Test przed probna matura 2007 Arkusz 2 ZR WOS

ARKUSZ II

Za rozwiàzanie

wszystkich zadaƒ

mo˝na otrzymaç

∏àcznie

50 punktów.

TEST PRZED PRÓBNÑ MATURÑ 2007

PRZYK¸ADOWY ARKUSZ

EGZAMINACYJNY

Z WIEDZY O SPO¸ECZE¡STWIE

Arkusz II

POZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy: 150 minut

Instrukcja dla zdajàcego

1. Prosz´ sprawdziç, czy arkusz egzaminacyjny zawiera

11 stron. Ewentualny brak nale˝y zg∏osiç przewodniczàcemu
zespo∏u nadzorujàcemu egzamin.

2. Prosz´ uwa˝nie czytaç wszystkie polecenia.
3. Odpowiedzi nale˝y zapisaç czytelnie w miejscu na to

przeznaczonym przy ka˝dym zadaniu.

4. Prosz´ pisaç tylko w kolorze czarnym; nie pisaç o∏ówkiem.
5. Nie wolno u˝ywaç korektora.
6. B∏´dne zapisy trzeba wyraênie przekreÊliç.
7. Wszelkie notatki nale˝y sporzàdzaç tylko w brudnopisie,

który nie b´dzie oceniany.

˚yczymy powodzenia!

Autor: Renata Antosik

Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.

Zadanie 26. (1 pkt)

Na podstawie fragmentów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w∏asnej wiedzy wykonaj
polecenie.

PREAMBU¸A

W trosce o byt i przysz∏oÊç naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku mo˝liwoÊç suwerennego

i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,
zarówno wierzàcy w Boga b´dàcego êród∏em prawdy, sprawiedliwoÊci, dobra i pi´kna, jak i nie po-
dzielajàcy tej wiary, a te uniwersalne wartoÊci wywodzàcy z innych êróde∏, równi w prawach i w po-
winnoÊciach wobec dobra wspólnego – Polski, wdzi´czni naszym przodkom za ich prac´, za walk´
o niepodleg∏oÊç okupionà ogromnymi ofiarami, za kultur´ zakorzenionà w chrzeÊcijaƒskim dziedzic-
twie Narodu i ogólnoludzkich wartoÊciach, nawiàzujàc do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej
Rzeczypospolitej, zobowiàzani, by przekazaç przysz∏ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad ty-
siàcletniego dorobku, z∏àczeni wi´zami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po Êwiecie, Êwia-
domi potrzeby wspó∏pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich do-
Êwiadczeƒ z czasów, gdy podstawowe wolnoÊci i prawa cz∏owieka by∏y w naszej Ojczyênie ∏amane,
pragnàc na zawsze zagwarantowaç prawa obywatelskie, a dzia∏aniu instytucji publicznych zapew-
niç rzetelnoÊç i sprawnoÊç, w poczuciu odpowiedzialnoÊci przed Bogiem lub przed w∏asnym sumie-
niem, ustanawiamy Konstytucj´ Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla paƒstwa
oparte na poszanowaniu wolnoÊci i sprawiedliwoÊci, wspó∏dzia∏aniu w∏adz, dialogu spo∏ecznym
oraz na zasadzie pomocniczoÊci umacniajàcej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.

èród∏o:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Wska˝ cztery zjawiska i wydarzenia historyczne, majàce wp∏yw na polskà ÊwiadomoÊç narodowà,
do których odwo∏ujà si´ autorzy preambu∏y.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 27. (3 pkt)

Przeczytaj zamieszczony poni˝ej tekst i wykonaj polecenia.

[...]
ZachowaliÊmy to˝samoÊç narodowà nie tylko dzi´ki powstaƒczym zrywom, które mobilizowa∏y

narodowà to˝samoÊç, ale tak˝e dzi´ki ciàg∏oÊci w dziedzinie sztuki. Sztuka nie tylko wyra˝a∏a to˝-
samoÊç narodowà, ale te˝ jà umacnia∏a i kszta∏towa∏a. Zw∏aszcza literatura. Aby dzisiaj podbijaç
Êwiat poprzez sztuk´, wcale nie trzeba byç „wypranym” z narodowych uwarunkowaƒ i robiç to tak,
jak robià Amerykanie. Andrzej Wajda jest chory na polskoÊç i dzi´ki tej polskoÊci zdoby∏ mi´dzy-
narodowà s∏aw´.

[...]
OÊmieszanie w∏asnych wad jest konieczne, tak˝e dla w∏aÊciwego kszta∏towania ÊwiadomoÊci na-

rodowej. Âwiadczy te˝ w jakiejÊ mierze o wielkoÊci spo∏eczeƒstwa i narodu. Uznawanie zaÊ ka˝dej
krytycznej uwagi za obraz´ narodowà Êwiadczy o kompleksach. To jednak problem bardziej skom-
plikowany. Sztuka mo˝e i powinna u∏atwiaç kontakt mi´dzy ludêmi o innej mentalnoÊci, ró˝nych
spo∏eczeƒstw, a tak˝e innych religii. W gruncie rzeczy zmierzamy do Êwiata – nie wiem, czy rzeczy-
wiÊcie globalnego – ale na pewno w znacznie wi´kszym stopniu zintegrowanego. Przynajmniej

w w w. o p e r o n . p l

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

w cz´Êciach tego Êwiata nast´puje integracja europejska, która nie jest to˝sama z procesem globa-
lizacji. Aby ta integracja mia∏a autentyczny, g∏´boki charakter – nie tylko polityczno-ekonomiczny,
co jest oczywiÊcie tak˝e bardzo wa˝ne – konieczne jest zbli˝enie kulturowe. Otwarcie na innoÊç,
zrozumienie, ˝e inaczej nie oznacza êle. Nikt nie ma monopolu na s∏usznoÊç.

èród∏o:

Z prof. Bohdanem Dziemidokiem, dyrektorem Instytutu Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Gdaƒskiego,
laureatem tegorocznej Naukowej Nagrody im. Jana Heweliusza, rozmawia Beata Czechowska-Derkacz,

Biuletyn Ministra Edukacji i Nauki, 4/2005.

27.1. (1 pkt)

WyjaÊnij przedstawionà przez autora zale˝noÊç pomi´dzy sztukà a to˝samoÊcià narodowà.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27.2. (2 pkt)

WyjaÊnij, dlaczego – zdaniem autora – nale˝y Êmiaç si´ z w∏asnych wad (podaj dwie przyczyny).

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 28. (3 pkt)

Przeczytaj tekst i na jego podstawie wykonaj polecenia.

U êróde∏ mechanizmów kszta∏tujàcych to˝samoÊç spo∏eczeƒstwa, ˝yjàcego w kraju pó∏suweren-

nym i dà˝àcego do odzyskania rzeczywistej suwerennoÊci, le˝a∏a powszechna akceptacja dla po-
stawy patriotyzmu obronnego – patriotyzmu walki – Êmiertelnej gry w obronie Ojczyzny, osaczo-
nej, opuszczonej i oszukanej przez europejskie otoczenie. Ta formu∏a patriotyzmu stanowi trzon
polskoÊci i jest nadal wzmacniana przez wielkà literatur´ XIX-wiecznà, powsta∏à g∏ównie w sytu-
acji walki o niepodleg∏oÊç.

Czas transformacji zapoczàtkowany 1989 rokiem jest równoczeÊnie czasem transformacji pol-

skiej to˝samoÊci. Wynikajàcej zarówno ze skonfrontowania naszych wewn´trznych, jak i zewn´trz-
nych relacji. Nasza „doÊrodkowa”, „obronna” polskoÊç zosta∏a w pierwszym rz´dzie zderzona ze
zmianami wewnàtrz kraju, jak: zmiana ustroju, organizacji suwerennego paƒstwa, gospodarki, od-
blokowanie milczenia wokó∏ mniejszoÊci etnicznych, równie˝ przetasowaƒ spo∏ecznych i g∏´bokiej
weryfikacji cech wyznaczajàcych pozycje usytuowania spo∏ecznego. Te zmiany os∏abia∏y „we-
wn´trzne”, „skierowane na samych siebie”, tradycyjne wymiary to˝samoÊci, rwa∏o wi´zi zawiàzy-
wane wedle obowiàzujàcych do niedawna, np. opozycyjnych kryteriów. Odmienne konfrontacje
wynika∏y z otwarcia wobec Êwiata zewn´trznego, jak: otwarcie granic, uwolnienie informacji
od cenzury, wymiana i kooperacja ze Êwiatem zewn´trznym, co prowadzi∏o cz´sto do bardzo bole-
snych i trudnych przewartoÊciowaƒ. To˝samoÊç budowanà wokó∏ osi trwania i kontynuacji mia∏a
zastàpiç to˝samoÊç budowana wokó∏ osi ró˝nic i granic, to˝samoÊç zwróconà ku przesz∏oÊci i b´-
dàcà instrumentem przetrwania, to˝samoÊç skierowana ku przysz∏oÊci – wspomagajàca przebudo-
w´ i zmian´.

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

Psychologowie oceniajà, ˝e stan wspó∏czesnej to˝samoÊci Polaków przypomina sytuacj´ „ru-

chomych piasków”, panuje doÊç powszechne przekonanie, i˝ z dotychczasowego dziedzictwa kul-
turowego wiele trzeba odrzuciç, a w zamian jeszcze wi´cej wartoÊci dotàd nieobecnych nale˝y
przyswoiç. Oznacza to dalej, ˝e w ÊwiadomoÊci spo∏ecznej dominuje stan otwarcia na zmiany (np.
niedoceniane przez polityków gotowoÊç zmian na wsi), ÊwiadomoÊç ich koniecznoÊci. W kontekÊcie
dokonujàcych si´ procesów, a w szczególnoÊci perspektywy cz∏onkostwa w Unii, jest to zjawisko
pozytywne, ale nie dostrzegane przez publicystyk´ czy polityków. Ta gotowoÊç zmiany k∏óci si´
równie˝ z eksponowanà, g∏ównie przez narodowo zorientowane ugrupowania polityczne dyrekty-
wà „walki o obron´”, ale powstaje pytanie: Czego obron´? Czy w∏aÊnie tej formu∏y to˝samoÊci
skupionej wokó∏ wartoÊci przetrwania kultywowanej w czasie zamkni´cia i osaczenia? Wtedy by∏a
ona oczywista i niezb´dna. Teraz mo˝e lepiej by∏oby nie walczyç, a zabiegaç o ukorzenienie tych
ruchomych piasków. To˝samoÊç wojowników nale˝y zmodyfikowaç w kierunku to˝samoÊci obywa-
teli, a patriotyzm obronny na patriotyzm obywatelski. Odwaga burzenia i sprzeciwu niezb´dna
w czasie walki o wolnoÊç okaza∏a si´ dla wielu z nas ∏atwiejsza ni˝ odwaga budowania i obywatel-
skiej s∏u˝by, a obchodzenie prawa stanu wojennego ∏atwiejsze od podporzàdkowania si´ prawu
paƒstwa suwerennego.

Mimo up∏ywu lat, które dzielà nas od punktu zwrotnego w naszej historii, te dwie osie nadal

funkcjonujà w ÊwiadomoÊci zbiorowej, mo˝na by rzec konkurujà ze sobà. Relacje mi´dzy naroda-
mi w fazie przed transformacyjnej zosta∏y zadekretowane uk∏adami wielkich tego Êwiata, po 1989
roku nale˝a∏o te relacje okreÊliç poprzez otwarcie na innych, samemu nale˝a∏o wyznaczyç swoje
miejsce wzgl´dem europejskiego otoczenia. To przepoczwarzanie wyobra˝eƒ o sobie i innych by∏o
bardzo bolesne i zaowocowa∏o kryzysem to˝samoÊci Polaków, w szczególnoÊci ludzi m∏odych.

èród∏o: E. Skotnicka-Ilasiewicz,

Czynniki formacji i deformacji to˝samoÊci narodowej Polaków,

To˝samoÊç narodowa Polaków w przysz∏ej Europie, red. P. Gulczyƒski, B. Loba, Warszawa 2002.

28.1. (2 pkt)

WyjaÊnij, jaki wp∏yw na kszta∏t polskiej to˝samoÊci narodowej wywar∏y przemiany polityczno-go-
spodarcze po 1989 roku.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28.2. (1 pkt)

Odpowiedz, w jakim kierunku zdaniem autorki powinna zmierzaç modyfikacja polskiej to˝samoÊci
narodowej.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

w w w. o p e r o n . p l

Zadanie 29. (2 pkt)

Na podstawie zamieszczonego tekstu wykonaj polecenie.

W naukach spo∏ecznych inni pojawiajà si´ najcz´Êciej jako obcy – ci, wobec których zajmu-

je si´ postaw´ nacechowanà podejrzliwoÊcià lub wr´cz wrogoÊcià. Badacze stawiajà sobie za-
danie zg∏´bienia istoty êróde∏ owej niech´ci do obcych, jej spo∏ecznych i kulturowych uwarun-
kowaƒ. Obok innoÊci negatywnej, innoÊci rozumianej jako synonim obcoÊci istnieje jednak˝e
ca∏a sfera odniesieƒ do innych, w których dominuje innoÊç pozytywna. Jest to sfera kultury ar-
tystycznej. Piszàc, i˝ kultura artystyczna jest tà sferà, w której dominujà pozytywne odniesie-
nia do innych, mam na myÊli nie to, ˝e w utworach literackich, filmach, obrazach itd. cz∏onko-
wie innych nacji, grup religijnych, rasowych czy etnicznych przedstawiani sà na ogó∏
pozytywnie (twierdzenie takie jest jawnie fa∏szywe), lecz to, ˝e inni – inne nacje, grupy etnicz-
ne, religijne, rasowe – postrzegani poprzez pryzmat ich kultury artystycznej stajà si´ innymi-
-bliskimi. Odmienne prawid∏owoÊci dotyczà postaw wobec innych kszta∏towanych przez pry-
zmat doÊwiadczeƒ wyniesionych z historii (w potocznym znaczeniu tego s∏owa) lub polityki.
Na przyk∏ad doÊwiadczenia historyczne znacznej cz´Êci wspó∏czesnych Polaków sprawiajà, ˝e
w ich odniesieniach do Rosjan i Rosji w sferze polityki dominuje rezerwa, niech´ç czy wr´cz
wrogoÊç, podczas gdy ci sami Rosjanie lub Niemcy postrzegani w perspektywie dokonaƒ ich
kultury – Dostojewskiego lub Bacha stajà si´ niewspó∏miernie bli˝si (i to mimo nieprzychylne-
go nastawienia do Polaków samego Dostojewskiego). W takim znaczeniu mówi´ tu o kulturze
artystycznej jako sferze pozytywnych odniesieƒ do innych [...]. Zwracam uwag´, ˝e przytoczo-
ne tu przyk∏ady odnoszà si´ do specyficznego „u˝ycia” elementów kultury artystycznej nie zaÊ
„ca∏ej” tej kultury. Kultura artystyczna staje si´ sferà pozytywnego odniesienia, tylko w pew-
nych sytuacjach, tylko o tyle, o ile funkcjonuje jako element dziedzictwa ogólnospo∏ecznego,
w tym wi´kszym stopniu w im wi´kszà autonomi´ zachowuje ona wobec zjawisk politycznych,
lub mówiàc to samo inaczej, w im wi´kszym stopniu podstawà jej upami´tnienia stajà si´ war-
toÊci estetyczne.

èród∏o: A. Szpociƒski,

Kultura wobec kr´gów to˝samoÊci, www.wtk.poznan.pl

29.1. (1 pkt)

WyjaÊnij, jak w sferze kultury kszta∏tuje si´ postawa wobec innych narodów.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

29.2. (1 pkt)

OkreÊl warunek niezb´dny dla odgrywania pozytywnej roli kultury w kszta∏towaniu postaw wobec
innych narodów.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

Zadanie 30. (4 pkt)

Na podstawie tekstu wykonaj polecenia.

W naukach spo∏ecznych narodowoÊç traktuje si´ jako wa˝ny element to˝samoÊci jednostki,

sk∏adnik jej autodefinicji. Oznacza to, ˝e dla pozytywnej samooceny istotne jest zachowanie dobre-
go wyobra˝enia o w∏asnym narodzie. „Naród” oznacza jednak dla ró˝nych ludzi – ró˝ne rzeczy.
Dla jednych centralnym atrybutem narodu jest wspólne pochodzenie etniczne grupy ludzi po∏àczo-
nych dziedzictwem kulturowym, wspólnymi dla wi´kszoÊci symbolami i tradycjà. Dla innych naród
to przede wszystkim dobrowolne uczestnictwo we wspólnocie obywateli, ˝yjàcych w pewnym syste-
mie polityczno-prawnym, na okreÊlonym terytorium. Przy takim rozumieniu kluczowym elementem
narodu jest podzielanie pewnej kultury politycznej: praw i obowiàzków obywatelskich. Te ró˝ne
definicje narodu majà daleko idàce konsekwencje nie tylko dla samooceny, ale te˝ dla wielu spo-
∏ecznych ocen i zachowaƒ, w tym – dla postaw wobec ró˝nego rodzaju odmiennoÊci.

Przywiàzanie do narodu i to˝samoÊç narodowa ma wi´c ró˝nà treÊç, zale˝nie od sposobu jego

definiowania. Pierwsze, dominujàce przy etnicznym, tradycyjnym rozumieniu narodu, opiera si´
na emocjonalnym zwiàzku z symbolami i kulturà. Zachowania symboliczne, pami´ç o narodowych
bohaterach, „dawanie Êwiadectwa” wspólnym wartoÊciom wydajà si´ wa˝niejsze ni˝ praktyczne
zyski wspólnoty wynikajàce z konkretnych umiej´tnoÊci, poinformowania, politycznej skutecznoÊci
w kontaktach mi´dzynarodowych. Drugie rozumienie – silniej zwiàzane z widzeniem narodu jako
wspólnoty obywatelskiej – polega na identyfikacji z porzàdkiem prawnym, pozwalajàcym czerpaç
obywatelom zyski z przynale˝noÊci do niej, satysfakcj´ z politycznej organizacji, s∏u˝by publicznej
i Êwiadczeƒ spo∏ecznych; daje bezpieczeƒstwo socjalne i redukuje zagro˝enia z zewnàtrz.

Narodowa to˝samoÊç symboliczna przejawia si´ uniesieniem, gdy grajà nasz hymn, Êwi´towa-

niem rocznic powstaƒ narodowych, podkreÊlaniem wiernoÊci tradycyjnym wartoÊciom, ale te˝ za-
chwytem dla zapachu naszych poziomek, które nigdzie nie smakujà nam tak, jak w Polsce. Jest nie-
zb´dna, by wspólnota trwa∏a; gdy grozi jej atak z zewnàtrz, potrzebna, by porwaç ludzi do jej
obrony. Z kolei narodowa to˝samoÊç pragmatyczna pozwala cieszyç si´ i czerpaç dum´ z tego, ˝e in-
stytucje demokratyczne dobrze pracujà, ˝e prawo jest sprawiedliwe, ˝e dobrze spe∏niamy obowiàz-
ki obywatelskie, ˝e wi´kszoÊç (a nie tylko elity) spo∏eczeƒstwa ma si´ coraz lepiej, ˝e mo˝emy si´ roz-
wijaç i czuç bezpiecznie. To˝samoÊç ta wymaga wi´c aktywnej obecnoÊci we wspólnocie. [...].

èród∏o: K. Skar˝yska,

Patriotyzm nasz codzienny, „Tygodnik Powszechny”, 12.06.2005

30.1. (2 pkt)

Podaj dwie definicje narodu.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30.2. (2 pkt)

OkreÊl dwie formy to˝samoÊci narodowej i ich funkcje.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

w w w. o p e r o n . p l

Zadanie 31. (5 pkt)

Przeczytaj zamieszczone teksty i na ich podstawie wykonaj polecenia.

Specyficznà cechà kontynentu europejskiego jest wieloÊç narodów i kultur zamieszkujàcych

stosunkowo niewielki obszar. Procesy integracyjne oraz zwiàzane z nimi swobody [...] wp∏yn´-
∏y w istotny sposób na intensyfikacj´ mobilnoÊci spo∏ecznej w Europie, a tym samym na wzrost
mieszania si´ kultur, który wydaje si´ byç obecnie powa˝nym problemem politycznym [...].
WielokulturowoÊci nieod∏àcznie towarzyszà nast´pujàce zjawiska: tolerancja, kosmopolityzm,
uniwersalizm, pluralizm, ale równie˝ partykularyzm, nacjonalizm, rasizm, ksenofobia i sepa-
ratyzm.

Aby zapobiec negatywnym efektom wy˝ej omawianego zjawiska, integrujàce si´ paƒstwa naro-

dowe sà zmuszone przyjàç strategi´ wspó∏˝ycia ró˝norodnych kultur w ramach jednego paƒstwa
narodowego. Najbardziej popularny dziÊ postulat proponowany przez wszystkie organizacje mi´-
dzynarodowe oraz Uni´ Europejskà to integracja obywatelska z poszanowaniem prawa do ró˝ni-
cy. Celem tego postulatu jest uczyniç ludzi obywatelsko równymi, nie unifikujàc ich kulturowo. Na-
le˝y wi´c zadaç sobie pytanie, czy taki model spo∏eczeƒstw we wspó∏czesnej Europie jest mo˝liwy?

Szans´ mo˝na upatrywaç w tym, i˝ z jednej strony ca∏y czas dokonuje si´ proces uniwersalizacji,

co pomaga upowszechnianiu pewnych wspólnych wartoÊci. Post´p tolerancji, otwartoÊç oraz roz-
wój kosmopolityzmu, dzi´ki któremu narodowe to˝samoÊci stajà si´ mniej ekskluzywne, a bardziej
inkluzywne mo˝e byç równie˝ kluczem do pog∏´biania pluralizmu oraz transnarodowego charakte-
ru wspó∏czesnych paƒstw.

Z drugiej jednak strony demokratyczna rewolucja egalitarystyczna oraz, paradoksalnie, rosnà-

cy multikulturalizm sk∏aniajà do zainteresowania kulturà, ideologià i symbolikà narodowà. JeÊli
granice paƒstw ulegajà rozmyciu i to zarówno w sensie politycznym, jak i gospodarczym, jedynie
przynale˝noÊç do danego kr´gu kulturowego b´dzie jedynym elementem wyra˝ajàcym oryginal-
noÊç, niepowtarzalnoÊç i przynale˝noÊç grupowà danej jednostki. Manifestacja to˝samoÊci naro-
dowej lub raczej pogoƒ za to˝samoÊcià narodowà próbujàcà zamanifestowaç si´ politycznie – wy-
ra˝ana jest obecnie na wiele sposobów.

èród∏o: A. Moroska,

To˝samoÊç narodowa a integracja europejska, „Zeszyty Naukowe”, AON, nr 4 (57) 2004.

31.1. (1 pkt)

Wska˝ przedstawionà przez autorów przyczyn´ nasilenia zjawiska wielokulturowoÊci w Europie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31.2. (2 pkt)

Przedstaw dwie wymienione przez autorów przyczyny wzrostu zainteresowania to˝samoÊcià na-
rodowà.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

31.3. (2 pkt)

Przedstaw, odwo∏ujàc si´ tak˝e do w∏asnej wiedzy, dwa skutki intensyfikacji zjawiska wielokulturo-
woÊci.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 32. (2 pkt)

Jak okreÊli∏byÊ sposób przedstawienia Polaka na ry-
sunku? Do jakiej formy to˝samoÊci narodowej opisa-
nej w tekÊcie w zadaniu 30 nawiàzuje rysunek?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 33. (30 pkt)

Uwzgl´dniajàc poni˝szy tekst, opracuj wybrany przez siebie temat. Wykorzystaj przynajmniej trzy
materia∏y êród∏owe zamieszczone w tym arkuszu.

[…] Jak widzimy, oblicze Europy zmieni∏o si´ i nadal stopniowo ulega przekszta∏ceniom. Jeste-

Êmy narodem, który ma swój szczególny wk∏ad w te przemiany. Nasze wysi∏ki nie posz∏y na marne
i dzisiaj zbieramy ju˝ owoce, jak choçby to dzisiejsze wspólne spotkanie. Jednak˝e nowe sytuacje
wymagajà nowych postaw, które rodzà si´ ze spokojnych przemyÊleƒ. WinniÊmy wzmacniaç naszà
to˝samoÊç narodowà, nie wolno nam zapominaç, kim jesteÊmy i gdzie sà nasze korzenie. WinniÊmy
czuç si´ zawsze jednà wspólnotà, niezale˝nie od tego, gdzie sà nasze domy i miejsca pracy. Jeste-
Êmy odpowiedzialni za rozwój naszej kultury i nauki, ale nie mo˝emy te˝ zapomnieç, ˝e nale˝ymy
do wielkiej wspólnoty narodów, ˝e korzystamy z ich dorobku i osiàgni´ç. Inne narody te˝ chcà ubo-
gacaç si´, czerpiàc z naszego skarbca. Mo˝emy byç dumni z tego, co mamy. Dlatego tak bardzo
wa˝ne jest, by czuç si´ Polakiem, mieç ÊwiadomoÊç polskich korzeni, które si´gajà tysiàca lat,
a czerpià swà si∏´ z chrzeÊcijaƒskiej wiary i europejskiej kultury. ÂwiadomoÊç tych zwiàzków, a za-
razem ÊwiadomoÊç wartoÊci w∏asnej kultury pomogà nam w∏aÊciwie oceniç samych siebie i zwi´k-
szà poszanowanie kultury innych narodów. JesteÊmy odpowiedzialni za Polsk´, za to, co ona sta-
nowi, za to, co od niej otrzymaliÊmy i otrzymujemy.

Jan Pawe∏ II; Watykan, 29.10.1990, cyt. za: K. Kalinowski,

Rola KoÊcio∏a katolickiego w kszta∏towaniu to˝samoÊci

narodowej Polaków, w: To˝samoÊç narodowa Polaków w przysz∏ej Europie, red. P. Gulczyƒski, B. Loba, Warszawa 2002.

w w w. o p e r o n . p l

Temat 1: Czy jesteÊmy patriotami? – zaprezentuj i uzasadnij w∏asne stanowisko, przedstaw ró˝ne ob-
licza wspó∏czesnego polskiego patriotyzmu (przedstaw dwa przyk∏ady). Czy w zintegrowanej Euro-
pie i epoce globalizacji patriotyzm jest potrzebny? Odwo∏ujàc si´ do przyk∏adów, okreÊl, czy prze-
szkadza on, czy te˝ pomaga w rozwoju kontaktów mi´dzynarodowych.

Temat 2: Przedstaw podstawy polskiej to˝samoÊci narodowej, jej miejsce wÊród autoidentyfikacji
m∏odego pokolenia. Czy i jak procesy integracji europejskiej oraz wielokulturowoÊç wp∏ywajà
na ewolucj´ to˝samoÊci narodowej? Wska˝ wynikajàce z nich szanse lub zagro˝enia dla polskiej to˝-
samoÊci narodowej. Uzasadnij swoje stanowisko, odwo∏ujàc si´ do dwóch przyk∏adów.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

w w w. o p e r o n . p l

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l