strukturę rachunku przepływów pieniężnych Ą% Ą%
9) określić jakie informacje zawiera rachunek przepływów pieniężnych Ą% Ą%
10) sporządzić rachunek przepływów pieniężnych Ą% Ą%
11) określić jakie informacje zawiera zestawienie zmian w kapitale własnym Ą% Ą%
12) sporządzić zestawienie zmian w kapitale Ą% Ą%
13) określić użytkowników sprawozdań finansowych Ą% Ą%
14) zdefiniować margines wypłacalności Ą% Ą%
15) ustalić margines wypłacalności Ą% Ą%
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Test nr 1
Test składa się z 25 zadań jednokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 3, 5, 6, 7, 8, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 23, 24, 25 są z poziomu podstawowego,
- zadania 2, 4, 9, 10, 11, 16, 20, 21, 22 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak uczeń
otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z 16 z zakresu poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z 16 z zakresu poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 12 zadań z 16 z zakresu poziomu podstawowego i 4 zadań z 9
z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 22 zadań, w tym 15 zadań z poziomu podstawowego i co
najmniej 7 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. a, 4. c, 5. b, 6. c, 7. b, 8. c, 9. a, 10. b, 11. b, 12. b,
13. a, 14. b, 15. b, 16. c, 17. d, 18. b, 19. c, 20. c, 21. d, 22. a, 23. b, 24. b, 25. c.
Plan testu
Nr Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia Kategoria Poziom Poprawna
zad ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Ewidencjonować składki ubezpieczeniowe C P C
2. Ustalić przychód danego okresu ze składki C PP A
3. Rozróżnić koszty akwizycji C P A
4. Definiować składkę zarobioną C PP C
5. Ustalić tytuł należności C P B
6. Ustalić moment przychodu z tytułu składki C P C
7. Ustalić kategorię ekonomiczną składki C P B
8. Rozróżnić rodzaj kosztu C P C
9. Ustalić wpływ regresów na wynik finansowy C PP A
Ustalić moment dokonania odpisów
10.
aktualizujących C PP B
11. Ustalić wpływ prowizji na wynik finansowy C PP B
12. Określić pojecie reasekuracji biernej C P B
Określić kierunek przekazania depozytu
13.
reasekuracyjnego C P A
Określić podmiot udziału w zysku C P B
14.
reasekuratora
Ustalić kierunek zobowiązań z tytułu
15.
reasekuracji czynnej C P B
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
16. Określić strukturę wyniku finansowego C PP C
17. Określić strukturę sprawozdań finansowych C P D
18. Ustalić sposób wyceny lokat C P B
19. Klasyfikować lokaty C P C
20. Ustalić sposób wyceny lokat C PP C
21. Ustalić podstawę tworzenia rezerw C PP D
Określić podmioty uprawnione do wyceny
22.
rezerw C PP A
Ustalić miejsce rezerw w strukturze C P B
23.
sprawozdań
Ustalić miejsce powstawania wyniku
24.
technicznego C P B
25. Klasyfikować przychody C P C
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Zadanie zawiera 25 pytań testu teoretycznego, który jest testem wyboru, prawidłowa
odpowiedz
jest tylko jedna.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x. W przypadku
pomyłki zaznacz błędną odpowiedz
kółkiem i zakreśl odpowiedz
prawidłową.
6. Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
7. Rozwiązuj zadania samodzielnie.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Zestaw zadań testowych
1. Podstawą ewidencji składki przypisanej jest:
a) dowód wpłaty składki,
b) wyłącznie kopia polisy ubezpieczeniowej,
c) kopia polisy ubezpieczeniowej lub inny dokument potwierdzający zawarcie umowy
ubezpieczenia,
d) wezwanie do zapłaty składki.
2. Składka przypisana w okresie sprawozdawczym odnosi się:
a) do danego okresu sprawozdawczego lub okresów przyszłych,
b) wyłącznie do danego okresu sprawozdawczego,
c) wyłącznie do przyszłych okresów sprawozdawczych,
d) zostanie odniesiona do okresu sprawozdawczego po zapłacie.
3. Koszty wystawienia polis zalicza się do kosztów:
a) akwizycji,
b) pozostałych kosztów technicznych,
c) kosztów administracyjnych,
d) pozostałych kosztów operacyjnych.
4. Składka zarobiona to:
a) składka zainkasowana skorygowana o zmianę stanu rezerwy składek,
b) składka przypisana skorygowana o wzrost rezerwy składek,
c) składka przypisana skorygowana o zmianę stanu rezerwy składek,
d) składka zainkasowana.
5. Składki należne od brokerów stanowią:
a) należności z tytułu reasekuracji,
b) należności od pośredników,
c) pozostałe należności,
d) należności depozytowe.
6. Składka jako przychód ujmowana jest w momencie;
a) wpłaty,
b) wpłaty pierwszej raty,
c) przypisu,
d) z dniem wpłaty całej składki.
7. Składka ubezpieczeniowa ujmowana jest na kontach:
a) środków pieniężnych,
b) przychodów,
c) kosztów,
d) kapitałów.
8. Pośrednim kosztem akwizycji jest:
a) prowizja dla pośrednika ubezpieczeniowego,
b) wynagrodzenie pracowników,
c) reklama zakładu ubezpieczeń,
d) ekspertyza wykonana w celu oceny ryzyka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
9. Regresy stanowią:
a) przychód,
b) koszt,
c) nie wpływają na wynik,
d) zobowiązaniem.
10. Odpisy z tytułu regresu tworzy się:
a) na regresy wątpliwe,
b) z chwilą ujęcia regresu,
c) na regresy przedawnione,
d) nie dokonuje się odpisu.
11. Należne od reasekuratora prowizje z tytułu reasekuracji biernej stanowią:
a) koszt,
b) przychód,
c) nie wpływają na wynik,
) żadna z powyższych.
12. Reasekuracja bierna to:
a) przyjęcie na siebie dodatkowego ryzyka,
b) przeniesienie na inny zakład części ryzyka ubezpieczeniowego,
c) przeniesienie na inny zakład całego ryzyka,
d) żadna z powyższych.
13. Depozyt reasekuracyjny jest zatrzymywany przez:
a) cedenta,
b) reasekuratora,
c) brokera,
d) nie jest zatrzymywany.
14. Udział w zysku z umowy reasekuracyjnej otrzymuje:
a) reasekurator
b) cadent,
c) broker,
d) agent.
15. W reasekuracji czynnej odszkodowania i świadczenia są płatne:
a) reasekuratorowi przez cedenta,
b) cedentowi przez reasekuratora,
c) brokerowi przez reasekuratora,
d) reasekuratorowi przez brokera.
16. Odsetki od zatrzymanego depozytu przez cedenta z tytułu umowy reasekuracji:
a) nie mają wpływu na wynik techniczny,
b) zwiększają wynik techniczny,
c) zmniejszają wynik techniczny,
d) zwiększają ogólny rachunek zysków i strat.
17. Wartość lokat jest ujmowana:
a) w rachunku przepływów pieniężnych,
b) w technicznym rachunku ubezpieczeń,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
 c) w ogólnym rachunku zysków i strat,
d) w bilansie.
18. Lokaty ewidencjonuje się:
a) w cenie sprzedaży,
b) w cenie nabycia,
c) w cenie rynkowej,
d) według wartości godziwej.
19. Nieruchomości w zakładzie ubezpieczeń mogą stanowić:
a) lokaty,
b) aktywa rzeczowe,
c) lokaty lub rzeczowe aktywa trwałe,
d) rzeczowe aktywa trwałe.
20. Lokaty terminowe w banku na dzień bilansowy wycenia się:
a) według wartości godziwej,
b) według wartości nabycia,
c) według wartości nominalnej,
d) według wartości wymagalnej.
21. Rezerwę na niewypłacone odszkodowania i świadczenia tworzy się na pokrycie:
a) wyłącznie szkód zgłoszonych,
b) wyłącznie szkód zaistniałych,
c) wyłącznie szkód oszacowanych,
d) szkód zgłoszonych i zaistniałych choć jeszcze nie zgłoszonych.
22. Rezerwy musza być ustalane przez aktuariusza w przypadku:
a) rezerw ubezpieczeń na życie,
b) rezerw na niewypłacone odszkodowania,
c) wszystkich rezerw,
d) rezerw składek.
23. Wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych ujmowana jest:
a) w rachunku przepływów pieniężnych,
b) w bilansie,
c) w technicznym rachunku ubezpieczeń,
d) w ogólnym rachunku zysków i strat.
24. Wynik techniczny prezentowany jest w:
a) bilansie,
b) technicznym rachunku ubezpieczeń,
c) rachunku przepływów pieniężnych,
d) ogólnym rachunku zysków i strat.
25. Prowizja z tytułu wykonywania czynności komisarza awaryjnego jest:
a) przychodem technicznym,
b) pozostałym przychodem technicznym,
c) pozostałym przychodem operacyjnym,
d) kosztem technicznym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli.
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
a b c d
21
a b c d
22
a b c d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
23
a b c d
24
a b c d
25
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
 Test nr 2
Test składa się z 10 zadań jednokrotnego wyboru, wymagających dodatkowych wyliczeń
w pamięci lub na kartce, z których:
- zadania 1, 3, 4, 8, 10, są z poziomu podstawowego,
- zadania 2, 5, 6, 7, 9, są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak uczeń
otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 3 zadań z 5 z zakresu poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 4 zadań z 5 z zakresu poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 7 zadań, w tym 4 z poziomu podstawowego i co najmniej 3
z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 8 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu podstawowego i co
najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. b, 4. b, 5. c, 6. a, 7. c, 8. b, 9. c, 10. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia Kategoria Poziom Poprawna
zad. ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Obliczyć składkę przypisaną C P B
2. Obliczyć składkę przypisaną C PP A
3. Ewidencjonować lokaty C P B
Ustalić wartość rozrachunków z C P B
4.
pośrednikami
C PP C
5. Obliczyć wartość składki zarobionej
6. Obliczyć wartość składki zarobionej C PP A
Obliczyć koszty akwizycji i ustalić wpływ na C/D PP C
7.
strukturę sprawozdań
8. Obliczyć wynik finansowy brutto C P B
Ustalić wpływ udziału reasekuratorów w C PP C
9.
składkach
10. Ewidencjonować regres C P D
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi,
- pomocnicze kartki do obliczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Zadanie zawiera 10 pytań testu praktycznego, który jest testem wyboru, prawidłowa
odpowiedz
jest tylko jedna, w celu udzielenia odpowiedzi niezbędne są obliczenia
w pamięci lub na osobnej kartce.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x. W przypadku
pomyłki zaznacz błędną odpowiedz
kółkiem i zakreśl odpowiedz
prawidłową.
6. Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
7. Rozwiązuj zadania samodzielnie.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Zadania:
1. Zakład ubezpieczeń zawarł umowę ubezpieczenia na cały rok. Składka roczna wynosi
1 200,00 i jest płatna w ratach miesięcznych. Składka przypisana za pierwszy kwartał
wyniesie:
a) 300,00
b) 1 200,00
c) 900,00
d) wartość składek wpłaconych.
2. Zakład ubezpieczeń zawarł umowę ubezpieczenia na czas nieokreślony. Składka miesięczna
wynosi 200,00 płatna w ratach miesięcznych. Składka przypisana za pierwszy kwartał
wyniesie:
a) 600,00
b) 0,00
c) wartość składek wpłaconych
d) 2 400,00
3. Wartość nabycia sprzedanych lokat wynosi 5 000,00, sprzedaży lokat 6 000,00, to:
a) saldo konta  Sprzedaż lokat ma charakter Dt i wynosi 1 000,00
b) saldo konta  Sprzedaż lokat ma charakter Ct i wynosi 1 000,00
c) saldo konta  Sprzedaż lokat ma charakter Ct i wynosi 6 000,00
d) saldo konta  Sprzedaż lokat ma charakter Dt i wynosi 5 000,00
4. Składka należna wynikająca z umów zawartych przez pośredników wynosi 4 000,00.
Pośrednicy zainkasowali 3 000,00. Pozostała część stanowi:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
a) wartość składki przypisanej,
b) należność od pośrednika,
c) koszty akwizycji,
d) regres.
5. Składka przypisana brutto wynosi 24 000,00, udział reasekuratorów 10 000,00, zmiana stanu
rezerw 5 000,00. Składka zarobiona brutto wynosi:
a) 9 000,00
b) 14 000,00
c) 19 000,00
d) 5 000,00
6. Składka przypisana brutto wynosi 24 000,00, udział reasekuratorów 10 000,00, zmiana stanu
rezerw 5 000,00. Składka zarobiona na udziale własnym wynosi:
a) 9 000,00
b) 14 000,00
c) 19 000,00
d) 5 000,00
7. W okresie sprawozdawczym koszty akwizycji wyniosły 3 000,00, otrzymane prowizje
reasekuracyjne 2 500,00, koszty prowizji reasekuracyjnych 1 000,00. koszty akwizycji
wpływające na wynik wynoszą:
a) 7 500,00
b) 2 000,00
c) 4 500,00
d) 1 500,00
8. Zysk na działalności ubezpieczeniowej wynosi 40 000,00, przychody z działalności
lokacyjnej 10 000,00. koszty działalności lokacyjnej 7 000,00, wynik pozostałej działalności
operacyjnej (-) 3 000,00, wynik zdarzeń nadzwyczajnych 1 000,00. Wynik finansowy brutto
wynosi:
a) 51 000,00
b) 41 000,00
c) 37 000,00
d) 30 000,00
9. W okresie sprawozdawczym składki przypisane wynoszą 20 000,00, udział reasekuratorów
w składkach ubezpieczeniowych 4000,00. Składki przypisane na udziale własnym wynoszą:
a) 24 000,00
b) 20 000,00
c) 16 000,00
d) 4 000,00
10. Naliczenie regresu od osoby trzeciej ewidencjonuje się:
a) Dt Kasa Ct Regresy i zwroty odszkodowań,
b) Dt Inne rozrachunki Ct Regresy i zwroty odszkodowań,
c) Dt Regresy i zwroty odszkodowań Ct Rozrachunki z tytułu regresów i zwrotów,
d) Dt Rozrachunki z tytułu regresów i zwrotów Ct Regresy i zwroty odszkodowań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko................................................................................................
Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli.
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
7. LITERATURA
1. H. Henzel, Cz. Paczuła, Rachunkowość jednostek ubezpieczeniowych, część 2 ewidencja,
finanse, kontrola, Difin, Warszawa 2001
2. M. Larnet, Rachunkowość ubezpieczeniowa. Zbiór zadań, Wydawnictwo Politechniki
Radomskiej, Radom 2001
3. S. Nowak, Rachunkowość ubezpieczeniowa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej,
Poznań 1998
4. Cz. Paczuła, Rachunkowość jednostek ubezpieczeniowych. Część I, Difin, Warszawa 1999
5. Praca zbiorowa pod. red. A. Karmańskiej, Rachunkowość finansowa zakładów ubezpieczeń,
Difin, Warszawa 2003
6. Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów
ubezpieczeń
7. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (Dz. U. 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48