Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 1 z 16

....................................

kod pracy ucznia

.............................................

piecz tka nagłówkowa szkoły

KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY

DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM

ETAP SZKOLNY

Drogi Uczniu,

witaj na I etapie konkursu biologicznego. Przeczytaj uwa nie instrukcj i postaraj si

prawidłowo odpowiedzie na wszystkie pytania.

•

Arkusz liczy 16 stron i zawiera 24 zadania.

•

Przed rozpocz ciem pracy sprawd , czy Twój test jest

kompletny. Je eli zauwa ysz usterki, zgło je Komisji

Konkursowej.

•

Zadania czytaj uwa nie i ze zrozumieniem.

•

Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem

b d piórem.

•

Dbaj o czytelno pisma i precyzj odpowiedzi.

•

W przypadku testu wyboru prawidłow odpowied zaznacz

stawiaj c znak X na literze poprzedzaj cej tre wybranej

odpowiedzi.

•

Nie u ywaj korektora. Je eli pomylisz si , bł dne

zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inn

odpowied .

•

Oceniane b d tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone

w miejscu do tego przeznaczonym.

Pracuj samodzielnie.

Powodzenia!

Czas pracy:

60 minut

Liczba punktów

mo liwych

do uzyskania:

54

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 2 z 16

Ewa i Wojtek przygotowuj si do konkursu biologicznego. Maj ju spor wiedz
i du e umiej tno ci, chcieliby jednak upewni si czy s dobrze przygotowani.
We my udział w ich „powtórce”.

Zadanie 1. (0-2 pkt.)
Wojtek: Zaczynamy? Na pocz tek anatomia i fizjologia człowieka.
Ewa: Dobrze. Ustalmy najpierw stanowisko człowieka w przyrodzie.
Wojtek: Człowiek nale y do Królestwa Zwierz t, jest strunowcem, kr gowcem,
ssakiem ...
Ewa: Tak, ale posiada równie cechy swoiste dla swojego gatunku.

Czy potrafisz w ród ni ej wymienionych cech podkre li te, które ró ni
człowieka od innych ssaków?

a) karmienie potomstwa mlekiem matki
b) r bek czerwieni na ustach
c) wystaj cy podbródek
d) 7 kr gów szyjnych
e) pionowa postawa ciała
f) włosy
g) yworodno
h) wkl słe ko ci biodrowe
i) mózgoczaszka mniejsza od trzewioczaszki
j) wysklepiona stopa
k) płuca o budowie p cherzykowatej
l) uz bienie składaj ce si z siekaczy, kłów, z bów przedtrzonowych

i trzonowych

m) przeciwstawny kciuk i paluch
n) wykształcenie ło yska

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 3 z 16

Zadanie 2. (0-3 pkt.)
W: A teraz zobaczymy czy znasz narz dy naszego organizmu.
E: Prosz bardzo. To jakie b dzie moje zadanie?

W: Przedstawi Ci opisy trzech narz dów. Twoim zadaniem jest poda ich
nazwy.

a) Gruczoł poło ony jest w przestrzeni zaotrzewnowej na tylnej cianie jamy

brzusznej. Ma podłu ny kształt, wyró nia si w nim głow , która jest
obj ta podkow dwunastnicy, trzon i ogon, który si ga do wn ki ledziony.

__________________________

b) Organ le cy za mostkiem, w ródpiersiu, rozwija si do 12-14 roku ycia,

osi gaj c wag 40 g. Od okresu pokwitania zaczyna zanika i elementy
gruczołowe zostaj zast pione tłuszczem.

__________________________

c) Gruczoł le cy w jamie czaszki na podstawie mózgu, wa y 0,5g;

poł czony jest lejkiem z podwzgórzem; składa si z płata przedniego,
tylnego i wyst puj cej mi dzy nimi cz ci po redniej.

_________________________________

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 4 z 16

Zadanie 3. (0-3 pkt.)
E: Teraz ja mam zadanie dla Ciebie. Wiesz, e ka dy narz d wykazuje budow
tkankow .
Przyjrzyj si rysunkom tkanek, a nast pnie przyporz dkuj miejsca ich
wyst powania w organizmie człowieka. Do ka dej tkanki oznaczonej cyfr
dobierz miejsce jej wyst powania oznaczone liter . Ka d z tkanek mo esz
wykorzysta tylko raz.
W: To proste.

1)

2)

3)

4)

5)

6)

7)

A

B

C

D

E

F

G

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 5 z 16

Zadanie 4. (0-5 pkt.)
W: To teraz moja kolej na zadanie dla Ciebie. Ka dy narz d jest w swojej
budowie przystosowany do pełnionych funkcji.

Uzupełnij puste rubryki tabeli:

Narz d

Rola

Przystosowania

w budowie umo liwiaj ce danemu

narz dowi pełnienie funkcji

Płuca

wymiana gazowa

(na powierzchni 90 m

2

)

Tchawica

oczyszczanie powietrza

z drobin pyłów usuwanych

z dróg oddechowych

Macica

rozwój zarodka i płodu

człowieka

J zyk

receptory w postaci kubków

smakowych, które znajduj si na

brodawkach j zykowych

Skóra

warstwa rogowa naskórka

zbudowana ze zrogowaciałych ,

złuszczaj cych si komórek

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 6 z 16

Zadanie 5. (0-2 pkt.)
E: Pami tasz, jak Twój brat Kuba dał Oli ró na Walentynki, a ona niechc cy
si pokłuła. Przypominasz sobie jej reakcj ?
W: Oczywi cie! Nawet potrafi wyja ni .
E: To wyja nij! Rysunek ilustruje odruch cofania r ki po dotkni ciu ostrego
przedmiotu.
Na schemacie narysuj strzałki pokazuj ce kierunek przepływu impulsu
nerwowego w tym łuku odruchowym. Nazwij typ odruchu przedstawionego na
rysunku.

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 7 z 16

Zadanie 6. (0-2 pkt.)
E: Ale gor co! Pracujemy w pocie czoła!
W: No to mo e przejdziemy do termoregulacji?
E:

wietnie.

Napisz, jakie jest znaczenie reakcji fizjologicznych

przedstawionych na poni szych schematach w procesie termoregulacji.

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

z serca

do serca

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 8 z 16

Zadanie 7. (0-3 pkt.)
E: Mam ochot na co słodkiego.
W: Tak si składa, e mam tabliczk czekolady. Pocz stuj si .
E: Potrafiłby opisa drog zjedzonej przeze mnie czekolady przez mój
przewód pokarmowy?
W: Musiałbym pomy le .
E: Dobrze. Ułatwi Ci zadanie. We my pod uwag fakt, e jednym ze
składników pokarmowych wyst puj cych w czekoladzie s tłuszcze.
Oto Twoje zadanie, Wojtek: W poni szym tek cie dotycz cym trawienia
tłuszczów uzupełnij luki.

Trawienie tłuszczów rozpoczyna si w ________________________ pod wpływem
enzymu _____________________, który znajduje si w soku trzustkowym.
Tłuszcze zostaj całkowicie strawione do _______________ i _______________
____________________ pod wpływem enzymu zawartego w soku
_________________.
Pomocna w trawieniu tłuszczów jest _______________, produkowana przez komórki
w troby. Jej rola polega na rozbiciu tłuszczów na drobne kropelki, aby ułatwi prac
enzymom. Proces ten nosi nazw _______________________.

Zadanie 8. (0-1 pkt.)
E: Ile dostarczasz organizmowi kilokalorii zjadaj c tabliczk czekolady o masie 100g?
W: Około 600 kcal.
E: Du o! A potrafiłby korzystaj c z poni szej tabeli poda dwa przykłady
konkretnych czynno ci i czasu ich wykonywania, które wymagałyby takiej
ilo ci energii jaka powstaje po spo yciu 100g czekolady?

Rodzaj aktywno ci

Kaloryczny koszt czynno ci

(kcal na 10 minut)

jazda na rowerze

50

spacer z psem

40

pływanie

83

tenis

110

bieg

70

spanie

10

___________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 9 z 16

Zadanie 9. (0-2 pkt.)
W: A ja mam dla Ciebie wykres. Przedstawia on wpływ pH na aktywno
wybranych enzymów trawiennych.

Przyporz dkuj krzywe A, B i C do

wymienionych ni ej enzymów:

- amylaza linowa - ________
- pepsyna - ________
- trypsyna - ________

Zadanie 10. (0-3 pkt.)

E: Człowiek od momentu przyj cia na wiat przechodzi przez kilka okresów
rozwojowych. Wiesz w jakim okresie rozwojowym obecnie jeste my?
W: Wiem , to okres dojrzewania. A potrafisz rozwi za takie zadanie?
Poni ej opisano fazy rozwojowe człowieka po urodzeniu. Nazwij ka dy
z okresów.

a) doskonalenie chodzenia, pierwsze zdania, pełne uz bienie mleczne,

sygnalizacja

potrzeb

fizjologicznych,

brak

umiej tno ci

zabawy

z rówie nikami;

___________________________________
b) zmniejszenie odporno ci organizmu, osłabienie aktywno ci układów głównie

ruchu i nerwowego, odwodnienie, utrata elastyczno ci tkanek;

___________________________________
c) szybki rozwój układu ruchu, umiej tno wspólnej zabawy, ciekawo wiata,

wzbogacanie wiedzy

___________________________________

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 10 z 16

Zadanie 11. (0-1 pkt.)
E: Widziałe dzisiaj Elk ? Ma zało ony gips.
W: Wiem. Mówiła mi, e złamała sobie na podwórku ko piszczelow .
Pomogła jej s siadka – Pani Kowalska.
E:

A Ty potrafiłby udzieli Eli pierwszej pomocy?

W: Tak.
E: W jaki sposób by to zrobił? Wybierz jedn poprawn odpowied .

a) unieruchomiłbym złaman ko
b) unieruchomiłbym ko wraz ze stawem łokciowym i nadgarstkowo –

promieniowym

c) unieruchomiłbym ko wraz ze stawem kolanowym i skokowo – goleniowym
d) unieruchomiłbym ko wraz ze stawem biodrowym i skokowo - goleniowym

Zadanie 12. (0-1 pkt.)
W: Wiesz, e 50% wszystkich zgonów w Polsce spowodowanych jest
chorobami układu kr enia.
E: To przez niewła ciwy tryb ycia.

Potrafisz spo ród wymienionych czynników

wybra te, które podwy szaj ryzyko wyst pienia chorób układu kr enia.

a) stosowanie niesterylnego sprz tu przez kosmetyczki
b) spo ywanie pokarmów bogatych w czerwone mi so
c) alkoholizm
d) spo ywanie pokarmów ubogich w chlorek sodu
e) długotrwały stres
f) nikotynizm
g) zbyt długie przesiadywanie przed komputerem

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 11 z 16

Zadanie 13. (0-3 pkt.)
W: Wiesz, ostatnio mój ojciec pracuj c na działce mocno skaleczył si . Do rany
dostała si ziemia. Zdezynfekował uszkodzone miejsce, ale mama kazała mu
i na pogotowie. To mo e by niebezpieczne ze wzgl du na zarazki, jakie
mogły dosta si do rany.
Odpowiedz na pytania:

a) O jakich zarazkach mówiła mama Wojtka?

___________________________________________________________________

b) Jaki rodek podano tacie Wojtka w placówce słu by zdrowia?

___________________________________________________________________

c) W jaki sposób podany rodek zadziałał na organizm m czyzny?

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Zadanie 14. (0-2 pkt.)
W: Bakterie, o których była mowa w poprzednim zadaniu, dostaj si do
organizmu najcz ciej w wyniku zabrudzenia rany zaka on ziemi . Zarazki
„wybieraj ” ró ne drogi wtargni cia do naszego ciała.

Poł cz nazwy chorób z drogami atakowania organizmu przez zarazki
wywołuj ce te choroby.

Choroba Droga szerzenia si choroby

borelioza wraz z powietrzem

grypa wraz z pokarmem

choroba Heinego – Medina podczas kontaktów płciowych

rze czka przez uk szenie zwierz t

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 12 z 16

Zadanie 15. (0-3 pkt.)
W: Ewa,

oce czy ni ej podane zdania s prawdziwe czy fałszywe.

a) Wirus HIV wnika do limfocytów B, przez co limfocyty te nie produkuj

przeciwciał. ____________

b) Dzi ki metodom in ynierii genetycznej w laboratoriach otrzymuje si ro liny

zawieraj ce szczepionki przeciw chorobom zaka nym np. sałat zawieraj c
szczepionk przeciw WZW typu B. _______________

c) Wrzody oł dka wywoływane s przez bakterie z gatunku Helicobacter pylori.
____________

d) Wło nica to choroba wywoływana przez wło nia spiralnego, którego larwy yj

w mi niach nawet do 40 lat. ____________

e) Anoreksja to choroba przejawiaj ca si niech ci do jedzenia o podło u

psychicznym. ____________

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 13 z 16

Zadanie 16. (0-4 pkt.)
W: Boisz si czasem?
E: Oczywi cie, jak ka dy.
W: A wiesz jaki hormon jest hormonem strachu?
E: Wiem, to adrenalina - hormon wytwarzany przez rdze nadnerczy, który jest
przeka nikiem wydzielanym na zako czeniach zwojowych włókien nerwowych
układu

współczulnego.

Zwi ksza

on

gotowo

organizmu

do

natychmiastowego działania, odgrywa rol w sytuacjach stresowych, przy
du ym napi ciu emocjonalnym.
W:

W takim razie napisz jakie zmiany w ni ej zaznaczonych organach wywołuje

adrenalina?

E: A teraz przejdziemy do genetyki.
W: wietnie, to bardzo przyszło ciowa nauka.
E: Mam gotowy test z kilkoma pytaniami z zakresu tej nauki. Mo emy go
rozwi zywa osobno a pó niej porównamy odpowiedzi. Zaczynamy?

Zadanie 17. (0-1 pkt.)
DNA kota i psa ró ni si :

a) budow nukleotydów
b) rodzajem zasad azotowych
c) rodzajem wi za chemicznych mi dzy parami zasad azotowych
d) sekwencj zasad azotowych

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 14 z 16

Zadanie 18. (0-1 pkt.)
Pewne białko składa si ze 117 aminokwasów. Okre l wybieraj c spo ród
odpowiedzi a,b,c,d ile nukleotydów i ile tripletów w cz steczce DNA koduje to
białko.

Liczba nukleotydów

liczba tripletów

a)

117

351

b)

117

39

c)

351

117

d)

351

39

Zadanie 19. (0-1 pkt.)
W badanym DNA stwierdza si , e tymina stanowi 23% wszystkich zasad
azotowych.
Ile procent b dzie stanowi cytozyna?

a) 23%
b) 27%
c) 77%
d) 0% - cytozyna nie wyst puje w cz steczce DNA

Zadanie 20. (0-3 pkt.)
Rysunki przedstawiaj okres mi dzypodziałowy oraz wszystkie fazy podziału
mitotycznego komórek.
Uporz dkuj rysunki w logiczny ci g ilustruj cy przebieg cyklu komórkowego
oraz podaj nazwy poszczególnych faz oznaczonych literami od A do E.

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 15 z 16

Zadanie 21. (0-2 pkt.)
Zdolno zwijania j zyka w rurk zale y od jednej pary alleli. Allel dominuj cy
A warunkuje t czynno , allel recesywny a – nie niesie informacji
umo liwiaj cej zwijanie j zyka.

Matka nie potrafi zwija j zyka, ale urodziła dziecko, które t zdolno posiada.
Podaj genotypy wymienionych osób i odpowiedz na pytanie:

Czy ojciec

dziecka jest homo- czy heterozygot ze wzgl du na t cech ?

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________


Zadanie 22. (0-1 pkt.)
Kobieta o grupie krwi B urodziła syna o grupie krwi 0.
Jakiej grupy krwi nie mo e mie ojciec tego dziecka?
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2006/2007

Strona 16 z 16

Zadanie 23. (0-3 pkt.)
Barwa piór u kur jest cech sprz on z płci . Gen S warunkuje jasne
ubarwienie piór, gen s ciemne.
Jakie b dzie ubarwienie kurek i kogucików w potomstwie jasno ubarwionego
heterozygotycznego koguta z ciemno ubarwion kur ?

Chromosomy płci u kury – XY
Chromosomy płci u koguta – XX

Genotypy potomstwa__________________________________________________
___________________________________________________________________
Fenotypy potomstwa__________________________________________________
___________________________________________________________________

Zadanie 24. (0-2 pkt.)
Przyporz dkuj nazwy chorób genetycznych ich charakterystycznym objawom.
Posłu si oznaczeniami literowymi i cyfrowymi.

1. hemofilia

A – niekontrolowane skurcze mi ni i zaburzenia
umysłowe

2. fenyloktetonuria

B – zaburzenia w pracy nabłonków, wydzielanie
g stego luzu w układzie oddechowym

3. mukowiscydoza

C – zaburzenia w krzepni ciu krwi

4. pl sawica Huntingtona

D – zaburzenia w metabolizmie fenyloalaniny,
gromadzenie si toksycznych produktów rozkładu
fenyloalaniny, które uszkadzaj układ nerwowy