ogólnopolski miesi´cznik techników budowlanych

Atlas Budowlany

NAJLEPSZE GATUNKI

W budownictwie najwi´ksze znacze-

nie ma drewno drzew iglastych, g∏ów-
nie sosny, Êwierka i jod∏y. Najtrwalsze
drzewo modrzewia ze wzgl´du na nie-
wielkà dost´pnoÊç surowca jest wykorzy-
stywane g∏ównie do prac meblarskich
i wykoƒczeniowych. Natomiast rzadziej
u˝ywane drewno drzew liÊciastych – d´-
bu, jesionu, klonu, buka, wiàzu, olchy
i brzozy – które znajduje zastosowanie

wsz´dzie tam, gdzie elementy muszà
mieç wi´kszà wytrzyma∏oÊç, twardoÊç
i ma∏à ÊcieralnoÊç. Najlepsze i najzdrow-
sze drewno pochodzi z drzew Êcinanych
zimà, kiedy niska temperatura i suche
powietrze chronià Êwie˝y materia∏ przed
atakiem owadów i grzybów, przede
wszystkim sinizny ˝ywiàcej si´ zawarto-
Êcià komórek drzew iglastych. Niektórzy
leÊnicy kierujà si´ te˝ przy wyborze ter-
minu Êcinki fazami ksi´˝yca.

Drewno jako materia∏ o niejednorod-

nej anizotropowej budowie, podlegajà-
cej procesom niszczenia i rozk∏adu, jest
jednym z materia∏ów porowatych naj-
trudniej poddajàcych si´ zabiegom kon-
serwacji i ochrony przed czynnikami nisz-
czàcymi. Âwiadczy o tym ogromna ró˝no-
rodnoÊç i równoczeÊnie niedoskona∏oÊç
Êrodków i metod stosowanych w konser-
wacji, mimo ˝e próby rozwiàzywania pro-
blemów ochrony drewna i ograniczenia
jego ujemnych w∏aÊciwoÊci podejmowane
by∏y od poczàtku jego stosowania. Wszel-
kie zabiegi w stosunku do drewna, czy to
w celu zapobie˝enia procesom niszczà-
cym przez modyfikacj´ jego w∏aÊciwoÊci,
czy w celu wzmocnienia os∏abionej tymi
procesami struktury, wià˝à si´ z przesyce-
niem porowatej materii drewna odpo-
wiednim Êrodkiem impregnujàcym.

OBNI˚Yå PALNOÂå DREWNA

Obok najcz´Êciej przeprowadzanych

zabiegów impregnacji utwardzajàcej
drewno o obni˝onych w∏aÊciwoÊciach me-
chanicznych, mo˝emy równoczeÊnie zasto-

sowaç impregnacj´ ogniochronnà, znaczà-
co wp∏ywajàc na popraw´ bezpieczeƒstwa
u˝ytkowania. Drewno jest materia∏em pal-
nym, dlatego w zale˝noÊci od jego w∏aÊci-
woÊci fizycznych okreÊlany jest stopieƒ pal-
noÊci drewna. Drewno mi´kkie o g´stoÊci
pozornej <650 kg/m

3

(sosnowe, Êwierko-

we, jod∏owe) zaliczane jest do materia∏ów
∏atwo zapalnych, natomiast drewno twar-
de (z drzew liÊciastych) oraz materia∏y
drewnopochodne o g´stoÊci pozornej
>800 kg/m

3

nale˝à do materia∏ów trudno

zapalnych. Stopieƒ palnoÊci drewna zale˝y
tak˝e od wymiarów konkretnego wyrobu.

Zadaniem powierzchniowych Êrod-

ków ognioochronnych jest obni˝enie
stopnia palnoÊci drewna albo wyrobu
drewnopochodnego uzyskiwany przez:

r

opóênianie momentu zapalenia si´

materia∏u,

r

redukcj´ szybkoÊci powierzchniowego

rozprzestrzeniania si´ p∏omieni,

r

redukcj´ intensywnoÊci spalania si´
materia∏ów ∏atwopalnych.

WYMOGI DLA ÂRODKÓW OCHRONY

Jak wynika z doÊwiadczeƒ i dotych-

czasowych badaƒ nad impregnacjà
drewna budowlanego i drewna obiek-
tów zabytkowych – na proces nasycenia,
rozmieszczenie impregnatu oraz sposób
wiàzania ze strukturà drewna wp∏yw
majà takie czynniki, jak w∏aÊciwoÊci
drewna, rodzaj u˝ytych tworzyw i roz-
puszczalników, stosowane metody nasy-
cania, zachodzàce procesy chemiczne
i zjawiska fizyczne oraz Êcis∏e wspó∏za-
le˝noÊci mi´dzy tymi czynnikami. Aktu-
alnie na rynku znajdujà si´ dopuszczone
do stosowania w budownictwie impre-
gnaty solne rozpuszczalne w wodzie
oraz impregnaty na bazie rozpuszczalni-
ków naftopochodnych. Od Êrodków
u˝ywanych do konserwacji i ochrony
drewna wymaga si´, aby:

r

by∏y nieszkodliwe dla ludzi i zwierzàt,

r

nie wydziela∏y substancji toksycz-
nych, zarówno podczas normalnej

Ârodki i metody impregnacji

KONSERWACJA DREWNA

Miros∏aw Piotrowski
Anna Dydycz
Grupa ATLAS

Drewno jest materia∏em o szerokim zastosowaniu.
W zale˝noÊci od jego przeznaczenia drewno
wymaga pokrycia ró˝nymi pow∏okami malarskimi
zabezpieczajàcymi je przed zniszczeniem
(dzia∏aniem ognia, grzybów domowych
albo owadów – technicznych szkodników drewna)
oraz zachowujàcych jego pi´kno.

Drewno w budownictwie

10

FOT. ARCHIWUM

NAJLEPSZE I NAJZDROWSZE DREWNO POCHODZI Z DRZEW ÂCINANYCH W PORZE CH¸ODNEJ, KIEDY NISKA TEMPERATURA
I SUCHE POWIETRZE CHRONIÑ ÂWIE˚Y MATERIA¸ PRZED SINIZNÑ

eksploatacji, jak i w warunkach po˝a-
rowych,

r

zapewnia∏y wysokà skutecznoÊç bio-

chronnà wobec sprawców rozk∏adu
klasycznego (grzybów domowych)
i szarego pleÊniowego (grzyby ple-
Êniowe) oraz wobec owadów,

r

oznacza∏y si´ wysokà penetracjà

w pod∏o˝e,

r

nie posiada∏y negatywnego wp∏ywu

na wytrzyma∏oÊç zabezpieczonego
materia∏u, jego zapalnoÊç oraz wy-
glàd pow∏ok malarskich stanowiàcych
jego wykoƒczenie,

r

zapewnia∏y wysokà toksycznoÊç w sto-

sunku do szkodników biochemicz-
nych przy równoczesnym braku lub
co najwy˝ej niskiej szkodliwoÊci dla
organizmów sta∏ocieplnych i ucià˝li-
woÊci w warunkach stosowania,

r

nie zmienia∏y barwy zabezpieczanego

materia∏u,

r

nie pogarsza∏y w∏aÊciwoÊci mechanicz -

nych drewna,

r

zachowywa∏y swe w∏aÊciwoÊci ochron-

ne przez co najmniej 3 lata.
Nale˝y równie˝ zwróciç uwag´ na

wa˝nà aprobat´ technicznà ITB oraz po-
zytywnà ocen´ higienicznà PZH. Zasad-
niczy wp∏yw na wprowadzenie koniecz-
nej iloÊci Êrodka na odpowiednià g∏´bo-
koÊç ma stopieƒ zagro˝enia, rozk∏adu
i uszkodzenia drewnianego obiektu
oraz zastosowana metoda impregnacji.
Rozró˝nia si´ dwie zasadnicze grupy
metod nasycania: metody impregnacji
powierzchniowej i g∏´bokiej.

METODY POWIERZCHNIOWE

W praktyce konserwatorskiej znisz-

czone drewno najcz´Êciej nasyca si´ roz-
tworami substancji utwardzajàcych, któ-
re nanosi si´ na powierzchni´ drewna za
pomocà p´dzla, zastrzyków, powleka-
nia, natryskiwania, cz´Êciowego lub ca∏-
kowitego krótkotrwa∏ego zanurzania.
Jednak impregnacja powierzchniowa
zniszczonego drewna obiektów zabyt-
kowych nie spe∏nia skutecznie roli przy-
wracania utraconych przez drewno w∏a-
snoÊci mechanicznych. Zawarty we wn´-
trzu zniszczonej struktury py∏ drzewny
ogranicza znacznie przenikanie po-
wszechnie stosowanych roztworów im-
pregnacyjnych w g∏àb drewna. Nie zapo-

biega równie˝ przenikaniu wilgoci
w struktur´ drewna, które nadal jà ch∏o-
nie tymi powierzchniami, a do których
dotarcie Êrodkami impregnacyjnymi przy
zastosowaniu metody powlekania jest
praktycznie niemo˝liwe.

Metoda powlekania (smarowania).

Polega ona na wielokrotnym nanosze-
niu roztworu impregnacyjnego na po-
wierzchni´ drewna za pomocà p´dzli,
szczotek bàdê powlekania. Do tak nasy-
conego drewna opóênianie odparowa-
nia rozpuszczalników uzyskuje si´ po-
przez okrycie powierzchni drewna folià
poliestrowà lub polietylenowà, które
stwarzajà korzystne warunki dla wnika-
nia w g∏àb tkanki drzewnej.

Metoda opryskiwania. Ró˝ni si´ ona

od metody powlekania w zasadzie rodza-
jem u˝ytych narz´dzi s∏u˝àcych do nano-
szenia impregnatu oraz tym, ˝e mo˝e byç
stosowana tak˝e w trudno dost´pnych
miejscach, z∏o˝onych konstrukcjach wi´ê-
by dachowej i impregnacji du˝ych po-
wierzchni. Opryskiwanie przeprowadza
si´ za pomocà elektrycznych lub pneuma-
tycznych opryskiwaczy ró˝nego typu. Za-
biegi te nale˝y powtarzaç kilkakrotnie, a˝
do naniesienia wymaganej iloÊci prepara-
tu. Kolejne malowania czy natryski nale-
˝y wykonywaç dopiero po wyschni´ciu
uprzednio naniesionej warstwy.

Metoda nasycania w kàpielach gorà-

co-zimnych. Polega ona na ogrzaniu za-
bezpieczonego drewna w roztworze
impregnatu i szybkim przeniesieniu go
do zbiornika zawierajàcego zimny im-
pregnat, w którym drewno pozostaje
do ostygni´cia.

Kàpiel zimna polega na zanurzeniu

elementów drewna w roztworze o st´˝e-
niu 20%. Drewno nale˝y obcià˝yç, aby nie
wyp∏ywa∏o na powierzchni´. Orientacyjny
czas nasycenia drewna sosnowego nie
struganego w roztworze o temperaturze
20°C ilustruje tabela obok. Kàpiel goràco-
zimna polega na zanurzeniu drewna naj-
pierw w goràcym 20% roztworze o tem-
peraturze 60-65°C przez 2 godziny, a na-
st´pnie szybkim przeniesieniu drewna do
roztworu o takim samym st´˝eniu i tem-
peraturze 15-20°C i zanurzeniu na mini-
mum 5 godzin.

W czasie ogrzewania drewno traci

cz´Êç powietrza, które pod wp∏ywem

ciep∏a uchodzi z jego komórek. Nato-
miast podczas och∏adzania nast´puje
zmniejszanie si´ ciÊnienia (w porówna-
niu z atmosferycznym) w komórkach
drewna, co z kolei jest przyczynà g∏´b-
szego wnikania impregnatu a˝ do wy-
równania ciÊnieƒ. Podgrzanie roztworu
impregnacyjnego (szczególnie wodnych
roztworów i Êrodków oleistych) zwi´k-
sza g∏´bokoÊç wnikania, a tak˝e zu˝ycie
impregnatu. Ârodki oleiste o wysokim
punkcie zap∏onu podgrzewa si´ do tem-
peratury 70-90°C, a oleiste o niskim
punkcie zap∏onu oraz roztwory wodne
soli do temperatury 50-60°C.

Stosowanie roztworów rozcieƒczo-

nych zwi´ksza g∏´bokoÊç ich wnikania,
lecz zmusza zarazem do powtarzania za-
biegu kilkanaÊcie razy, przy równocze-
snym zwi´kszaniu ka˝dorazowo procen-
towego udzia∏u tworzywa. Jest to szcze-
gólnie wa˝ne, gdy˝ jednorazowa impre-
gnacja niskoprocentowym roztworem po-
zostawia w drewnie niewielkà tylko iloÊç
suchej ˝ywicy. Powtórzenie zabiegu mo˝e
byç dokonane dopiero po znacznym lub
zupe∏nym odparowaniu rozpuszczalnika.

METODY G¸¢BOKIE

Metody g∏´bokie impregnacji drewna

sà sposobem na uzyskanie wi´kszego
lub nawet ca∏kowitego nasycenia masy
materialnej drewna. W grupie tej wyró˝-
niamy metody oparte na:

r

impregnacji bezciÊnieniowej g∏´bo-

kiej, w której wykorzystywane sà zja-
wiska kapilarnego przemieszczania
si´ roztworów, dyfuzji, osmozy i elek-
troosmozy,

r

impregnacji pró˝niowej i pró˝niowo-

ciÊnieniowej, a tak˝e jej odmiany
z wykorzystaniem ciÊnienia hydrosta-
tycznego.

Kàpiele d∏ugotrwa∏e. Nale˝à one do

bezciÊnieniowych sposobów impregnacji
drewna. G∏´bokie nasycenie roztworem
uzyskiwane jest poprzez d∏ugotrwa∏e za-
nurzenie ca∏ego obiektu w roztworze
impregnacyjnym, podczas którego na-
st´puje kapilarne przemieszczenie si´
roztworu w g∏àb drewna. Wymaga to
jednak odpowiednich pojemników, du-
˝ej iloÊci impregnatu oraz hermetyzacji
ca∏ego procesu, aby nie dopuÊciç do nad-
miernego wzrostu lepkoÊci substancji
impregnujàcej na skutek ubytku roz-
puszczalnika.

Metody dyfuzyjne. Przy metodach

dyfuzyjnych sà praktycznie wykorzysty-
wane zjawiska dyfuzji oraz osmozy, któ-
re wyst´pujà wówczas, gdy mamy do
czynienia z drewnem o du˝ej wilgotno-
Êci i przy u˝yciu Êrodków rozpuszczal-
nych w wodzie, które b´dà stopniowo
dyfundowa∏y w materia∏ drzewny. Pro-
ces nasycania w metodach dyfuzyjnych
ustaje po wyschni´ciu drewna, wznawia
si´ zaÊ przy powtórnym nawilgoceniu
zaimpregnowanego materia∏u. Korzyst-
ne warunki dyfuzyjnego nasycania

Drewno w budownictwie

nr 58 paêdziernik 2002

www.atlas.com.pl/atlas/miesiecznik

11

FOT. ARCHIWUM

DREWNO JEST MATERIA¸EM O BARDZO NIEJEDNORODNEJ BUDOWIE,
TRUDNO PODDAJÑCYM SI¢ ZABIEGOM KONSERWACJI I OCHRONY

CZAS NASYCANIA DREWNA SOSNOWEGO W ROZTWORZE ZIMNEGO IMPREGNATU

deska 2 cm 1,5 godz.

bale 5 cm 6 godz.

kraw´dziaki 10 cm 18 godz.

drewno okràg∏e 10-12 cm 36 godz.

Drewno w budownictwie

ogólnopolski miesi´cznik techników budowlanych

Atlas Budowlany

wyst´pujà przy wilgotnoÊci powy˝ej
35%. Dyfuzyjne sposoby impregnacji
obejmujà nast´pujàce metody:

r

suchej impregnacji,

r

pastowania,

r

banda˝owania,

r

zastrzykowà metod´ Cobra,

r

nawiercania otworów,

r

osmotycznà.
Metody te polegajà na:

r

powlekaniu pastà grzybobójczà po-

wierzchni drewna,

r

stosowaniu banda˝y, których we-
wn´trzna strona pokryta jest Êrod-
kiem toksycznym, zewn´trzna zaÊ
Êrodkami izolacyjnymi chroniàcymi
drewno przed utratà wilgoci,

r

wprowadzaniu do drewna rozpusz-

czonego w wodzie preparatu w po-
staci luêno umieszczonego w wywier-
conych otworach bàdê wstrzykiwane-
go pod ciÊnieniem za pomocà ró˝nych
aparatów.
Podczas wstrzykiwania pod ciÊnie-

niem antyseptyk wprowadzany w stanie
st´˝onym rozchodzi si´ drogà dyfuzji
w wilgotnym drewnie. Metoda osmo-
tyczna jest odmianà pastowania zasto-
sowanà do nasycania Êwie˝o Êci´tych
d∏u˝yc na zr´bach leÊnych. Okorowane
po Êci´ciu drewno pokrywa si´ pastà
grzybobójczà, uk∏ada na legarach
w stosy i zabezpiecza przed utratà wil-

goci i wymyciem toksycznych sk∏adni-
ków przez wody opadowe.

Iniekcja. W celu g∏´bszego wprowa-

dzenia impregnatów stosuje si´ wstrzyki-
wanie za pomocà strzykawki bàdê grusz-
ki lekarskiej w otwory wylotowe po owa-
dach lub w otwory specjalnie nawierco-
ne. Jednak wype∏niajàcy kana∏y py∏
drzewny stanowi powa˝nà przeszkod´
w penetracji impregnatu w g∏àb, nawet
dla roztworów o niskiej lepkoÊci. Wyni-
kajàca stàd koniecznoÊç bardzo powol-
nego wprowadzania impregnatu i ciàg∏e-
go nape∏niania strzykawki czyni ten spo-
sób niezwykle pracoch∏onny. Przeciw-
dzia∏a temu w pewnym stopniu nasyca-
nie drewna przed wprowadzeniem w∏a-
Êciwego impregnatu samym rozpuszczal-
nikiem, który rozprzestrzeniajàc si´ zwil-
˝a szybciej drewno i u∏atwia przenikanie
substancji utwardzajàcej. Pami´taç jed-
nak nale˝y, ˝e zabieg ten zmniejsza pro-
centowà zawartoÊç ˝ywicy w roztworze.

Metoda elektroimpregnacji (elektro-

osmozy). Innym sposobem g∏´bokiego
nasycania przez zanurzanie jest tak
zwana metoda elektro-impregnacji.
Wykorzystuje si´ w tym celu zjawisko
elektroosmozy, wywo∏ane przep∏ywem
pràdu sta∏ego mi´dzy elektrodami pod-
∏àczonymi do dwóch przeciwleg∏ych po-
wierzchni obiektu. Zjawiska elektroki-
netyczne, wymuszajàc ruch cieczy

wzgl´dem powierzchni cia∏a sta∏ego,
powodujà szybkà i ∏atwà infiltracj´ im-
pregnatów w porowatà struktur´ drew-
na. Zaletà tej metody jest zatem stosun-
kowo krótki czas potrzebny do wykona-
nia zabiegu a mo˝liwoÊç wprowadzenia
wi´kszej ni˝ przy innych metodach ilo-
Êci ˝ywicy, zapewnia uzyskanie wysokiej
wytrzyma∏oÊci mechanicznej drewna,
nawet przy du˝ym stopniu zniszczenia.

Zjawisko dyfuzji, polegajàce na samo-

rzutnym wyrównaniu st´˝eƒ w uk∏adzie,
wykorzystuje si´ w impregnacji utwar-
dzajàcej drewna archeologicznego wo-
dorozcieƒczalnymi substancjami z grupy
glikoli polietylenowych. Stosowane sub-
stancje rozpuszczalne w wodzie, uzupe∏-
niane w miar´ wyparowywania wody
czystym preparatem, dyfundujà w g∏àb
drewna, dopóki wilgotnoÊç w nim nie
obni˝y si´ do 35%. Ca∏kowite zastàpie-
nie wody substancjà utwardzajàcà jest
procesem d∏ugotrwa∏ym, a czas trwania
zabiegu uzale˝niony jest od wielkoÊci
obiektu i wilgotnoÊci drewna.

Wymienione w dalszej cz´Êci artyku∏u

metody sà metodami pró˝niowymi lub
pró˝niowo-ciÊnieniowymi. Nale˝y do
nich kilka sposobów impregnacji dzia∏a-
jàcych na podobnych zasadach. Jednak
nie ma tutaj tak wyraênego podzia∏u, jak
przy metodach powierzchniowych. Ró˝-
nic nale˝y upatrywaç w sposobie budo-
wania komór oraz w zestawach urzà-
dzeƒ towarzyszàcych im podczas prac.

Metoda nasycania pod zmniejszonym

ciÊnieniem. Niewàtpliwie najbardziej
skutecznym sposobem pozwalajàcym na
ca∏kowite przesàczenie substancjà
utwardzajàcà nawet bardzo zniszczone-
go drewna jest metoda nasycania pod
zmniejszonym ciÊnieniem. Proces prze-
biega w sztywnej metalowej komorze,
najcz´Êciej w kszta∏cie walca hermetycz-
nie zamkni´tego pokrywà, zaopatrzone-
go w pró˝niomierz i wizjery pozwalajàce
na kontrol´ przebiegu procesu oraz dwa
zawory. Jeden z nich po∏àczony jest
z olejowà pompà pró˝niowà, usuwajàcà
powietrze z komory, drugi ze zbiorni-
kiem cieczy impregnujàcej. Przy prowa-
dzeniu zabiegu nasycania z udzia∏em in-
nych czynników fizycznych mogà byç za-
instalowane dodatkowe urzàdzenia.

Metoda pró˝niowa. Pierwszym techno-

logicznym procesem przy pró˝niowej im-
pregnacji drewnianych obiektów lub in-
nych materia∏ów porowatych jest usuni´cie
powietrza z komory i drewna za pomocà
olejowej pompy pró˝niowej. Drewniany
obiekt umieszczony w hermetycznej komo-
rze nale˝y obcià˝yç lub w inny sposób za-

bezpieczyç przed wyp∏yni´ciem. Rozmiary
i forma pojemnika powinny zabezpieczaç
minimum przestronnoÊci, co pozwala na
maksymalne powi´kszenie wydajnoÊci
urzàdzenia i zmniejszenie iloÊci impregna-
tu, który musimy wprowadziç do komory.

Metody pró˝niowo-ciÊnieniowe. Me-

tody te sà modyfikacjami metod pró˝-
niowych. Czynnikiem uzupe∏niajàcym
jest tutaj wytworzenie dodatkowego ci-
Ênienia, pod którym poddawany jest im-
pregnat, co umo˝liwia jeszcze lepsze
przesàczenie drewna. Metody te stosuje
si´ g∏ównie w impregnacji drewna prze-
mys∏owego. Metoda pró˝niowo-ciÊnie-
niowa polega na wytworzeniu podci-
Ênienia w specjalnym autoklawie wype∏-
nionym drewnem i wyssaniu powietrza
znajdujàcego si´ we wn´trzu komórek
drewna, a nast´pnie wprowadzeniu im-
pregnatu i zwi´kszeniu ciÊnienia do 0,7-
0,8 MPa. Kontrol´ procesu nasycania
i iloÊç wch∏oni´tego roztworu nale˝y
przeprowadziç dla ka˝dej partii zabez-
pieczonego materia∏u metodà wagowà,
wa˝àc drewno przed i po impregnacji.

Impregnacja gazem. Innowacyjnym

rozwiàzaniem impregnowania drewna
jest technika impregnowania gazem. Po-
lega ona na wt∏oczeniu substancji
ochronnych w jeszcze g∏´bsze warstwy
w∏ókien drzewa ni˝ by∏o to dotychczas
mo˝liwe. Nowa metoda jest przyjazna
dla Êrodowiska, pozwala na skrócenie
czasu sk∏adowania i suszenia oraz umo˝-
liwia impregnacj´ gatunków drewna
niemo˝liwych do konserwacji dotychcza-
sowymi metodami. Technika opiera si´
na zastosowaniu „nadkrytycznego dwu-
tlenku w´gla“. Dwutlenek w´gla w sta-
nie „nadkrytycznym“ (w formie p∏ynnej)
ma w∏aÊciwoÊci znacznie lepsze od zwy-
k∏ej cieczy. Zachowuje bowiem typowe
zdolnoÊci gazu do przenikania w mikro-
pory drewna. Po zakoƒczeniu procesu
impregnacji gaz po prostu wyparowuje,
pozostawiajàc w drewnie impregnat.
Metoda ta umo˝liwia impregnowanie
szczególnie twardych gatunków drewna
(np. eukaliptusa) lub delikatnych, mi´k-
kich rodzajów oraz gotowych produk-
tów drzewnych, na przyk∏ad laminowa-
nego drewna meblowego, sklejek czy
p∏yt wiórowych.

Bogata ró˝norodnoÊç metod nasyca-

nia daje du˝e mo˝liwoÊci takiego wybo-
ru, aby w konkretnym przypadku za-
pewniç jak najlepszy efekt koƒcowy. Re-
zultat zabiegu uzale˝niony jest jednak
od w∏aÊciwego doboru substancji impre-
gnujàcej, ochronnej lub zmieniajàcej
ujemne w∏aÊciwoÊci drewna.

12

IMPREGNAT OCHRONNY MO˚NA WPROWADZIå W OTWORY WYLOTOWE
PO OWADACH LUB W OTWORY SPECJALNIE NAWIERCONE

FOT. ARCHIWUM