DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

55

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

(szybkie usuwanie jonów H

+

dyfundują-

cych przez błonę śluzową), wydzielanie
śliny bogatej w dwuwęglany, aktywność
motoryczna przełyku, warstwa śluzu, ści-
słe połączenie komórek nabłonka oraz
wydzieliny podśluzówkowych gruczo-
łów przełyku. Najczęstszą przyczyną za-
palenia przełyku jest refl uks żołądkowo-
przełykowy, do którego dochodzi, gdy
siła skurczu dolnego zwieracza przełyku
zostanie przełamana przez siłę skurczu
żołądka. Może być on samoistny lub wy-
wołany chorobami, takimi jak np. prze-
puklina rozworu przełykowego, przełyk
olbrzymi, nowotwory przełyku i żołądka
lub komplikacje po zabiegach operacyj-
nych przełyku i przepony.

Czynnikami predysponującymi

do wystąpienia refl uksu żołądkowo-
przełykowego są: znieczulenie ogólne
(gdyż zmniejsza ono częstość występo-
wania odruchu połykania oraz obniża
wydzielanie śliny), ułożenie pacjenta
podczas zabiegu chirurgicznego gło-
wą niżej, leki wykorzystywane do pre-
medykacji i znieczulenia ogólnego,
np. ksylazyna, acepromazyna, diaze-
pam, morfi na, halotan, izofl uran (gdyż
obniżają siłę skurczu dolnego zwie-
racza przełyku), głodzenie powyżej
24 godzin (ponieważ zwiększa kwaso-
wość soku żołądkowego), zmiany ana-
tomiczne dolnego zwieracza przełyku,
wzrost aktywności motorycznej żołąd-
ka, znaczne powiększenie objętości żo-
łądka, zaburzenia opróżniania żołądka
(np. niedrożność odźwiernika), istnie-
jące już wcześniej zapalenie przełyku
(w tym przypadku można powiedzieć
o tzw. „błędnym kole”, gdyż zapale-
nie powoduje zaburzenia w prawidło-
wym funkcjonowaniu dolnego zwiera-
cza przełyku, co prowadzi do wzrostu
częstości zarzucania kwaśnej treści
z żołądka do przełyku, a to pogłębia

Jedną z przyczyn zaburzeń prawidło-
wego funkcjonowania przedniego od-
cinka przewodu pokarmowego u psów
i kotów są choroby przełyku, w tym jego
zapalenie. Zapalenie przełyku (łac. oeso-
phagitis) jest chorobą polegającą na po-
wstawaniu zmian zapalnych w ścianie
przełyku, przy czym najczęściej doty-
czą one jego błony śluzowej, a dużo
rzadziej obejmują błonę podśluzową
i mięśniową. Częstość występowania
zapalenia przełyku jest trudna do okre-
ślenia ze względu na częsty bezobjawo-
wy przebieg choroby oraz w większo-
ści przypadków wymaganie wykonania
ezofagoskopii do jej rozpoznania, a nie
każdy zakład leczenia zwierząt dyspo-
nuje odpowiednim sprzętem endosko-
powym. Nie stwierdzono predyspozycji
rasowych, wiekowych oraz płciowych
do występowania zapalenia przełyku
u psów i kotów. Jedynie u zwierząt mło-
dych z wrodzonymi chorobami wywo-
łującymi refl uks żołądkowo-przełyko-
wy (np. wrodzona przepuklina rozworu
przełykowego) obserwuje się zwiększo-
ne ryzyko zachorowania na zapalenie
przełyku (1-4).

Przyczyny zapalenia przełyku

Zapalenie przełyku jest chorobą poli-
etiologiczną. Wśród przyczyn tej cho-
roby wymienia się: zaburzenia w funk-
cjonowaniu dolnego zwieracza przełyku
prowadzące do refluksu żołądkowo-
przełykowego, ostre i przewlekłe wy-
mioty, refl uks dwunastniczo-żołądkowy,
czynniki fi zykochemiczne oraz czynniki
infekcyjne. Do powstania zmian zapal-
nych dochodzi wówczas, gdy czynniki
agresywne działające na błonę śluzową
przełyku przełamią jej bariery ochron-
ne, którymi są: regulacja pH wewnątrz-
komórkowego poprzez wymianę jonów
H

+

na Na

+

, przełykowy przepływ krwi

dr n. wet. Marcin Jankowski, dr n. wet. Jolanta Spużak, dr hab. Krzysztof Kubiak, lek. wet. Maciej Grzegory, dr n. wet. Kamila Glińska-Suchocka

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Oesophagitis in dogs and cats

Zapalenie przełyku

u psów i kotów

Streszczenie

Jedną z przyczyn zaburzeń prawidłowe-
go funkcjonowania przedniego odcinka
przewodu pokarmowego u psów i kotów
jest zapalenie przełyku. Wśród przyczyn
tej choroby wymienia się zaburzenia
w funkcjonowaniu dolnego zwieracza
przełyku prowadzące do refl uksu żołądko-
wo-przełykowego, ostre i przewlekłe wy-
mioty, refl uks dwunastniczo-żołądkowy,
czynniki fi zykochemiczne oraz czynniki
infekcyjne. Rozpoznania zapalenia przeły-
ku najczęściej dokonuje się na podstawie
informacji uzyskanych z wywiadu, wyniku
badania klinicznego oraz wyniku badania
endoskopowego przełyku.

Słowa kluczowe

zapalenie przełyku, pies, kot

Abstract

Oesophagitis is one of the functional di-
sorders of the alimentary tract in dogs
and cats. The etiology of the disease
includes disturbances of the oesopha-
gus lower sphincter function leading to
gastro-oesophageal reflux, acute and
chronic vomits, duodeno-gastric refl ux,
physico-chemical factors and infectious
agents. The diagnosis of oesophagitis is
most frequently based on the patient’s
history, results of the clinical examination
and oesophageal endoscopy.

Key words

oesophagitis, dog, cat

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

56

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

już istniejące zmiany zapalne) oraz re-
fl uks dwunastniczo-żołądkowy (gdyż
zarzucana do żołądka treść z dwu-
nastnicy obniża kurczliwość dolnego
zwieracza przełyku). Podczas refl uk-
su żołądkowo-przełykowego do prze-
łyku dostają się zawarte w soku żołąd-
kowym substancje uszkadzające błonę
śluzową przełyku, takie jak np. kwas
solny, pepsyna, trypsyna oraz kwasy
żółciowe. Należy podkreślić, że kom-
binacja tych czynników działa silniej
uszkadzająco na przełyk niż pojedyn-
cza substancja.

Do czynników chemicznych wywo-

łujących zapalenie przełyku należą zje-
dzone lub wypite przez zwierzęta żrące
i drażniące środki chemiczne, wykorzy-
stywane najczęściej w gospodarstwie
domowym lub w ogrodach (np. sil-
ne kwasy i zasady, środki czyszczące,
środki ochrony roślin), przy czym bło-
na śluzowa przełyku jest bardziej po-
datna na uszkodzenia wywołane przez
zasady niż przez kwasy. Leki stosowa-
ne w praktyce lekarsko-weterynaryjnej
również mogą powodować uszkodzenia
błony śluzowej przełyku. Należą do nich
np. alprenolol (lek beta-adrenolityczny),
kwas askorbinowy, tetracyklina i doksy-
cyklina (szczególnie u kotów), niestery-
dowe leki przeciwzapalne, chlorek po-
tasu, siarczan żelaza oraz bursztynian
żelaza (leki stosowane w niedokrwisto-
ści z niedoboru żelaza). Mechanizm
niekorzystnego działania środków che-
micznych i leków polega na zmianie
pH błony śluzowej przełyku oraz na hi-
perosmolarności. Czynnikami fi zycz-
nymi wywołującymi zapalenie przeły-
ku są uszkodzenia termiczne, związane
z poparzeniem błony śluzowej przeły-
ku przez zjedzony gorący pokarm lub
wypitą gorącą wodę, oraz uszkodzenia
mechaniczne, spowodowane przez ciała
obce, które utkwiły w przełyku. Zmiany
zapalne rozwijające się przy ciałach ob-
cych przełyku spowodowane są urazami
wywołanymi przez ciała obce o ostrych
końcach (np. haczyki wędkarskie, frag-
menty kości) lub uciskiem na błonę ślu-
zową. Do pierwotnego zapalenia prze-
łyku tła infekcyjnego dochodzi bardzo
rzadko. Częściej następuje wtórne za-
palenie rozwijające się na skutek spad-
ku odporności zwierzęcia. Czynnikami
infekcyjnymi wywołującymi zapalenie
przełyku mogą być: bakterie, wirusy
oraz grzyby (1-6, 9-10).

Lokalizacja zmian

W zależności od czasu trwania choro-
by oraz rodzaju czynnika etiologiczne-
go wyróżniamy ostre i przewlekłe zapa-
lenie przełyku (przewlekłe zapalenie
trwa dłużej niż 7-10 dni). Może ono
dotyczyć części szyjnej lub piersiowej
przełyku bądź też całego przełyku. Na-
leży podkreślić, że zmiany zapalne naj-
częściej zlokalizowane są w części pier-
siowej przełyku (szczególnie w okolicy
dolnego zwieracza), gdyż jest to okoli-
ca najbardziej narażona na niekorzyst-
ne działanie kwaśnej treści pokarmowej
zarzucanej podczas refl uksu żołądko-
wo-przełykowego. Także w tej części
przełyku najczęściej umiejscawiają się
ciała obce.

Objawy kliniczne

Intensywność objawów klinicznych wy-
stępujących przy zapaleniu przełyku
uzależniona jest od stopnia zaawanso-
wania choroby. Łagodne zapalenie prze-
łyku często ma przebieg bezobjawowy.
Często dopiero przy średnim i ciężkim
zapaleniu przełyku pojawiają się obja-
wy kliniczne, do których zaliczamy: ule-
wanie treści pokarmowej (tzw. wymioty
rzekome), zmniejszony apetyt, brak ape-
tytu, nadmierne ślinienie, nieprzyjemny
zapach z jamy ustnej (halitoza), utrud-
nione połykanie (dysfagia), bolesne po-
łykanie (odynofagia), częste połykanie,
obecność krwi w ślinie lub zwróconej
treści pokarmowej, wzmożone pragnie-
nie oraz utratę masy ciała (przewlekłe
zapalenie przełyku). W przypadku gdy
przyczyną zapalenia przełyku jest zje-
dzenie lub wypicie substancji żrących
lub drażniących, dodatkowo widoczne
są zmiany na błonie śluzowej jamy ust-
nej i gardła w postaci zaczerwienień, wy-
broczyn i owrzodzeń (1-3, 5-10).

Rozpoznanie

Rozpoznania zapalenia przełyku naj-
częściej dokonuje się na podstawie in-
formacji uzyskanych z wywiadu, wyni-
ku badania klinicznego oraz wyniku
badania endoskopowego przełyku. Wy-
wiad pomocny jest w ustaleniu przy-
czyn wywołujących zapalenie przełyku,
takich jak: zjedzenie substancji żrących
lub drażniących, zjedzenie ciała ob-
cego, zabiegi chirurgiczne i znieczu-
lenia, stosowanie leków obniżających
kurczliwość dolnego zwieracza prze-
łyku, przebyte choroby z ostrymi lub

przewlekłymi wymiotami itp. W bada-
niu klinicznym czasem można stwier-
dzić nadmierne ślinienie, rzadko bole-
sność okolicy przełyku. W przypadku
zjedzenia substancji żrących lub draż-
niących dodatkowo w badaniu klinicz-
nym można stwierdzić zapalenie jamy
ustnej i gardła. Wyniki badań laborato-
ryjnych krwi – tak hematologicznych,
jak i biochemicznych – w większości
przypadków zapalenia przełyku za-
wierają się w granicach normy fi zjolo-
gicznej. Jedynie w sytuacji ciężkiego
zapalenia przełyku w badaniu hema-
tologicznym można stwierdzić leuko-
cytozę z granulocytozą. W większo-
ści przypadków zapalenia przełyku
w przeglądowym badaniu radiologicz-
nym i badaniu radiologicznym kon-
trastowym nie stwierdza się żadnych
zmian. Można jedynie uwidocznić pew-
ne choroby przełyku, wywołujące jego
zapalenie, np. przepuklinę rozworu
przełykowego, przełyk olbrzymi, cia-
ła obce, nowotwory. Najlepszą metodą
diagnostyczną umożliwiającą rozpo-
znanie zapalenia przełyku jest ezofago-
skopia, gdyż pozwala ona na określenie
miejsca zmian w błonie śluzowej, ocenę
ich rodzaju oraz zdiagnozowanie cho-
rób wywołujących tę chorobę, np. prze-
puklina rozworu przełykowego, ciało
obce. W przypadku zapalenia prze-
łyku podczas badania endoskopowe-
go można stwierdzić zaczerwienienie
błony śluzowej, wybroczyny, nadżer-
ki, owrzodzenia, obrzęk błony śluzo-
wej, a czasami otwarty dolny zwieracz
przełyku i zarzucanie treści pokarmo-
wej z żołądka (ryc. 1, 2). W przypadku
zapalenia przełyku nieznacznego stop-
nia w ocenie makroskopowej błona ślu-
zowa może być prawidłowa. Wycinki
błony śluzowej przełyku należy pobie-
rać techniką biopsji ssącej ze względu
na jej większą twardość w porównaniu
do błony śluzowej żołądka. Bioptaty po-
bierane z przełyku przy pomocy szczy-
piec biopsyjnych bardzo często są nie-
diagnostyczne. Biopsja ssąca polega
na wprowadzeniu do przełyku specjal-
nej sondy zakończonej kapsułką. Gdy
kapsułka osiągnie miejsce, z którego
będzie pobierany bioptat, do końców-
ki sondy wystającej z jamy ustnej pod-
łącza się strzykawkę i wytwarza podci-
śnienie, które powoduje zassanie błony
śluzowej do wnętrza kapsułki. Następ-
nie przy pomocy specjalnego urządze-

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

57

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

nia tnącego pobieramy wycinek i usu-
wamy sondę na zewnątrz (2, 3, 5-10).

W diagnostyce różnicowej zapalenia

przełyku należy wziąć pod uwagę nastę-
pujące choroby: przełyk olbrzymi, zwę-
żenie przełyku, uchyłki przełyku, zabu-
rzenia spowodowane nieprawidłowym
pierścieniem naczyniowym (np. prze-
trwały łuk aorty), przepuklinę rozworu
przełykowego, ciała obce w przełyku,
nowotwory przełyku, zapalenie żołąd-
ka oraz wrzody żołądka (6).

‰

Leczenie

Leczenie zapalenia przełyku powinno
być uzależnione od przyczyny wywołu-
jącej chorobę. W przypadku zapalenia
przełyku wywołanego refl uksem żołąd-
kowo-przełykowym należy stosować na-
stępujące leki:
– leki osłaniające błonę śluzową:

sukralfat w dawce 0,5-1,0 g/zwie-
rzę (pies), 0,25 g/zwierzę (kot)
p.o. 3-4 x dziennie, najlepiej podawać
w formie zawiesiny;

– leki zmniejszające wydzielanie kwasu

solnego: blokery receptora H

2

– cyme-

tydynę w dawce 5-10 mg/kg m.c. p.o.,
i.m., i.v. 3-4 x dziennie, ranitydy-
nę w dawce 1-2 mg/kg m.c. p.o.,
i.v. 2-3 x dziennie, famotydynę
w dawce 0,5-1 mg/kg m.c. p.o.,
i.m. 1-2 x dziennie; inhibitory pompy
protonowej – omeprazol w dawce
0,7-2 mg/kg m.c. p.o. 1 x dziennie
(zapalenie przełyku znacznego stop-
nia);

– l e k i p ro k i n et yc z n e : m eto k l o -

pramid w dawce 0,2-0,4 mg/kg
m.c. p.o. 3-4 x dziennie, cizaprid w daw-
ce 0,1-0,5 mg/kg m.c. p.o. 2-3 x dzien-
nie, erytromycynę w dawce 0,5-
1,0 mg/kg m.c. p.o. 2-3 x dziennie.
Gdy przyczyną zapalenia przełyku

jest zjedzenie lub wypicie substancji
żrącej lub drażniącej, należy pamię-
tać, że nie wolno u takiego zwierzę-
cia wywoływać wymiotów. W przypad-
ku kwasów należy je zneutralizować
przez doustne podanie np. tlenku ma-
gnezu (1:25 rozcieńczony z wodą) lub
zawiesiny wodorotlenku magnezu.
Natomiast zasady należy zneutralizo-
wać przez doustne podanie słabych
kwasów, np. octu (1:4 rozcieńczony
z wodą) lub soku z cytryny. W przy-
padku gdy przyczyną zapalenia prze-
łyku jest czynnik infekcyjny, przy za-
każeniu bakteryjnym należy stosować

antybiotyki o szerokim spektrum dzia-
łania, np. amoksycylinę z kwasem kla-
wulanowym czy klindamycynę. Z ko-
lei przy zakażeniu grzybiczym należy
zastosować leki przeciwgrzybiczne, ta-
kie jak ketokonazol, fl ukonazol, itrako-
nazol. W celu zapobiegania włóknie-
niu i tworzeniu się blizn, które mogą
wystąpić przy ciężkim zapaleniu prze-
łyku i spowodować jego zwężenie,
można podawać prednizolon w dawce
1 mg/kg m.c. p.o. 1 x dziennie, ale zda-
nia naukowców co do jego korzystnego
działania są podzielone.

Ważnym aspektem leczenia zapale-

nia przełyku jest odpowiednie postę-
powanie dietetyczne. Przy zapaleniu
przełyku łagodnego stopnia zaleca się
odstawienie pokarmu na 1-2 dni, na-
tomiast przy zapaleniu przełyku cięż-
kiego stopnia zalecana jest głodówka
trwająca 3-5 dni. Przy bardzo ciężkim
zapaleniu lub długotrwałym braku ape-
tytu wskazane jest założenie przezskór-
nej sondy dożołądkowej i żywienie
przymusowe. W zależności od stopnia
zaawansowania zapalenia przełyku na-
leży podawać karmę płynną, półpłynną

lub miękką karmę stałą częściej w cią-
gu dnia, ale w mniejszych porcjach.
Nie należy podawać karmy wysoko-
tłuszczowej, gdyż obniża ona napięcie
dolnego zwieracza przełyku, co predys-
ponuje do wystąpienia refl uksu żołąd-
kowo-przełykowego. Natomiast można
podawać karmę o wysokiej zawartości
białka, gdyż zwiększa ona napięcie dol-
nego zwieracza przełyku, ale niestety
jest również stymulatorem wydzielania
soku żołądkowego (2, 4-6, 10-11).

‰

Piśmiennictwo
1. Epstein A., Swirsky N.: Post-anesthetic

esophageal dysfunction in a dog. „Isr. J. Vet.
Med.”, 2009, 64 (1), 12-13.

2. Glazer A., Walters P.: Esophagitis and

esophageal strictures. „Compend. Contin.
Educ. Vet.”, 2008, 30 (5), 281-292.

3. Gualtieri M., Olivero D.: Refl ux esophagitis

in three cats associated with metaplastic
columnar esophageal epithelium. „J. Am.
Anim. Hosp. Assoc.”, 2006, 42, 65-70.

4. Guilford W.G., Center S.A., Strom-

beck D.R.: Strombeck’s Small Animal Ga-
stroenterology. W.B. Saunders Company,
Philadelphia 1996.

5. Han E., Broussard J., Baer K.E.: Feline

esophagitis secondary to gastroesophageal re-
fl ux disease: clinical signs and radiographic,
endoscopic, and histopathological fi ndings.
„J. Am. Anim. Hosp. Assoc.”, 2003, 39 (2),
161-167.

6. Han E.: Diagnosis and management of re-

fl ux esophagitis. „Clin. Tech. Small Anim.
Pract.”, 2003, 18 (4), 231-236.

7. Jankowski M., Kubiak K., Nicpoń J.: Appli-

cation of endoscopy in diagnosing oesopha-
gus diseases in dog. „Scientifi c Messenger
of Lviv National Academy of Veterinary
Medicine named after S.Z. Gzhytskyj”,
2006, 234-237.

8. Nicpoń J., Kubiak K.: Badanie endoskopowe

psów i kotów. AWA, Wrocław 2000.

9. Rousseau A., Prittie J., Broussard J.D.:

Incidence and characterization of esophagitis
following esophageal foreign body removal
in dogs: 60 cases (1999-2003). „J. Vet. Emerg.
Crit. Care.”, 2007, 17 (2), 159-163.

10. Sellon R.K., Willard M.D.: Esophagitis and

esophageal strictures. „Vet. Clin. North Am.
Small Anim. Pract.”, 2003, 33 (5), 945-
967.

11. Washabau R.J.: Diagnosis and Management

of Swallowing Disorders in Dogs and Cats.
Atlantic Coast Veterinary Conference,
Atlantic City 2004.

dr n. wet. Marcin Jankowski

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką

Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47

Ryc. 1. Obraz endoskopowy zapalenia przełyku u psa. Wi-
doczne zaczerwienienia błony śluzowej w okolicy dolnego
zwieracza przełyku oraz pienista treść zarzucona z żołądka;
Ryc. 2. Obraz endoskopowy zapalenia przełyku w części
piersiowej wywołanego refl uksem żołądkowo-przełyko-
wym spowodowanym wślizgową przepukliną rozworu
przełykowego u psa. Widoczne: otwarty dolny zwieracz
przełyku oraz obrzęk i smugowate zaczerwienienia błony
śluzowej przełyku

ry

c. ar

chiwum autor

ów

1

2