WYKA
AD 3
Temat: KATEGORIE WYNIKOWE W ZAKA
ADZIE UBEZPIECZEC

I ZARYS ANALIZY SPRAWOZDAC
FINANSOWYCH
ZAKA
ADU UBEZPIECZEC

1. Zasady grupowania przychodów i kosztów
Kategorie (pozycje) wynikowe zakładu ubezpieczeń to osiągane
przez ten zakład przychody z działalności ubezpieczeniowej oraz
ponoszone koszty tej działalności. Wszystkie operacje wynikowe
znajdują swoje odzwierciedlenie w wyniku finansowym zakładu
ubezpieczeń. Celem funkcjonowania zakładu ubezpieczeń jest
stworzenie odpowiedniego produktu ubezpieczeniowego, który zostanie
zaakceptowany przez klienta, utrzymanie konkurencyjnej pozycji na
rynku ubezpieczeniowym oraz osiągnięcie jak najwyższej rentowności,
co w efekcie pozwoli osiągać zyski. Stąd też takie kategorie wynikowe
jak przychody i koszty są dla zakładu ubezpieczeń przedmiotem
szczególnego zainteresowania.
Informacje o osiÄ…ganych przychodach i ponoszonych kosztach sÄ…
bardzo istotne z punktu widzenia prawidłowego zarządzania zakładem
ubezpieczeń. Będą one wykorzystywane przez kierownictwo tego
zakładu w celu podejmowania bieżących decyzji dotyczących
kształtowania sytuacji finansowej i majątkowej zakładu ubezpieczeń oraz
poziomu wyniku finansowego. Takie potrzeby informacyjne kierownictwa
zakładu ubezpieczeń może zapewnić dobrze zorganizowany i sprawnie
funkcjonujący system rachunkowości, którego zadaniem będzie m. in.
stosowne do potrzeb oraz zgodne z przepisami i zasadami prowadzenia
rachunkowości grupowanie przychodów i kosztów zakładu ubezpieczeń.
1
Pozycje wynikowe zakładu ubezpieczeń, czyli przychody i koszty
stanowiÄ… przedmiot ewidencji na kontach zgrupowanych w
następujących zespołach zakładowego planu kont:
- Zespół 5  Koszty akwizycji i administracji oraz inne koszty
techniczne,
- Zespół 6  Odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe
oraz rozliczenia międzyokresowe
- Zespół 7  Przychody techniczne oraz inne przychody i
koszty operacyjne.
Zgromadzone w tych zespołach koszty i przychody okresu
sprawozdawczego sÄ… przenoszone na odpowiednie strony konta Zysk
(strata) bieżącego roku i stanowią podstawę sporządzenia takich
elementów sprawozdania finansowego, jak: Techniczny rachunek
ubezpieczeń na życie, Techniczny rachunek ubezpieczeń
majątkowych i osobowych oraz Ogólny rachunek zysków i strat.
Przy ewidencji kosztów i przychodów obowiązuje zasada
memoriałowa, zakładająca zaliczanie kosztów i przychodów do okresów
obrachunkowych operacji, które spowodowały osiągnięcie przychodu lub
poniesienie kosztu, niezależnie od faktu uregulowania należności lub
zobowiązań z tytułu tych operacji.
2. Klasyfikacja przychodów i kosztów
Przychody to uprawdopodobnione powstanie w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej
wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów albo zmniejszenia
wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego
2
lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków
przez udziałowców lub właścicieli.
Przychody zakładu ubezpieczeń to przychody, które zakład
uzyskuje w związku z prowadzoną działalnością. Najważniejsze grupy
przychodów to przychody techniczne, które dzielą się na podstawowe
przychody techniczne i pozostałe przychody techniczne, przychody
z lokat, pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne.
Przychody techniczne są największą grupą przychodów zakładu
ubezpieczeń. Wykazywane są one w technicznym rachunku
ubezpieczeń. Podstawowe przychody techniczne to składki
ubezpieczeniowe. Pozostałe przychody techniczne to grupa
przychodów zakładu ubezpieczeń uzyskiwanych z działalności
technicznej, towarzyszących głównie podstawowemu przychodowi, jakim
jest składka ubezpieczeniowa. Są to w szczególności odsetki za zwłokę
w opłacie składek ubezpieczeniowych, opłaty związane z przesunięciem
terminu płatności składek ubezpieczeniowych, wydaniem duplikatu polisy
ubezpieczeniowej itp. Ponadto, obejmują one odsetki od depozytów,
które zakład ubezpieczeń otrzymuje z tytułu zawartych umów
reasekuracyjnych.
Przychody z lokat to grupa przychodów które zakład ubezpieczeń
uzyskuje z tytułu prowadzenia polityki lokacyjnej i lokowania środków
zabezpieczających głównie rezerwy techniczno  ubezpieczeniowe.
Przychody te będą obejmowały przede wszystkim odsetki od lokat
bankowych, czynsze z tytułu wynajmu pomieszczeń, otrzymane
dywidendy, udziały w zyskach, przychody z obrotu instrumentami
finansowymi. Szczególną pozycją są przychody z lokat na
skapitalizowaną wartość rent. Jest to wartość przychodów z działalności
lokacyjnej zakładu ubezpieczeń z działu ubezpieczeń majątkowych i
3
osobowych przenoszona z ogólnego rachunku zysków i strat do
technicznego rachunku ubezpieczeń, z tego powodu, że zostały
wypracowane przez środki ulokowane w związku z zabezpieczeniem
działalności technicznej.
Istotne znaczenie w zakładzie ubezpieczeń ma klasyfikacja
przychodów z lokat. Jest ona ustalona w oparciu o:
- rodzaj prowadzonej działalności ubezpieczeniowej  w
ubezpieczeniach na życie, które ze swej natury są
ubezpieczeniami długoterminowymi, przychody z lokat stanowią
składnik kalkulacji składki ubezpieczeniowej, natomiast w
ubezpieczeniach majątkowych ze względu na ich
krótkoterminowy charakter przychody z lokat odgrywają
mniejszą rolę przy taryfikacji składek,
- powiązania lokat ze zobowiązaniami zakładu ubezpieczeń
wynikającymi z zawartych umów ubezpieczenia, czyli
rezerwami techniczno  ubezpieczeniowymi  zmiany stanu
rezerw techniczno  ubezpieczeniowych wpływają na
kształtowanie się wyniku zakładu ubezpieczeń; uwzględnianie
części przychodów z lokat w rezerwach techniczno
ubezpieczeniowych pociąga za sobą konieczność
uwzględniania części tych przychodów w rachunku wyników,
- przewidywany przez zakład ubezpieczeń termin realizacji
inwestycji  z ustawy o rachunkowości wynika obowiązek
ujmowania w rachunku wyników skutków przeszacowania
inwestycji krótkoterminowych, a w kapitałach własnych skutków
przeszacowania inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych.
Do lokat krótkoterminowych zalicza się te lokaty, które ze względu na
stopień płynności są możliwe do realizacji w okresie krótszym niż 12
4
miesięcy oraz które zakład ubezpieczeń zamierza w tym okresie
zrealizować. Do lokat długoterminowych zalicza się wszystkie lokaty
inne, niż krótkoterminowe. Jeżeli na dzień bilansowy termin wykupu
długoterminowych dłużnych papierów wartościowych jest krótszy niż 12
miesięcy, to należy dokonać ich przeklasyfikowania z lokat
długoterminowych do lokat krótkoterminowych, a w konsekwencji skutki
aktualizacji ich wyceny zaliczyć do przychodów lub kosztów działalności
lokacyjnej.
Pozostałe przychody operacyjne to kategoria przychodów
uwzględniona w ogólnym rachunku zysków i strat obejmująca przychody
niezwiązane z typową działalnością zakładu ubezpieczeń oraz takie,
które nie zostały zaliczone do innych kategorii przychodów. Dotyczą one
działalności finansowej, prowadzenia działalności akwizycyjnej na rzecz
Otwartych Funduszy Emerytalnych, sprzedaży rzeczowych aktywów
trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, otrzymanych
darowizn, uzyskanych prowizji z tytułu wykonywania czynności
komisarza awaryjnego itp.
Zyski nadzwyczajne to przychody uzyskiwane przez zakład
ubezpieczeń w związku z realizacją zdarzeń losowych dotyczących
zakładu ubezpieczeń jako podmiotu gospodarczego.
Koszty to uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej
wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia
wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia
kapitału własnego albo zwiększenia jego niedoboru, w sposób inny niż
wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.
Koszty zakładu ubezpieczeń to koszty ponoszone przez zakład
ubezpieczeń w związku z jego funkcjonowaniem. Najważniejsze grupy
5
kosztów to koszty operacyjne, obejmujące podstawowe koszty
operacyjne i pozostałe koszty operacyjne oraz koszty operacji
nadzwyczajnych.
Podstawowe koszty operacyjne są związane bezpośrednio ze
zwykłą działalnością ubezpieczeniową. Do podstawowych kosztów
operacyjnych zalicza się koszty działalności technicznej i koszty
działalności lokacyjnej.
Koszty działalności technicznej to grupa kosztów zakładu
ubezpieczeń związana ściśle z działalnością ubezpieczeniową. Można je
podzielić na podstawowe koszty działalności technicznej i pozostałe
koszty działalności technicznej.
Podstawowe koszty działalności technicznej są związane z
działalnością ubezpieczeniową. Obejmują one wypłacone
odszkodowania i świadczenia łącznie z kosztami likwidacji szkód
oraz koszty działalności ubezpieczeniowej. Koszty działalności
ubezpieczeniowej to koszty poniesione przez zakład ubezpieczeń, na
które składają się koszty akwizycji i koszty administracyjne. W
rachunku zysków i strat koszty działalności ubezpieczeniowej są
korygowane o wartość otrzymanych prowizji reasekuracyjnych.
Koszty akwizycji to jedna z podstawowych kategorii kosztów
zakładu ubezpieczeń. Obejmuje ona koszty bezpośrednie i pośrednie
związane z zawieraniem umów ubezpieczenia. Do kosztów
bezpośrednich zalicza się prowizje pośredników ubezpieczeniowych,
wynagrodzenia wraz z narzutami pracowników zajmujących się
akwizycją, koszty badań lekarskich, koszty atestów i ekspertyz przy
ocenie ryzyka ubezpieczeniowego, koszty wystawienia polis oraz koszty
włączenia umowy do portfela. Do kosztów pośrednich zalicza się m. in.
koszty reklamy i promocji produktów ubezpieczeniowych, koszty ogólne
6
związane z badaniem wniosków i wystawianiem polis. Szczególną
pozycją kosztów akwizycji są koszty prowizji reasekuracyjnych. Są to
koszty ponoszone przez zakład ubezpieczeń w umowach reasekuracji
czynnej. Do kosztów akwizycji nie zalicza się kosztów obsługi umów
ubezpieczenia.
Koszty administracyjne to koszty działalności ubezpieczeniowej
związane z inkasem składek, zarządzaniem portfelem umów
ubezpieczenia, obsługą umów reasekuracji oraz ogólnym zarządzaniem
zakładem ubezpieczeń, w tym amortyzacja oraz koszty utrzymania biur i
nieruchomości wykorzystywanych na potrzeby własne, koszty pocztowe i
telekomunikacyjne, koszty usług obcych, koszty zużycia energii,
materiałów, amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych, wynagrodzenia wraz z narzutami, koszty podróży
służbowych oraz koszty reklamy z wyłączeniem kosztów reklamy
produktów ubezpieczeniowych.
Element podstawowych kosztów działalności technicznej stanowią
wypłacone odszkodowania i świadczenia, wraz z kosztami likwidacji
szkód i kosztami windykacji regresów. Odszkodowania i świadczenia
to kategoria kosztu stanowiąca pochodną powstałych zobowiązań
zakładu ubezpieczeń z tytułu zajścia określonych zdarzeń objętych
umową ubezpieczenia. Kategoria ta ma charakter kasowy, a więc nie
zalicza się do niej odszkodowań do wypłaty (ujmowane są one w
rezerwie na niewypłacone odszkodowania i świadczenia).
Odszkodowania i świadczenia obejmują swym zakresem odszkodowania
wypłacone bezpośrednio przez zakład ubezpieczeń oraz w formie
kompensaty z należnościami (np. z tytułu pozostałych do zapłacenia rat
składek). Odszkodowania wypłacone w imieniu zakładu ubezpieczeń
przez podmiot trzeci (np. pośrednika ubezpieczeniowego, podmioty
7
zajmujące się likwidacją szkód na zlecenie zakładu ubezpieczeń) nie
stanowią kosztu, dopóki nie zostanie dokonane rozliczenie z podmiotem
trzecim. Kategoria ta obejmuje swoim zakresem również wartość
poniesionych kosztów likwidacji szkód oraz kwoty regresów, zwrotów i
odzysków oraz koszty wypłaty świadczeń. Jest to największa grupa
kosztów zakładu ubezpieczeń. Wszystkie komponenty odszkodowań i
świadczeń mogą być ewidencjonowane łącznie, jednak ze względu na
potrzeby informacyjne do zarzÄ…dzania wskazana jest ewidencja
szczegółowa.
Koszty likwidacji szkód to nakłady zakładu ubezpieczeń związane
z likwidacją szkód. Wynikają one z potrzeby wyceny wartości szkód,
przeprowadzenia ekspertyz, oceny szkód, ponoszenia wynagrodzeń
likwidatorów szkód itp.
Koszty windykacji regresów to wydatki zakładu ubezpieczeń w
związku ze ściąganiem należności regresowych. W szczególności będą
obejmowały koszty wniesienia pozwu sądowego w sprawie o zwrot
odszkodowania i wynagrodzenia komorników za ściąganie należności
regresowych.
Pozostałe koszty techniczne obejmują inne niż odszkodowania,
koszty akwizycji i administracyjne koszty ponoszone w zwiÄ…zku z
prowadzeniem działalności technicznej. Są to przede wszystkim należne
wpłaty na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, należne wpłaty na
koszty nadzoru nad działalnością ubezpieczeniową należne wpłaty
członkowskie dla Polskiej Izby Ubezpieczeń, odpisy na fundusz
prewencyjny lub koszty prowadzenia działalności prewencyjnej, jeżeli
zakład ubezpieczeń nie tworzy funduszu prewencyjnego, należne wpłaty
na rzecz Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczpospolitej
Polskiej, inne koszty uwzględniane przy kalkulacji składki.
8
Koszty działalności lokacyjnej to wewnętrzne i zewnętrzne koszty
wynikające z prowadzonej przez zakład ubezpieczeń działalności
lokacyjnej. Obejmują one m. in. koszty utrzymania nieruchomości, koszty
zarzÄ…dzania lokatami, prowizje bankowe, prowizje biur maklerskich itp.
Mogą to być także wydatki które ponosi zakład ubezpieczeń w związku z
zakupem lub sprzedażą nieruchomości, akcji, obligacji lub innych
walorów finansowych będących lokatami zakładu ubezpieczeń.
Komponentem tych kosztów są koszty transakcji. Są to koszty
poniesione bezpośrednio w związku z przeniesieniem, nabyciem lub
zbyciem aktywów finansowych oraz zobowiązań finansowych. Do
kosztów tych zalicza się przede wszystkim prowizje maklerskie za
pośrednictwo w nabywaniu i zbywaniu instrumentów finansowych, opłaty
giełdowe i inne nałożone przez uprawnione instytucje w związku z
zawarciem transakcji, prowizje za doradztwo, podatki i opłaty wynikające
z odpowiednich przepisów.
Pozostałe koszty operacyjne to koszty niezwiązane bezpośrednio
ze zwykłą działalnością zakładu ubezpieczeń. W szczególności są to
koszty związane z likwidacją rzeczowych aktywów trwałych,
nieplanowanymi odpisami amortyzacyjnymi, przekazanymi darowiznami
itp.
Koszty operacji nadzwyczajnych to straty nadzwyczajne
powstające na skutek zdarzeń losowych, trudnych do przewidzenia,
poza działalnością operacyjną zakładu ubezpieczeń i niezwiązanych z
ryzykiem prowadzenia działalności. Dotyczą one zakładu ubezpieczeń
jako podmiotu gospodarczego.
3. Wynik finansowy i jego podział
9
W zakładach ubezpieczeń, tak samo jak i w innych jednostkach
gospodarczych, istotnym elementem sprawozdania finansowego jest
rachunek zysków i strat za dany okres sprawozdawczy. W rachunku
zysków i strat wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty
nadzwyczajne oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego,
zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy o rachunkowości.
Ze względu na specyfikę działalności ubezpieczeniowej w zakładach
ubezpieczeń salda kont wynikowych ujmowane są w trzech odmiennych
elementach sprawozdania finansowego, a mianowicie.:
- techniczny rachunek ubezpieczeń majątkowych i osobowych,
- techniczny rachunek ubezpieczeń na życie,
- ogólny rachunek zysków i strat.
Wynik finansowy jest rezultatem działalności gospodarczej wyrażony w
mierniku pieniężnym w określonym przedziale czasu. Wynik finansowy
może być wielkością dodatnią (zysk) lub ujemną (strata). Na wielkość
wyniku finansowego wpływają wyniki działalności ubezpieczeniowej,
finansowej i gospodarczej oraz straty i zyski nadzwyczajne.
W zakładach ubezpieczeń na wykazany w księgach rachunkowych
wynik finansowy netto (zysk lub strata) składają się czynniki takie jak:
- wynik techniczny ubezpieczeń, który stanowi różnicę między
przychodami ze składek, pozostałymi przychodami
technicznymi, a wypłaconymi świadczeniami i zmianami rezerw
reasekuratorów w składce, odszkodowaniach i zmianach stanu
rezerw techniczno  ubezpieczeniowych oraz kosztami
działalności ubezpieczeniowej i pozostałymi kosztami
technicznymi. Jeżeli przychody z lokat przeznaczone są
zgodnie z odrębnymi przepisami prawa na zwiększenie rezerw
10
oraz zakład ubezpieczeń prowadzący działalność w dziale
ubezpieczeń na życie inwestuje łącznie środki własne i środki
funduszu ubezpieczeniowego, wówczas przychody i koszty
działalności lokacyjnej wpływają na wynik techniczny;
- różnica między przychodami a kosztami z działalności
lokacyjnej;
- wynik na operacjach nadzwyczajnych który stanowi różnicę
między zyskami nadzwyczajnymi a poniesionymi stratami
nadzwyczajnymi;
- różnica między pozostałymi przychodami a kosztami
operacyjnymi;
- obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku
dochodowego od osób prawnych i płatności z nim zrównanych
na podstawie odrębnych przepisów.
Wynik finansowy zakładu ubezpieczeń jest sumą wyników osiągniętych
na działalności ubezpieczeniowej, działalności lokacyjnej oraz pozostałej
działalności. Jest on najlepszym miernikiem rentowności działalności
ubezpieczeniowej i pozostałej działalności gospodarczej.
Bardzo istotna dla zakładu ubezpieczeń jest informacja dotycząca
wartości wygospodarowanego wyniku finansowego w obecnych
warunkach konkurencji i rozwijającego się rynku ubezpieczeń. Wynik
finansowy jaki został osiągnięty za dany rok obrotowy jest miarą efektów
i rezultatów działalności ubezpieczeniowej i gospodarczej zakładu
ubezpieczeniowo  reasekuracyjnego oraz świadczy o skali jego
działalności i prawidłowym gospodarowaniu funduszami i kapitałem
własnym.
11
Zgodnie z powyższym dla zakładu ubezpieczeń wynik finansowy
ustala się w dwóch etapach. W pierwszym etapie ustala się w
technicznym rachunku ubezpieczeń wynik na działalności
ubezpieczeniowej, a w drugim etapie ustala siÄ™ wynik finansowy na
całokształcie działalności zakładu ubezpieczeń, który wykazuje się w
bilansie i ogólnym rachunku zysków i strat.
Podstawowe znaczenie dla osiągniętego wyniku finansowego ma
wynik na działalności ubezpieczeniowej. Jest on ustalany odrębnie w
rachunku technicznym dla zakładów ubezpieczeń prowadzących
ubezpieczenia na życie i dla pozostałych ubezpieczycieli. Wynik
techniczny ubezpieczeń stanowi różnicę miedzy należnymi przychodami
ze składek a wypłaconymi świadczeniami (głównie odszkodowaniami) i
zmianami stanu rezerw techniczno  ubezpieczeniowych (z
uwzględnieniem udziału reasekuratorów w przychodach ze składek i
wypłatach świadczeń) oraz kosztami na działalności ubezpieczeniowej.
Techniczny wynik na działalności, ustala się w zależności od
przyjętego systemu  na koncie  Wynik techniczny ubezpieczeń jako
część wyniku ogólnego, a następnie przeksięgowuje się ten wynik na
konto  Wynik finansowy w celu ostatecznego ustalenia wyniku
finansowego zakładu.
Do wyliczenia wyniku na działalności operacyjnej dodatkowo należy
wziąć pod uwagę także różnice pomiędzy przychodami a kosztami
operacyjnymi. Składają się na nią przede wszystkim:
- różnice między przychodami z lokat a kosztami ich obsługi,
- różnice między przychodami a kosztami z tytułu pełnienia
czynności komisarza awaryjnego,
12
- różnice między zrealizowanymi pozostałymi przychodami
operacyjnymi, a poniesionymi pozostałymi kosztami ich
uzyskania.
Jeżeli do wyniku na działalności operacyjnej zakładu ubezpieczeń
dodamy wynik na operacjach nadzwyczajnych otrzymamy wynik
finansowy brutto zakładu ubezpieczeń. Po zapłaceniu podatku
dochodowego i innych płatności (obciążeń wyniku finansowego)
obowiązkowych, dodatni wynik finansowy zakładu ubezpieczeń stanowi
zysk do podziału. Osiągnięty zysk poddawany jest weryfikacji
wewnętrznej w celu ustalenia tzw. wydatków nie stanowiących kosztów
uzyskania przychodów oraz wyeliminowania zysków nieprawidłowych dla
ustalenia tzw. dochodu do opodatkowania podatkiem dochodowym od
osób prawnych.
Podział i rozliczenie wyniku finansowego polega na określeniu i
zaksięgowaniu przeznaczenia zysku oraz sposobów pokrycia straty. O
przeznaczeniu zysku netto, a w razie wystÄ…pienia straty o jej pokryciu,
decyduje najwyższy organ władz zakładu ubezpieczeń, a mianowicie
Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy (w przypadku spółek akcyjnych) lub
Walne Zgromadzenie Członków (tylko w przypadku towarzystwa
ubezpieczeń wzajemnych).
Rozliczenie zysku netto który pozostaje do dyspozycji zakładu
ubezpieczeń może mieć charakter obligatoryjny wynikający z
obowiązujących przepisów oraz fakultatywny, który jest zależny od
decyzji właścicieli i podmiotów zarządzających.
Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy (Członków) w zakładach
ubezpieczeń po zbadaniu rocznego sprawozdania finansowego przez
uprawnionych audytorów dokonuje podziału zysków na kapitał
zapasowy, dywidendę dla akcjonariuszy (członków) oraz inne fundusze i
13
cele przewidziane w przepisach względnie w statucie. Jeżeli wystąpi
wynik negatywny czyli strata, wówczas na podstawie stosownej uchwały
walnego zgromadzenia akcjonariuszy (członków) może być ona w
całości lub w części pokryta z kapitału zapasowego lub akcyjnego, albo
przeniesiona na rok następny.
Istotne jest przyjęcie zasady optymalnej rentowności, w warunkach
której powinny być odpowiednio wyważone i pogodzone interesy
właścicieli (akcjonariuszy), spółki jako przedsiębiorstwa (rozwój oraz
wysoka jakość usług), ubezpieczonych (pełniejsze świadczenia
odszkodowawcze, niższa cena usług) oraz pracowników (godziwe
wynagrodzenia oraz świadczenia socjalne).
W zakładzie ubezpieczeń do ewidencji księgowej podziału i
rozliczenia wyniku finansowego służy konto  Rozliczenie wyniku
finansowego. Po stronie debetowej konta księguje się wykorzystanie
(podział) zysku lub przeniesienie straty z konta  Wynik finansowy .
Natomiast po stronie kredytowej ewidencjonuje siÄ™ przeniesiony zysk z
konta  Wynik finansowy lub sfinansowanie poniesionej straty. Saldo
kredytowe konta  Rozliczenie wyniku finansowego oznacza nie
podzielony zysk, natomiast saldo debetowe oznacza nierozliczonÄ…
stratÄ™.
4. Analiza sprawozdań finansowych zakładu ubezpieczeń
Nadrzędnym celem podejmowania dowolnej działalności
gospodarczej jest odniesienie sukcesu finansowego, który wyraża się
pomnożeniem zaangażowanego w tę działalność kapitału własnego. W
tym zakresie zakład ubezpieczeń nie różni się od innych podmiotów
gospodarczych. Należy jednak pamiętać, że w warunkach gospodarki
rynkowej osiągnięcie sukcesu finansowego nie jest zadaniem łatwym.
14
Podstawowe czynniki wpływające na powodzenie w realizacji
zamierzonego celu to silna konkurencja w dziedzinie, w której podmiot
gospodarczy podejmuje działalność oraz ograniczone zasoby finansowe
i rzeczowe.
Sukces finansowy w działalności ubezpieczeniowej zależy od wielu
czynników o różnym charakterze. Będą to czynniki zewnętrzne, do
których zaliczyć można chłonność rynku, konkurencję, otoczenie prawne
prowadzenia działalności ubezpieczeniowej itp. oraz czynniki
wewnętrzne, takie jak: rodzaj prowadzonej działalności
ubezpieczeniowej, stan finansowy zakładu ubezpieczeń, struktura
organizacyjna, doświadczenie i kompetencje kadry zarządzającej.
Z prowadzoną działalnością ubezpieczeniową nierozerwalnie
związane są różnego rodzaju ryzyka. Każdy rodzaj ryzyka można i
należy ograniczać, mimo że nie wszystkie czynniki wpływające na ryzyko
działalności mogą być zmienione przez sam zakład ubezpieczeń.
Rozpoznaniu stopnia ryzyka służy analiza wszystkich aspektów
prowadzonej działalności ubezpieczeniowej. W warunkach gospodarki
rynkowej analiza działalności ubezpieczeniowej powinna obejmować
dwa zasadnicze kierunki, a mianowicie analizÄ™ otoczenia i analizÄ™
ekonomicznÄ….
Analiza otoczenia zakładu ubezpieczeń obejmuje analizę i ocenę
bieżących oraz przyszłych warunków funkcjonowania zakładu
ubezpieczeń, a także określenie szans i zagrożeń funkcjonowania
zakładu w danych warunkach. Analiza ta stwarza możliwości urealnienia
sporządzanych planów działalności oraz pozwala określić silne i słabe
strony prowadzonej działalności. Analiza otoczenia swoim zakresem
będzie obejmowała rozpoznania prawnych i społecznych aspektów
15
działalności ubezpieczeniowej, popytu na produkty i usługi
ubezpieczeniowe, ich dystrybucji oraz konkurencji na rynku.
Zasadnicze znaczenie w podejmowaniu decyzji gospodarczych
mają wyniki analizy ekonomicznej, która obejmuje analizę finansową i
analizę techniczno  ekonomiczną. Treścią analizy finansowej są
wielkości ekonomiczne w wyrażeniu pieniężnym, w tym stan kapitałowo
 majątkowy, wyniki finansowe i sytuacja finansowa zakładu
ubezpieczeń. Analiza techniczno  ekonomiczna opiera się na
wielkościach ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym i może być
dodatkowo uzupełniana ujęciem finansowym.
Niezależnie od tego, czy analiza przeprowadzana jest na potrzeby
użytkowników zewnętrznych, czy na potrzeby kierownictwa zakładu
ubezpieczeń, jej przedmiotem jest:
1) struktura środków gospodarczych (aktywów), ich rotacja,
polityka inwestycyjna (lokacyjna),polityka gromadzenia i
wykorzystywania środków gospodarczych,
2) struktura z
ródeł finansowania działalności gospodarczej
zakładu ubezpieczeń, drogi i z
ródła pozyskiwania niezbędnych
kapitałów oraz koszty ich pozyskania,
3) zdolność płatnicza zakładu ubezpieczeń i poziom jego
zadłużenia,
4) rentowność prowadzonej działalności,
5) pozycja rynkowa (przede wszystkim na rynku kapitałowym).
Analiza finansowa bilansu oraz rachunku zysków i strat przeprowadzona
do celów wewnętrznych stanowi jedno z podstawowych narzędzi
zarządzania zakładem ubezpieczeń i reasekuracji wykorzystywanego w
celu:
16
- uzyskania wiarygodnych informacji analitycznych i
syntetycznych oraz podstawy do podejmowania trafnych decyzji
bieżących i strategicznych w sprawach dotyczących
prowadzenia działalności gospodarczej,
- kontroli zgodności rzeczywistego przebiegu procesów
gospodarczych z założeniami przyjętymi przy podejmowaniu
decyzji,
- bieżącego, efektywnego zarządzania finansami i zasobami
majątku zakładu ubezpieczeń,
- syntetycznej oceny sytuacji majÄ…tkowej i finansowej firmy pod
kątem ewentualnego występowania symptomów zagrożeń dla
kontynuacji działalności zakładu ubezpieczeń.
Z uwagi na specyfikę działalności ubezpieczeniowej wskaz
niki
stosowane przez biegłych rewidentów przy badaniu sprawozdań
finansowych zakładów ubezpieczeń mają nieco odmienny charakter.
Należy zaznaczyć, że nie istnieje uniwersalny zestaw i system
wskaz
ników, który byłby odpowiedni dla każdego zakładu ubezpieczeń.
Każda jednostka dokonując wyboru grupy wskaz
ników powinna zwrócić
uwagę na następujące zasady obowiązujące w warunkach gospodarki
rynkowej i specyfiki działalności ubezpieczeniowej:
- zestaw wskaz
ników powinien być adekwatny do potrzeb
konkretnego zakładu ubezpieczeń,
- liczbÄ™ wskaz
ników należy ograniczyć do minimum, gdyż zbyt
duża ilość wskaz
ników powoduje, że uzyskane informacje będą
mało czytelne,
17
- należy pamiętać, że nie można bezkrytycznie korzystać z
różnych wskaz
ników prezentowanych w podręcznikach z innych
krajów, gdzie są zupełnie inne realia gospodarcze,
- konstruujÄ…c zestaw wskaz
ników dla danego zakładu
ubezpieczeń powinno się określić obszary problemowe typowe
dla prowadzonej przez zakład działalności oraz podzielić
wybrany zestaw wskaz
ników na:
" wskaz
niki podstawowe syntetyczne, dla oceny zjawisk
najbardziej istotnych,
" wskaz
niki pomocnicze analityczne, zbliżone pod względem
treści do podstawowych,
- wybrany przez dany zakład ubezpieczeń zestaw wskaz
ników
podstawowych i pomocniczych powinien być w miarę rozwoju
sytuacji kontrolowany i aktualizowany w praktyce badań
analitycznych dla potrzeb zarządzania zakładem ubezpieczeń.
Przykładowy wykaz podstawowych wskaz
ników zalecanych przy
badaniu sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń przez biegłych
rewidentów zaprezentowany został w tabeli VI.1.
18
TABELA VI.1
WSKAy
NIKI ANALITYCZNE ZAKA
ADU UBEZPIECZEC

L.p. Nazwa wskaz
nika Sposób obliczania
1 2 3
1. Wskaz
nik (ogólny)
zysk netto × 100
zyskowności działalności
zarachowana składka brutto
ubezpieczeniowej
2. Wskaz
nik (czÄ…stkowy)
zyskowności określonej
wynik techniczny × 100
działalności ubezpieczeniowej
zarachowana składka na udziale własnym
na udziale własnym (z
wyłączeniem reasekuracji)
3. (odszkodowania wypłacone
Wskaz
nik szkodowości
Ä… zmiana stanu rezerw)×100
zarachowana składka brutto
4. Wskaz
nik szkodowości na
(odszkodowania na udziale własnym
udziale własnym (dla
Ä… zmiana stanu rezerw)×100
poszczególnych grup i rodzaju
zarachowana składka na udziale własnym
ubezpieczeń)
5. koszty dziaÅ‚alnoÅ›ci ubezpieczeniowej ×100
Wskaz
nik kosztów działalności
ogółem
zarachowana składka brutto
6. koszty akwizycji ×100
Wskaz
nik kosztów akwizycji
zarachowana składka brutto
7. koszty administracyjne ×100
Wskaz
nik kosztów
administracyjnych
zarachowana składka brutto
8. Wskaz
nik poziomu lokat
(ulokowania środków
wartość lokat ×100
funduszów i rezerw techniczno-
kwota kapitałów i funduszy własnych
ubezpieczeniowych)
oraz rezerw techniczno - ubezpieczeniowych
a) ogólny
b) lokat długoterminowych
(nieruchomoÅ›ci, udziaÅ‚y w wartość lokat dÅ‚ugoterminowych ×100
innych podmiotach i akcje nie
kwota kapitałów i funduszy własnych
notowane na giełdzie oraz inne
oraz rezerw techniczno - ubezpieczeniowych
lokaty o okresie zwrotności
przekraczającym 12 miesięcy)
9. dochody z lokat ×100
Wskaz
nik rentowności lokat
wartość lokat
a) ogólny dla działalności
lokacyjnej
dochody z danego rodzaju lokat ×100
b) poszczególnych rodzajów
lokat
wartość danego rodzaju lokat
10. pÅ‚ynne Å›rodki finansowe ×100
Wskaz
nik płynności finansowej
zarachowana składka brutto
19
1 2 3
11. (zobowiÄ…zania Ä… rezerwy
Wskaz
nik zdolnoÅ›ci pÅ‚atniczej techniczno - ubezpieczeniowe) ×100
płynne środki finansowe
12. Å›rodki wÅ‚asne ×100
Wskaz
nik pokrycia marginesu
wypłacalności
margines wypłacalności
13. szkody i Å›wiadczenia nie wypÅ‚acone×100
Wskaz
nik pokrycia zobowiązań
ubezpieczeniowych rezerwami
właściwe rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe
14. wartość lokat ×100
Wskaz
nik pokrycia funduszu
ubezpieczeniowego lokatami
wartość funduszu ubezpieczeniowego
20