03 Dobieranie środków transportu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Agnieszka Krupa

Dobieranie środków transportu
342[02].O1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr hab. inż. Tomasz Nowakowski, prof. nadzw.

dr inż. Stanisław Kwaśniowski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Agnieszka Krupa

Konsultacja:
mgr inż. Halina Bielecka

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[02].O1.03
Dobieranie środków transportu zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik spedytor.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Budowa i charakterystyka środków transportu

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Infrastruktura transportu

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Planowanie przewozów i dobór środków transportu

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Wymagania techniczne stawiane środkom transportowym, ich eksploatacja
i naprawy

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o dobieraniu środków transportu.

Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają:

−

wskazówki potrzebne do realizacji ćwiczenia. Jeżeli masz trudności ze
zrozumieniem poleceń do ćwiczenia, to poproś nauczyciela o wyjaśnienie
i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

sprawdzian postępów.

−

zestaw zadań testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności
z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego testu jest dowodem osiągnięcia wiedzy
i umiejętności określonych w programie jednostki modułowej.

Treści zawarte w poradniku „Dobieranie środków transportu”

umożliwiają zapoznanie

się z zasadami budowy środków transportu oraz infrastrukturą przy pomocy której
wykonywane są przewozy.

Materiał nauczania tej jednostki jest bardzo obszerny, dlatego też aby zapoznać się z nim

kompleksowo i wykonać niektóre ćwiczenia, należy skorzystać z wielu źródeł dodatkowych
wskazanych w bibliografii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 342[02].O1

Podstawy spedycji

i transportu

342[02].O1.01

Charakteryzowanie rynku

usług transportowych

342[02].O1.02

Charakteryzowanie usług

spedycyjnych

342[02].O1.03

Dobieranie środków

transportu

342[02].O1.04

Ubezpieczanie ładunków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Dobieranie środków

transportu” powinieneś umieć:

−

rozróżniać gałęzie transportu,

−

interpretować przepisy prawa odnoszące się do działalności transportowej i spedycyjnej,

−

definiować i klasyfikować środki trwałe,

−

charakteryzować i klasyfikować koszty,

−

określać poziom amortyzacji dla środków trwałych,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

dobierać przybory i materiały do wykonania rysunków,

−

wykonywać rysunki,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić zasady użytkowania środków transportu,

−

określić zakres czynności transportowych,

−

scharakteryzować środki transportu samochodowego,

−

określić technologie stosowane w przewozie ładunków transportem samochodowym,

−

dobrać środek transportu samochodowego do rodzaju ładunku,

−

dokonać podziału kolejowych środków transportu,

−

dobrać wagony kolejowe do rodzaju przewożonych ładunków,

−

scharakteryzować środki transportu i technologie przewozu w żegludze śródlądowej,

−

określić zasady doboru statków żeglugi śródlądowej do przewozu towarów,

−

scharakteryzować środki transportu morskiego,

−

dobrać ładunki przewożone transportem morskim,

−

określić zasady doboru ładunków do transportu lotniczego,

−

dokonać podziału transportu multimodalnego ze względu na użyte jednostki ładunkowe,

−

określić technologie stosowane w transporcie multimodalnym,

−

scharakteryzować międzynarodowe linie transportu multimodalnego i obiekty
towarzyszące,

−

scharakteryzować proces eksploatacji środków transportu,

−

obliczyć koszty eksploatacji środków transportu,

−

określić warunki dopuszczenia środków transportu samochodowego do ruchu,

−

zaplanować obsługę techniczną środków transportu samochodowego,

−

określić zasady prowadzenia prac naprawczo – remontowych,

−

określić zasady oznakowania i przygotowania ładunków do przewozu,

−

określić zasady zarządzania środkami transportu z uwzględnieniem wspomagania
komputerowego,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw pożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Budowa i charakterystyka środków transportu

4.1.1. Materiał nauczania

Każda gałąź transportu posiada środki transportowe cechujące daną gałąź

i umożliwiające wykonywanie przewozów. Tabor ten powinien być w odpowiedni sposób
użytkowany i eksploatowany.

Eksploatacja jest to obsługa i użytkowanie pojedynczego urządzenia, maszyny lub ich

grupy. Obejmuje zatem organizacyjne, techniczne, ekonomiczne i społeczne zagadnienia
dotyczące współdziałania ludzi i maszyn.

Eksploatacja, okres użytkowania maszyn i urządzeń od momentu ich uruchomienia do

momentu całkowitego ich zużycia.

W procesie eksploatacji wyodrębnia się 4 podstawowe rodzaje działań: użytkowanie,

obsługiwanie, zasilanie, zarządzanie.

Użytkowanie - jest to praca sprawnej maszyny (środka transportu) oraz bieżąca kontrola

jej stanu technicznego.

Obsługa w technice jest to czynność związana z podtrzymywaniem lub z przywracaniem

obiektowi jego zdatności technicznej. W zależności od celu rozróżnia się następujące rodzaje
obsługi: jednokrotna, wielokrotna, organizacyjna, codzienna, okresowa, zabezpieczająca,
diagnostyczna, gwarancyjna, maszyn i urządzeń.

Podział i charakterystyka środków transportu lądowego

Transport lądowy dzieli się na kolejowy i drogowy. Wszystkie środki transportu lądowego

zbudowane są z dwóch zasadniczych części:
podwozia,
nadwozia.

Wśród kolejowych środków transportu wyróżniamy tabor silnikowy i bezsilnikowy.

Tabor silnikowy stanowią lokomotywy o napędzie parowym, spalinowym (S) i elektrycznym
(E), przy czym te pierwsze praktycznie już nie istnieją i nie są stosowane w eksploatacji,
a uruchamiane mogą być tylko doraźnie w celach turystycznych. Lokomotywy spalinowe
uruchamiane są na liniach niezelektryfikowanych i jako lokomotywy do prac manewrowych
na stacjach kolejowych, punktach ładunkowych i bocznicach.

Wśród taboru silnikowego występują również zespoły trakcyjne spalinowe i elektryczne

oraz autobusy szynowe. Zarówno autobusy, jak i zespoły trakcyjne, służą do przewozu
pasażerów.

Ze względu na przeznaczenie eksploatacyjne lokomotywy dzielimy na:

pasażerskie ( P ),
towarowe ( T ),
manewrowe ( M ),
uniwersalne ( U ).

Pojazdy trakcyjne mają specjalne oznaczenia literowe i cyfrowe, informujące o wielu

właściwościach pojazdów. Po oznaczeniu lokomotywy możemy, między innymi, rozpoznać
do jakich przewozów jest przeznaczona, ile posiada wózków, itp.

Do przewozu osób i ładunków transportem kolejowym służą wagony, wśród których

wyróżniamy wagony pasażerskie i towarowe. Budowa nadwozia wagonów jest różna i zależy
od jego przeznaczenia eksploatacyjnego. Podwozie w każdym wagonie jest podobne i składa
się z ostoi i części biegowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ostoja (rama) przenosi siły statyczne i dynamiczne, jest podstawą wagonu. Wykonana jest

z prostokątnej ramy ze stalowych belek.

Części biegowe podwozia stanową zestawy kołowe, łożyska osi, sprężynowanie i inne

elementy zawieszenia. Na kolei stosowane są wagony dwu-, cztero-, sześcio- i więcej osiowe.

Tabor pasażerski stanowią wagony przeznaczone do przewozu osób na sieci krajowej

i w komunikacji międzynarodowej. W zależności od przeznaczenia wyróżniamy, między
innymi, wagony: klasy 1, 2 lub 1/2, przedziałowe, bezprzedziałowe, z miejscami do leżenia,
z przedziałem bagażowym, z barem, bagażowe, bagażowo-pocztowe, specjalnego
przeznaczenia (np. autokuszetki, doświadczalne), sypialne, restauracyjne.

Nadwozie wagonów pasażerskich stanowi pudło, którego wyposażenie wewnętrzne

dostosowane jest do typu wagonu, komunikacji w jakiej jest uruchamiany (np. krajowa lub
międzynarodowa), jego klasy oraz przeznaczenia eksploatacyjnego.

Tabor towarowy stanowią wagony służące do przewozu ładunków we wszystkich stanach

skupienia oraz o rożnych parametrach (wielkościach). Ze względu na budowę i przeznaczenie
tabor towarowy stanowią, między innymi, wagony: węglarki, platformy, węglarko –
platformy, izotermiczne, zbiornikowe, chłodnie, specjalne (np. z ruchomym dachem).

Instrukcja o znakowaniu i numerowaniu wagonów osobowych (Mw-37b) opracowana na

podstawie przepisów RIC (RIC–Regolamento Internazionale Carozze „Umowa o wzajemnym
użytkowaniu wagonów osobowych i bagażowych w ruchu międzynarodowym”), kart UIC
(UIC – Union Internationale des Chemins de Fer „Międzynarodowy Związek Kolejowy”)
i norm reguluje między innymi zasady oznakowania cyfrowego i literowego wagonów
osobowych oraz napisy, znaki zewnętrzne i wewnętrzne wagonów osobowych. Zgodnie
z instrukcją o znakowaniu i numerowaniu wagonów towarowych (Mw-37a) i wagonów
osobowych (Mw-37b) numer wagonu składa się z szeregu cyfr mówiących o: systemie
wymiany wagonów, kolei - właścicielce wagonu lub kolei włączającej wagon, cechach
eksploatacyjnych, cechach technicznych, numerze porządkowym w rodzaju lub serii, cyfry
samokontroli.

Pojazdem samochodowym (zgodnie z definicją podaną w Prawie o ruchu drogowym) jest

pojazd wyposażony w silnik, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością
przekraczającą 25 km/h z wyjątkiem motoroweru, pojazdu szynowego i ciągnika rolniczego.

Środki transportu drogowego dzielimy na pojazdy przeznaczone do przewozu pasażerów

i ładunków. Wśród tych drugich wyróżniamy tabor silnikowy i bezsilnikowy.

Do pojazdów silnikowych zalicza się samochody ciężarowe uniwersalne, specjalizowane

i specjalne.

Samochody ciężarowe specjalizowane mają nadwozia przystosowane do naturalnej

i technicznej podatności przewozowej różnorodnych ładunków; możliwe jest także
montowanie dodatkowych urządzeń samowyładowczych lub samonaładowczych (np. do
za- i wyładunku kontenerów). Coraz częściej w samochodach ciężarowych stosowane są
nadwozia wymienne.

Samochody ciężarowe z nadwoziem specjalnym wyposażone są w specjalnie

zamontowane urządzenia techniczne, takie jak: dźwig, agregat, cysterna, które nie służą do
przewozu ładunków.

Pasażerskie środki transportu drogowego to tabor autobusowy (miejski, międzymiastowy

i turystyczny), natomiast tabor silnikowy służący do przewozu ładunków, stanowią
samochody ciężarowe i ciągniki samochodowe, a bezsilnikowy - naczepy i przyczepy.

Ze względu na rodzaj przewożonego ładunku, przyczepy można podzielić na:

uniwersalne, dłużycowe, najazdowe, niskopodłogowe, segmentowe, platformy oraz
dźwigowe.

Coraz

szersze

zastosowanie

znajdują

naczepy

(uniwersalne,

specjalizowane

i niskopodłogowe o różnym tonażu) współpracujące z ciągnikami siodłowymi, takie jak:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kontenerowe, zbiornikowe, do przewozu samochodów, furgony, chłodnie, platformy,
niskopodłogowe, samonaładowcze, wspornikowe, teleskopowe oraz silosy.

Nadwozie taboru autobusowego wyposażone jest w miejsca siedzące i stojące dla

pasażerów (ich liczba zależna jest od ilości osób, które mają być przewożone danym
pojazdem), miejsce dla kierowcy prowadzącego autobus oraz zaplecze techniczne.

Z punktu widzenia możliwości obsługi potrzeb przewozowych autobusy można podzielić

na:
mikrobusy – zabierające w wersji standardowej do 12 pasażerów,
minibusy – przewożące jednorazowo do 20 osób,
autobusy średnie – w których liczba miejsc nie przekracza 50,
autobusy duże – mogące obsłużyć ponad 50 osób, które dzieli się na: standardowe

(maksymalnie 100 – 110 miejsc) i przegubowe (maksymalnie 135 – 150 miejsc).
Nadwozie środków transportu do przewozu ładunków może mieć budowę uniwersalną

(do przewozu prawie wszystkich rodzajów ładunków), specjalizowaną (do przewozu grupy
ładunków) lub specjalną ( tylko do jednego rodzaju ładunku).

Podwozie pojazdu samochodowego stanowią mechanizmy umożliwiające ruch pojazdu.

Wśród nich wyróżniamy mechanizmy napędowe np. skrzynia biegów, przekładnia, sprzęgło,
mechanizmy nośne i jezdne np. zawieszenie, koła oraz mechanizmy prowadzenia np. układ
kierowniczy.

Podział i charakterystyka środków transportu wodnego

Transport wodny jest gałęzią, w której wyróżniamy przewozy drogą morską

i śródlądową.

W Polsce obwiązują obecnie przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Śródlądowych

1987 r. wraz z zasadami klasyfikacji z 1997 roku.

Tabor wodny do przewozu osób i ładunków stanowią statki. Przeznaczenie

eksploatacyjne tych jednostek transportowych pozwala wyróżnić wśród nich tabor do
działalności gospodarczej, celów naukowo – badawczych, sportowych czy jednostek służb
państwowych i granicznych.

Kadłub statku zapewnia mu pływalność, a pędnik – ruch. Statki mają również dziób, rufę

i burty oraz pokład. Parametry techniczne różnicujące zakres prac wykonywanych przez te
środki transportu to: wymiary liniowe statku, długość, szerokości, maksymalne zanurzenie,
nośność brutto i netto, wysokości nadwodna, pojemność rejsowa netto i brutto itp.

Środki transportu wodnego mogą być napędzane, między innymi, przy pomocy turbiny

parowej, napędu motorowo – spalinowego, silnika spalinowego, tłokowej maszyny parowej,
albo turbiny gazowej. Sposób napędu oraz inne rozwiązania konstrukcyjne statku wpływają
na jego maksymalne prędkości.

Ze względu na przeznaczenie eksploatacyjne wyróżnia się statki:

uniwersalne – drobnicowce i masowce,

wyspecjalizowane – np.: chłodnicowce, owocowce, kontenerowce, rudowce, cementowce,

zbiornikowce w tym do przewozu ładunków płynnych, gazu, wody, chemikaliów, wina,
itp.,

promy – np.: samochodowe, pasażersko-samochodowe, kolejowe, pasażerskie itp.

Ze względu na rodzaj wód po których pływają, statki morskie dzieli się na: oceaniczne,

morskie, przybrzeżne, śródlądowe (rzeczne, zalewowe, jeziorowe), rzeczno – morskie,
redowo – portowe lub portowe.

Ze względu na rodzaj żeglugi wyróżniamy statki w żegludze: nieograniczonej (wielkiej),

małej, bałtyckiej, przybrzeżnej, portowej, zalewowej, śródlądowej lub w żegludze
ograniczonej do 50 lub 200 mil od portu schronienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednym z najważniejszych czynników podziału statków jest ich praca przewozowa, którą

wykonują. Wyróżniamy wśród nich statki transportowe, pasażerskie (liniowe, turystyczne,
wycieczkowe lub promy), rybackie np. łowcze (trawlery, sejnery, kutry łodzie), łowczo
– przetwórcze (trawlery), zaopatrzeniowe, chłodnicowce rybackie, itp., a także statki
pomocnicze do obsługi portów (np. celne, pożarnicze, dźwigi, promy), obsługi obszarów
wodnych (np. kontrolne, oceanograficzne, lodołamacze, latarniowce), statki obsługi floty (np.
ratownicze).

Flota jest jednym z trzech zasadniczych elementów systemu transportu śródlądowego.

Dwa pozostałe elementy to droga wodna i infrastruktura punktowa.

Biorąc pod uwagą kryterium przemieszczania się floty śródlądowej rozróżnia się

systemy: samospław, holowanie, system pchany, barki z własnym napędem.

Ze względu na sposób organizacji transport śródlądowy dzieli się na: żeglugę regularną

(liniową), nieregularną (trampową) oraz transport multimodalny.

Przewóz barkami z własnym napędem oparty jest na systemie barek motorowych typu

uniwersalnego (np. do przewozu ładunków masowych), kontenerowych i do przewozu
ładunków płynnych. W części dziobowej barek mogą znajdować się pomieszczenia
mieszkalne, w śródokręciu jest ładownia, a cześć rufową stanowi przedział siłowni
i pomieszczenia mieszkalne. Barki wyposażane są w dodatkowy osprzęt służący do
zabezpieczania ładunków (np. zbiornikowe mają podzieloną przestrzeń ładunkową na kilka
oddzielnych zbiorników) lub wzmacniający ich konstrukcje w celu przewozu większych mas
towarów i zapewnienia większego bezpieczeństwa. Wielkość (wymiary) niektórych barek
motorowych dostosowane są do niektórych jednostek transportowych (np. kontenerów) i tak
np. barki do przewozu 240 TEU (Twenty Equivalent Unit – jednostka odpowiadająca
parametrom kontenera 20 – stopowego), które mają długość 125 m i szerokość 11,4 m. Do
napędu tych barek stosuje się średnio- lub szybkoobrotowe silniki wysokoprężne.

System pchany polega na podzieleniu statku na dwie części, z czego jedna wyposażona

jest w układ napędowy (pchacz), a druga część przeznaczona jest na załadunek towaru (barka
pchana). Wymiary tego systemu są różne, większe od barek motorowych, w zależności od
ilości pchanych zestawów (w Polsce do 4) zestawianych w różnych konfiguracjach (np. jedna
za drugą lub obok siebie).

Pchacze można podzielić na:

trasowe – służące do przemieszczania barek od portu nadania do portu przeznaczenia,

manewrowe- służące do wykonywania prac w portach.

Morskie zestawy pchane, ze względu na występowanie wiatru i falowanie, składają się

z jednego pchacza i jednej barki, jednak nie znalazły one powszechnego zastosowania
w przewozach towarowych.

Wśród jednostek służących do przewozów specjalnych zaliczamy statki mające

możliwości samoczynnego wyładunku (samowyładowcze), statki do przewozu ładunków
bardzo dużych - ponadgabarytowych i do transportu z wykorzystaniem systemu załadunku
poziomego ro-ro (roll on – roll off). Systemy te jednak wymagają specjalnej organizacji
załadunku, przewozu i wyładunku towarów.

Podział i charakterystyka środków transportu powietrznego

Transport powietrzny (lotniczy) wykonywany jest samolotami służącymi do przewozu

osób i ładunków, z czego największą, bo ok. 90% flotę transportową stanowią samoloty
pasażerskie, którymi wykonywane są również przewozy ładunków. Tabor lotniczy cechuje
mała zdolność przewozowa, gdyż ładunki przesyłane wraz z przewozem pasażerów mogą być
niewielkich parametrów i o dość niskiej masie brutto, jednak przewozy te realizowane są na
bardzo duże odległości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Samoloty dzielą się na cywilne i wojskowe. W tych pierwszych wyróżniamy:

komunikacyjne (pasażerskie i towarowe), szkolne, sportowe i specjalne (doświadczalne,
turystyczne, gospodarcze, sanitarne i inne). Do samolotów wojskowych zaliczamy samoloty
bojowe i pomocnicze.

Samoloty pasażerskie mogą być szeroko- lub wąskokadłubowe. Te pierwsze

uruchamiane są przeważnie na dłuższe odległości, gdzie podróż trwa kilka lub kilkanaście
godzin i musi być zapewniony odpowiedni komfort podróżowania. Samoloty
wąskokadłubowe wykonują przewozy na krótsze odległości zabierając małą ilość pasażerów
oraz niewielkie ich bagaże.

Przewozy krajowe wykonywane są samolotami do 120 – 170 miejsc, kontynentalne

w przedziale wielkości 170 – 240 miejsc, a większe samoloty wykonują przewozy w skali
międzykontynentalnej.

Każde przedsiębiorstwo transportu lotniczego przy zakupie nowej jednostki

transportowej musi wiedzieć, jakie przewozy chce obsługiwać i do ich potrzeb dobrać
odpowiedni tabor z uwzględnieniem struktury przewozowej, którą będzie obsługiwać (np. czy
realizowany będzie tylko przewóz pasażerów i ich bagaży, czy jeszcze dodatkowo przewóz
ładunków).

Konstrukcja samolotu składa się z następujących elementów: skrzydeł, kadłuba, usterzeń,

podwozia, układu sterowania, zespołu napędowego oraz wyposażenia.

Skrzydła służą do wytwarzania siły nośnej, zapewnienia stateczności i sterowności

samolotu. Często umieszcza się w nich silniki, podwozie, uzbrojenie lub zbiornik paliwa.
Dodatkowo wyposażone są w klapy lub skrzela, które służą do polepszenia charakterystyki
startu lub lądowania.

Kadłub służy do pomieszczenia załogi, pasażerów, ładunków, a czasem i zespołu

napędowego. Stanowi on centralny zespół konstrukcyjny, łączący ze sobą wszystkie pozostałe
części samolotu.

Usterzenia znajdują się w tylniej części samolotu i zapewniają stateczność oraz

sterowność podłużną i kierunkową.

Podwozie, zbudowane jest z układu podpór przeznaczonych do postoju i poruszania się

samolotu po lotnisku oraz do rozbiegu podczas startu i dobiegu w czasie lądowania.
Dodatkowo powinno być wyposażone w urządzenia mogące pochłaniać energię uderzenia.

Układ sterowania - jest to zespół mechanizmów, za pomocą których pilot może

bezpośrednio lub za pośrednictwem urządzeń automatycznych sterować lotem samolotu,
wprowadzając w ruch stery oraz inne powierzchnie sterowe.

Zespół napędowy przeznaczony jest do wytwarzania pośrednio lub bezpośrednio ciągu.

Podział i charakterystyka środków transportu multimodalnego

Transport multimodalny (nazywany również intermodalnym) jest realizowany za pomocą

różnych gałęzi transportu.

Transport multimodalny obejmuje następujące elementy:

odpowiednio przystosowane środki transportu oraz urządzenia przeładunkowe

i manipulacyjne zdolne do obsługi tej samej, zunifikowanej jednostki ładunkowej,

jednego operatora obejmującego pieczę nad całym procesem transportowym,

jeden kontrakt pomiędzy zleceniodawcą a operatorem, precyzujący warunki dostawy

towaru w relacji dom-dom, w tym, m.in., zasady odpowiedzialności za realizację procesu
transportowego,

jeden dokument transportowy na całą trasę dostawy,

jedną stawkę obejmującą cały proces dostawy, bazującą na uproszczonych zasadach

kwotowania cen za przewozy jednostki ładunkowej środkami różnych gałęzi transportu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Występują trzy podstawowe rodzaje przewozów multimodalnych (intermodalnych). Są to:

przewozy kontenerowe, lądowo – morskie,

przewozy szynowo – drogowe,

przewozy lądowo- promowe.

Wśród przewozów szynowo – drogowych wyróżniamy:

przewóz wagonami samochodów ciężarowych jednoczłonowych, samochodów

ciężarowych z przyczepami (tzw. pociągów drogowych) oraz ciągników z naczepami,

przewóz wagonami samych naczep siodłowych np. system ALS (Automatic Loading

System),

przewóz wagonami nadwozi wymiennych,

przewóz kontenerów na wagonach np. system ACTS (Abroll Container Transport

System).
Cechą każdego multimodalnego procesu transportowego jest to, że znajdują w nim

zastosowanie odpowiednio skonstruowane środki transportu oraz urządzenia przeładunkowe
i manipulacyjne zdolne do obsługi tej samej, zunifikowanej jednostki ładunkowej.
Najpopularniejszą i jedną z najczęściej stosowanych jednostek ładunkowych jest kontener.

Jednostki ładunkowe, ze względu na swe wymiary i właściwości konstrukcyjne,

wymagają specjalnie przystosowanych do ich przewozu środków transportu, zapewniających
szybki załadunek towarów i ich wyładunek oraz bezpieczny przewóz.

W żegludze morskiej podstawową rolę w przewozach znormalizowanych kontenerów

odgrywają kontenerowce komorowe, których załadunek i wyładunek odbywa się pionowo
(lo-lo, czyli lift on – lift off)), a ładownie podzielone są za pomocą prowadnic na pionowe
szyby.

W transporcie morskim, na trasach oceanicznych, kontenery można również przewozić

na statkach o poziomym systemie przeładunku, tzw. rorowcach (ro-ro). Poziomy system
przeładunku ma miejsce także na promach, obsługujących krótkie relacje morskie. Na takich
statkach kontenery odbywają swoją podróż na platformach zwanych rolltrailerami. Promami
przewozi się też inne jednostki ładunkowe, jak naczepy czy samochody ciężarowe
jednoczłonowe.

Do przewozu kontenerów wykorzystywane są także statki zwane semikontenerowcami,

które przewożą zarówno kontenery jak i konwencjonalną drobnicę, oraz niektóre masowce,
które mają konstrukcyjne możliwości przystosowania, w razie potrzeby, wybranych ładowni
do przewozu pojemników.

W transporcie kolejowym do przewozu kontenerów służą specjalne wagony kontenerowe

oraz wagony – platformy.

W Europie, samochody ciężarowe przewozi się na specjalnych niskopodwoziowych

wagonach, mających odpowiednio obniżoną podłogę. Przy przewozie naczep w podłodze
wagonu instaluje się kieszeń, w której umieszcza się tylko osie naczepy z kołami. Skrzynia
ładunkowa, oparta z przodu o wspornik, pozostaje na normalnej pozycji.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz typy wagonów służących do przewozu towarów?
2. Jakie znasz elementy budowy nadwozi środków transportu drogowego?
3. Jakie znasz elementy budowy podwozia wagonów kolejowych?
4. Określ jak zbudowane jest nadwozie samochodów ciężarowych typu otwartego?
5. W jakiego typu samolotach mogą być przewożone ładunki?
6. Jakiego rodzaju statki służą do przewozu ładunków specjalnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Jakie znasz rodzaje samolotów?
8. Czym charakteryzują się przewozy intermodalne?
9. Jakie gałęzie transportu biorą udział w przewozach multimodalnych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż różnice w budowie nadwozia wagonów kolejowych przedziałowych klasy

2 i bezprzedziałowych również klasy 2.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową nadwozia przedziałowych i bezprzedziałowych wagonów

pasażerskich klasy 2 (literatura rozdziału 6 poz. 4),

2) wypisać w tabeli cechy charakterystyczne budowy nadwozi wagonów,

Lp. charakterystyczne cechy budowy nadwozia

przedziałowych wagonów pasażerskich kl. 2

charakterystyczne

cechy

budowy

nadwozia

bezprzedziałowych wagonów pasażerskich kl. 2

1.
2.
...

3) wskazać różnice występujące w budowie wagonów,
4) zaprezentować na

forum grupy różnice

budowy wagonów przedziałowych

i bezprzedziałowych klasy 2.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6 poz. 4.

Ćwiczenie 2

Wskaż różnice w budowie podwozia wagonów dwu- i czteroosiowych np. typu chłodnia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową podwozia dwu- i czteroosiowych wagonów kolejowych (literatura

rozdziału 6 poz. 4),

2) wypisać

tabeli

cechy

charakterystyczne

budowy

podwozi

wagonów

dwu - i czteroosiowych,

Lp. budowa podwozia wagonów dwuosiowych

budowa podwozia wagonów

czteroosiowych

1.
2.
...

3) wskazać różnice występujące w budowie wagonów,
4) zaprezentować na forum grupy różnice budowy wagonów dwu- i czterokołowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6 poz. 4.

Ćwiczenie 3

Wypisz cechy lokomotywy na podstawie jej oznaczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odebrać od nauczyciela przykładowe oznaczenie lokomotywy,
2) zapoznać się z zasadą oznaczania lokomotyw (literatura rozdziału 6 poz. 4),
3) podzielić oznaczenie lokomotywy na odpowiednie części, w celu właściwego odczytania

jej przeznaczenia, sposobu napędu, cech części biegowych oraz numeru seryjnego,

4) zapisać „rozszyfrowane” oznaczenie lokomotywy – w razie problemów skonsultować się

z nauczycielem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6 poz. 4.

Ćwiczenie 4

Podaj po trzy przykłady środków transportu drogowego do przewozu ładunków

o budowie nadwozia typu uniwersalnego, specjalnego i specjalizowanego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać zasady klasyfikacji nadwozi środków transportu drogowego (materiał

nauczania),

2) zapisać w tabeli przykłady środków transportu drogowego typu uniwersalnego,

specjalnego i specjalizowanego,

Lp. Środki transportu z nadwoziem

uniwersalnym

Środki transportu z nadwoziem

specjalnym

Środki transportu z nadwoziem

specjalizowanym

1.
2.
3.

3) dokonać weryfikacji rozwiązania zadania w wyniku dyskusji na forum grupy.

Ćwiczenie 5

Wyszukaj na stronach internetowych ofertę wybranych przewoźników pasażerskiego

transportu lotniczego. Zapoznaj się z budową środków transportu przez nich oferowanych
i dokonaj porównania trzech wybranych samolotów pasażerskich pod względem komfortu
podróżowania, ilości miejsc siedzących, tras przewozu i relacji oraz klas w jakich można
odbywać podróż.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) znaleźć strony internetowe przewoźników lotniczych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wyszukać i zanotować ofertę taborową (parametry techniczne) jaka jest proponowana

przez przewoźników lotniczych,

3) wyszukać i zanotować trzy wybrane relacje przewozu wraz z trasą, którą odbywa się

podróż i szybkością przelotu,

4) wypisać klasy, w jakich podróżni mogą odbywać przewozy, w zależności od rodzaju

komunikacji (krajowa lub międzynarodowa),

5) porównać ofertę przewozową przewoźników transportu powietrznego pod względem

komfortu podróżowania w poszczególnych klasach, tras przewozu i relacji .

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komputer podłączony do sieci internetowej.

Ćwiczenie 6

Wyszukaj na stronach internetowych ofertę wybranych przewoźników towarowego

transportu lotniczego. Zapoznaj się z budową środków transportu przez nich oferowanych
i dokonaj porównania trzech wybranych samolotów towarowych pod względem: wielkości
przestrzeni ładunkowej, masy brutto jaka może być do nich załadowana i jednostkowych
parametrów przesyłek, które mogą być do nich ładowane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) znaleźć strony internetowe przewoźników lotniczych,
2) wyszukać ofertę taborową (parametry transportowe samolotów),
3) wyszukać i zanotować trzy wybrane samoloty transportowe,
4) wypisać wielkość (pojemność) ich przestrzeni ładunkowej, masę brutto jaką mogą

przewozić oraz parametry jednostek ładunkowych jakie mogą być w nich umieszczane,

5) ocenić ofertę przewozową przewoźników transportu powietrznego,
6) zaprezentować na forum grupy efekty swojej pracy i określić z czego wynikają parametry

jednostek ładunkowych umieszczanych w przestrzeni ładunkowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komputer podłączony do sieci internetowej.

Ćwiczenie 7

Wskaż różnice w załadunku ładunków transportem morskim w systemie lo-lo i ro-ro.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać informacje na temat budowy środków transportu morskiego do przewozu

kontenerów w systemie załadunku lo-lo i ro-ro (strony internetowe lub literatura
rozdziału 6 poz. 4).

2) zapoznać się z budową środków transportu do przewozu lo-lo,
3) zapoznać się z budową środków transportu do przewozu ro-ro,
4) porównać szybkość załadunku i wyładunku systemu roll on – roll off i systemu lift on –

lift off,

5) zaprezentować na forum grupy efekty swojej pracy i określić, z czego wynikają różnice

w załadunku w poszczególnych systemach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

komputer wraz z podłączeniem do sieci internetowej.

Ćwiczenie 8

Dokonaj klasyfikacji barek i omów ich budowę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać informacje na temat klasyfikacji środków transportu stosowanych do przewozu

ładunków w żegludze śródlądowej (literatura rozdziału 6 poz. 5) ,

2) zapoznać się z podziałem i ogólną budową barek (literatura rozdziału 6 poz. 5),
3) porównać budowę barek – wskazać podobieństwa i różnice.

Wyposażenie stanowiska pracy:

komputer wraz z podłączeniem do sieci internetowej.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) wymieniać rodzaje wagonów pasażerskich?

2) dokonać podziału wagonów towarowych?

¨ ¨

3) wymieniać rodzaje środków transportu drogowego do przewozu

pasażerów?

¨ ¨

4) rozróżniać wagon dwuosiowy od czteroosiowego?

5) wymieniać rodzaje statków transportu wodnego?

6) wskazać różnice w budowie samolotów pasażerskich?

7) wymieniać środki transportu multimodalnego?

8) dokonać klasyfikacji barek?

9) wymieniać elementy budowy samolotów? ¨

10) wymieniać systemy transportu multimodalnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Infrastruktura transportu

4.2.1. Materiał nauczania

Droga kołowa jest to liniowa budowla, łącząca określone miejsca w terenie,

przeznaczona do ruchu i awaryjnego postoju pojazdów samochodowych.

Drogi kołowe dzielą się na:

gruntowe,

twarde – o nawierzchni ulepszonej (bitumiczne, kostkowe, klinkierowe, z płyt

betonowych) i o nawierzchni nieulepszonej (brukowce, tłuczniowe, żwirowe, itp.).

Elementy składowe drogi kołowej to przede wszystkim: torowisko ziemne, korpus drogi,

korona drogi, jezdnia, pas ruchu, pobocza, pas drogowy, nawierzchnia drogi, koryto drogi,
podłoże.

Przekrój podłużny drogi (niweleta) powinien mieć zaznaczone pochylenia wynikające

z rzeźby terenu i zaprojektowanej drogi. W miejscach, w których droga przecina naturalne
wzniesienia terenu wykonuje się wykopy (rys.2), a w miejscach niższych – nasypy (rys.2).

Infrastruktura transportu drogowego może być:

liniowa – stanowi ją istniejąca w państwie sieć drogowa, rozumiana jako każdy

wydzielony pas terenu, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów oraz do ruchu
pieszych, wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi, placami, zatokami
pojazdowymi oraz znajdującymi się w wydzielonym pasie terenu chodnikami, ścieżkami
rowerowymi, drogami zbiorczymi, drzewami, krzewami i urządzeniami technicznymi
związanymi z prowadzeniem i zabezpieczeniem ruchu,

punktowa – w jej skład wchodzą wyodrębnione przestrzennie obiekty, służące

stacjonarnej obsłudze pasażerów (dworce autobusowe, przystanki dworcowe, przystanki
oraz MOP-y, tzn. miejsca obsługi pasażerów), ładunków (wyładowanie ogólnodostępne,
stacje, place i punkty przeładunkowe oraz parkingi dla postoju w czasie upałów i świąt dla
ciężarówek), środków przewozowych transportu samochodowego (stacje techniczne
i stacje zaopatrzenia materiałowo – technicznego samochodów).

Miejsca Obsługi Pasażerów MOP-y zlokalizowane są przy autostradach. Dzielą się na

trzy kategorie: I, II i III, a ich podział wynika z wyposażenia – od MOP-u z restauracjami,
hotelami, stacja benzynową, WC, po skromne, tylko z WC i miejscem dla samochodów.

Infrastruktura liniowa transportu samochodowego została normatywnie podzielona ze

względu na dwa kryteria: funkcje w sieci drogowej oraz stopień dostępności i obsługi
przyległego terenu.

Biorąc pod uwagę pierwsze z wymienionych kryteriów wyróżnia się :

drogi krajowe, mające znaczenie ogólnonarodowe o istotnym znaczeniu gospodarczym,

obronnym czy turystycznym, umożliwiające utrzymanie ciągłego połączenia pomiędzy
miastami wojewódzkimi, o długości ok. 18368 km,

drogi wojewódzkie, do których zalicza się pasy drogowe zapewniające połączenia miedzy

głównymi ośrodkami życia społeczno – gospodarczego konkretnych województw,

o długości ok.28 444 km (w Polsce),

drogi lokalne miejskie (powiatowe), które wraz z drogami krajowymi i wojewódzkimi

leżącymi na terenie konkretnego miasta stanowią sieć ulic, czyli pasów drogowych,
znajdujących się na terenie zabudowy danego miasta, po których odbywa się obsługa
potrzeb

komunikacyjnych

społeczności

łącznie z wyodrębnioną technicznie

i eksploatacyjnie komunikacją miejską o długości ok. 128870 km w Polsce,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

drogi gminne, do których zalicza się sieć pasów drogowych uzupełniających układ dróg

krajowych i wojewódzkich, a leżących na terenie gminy, poza obszarami miejskimi,
o długości ok. 203773 km na terenie Polski,

drogi zakładowe, które obejmują wszystkie ogólnodostępne pasy drogowe, stanowiące

dojazdy do dróg publicznych z jednostek gospodarczych, obszarów leśnych bądź rolnych
oraz ogólnodostępne place, umożliwiające komunikację z punktami infrastruktury
transportowej, przede wszystkim: dworcami lotniczymi, kolejowymi i autobusowymi,
portami morskimi i żeglugi śródlądowej czy stacjami i punktami ładunkowymi

drogi osiedlowe.

Kryterium stopnia dostępności i obsługi przyległego terenu pozwala wyróżnić spośród

dróg publicznych :
-

drogi ogólnodostępne dla wszystkich użytkowników, jedno- i dwujezdniowe, III, IV, V,

VI i VII klasy technicznej,

drogi ekspresowe – drogi publiczne o ograniczonej dostępności, przeznaczone wyłącznie

do ruchu pojazdów samochodowych, wyposażone w jedną lub dwie jezdnie, posiadające
wielopoziomowe skrzyżowania z przecinającymi je innymi drogami transportu lądowego
i wodnego, z dopuszczeniem wyjątkowo jednopoziomowych skrzyżowań z drogami
publicznymi. Drogi ekspresowe wyposażone są w urządzenia obsługi podróżnych,
pojazdów i przesyłek, przeznaczone wyłącznie dla użytkowników drogi

autostrady – o całkowicie ograniczonej dostępności, wyłącznie dla pojazdów

samochodowych, dwujezdniowe, I klasy technicznej.

Dokładne parametry projektowania dróg kołowych zapisane są w „Wytycznych

projektowania dróg” zawartych w zarządzeniach generalnego Dyrektora Dróg Publicznych.

Rys.1 Przekrój poprzeczny dróg kołowych I klasy. [16]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wytyczne na temat przebiegu drogi w planie i profilu podaje między innymi Umowa

europejska o głównych drogach samochodowych, (AGR) wydana w Dyrektywie UE nr
1692/96/WE z 23 lipca 1996r. Definiuje ona szerokość i ilość pasów i jezdni według
natężenia ruchu, a także promienie krzywizny drogi w planie (rys.1) w zależności od klasy.

Do realizacji zadań przewozowych w transporcie kolejowym potrzebne są następujące

elementy związane z infrastrukturą:
-

droga kolejowa oraz budowle i inne urządzenia zlokalizowane między stacjami, czyli na

szlakach,

stacje kolejowe wyposażone w odpowiednie środki techniczne.

Zależnie od kryteriów eksploatacyjnych linie kolejowe użytku publicznego dzieli się na:

linie magistralne (kategoria 0) - łączą stolicę państwa z najważniejszymi ośrodkami

przemysłowymi i handlowymi kraju oraz większe ośrodki przemysłowo – handlowe
miedzy sobą. Dopuszczalne prędkości to 160 km/h dla pociągów pasażerskich i 120 km/h
dla pociągów towarowych,

linie pierwszorzędne (kategoria 1) – łączą linie magistralne oraz większe rejony

przemysłowe i ośrodki handlowe, charakteryzują się prędkościami 120

≥ V

max

> 80 km/h,

linie drugorzędne (kategoria 2) – łączą mniejsze ośrodki gospodarcze oraz tworzą

połączenia ważniejszych punktów na liniach pierwszorzędnych, V

max

60-80 km/h,

linie miejscowego znaczenia (kategoria 3) – obsługują niewielkie rejony, są bardzo

krótkie i charakteryzują się prędkościami do 60 km/h.

Jako kryteria podziału linii kolejowych pod względem technicznym mogą być przyjmowane:
-

szerokość toru – normalnotorowe 1435mm, szerokotorowe- powyżej 1435mm

np.1524mm, 1676mm, wąskotorowe o szerokości mniejszej niż 1435mm np.1000, 700,
600mm.

ukształtowanie terenu – nizinne, podgórskie i górskie,

układ w stosunku do terenu – naziemne, nadziemne i podziemne,

liczba torów głównych na szlaku – jedno-, dwu- i wielotorowe,

rodzaj trakcji,

specjalne warunki budowy np. zębate.

Do budowli i urządzeń kolei zalicza się:

drogę kolejową, która składa się z podtorza, budowli inżynierskich i nawierzchni,

budynki kolejowe związane bezpośrednio z ruchem pociągów, np.: dworce, nastawnie,

lokomotywownie itp., oraz budynki pośrednio związane z ruchem pociągów np.:
magazyny, ekspedycje towarowe,

urządzenia stacyjne i szlakowe służby drogowej – perony, rampy, wagi wagonowe,

dźwigi ładunkowe, kanały rewizyjne,

budowle i urządzenia trakcyjne – są to podstacje trakcyjne, sieć trakcyjna z konstrukcjami

wsporczymi oraz inne urządzenia usytuowane przy torze kolejowym,

budowle i urządzenia sterowania ruchem kolejowym usytuowane na szlakach i stacjach

kolejowych, sieć łączności telefonicznej lub radiowej.

Podtorzem kolejowym nazywa się budowlę ziemną, przystosowaną do ułożenia toru

kolejowego. Zadaniem podtorza jest przejęcie dynamicznych nacisków taboru poprzez szyny,
podkłady i podsypkę.

W miejscach, gdzie niweleta toru ma przebiegać ponad istniejącym terenem, należy

wykonać nasyp (rys.2); natomiast tam, gdzie przechodzi ona poniżej terenu – przekop (rys.2).

Nasyp jest budowlą ziemna ograniczoną od dołu podłożem, od góry torowiskiem,

a z góry pochyłymi powierzchniami, tj. skarpami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przekop ograniczony jest od dołu torowiskiem i rowami bocznymi, od góry nieistniejącą

już linią terenu, z boku zaś skarpami.

Rys.2 Zasadnicze elementy podtorza. 1-torowisko, 2-krawędź torowiska, 3-rów boczny przekopu, 4-skarpa
przekopu, 5-linia terenu przed wykonaniem przekopu, 6-ława ochronna w przekopie, 7-rów górny, 8-ława
torowiska, 9-podłoze nasypu, 10-skarpa nasypu, 11-ława ochronna przy nasypie, 12-rów boczny przy
nasypie.[2]

Naciski na liniach kolejowych zależą od budowy nasypu i toru oraz od prędkości

pojazdów.

Tabela 1. Dopuszczalne naciski kół na linie kolejowe w kN (kiloNiutonach). [Opracowanie własne]

Kategoria linii

Nacisk kół w kN

160

180

200

225

Parametry infrastruktury transportu kolejowego reguluje AGC - Umowa europejska

o głównych międzynarodowych połączeniach sieci kolejowych, opublikowana w Dyrektywie
UE nr 1692/96/WE z 23 lipca 1996 r.

Śródlądowe drogi wodne dzieli się na naturalne i sztuczne (rys.3). Wśród naturalnych

dróg wodnych wyróżniamy: jeziora, zalewy, rzeki (uregulowane i skanalizowane oraz
w stanie naturalnym), a wśród sztucznych występują kanały żeglugowe (np. wododziałowe,
dojazdowe, boczne).

Ważnym elementem infrastruktury drogi wodnej jest sama rzeka (kanał) oraz porty

śródlądowe. Polskie drogi wodne, zwłaszcza Odra, pełnią wiele funkcji, z których należy
wymienić:
-

żeglugową (transportową) – dla zachowania ciągłości żeglugi w przewozach krajowych
i międzynarodowych,

ochrony przed powodziami,

przemysłową i komunalną – woda dla przemysłu, odprowadzanie i rozcieńczanie ścieków,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

energetyczną – elektrownie wodne,

rolną – dla utrzymania właściwych stosunków wodnych na terenach przyległych,

turystyczną.

Rys.3 Klasyfikacja śródlądowych dróg wodnych w Polsce. [5]

W charakterystyce portów śródlądowych ważne są takie parametry, jak:

powierzchnia portu,

długość nabrzeży przeładunkowych i postojowych,

powierzchnia placów składowych,

wielkość magazynów,

wielkość, rodzaj urządzeń przeładunkowych,

transport zaplecza,

wahania poziomu wód portowych.

O jakości dróg wodnych decydują dwie grupy czynników. Pierwsza grupa to czynniki

wyznaczające żeglugową przydatność drogi wodnej, a wiec warunki naturalne rzek, które nie
tyle może decydują o możliwości żeglugowego wykorzystania drogi wodnej, ile raczej
określają zakres niezbędnych inwestycji infrastrukturalnych, koniecznych dla rozwoju żeglugi
śródlądowej, i tym samym wpływają na koszt budowy oraz utrzymania drogi wodnej. Druga
grupa to warunki nawigacyjne panujące na drodze wodnej, będące wypadkową warunków
naturalnych oraz zagospodarowania drogi wodnej.

Do cech wyznaczających żeglugową jakość dróg wodnych należą:

różnice objętości przepływów maksymalnych i minimalnych (im mniejsze różnice tym

jest korzystniej dla żeglugi),

względny spadek zwierciadła wody (im mniejszy, tym większe są głębokości i lepsze

warunki dla żeglugi),

charakter koryta rzeki (przykosy, przemiały, zakola itp. mogą ograniczać skuteczność

wielu inwestycji zmierzających do poprawy żeglowności drogi wodnej).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do podstawowych inwestycji infrastrukturalnych na drogach wodnych należą:

pogłębianie, regulacja, kanalizacja, budowa zbiorników retencyjnych, sztucznych dróg
wodnych, tuneli i mostów kanałowych.

Warunki nawigacyjne, określające wielkość i prędkość statków mogących korzystać

z danej drogi wodnej, oraz długość okresu nawigacyjnego wpływają na przepustowość drogi
wodnej. Pod pojęciem tym rozumie się liczbę ton ładunku, którą można przewieźć na danym
odcinku drogi wodnej w jednostce czasu. Przepustowość drogi wodnej uzależniona jest od:
-

długości okresu nawigacyjnego, skorygowanej o współczynnik wykorzystania okresu

nawigacyjnego,

ładowności statków, skorygowanej o współczynnik uwzględniający niepełne
wykorzystanie ładowności,

prędkości statków z uwzględnieniem nierównomierności ruchu statków wynikającej ze

zmian prędkości w czasie wyprzedzania, mijania, przy przejściach przez zakola,
nieregularności pracy portów itp.,

wymaganych odległości między statkami oraz długości statków (zestawów).

Nowoczesna żegluga śródlądowa stawia drogom wodnym coraz wyższe wymagania,

których spełnienie wymaga zagospodarowania rzek, poprzez:
stworzenie układu dróg umożliwiającego korzystne połączenia miedzy głównymi

ośrodkami gospodarczymi drogami o małym współczynniku wydłużenia,

ujednolicenie parametrów dróg wodnych,
wydłużenie okresu nawigacyjnego,
zapewnienie parametrów dróg umożliwiających żeglugę dużymi statkami i zestawami

pchanymi, a gdzie to możliwe – głównie w odcinkach ujściowych rzek – stworzenie drogi
wodnej wielkogabarytowej dla żeglugi morsko – rzecznej,

stworzenie warunków do skrócenia czasu transportu poprzez modernizację przestarzałych

technicznie urządzeń wymagających czasochłonnej obsługi, zastąpienie ich urządzeniami
bardziej nowoczesnymi, automatyzację, mechanizację itp., umożliwiające wzrost
prędkości, szybsze pokonywanie różnicy poziomów na drogach wodnych oraz wydłużenie
dobowego czasu pracy.

Wszystkie parametry infrastruktury dróg śródlądowych zapisane są w AGN - Umowie

europejskiej w sprawie głównych dróg wodnych o międzynarodowym znaczeniu
w transporcie śródlądowym.

Infrastruktura transportu morskiego stanowi integralną część systemu – sieci

infrastrukturalnej i majątku narodowego każdego państwa. Najważniejsze znaczenie ma
właściwe funkcjonowanie infrastruktury punktowej tj. portów morskich.

Charakterystyczną cechą infrastruktury portów morskich są liczne powiązania odrębnych,

pojedynczych obiektów infrastruktury portowej (falochrony, mola, itp.) z obiektami systemu
infrastruktury transportowej o charakterze liniowym – drogami kolejowymi, kołowymi,
wodnymi- śródlądowymi, paliwowo- energetycznymi bądź łączności.

Porty morskie – węzłowe punkty transportowe – usytuowane na styku dwóch środowisk

naturalnych, technicznie i organizacyjnie przystosowane do obsługi zróżnicowanych,
morskich i lądowych środków transportowych, zaangażowanych w przewozach masy
ładunkowej w obrocie krajowym i międzynarodowym, oraz do obsługi pasażerów.

Obiekty infrastruktury portowej mają charakter pierwotny i nadrzędny w stosunku do ich

pozostałego wyposażenia. Stwarzają podstawę rzeczową tworzenia i rozwoju innych
elementów technicznego wyposażenia portów, a ich stan ilościowy i jakościowy ma
zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania i rozwoju gospodarczego każdego portu morskiego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzenia infrastrukturalne obejmują obiekty i urządzenia infrastruktury punktowej,

zapewniające powiązania liniowych elementów infrastruktury transportu wodnego i lądowego
w węźle portowym oraz obsługę ruchową wszystkich środków transportu występujących
w danym porcie. Są to:
-

akwatorium portowe,

terytorium portowe,

portowa sieć dróg kolejowych, kołowych i stacje portowe,

sieć i węzły: energetyczny, wodociągowo – kanalizacyjny, gazowy, telekomunikacyjny,

łączności, ruchu itp. – tzw. portowe sieci instalacyjne.

Akwatorium portowe stanowi obszar wodny portu. Pełni ono funkcje schronienia,

manewrowania i postoju statków podczas ich pobytu i obsługi w porcie morskim.
Akwatorium portowe tworzą elementy hydrotechniczne, takie jak: reda portu, awanport,
kanały portowe, baseny portowe.

Terytorium portowe stanowi określony odpowiednimi aktami prawnymi lądowy obszar

portu morskiego. Jego podstawowe elementy to: molo, pirs, nabrzeże i falochrony.

Wśród morskiej infrastruktury portowej wyróżnić można również infrastrukturę kolejową

i drogową. Pełnią one funkcje pomocnicze przy obsłudze portu oraz funkcję dowozowo
– odwozową transportu lądowego ładunków obsługiwanych przez port.

Infrastrukturę transportu lotniczego stanowią elementy liniowe (drogi lotnicze)

i punktowe (lotniska, lądowiska, porty lotnicze itp.).

Podstawowymi elementami przestrzennymi infrastruktury liniowej transportu lotniczego

są drogi lotnicze i rejony kontrolowane lotnisk.

Drogi lotnicze to odcinki przestrzeni powietrznej o:

szerokości 10 NM (Nutical Miles- mil morskich) jako drogi krajowe,

szerokości 20 NM jako drogi międzynarodowe,

wysokości 900 – 12000 m STD (według standardowego nastawienia wysokościomierza

–760mm Hg).

Rejony kontrolowane lotnisk to przestrzenie wokół lotnisk o promieniu kilkudziesięciu

kilometrów, na których łączność i kierowanie ruchem przejmują lotniskowe organa
kierowania ruchem. Rejony kontrolowane lotnisk stanowią element łączący infrastrukturę
liniową lotnictwa z infrastrukturą punktową.

Transport lotniczy może odbywać się tylko między odpowiednio przystosowanymi

punktami transportowymi, które w tej gałęzi określane są jako lądowiska, lotniska, porty
lotnicze, międzynarodowe porty lotnicze.

Pod względem technicznym, zarówno port lotniczy, jak i międzynarodowy port lotniczy

są, w pełni wyposażonymi lotniskami, a dodatkowo posiadają urządzenia niezbędne do
realizacji zadań i potrzeb wynikających z handlowego przewozu powietrznego. Porty lotnicze
jako punkty transportowe spełniają funkcję gałęziową i funkcję międzygałęziową. W funkcji
gałęziowej port lotniczy, podobnie jak stacje, porty i przystanki innych gałęzi transportu,
odgrywają rolę stacji, przystanku dla głównego (gałęziowego) środka transportu - samolotu.
Całokształt funkcji stacji sprowadza się do gestii ruchowej punktu w stosunku do swego
głównego środka przemieszczania. Poprzez gestię ruchową należy rozumieć ogół czynności
i kompetencji w celu sprawnego i bezpiecznego przyjęcia środka transportowego w obręb
stacji, doprowadzenie go do przeładunku, a po jego zakończeniu wyekspediowanie go poza
stację. W skład tych czynności wchodzą:
-

czuwanie nad bezpieczeństwem ruchu w obrębie stacji,

wyznaczanie miejsc przeładunku,

kontrola przestrzegania wszelkich przepisów na terenie punktu – stacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z gestii ruchowej wynikają również inne funkcje związane z techniczną obsługą środka

transportu – samolotu, takie jak: zaopatrzenie w paliwo, przeglądy techniczne, remonty,
konserwacja. Obsługa samolotu przez port lotniczy jest bardzo szeroka. W dużych portach
lotniczych znajdują się często wyspecjalizowane warsztaty i stanowiska naprawcze,
magazyny części zamiennych, wykwalifikowane, fabryczne ekipy remontowe itd.

Funkcje związane z gestią ruchową portów lotniczych, zwłaszcza dużych

międzynarodowych portów lotniczych, są rozbudowane w porównaniu z innymi punktami
transportowymi. Wymogi dotyczące bezpieczeństwa i płynności znacznego ruchu lotniczego
spowodowały podział gestii ruchowej pomiędzy trzy zasadnicze rodzaje organów,
kierujących bezpośrednio ruchem lotniczym. Są to:
-

kontrola obszaru – zajmująca się kierowaniem ruchem lotniczym na obszarze całego

państwa przynależności lub jego części,

kontrola zbliżenia - zajmująca się ruchem samolotów poruszających się w obrębie Rejonu

Kontrolowanego Lotniska,

kontrola lotniska, tzw. wieża – kierująca ruchem w obrębie Strefy Kontrolowanej

Lotniska.

Sieć portów lotniczych i lotnisk można klasyfikować z punktu widzenia ruchowego,

technicznego lub roli, jaką odgrywają w systemie transportu lotniczego.

Do obsługi jednostek ładunkowych oraz wyspecjalizowanych środków transportowych

potrzebne są wydzielone miejsca (terminale), odpowiednio wyposażone i przygotowane.
Najlepiej rozwinięty potencjał przeładunkowo – składowy istnieje w portowych bazach
kontenerowych, ze względu na ilość masy ładunkowej, jak i liczbę oraz wielość
obsługiwanych środków transportowych. Typowa baza kontenerowa składa się
z następujących, podstawowych elementów: nabrzeży o odpowiedniej głębokości, placów
przeładunkowo – składowych, bramy dla pojazdów samochodowych, kolejowego stanowiska
przeładunkowego, magazynu zbiorczo – rozdzielczego dla ładunków drobnicowych, centrum
dyspozycyjno – kontrolnego oraz stanowiska do mycia, czyszczenia i napraw kontenerów.

Lądowa infrastruktura liniowa (linie kolejowe, drogi kołowe) musi zapewnić szybki

i bezpieczny transport jednostek ładunkowych. Europejskie linie kolejowe, po których
wykonywane sa przewozy multimodalne, powinny być przystosowane do szybkości równej
120 km/h, a dopuszczalne obciążenie na oś dla wagonów poruszających się z tą prędkością
powinno wynosić 22,5 tony.

Prócz infrastruktury przypisanej do określonej gałęzi transportu istnieje również

infrastruktura umożliwiająca obsługę ładunków transportu kombinowanego. Parametry tej
infrastruktury jej przebieg oraz przeznaczenie reguluje AGTC - Umowa europejska
o ważniejszych liniach transportu kombinowanego i obiektach towarzyszących opublikowana
w Dyrektywie UE nr 1692/96/WE z 23 lipca 1996 r.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest droga kolejowa?
2. Jakie są kategorie linii kolejowych?
3. Jakie są klasy dróg kołowych?
4. Z jakich elementów składa się linia kolejowa?
5. Jakie są rodzaje nawierzchni dróg kołowych?
6. Jakie czynniki decydują o jakości dróg wodnych?
7. Jakie są zasadnicze elementy podtorza kolejowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Jakie znasz cechy wyznaczające żeglugową jakość dróg wodnych?
9. Od czego uzależniona jest przepustowość drogi wodnej?
10. Jakie znasz elementy przestrzenne infrastruktury liniowej transportu lotniczego?
11. Co to są drogi lotnicze?
12. Co to jest gestia ruchowa w transporcie powietrznym?
13. Z jakich elementów składa się typowa baza kontenerowa transportu multimodalnego?
14. Co stanowi liniową infrastrukturę transportu multimodalnego?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj porównania dróg kołowych ze względu na ich parametry techniczne, takie jak:

szerokość pasa ruchu, szerokość jezdni, odległość rowów odwadniających od jezdni, wielkość
pobocza i pasa dzielącego, itp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z parametrami technicznymi dróg kołowych poszczególnych kategorii

(literatura rozdziału 6 poz. 16),

2) dokonać porównania poszczególnych parametrów infrastruktury liniowej drogi kołowej

i zapisać różnice w tabeli.

Elementy przekroju poprzecznego

Klasa I

Klasa II Klasa III Klasa IV

Klasa V Klasa V I Klasa VII

Szerokość pasa ruchu

Szerokość pasa dzielącego

Szerokość pasa awaryjnego

Szerokość pobocza

Szerokość jezdni głównej

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6 poz. 16.

Ćwiczenie 2

Naszkicuj przekrój poprzeczny drogi kołowej trzeciej klasy technicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z przykładowym przekrojem dróg kołowych przeznaczonych do ruchu

pojazdów silnikowych (materiał nauczania rys.1 i literatura rozdziału 6 poz. 16),

2) określić parametry techniczne drogi kołowej trzeciej klasy technicznej (literatura

rozdziału 6 poz. 16),

3) naszkicować przekrój poprzeczny drogi kołowej III klasy technicznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– karton rysunkowy formatu A3, A2 lub A1,
– ołówki różnej twardości (H, HB, B).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj przekrój poprzeczny drogi kolejowej, w nasypie, dla linii magistralnej

z uwzględnieniem parametrów technicznych dla tej kategorii linii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z przykładowym przekrojem drogi kolejowej w nasypie (materiał nauczania

rys.2 lub literatura rozdziału 6 poz.1),

2) wybrać odpowiednie parametry określające wielkość elementów nawierzchni kolejowej,

linii magistralnej (literatura rozdziału 6 poz.1),

3) narysować na papierze milimetrowym przekrój poprzeczny drogi kolejowej w nasypie,
4) zaznaczyć (na rysunku) parametry elementów znajdujących się na zaprojektowanym

przekroju.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– papier milimetrowy A4,
– ołówki różnej twardości (H, HB, B),

Ćwiczenie 4

Porównaj wyposażenie trzech wybranych lotnisk pod względem wyposażenia

technicznego oraz wyposażenia terminali do obsługi pasażerów, ich bagaży i towarów. Każde
lotnisko powinno znajdować się w innym kraju np.: Polska, Niemcy, Francja.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania rozdz. 4.2.1.,
2) dobrać się w grupy 2- 3 osobowe,
3) wyszukać na stronach internetowych infrastruktury trzech lotnisk,
4) dokonać porównania wybranych lotnisk ze względu na ich wyposażenie techniczne

i wyposażenie do odprawy pasażerów ich bagaży i przesyłek towarowych,

5) sporządzić plakaty, na których będą wypisane podobieństwa i różnice wyposażenia

lotnisk,

6) sporządzić plakaty z zaproponowanym, przez grupę, dodatkowym wyposażeniem lotnisk,

lub likwidacją niektórych elementów znajdujących się na istniejących lotniskach –
uzasadnić swoje propozycje,

7) zaprezentować efekty swojej pracy na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusze szarego papieru (na plakaty),
– markery,
– komputer wraz z podłączeniem do sieci internetowej.

Ćwiczenie 5

Ułóż krzyżówkę, której hasłem jest słowo „infrastruktura”. W krzyżówce mogą

znajdować się tylko określenia z zakresu transportu.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) ułożyć hasła do krzyżówki,
3) zaprezentować na forum klasy efekty pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– materiał nauczania,
– literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dokonać klasyfikacji dróg kolejowych? ¨ ¨
2) określić co składa się na infrastrukturę liniową transportu drogowego? ¨ ¨
3) dokonać klasyfikacji linii kolejowych pod względem technicznym? ¨ ¨
4) wymienić charakterystyczne elementy portów śródlądowych? ¨ ¨
5) wymienić elementy infrastruktury transportu powietrznego

¨ ¨

6) określić elementy infrastruktury transportu multimodalnego? ¨ ¨
7) wymienić elementy bazy kontenerowej transportu multimodalnego?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Planowanie przewozów i dobór środków transportu

4.3.1. Materiał nauczania

W transporcie ładunków mogą być wykorzystywane różne systemy transportowe.

Właściwy wybór w tym zakresie determinują gabaryty przesyłki, odległość przewozu oraz
rodzaj ładunku.

Gabaryty pojazdu warunkują podatność transportową, a w konsekwencji dobór środka

transportowego oraz organizację i technologię prac przeładunkowych. W przypadku
transportu przesyłek bardzo dużych, liczba rozwiązań przewozu jest niewielka. Jeśli chodzi
o odległość przewozu to poniżej 100 km transport samochodowy uznawany jest za
najbardziej efektywne rozwiązanie. W zakresie od 100 do kilku tysięcy kilometrów istnieje
szereg możliwości wyboru, natomiast w przypadku potrzeby pokonania dużych dystansów
(powyżej kilku tysięcy kilometrów) wybór jest bardzo poważnie ograniczony.

Najczęściej preferowanymi kryteriami doboru usług transportowych są: cena, prędkość,

bezpieczeństwo, punktualność, bezpośredniość i elastyczność.

W przewozach terminowych oraz w przewozach drobnicy wysokowartościowej

o wyborze przewoźnika decyduje w pierwszej kolejności niezawodność usług. W przewozach
towarów o niskiej wartości dodanej najbardziej istotna staje się cena, a w przewozach
ładunków masowych dodatkowo warunki płatności.

Potrzeby w zakresie przewozów ładunków określa się, pod względem ilościowym, liczbą

ton ładunków oraz wielkością pracy przewozowej, wyrażonej liczba nettotonokilometrów,
będącą iloczynem masy ładunku i odległości jej przewozu.

Specjalistyczne środki transportu do przewozu żywności muszą być odpowiednio

oznakowane poprzez umieszczenie w sposób trwały na zewnętrznej powierzchni środka
transportu napisu wskazującego przeznaczenie tego środka transportu, z uwzględnieniem
wymagań przepisów o ruchu drogowym.

Artykuły muszą być tak rozmieszczone i zabezpieczone w środkach transportu, aby nie

nastąpiło ich zanieczyszczenie. Zbiorniki, cysterny lub pojemniki wymagają specjalnego
oznakowania, tj. umieszczenia w sposób trwały odpowiedniego napisu.

Artykuły bez opakowań jednostkowych oraz takie, których opakowania bezpośrednie nie

zapewniają właściwego zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem lub pogorszeniem jakości
zdrowotnej, są przewożone w szczelnych opakowaniach zbiorczych lub odpowiednich
pojemnikach transportowych.

W otwartych środkach transportu mogą być przewożone wyłącznie artykuły

w opakowaniach hermetycznych lub wodoszczelnych oraz takie, które nie wymagają w czasie
przechowywania i transportu zachowania szczególnych warunków w zakresie temperatury.

Przed załadunkiem artykułów, środek transportu wymaga odpowiedniego przygotowania,

a w szczególności:
-

usunięcia resztek poprzednich ładunków,

naprawienia ewentualnych uszkodzeń powierzchni ładunkowej,

doprowadzenie do stanu należytej czystości przy użyciu właściwych środków myjących

i dezynfekujących, przeznaczonych do kontaktu z żywnością, a w razie potrzeby
dokonania dezynsekcji,

sprawdzenia prawidłowości funkcjonowania wyposażenia niezbędnego do zachowania

odpowiedniej jakości zdrowotnej przewożonych artykułów,

sprawdzenia temperatury komory ładunkowej środka transportu i w razie potrzeby

doprowadzenia jej do wartości właściwej do transportu danego artykułu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonywanie zarobkowego transportu drogowego zwierząt może odbywać się

wyłącznie przy użyciu środków transportu dopuszczonych do tego celu. Decyzję w sprawie
dopuszczenia środka transportu drogowego do użycia w transporcie zwierząt wydaje
powiatowy lekarz weterynarii na wniosek zainteresowanego przewoźnika.

Pojazd przeznaczony do przewozu materiałów niebezpiecznych musi uzyskać

świadectwo dopuszczenia do przewozu określonej klasy materiałów niebezpiecznych.

Wyposażenie pojazdu do przewozu materiałów niebezpiecznych określa rozporządzenie

ministra właściwego do spaw transportu.

Wielkość przewozów pasażerskich zależy m.in. od geograficznego rozmieszczenia miast

i osiedli, poziomu materialnego ludności, dostępności środków transportu i wyrobionych
nawyków podróżowania, rozmieszczenia ośrodków administracyjnych, turystycznych
naukowych itp.

Potrzeby przewozowe są określane liczbą pasażerów (podróżnych) w pewnym okresie

np. roku i liczbą pasażerokilometrów, będącą iloczynem liczby pasażerów i odległości
przejazdu.

Rozkład jazdy, a wiec właściwie zaplanowany przewóz, stanowi szczegółowy plan

wykonywania usług przewozowych zgodnie z potrzebami ludności, zachowaniem zasad
bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz zapewnieniem regularności komunikacyjnej.
Projektowanie rozkładu jazdy powinno być podporządkowane określonym regułom
eksploatacyjnym i poprzedzone badaniem ruchu pasażerów.

Organizacja przewozów opisuje współdziałanie jednostek transportowych podczas

realizacji zapotrzebowań przewozowych. Organizacja realizacji tych potrzeb jest określona
planem ruchu jednostek transportowych na danej sieci drogowej.

Przygotowanie ładunku do przewozu polega na właściwym i odpowiednim jego

sformowaniu w odpowiednie jednostki ładunkowe np. paletowe i zabezpieczeniu przed
zniszczeniem,

uszkodzeniem,

zaginięciem,

niekorzystnym

działaniem

czynników

atmosferycznych, itp. w czasie transportu, magazynowania i czynności manipulacyjnych.

Znakowanie opakowań spełnia ważną rolę w magazynowaniu, transporcie i użytkowaniu

wyrobów. W Polsce znakowanie opakowań transportowych reguluje norma PN-90/O-79252
„Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.”

Ze względu na narażenia w transporcie, ładunki tworzące zintegrowane jednostki,

powinny być odpowiednio zabezpieczone przed rozformowaniem i przemieszczaniem
– procesy te nazywa się potocznie „ształpowaniem”. Do zabezpieczeń używa się: taśm, jarzm,
nadstawek, naroży ochronnych, wypełniaczy z materiałów objętościowych (lekkich
i sztywnych) ewentualnie worków napełnionych powietrzem.

Rozwój informatyki i nowoczesnych technik telekomunikacyjnych z wykorzystaniem

satelitów geostacjonarnych pozwala w transporcie na uzyskanie informacji:

−

o pozycji pojazdu (śledzenie pojazdu),

−

bezpieczeństwie ładunku i stanie środka transportu (monitorowanie bezpieczeństwa).
System GPS, zbudowany i zarządzany przez Stany Zjednoczone, składa się z 24

satelitów, rozmieszczonych na 6 okołoziemskich orbitach. Wyznaczenie pozycji np. środka
transportu polega na równoczesnym pomiarze odległości do co najmniej czterech satelitów.
Pozwala to na wyznaczenie trójwymiarowej pozycji odbiornika. Poza dokładnym
wyznaczeniem miejsca znajdowania się obiektu, możliwe jest realizowanie szeregu funkcji
dodatkowych, np. odbiór sygnałów alarmowych, parametrów ruchu, rejestracja wybranych
parametrów dotyczących przestrzeni ładunkowej (otwarcie drzwi, temperatura w chłodni itp.)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

oraz przesyłanie sms i łączność głosowa z kierowcą pojazdu. Wyposażenie pojazdu
w nadajniki i zawarcie odpowiedniej umowy z jednym z operatorów GPS pozwala każdemu
przedsiębiorstwu transportowemu na korzystanie z systemu w codziennej pracy.

W zależności od zasięgu sieci komputerowe współpracujące z systemem GPS dzieli się

na lokalne i rozległe.

Z funduszy UE budowany jest nowy system nawigacji satelitarnej GALILEO.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie czynniki wpływają na wybór systemu transportowego przy przewozie towarów?
2. Jakie są cechy usług transportowych?
3. Na czym polega przygotowanie środków transportu do przewozu artykułów

żywnościowych?

4. Kto wdaje pozwolenie na użycie środka transportu do przewozu zwierząt i na czyją prośbę

jest ono wydawane?

5. Od czego zależy planowanie przewozów pasażerskich?
6. Co to jest rozkład jazdy i do czego służy?
7. Jakie czynniki mają wpływ na wybór środka transportu do przewozu ładunków?
8. Na czym polega przygotowanie ładunku do przewozu?
9. Co to jest ształpowanie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wymień i scharakteryzuj czynności, które trzeba wykonać, aby zorganizować przewóz

mleka luzem transportem drogowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami organizowania przewozu i znakowania ładunków

żywnościowych (literatura z rozdziału 6 poz.6 i 10),

2) wskazać środki transportu, które powinny zostać wykorzystane do przewozu mleka

luzem,

3) wymienić warunki jakie muszą być spełnione (w stosunku do środka transportowego)

przed załadunkiem mleka,

4) scharakteryzować sposób oznakowania i zabezpieczenia środków transportu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6 poz. 6 i 10.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj na stronach WWW wolne środki transportu drogowego do przewozu ładunku,

dla którego masz zorganizować przewóz.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami dobierania środków transportu do zadań przewozowych

i rodzaju ładunków (literatura z rozdziału 6 poz. 6, 10 i 13),

2) odebrać od nauczyciela informację o ładunku, dla którego masz dobrać środki transportu,
3) wyszukać na stronach internetowych oferty wolnych środków transportu do przewozu

wskazanych ładunków,

4) wskazać środki transportu odpowiednie dla danego ładunku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6 poz. 6, 10 i 13,
– komputer z dostępem do sieci internetowej.

Ćwiczenie 3

Wskaż i omów przyczyny oraz okresy zwiększonej częstotliwości kursowania autobusów

komunikacji miejskiej lub podmiejskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać na stronach internetowych rozkłady jazdy autobusów komunikacji miejskiej

lub podmiejskiej na terenie twojego miasta (regionu),

2) zapoznać się z budową rozkładu jazdy,
3) wskazać okresy zwiększonej i zmniejszonej częstotliwości kursowania autobusów

komunikacji miejskiej lub podmiejskiej,

4) przeanalizować i wymienić terminy, w których kursowanie autobusów zostaje

zawieszone,

5) omówić przyczyny okresów zwiększonej i zmniejszonej częstotliwości kursowania

autobusów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej.

Ćwiczenie 4

Wskaż i omów przyczyny zwiększonej częstotliwości kursowania pociągów osobowych

na sieci PKP w ciągu doby i w skali roku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać na stronach internetowych rozkłady jazdy pociągów pasażerskich,
2) zapoznać się z trasą wskazaną do analizy przez nauczyciela,
3) zapoznać się z budową rozkładu jazdy PKP i zasadami korzystania z niego,
4) wskazać okresy zwiększonej i zmniejszonej częstotliwości kursowania pociągów

osobowych,

5) omówić, na forum grupy, przyczyny okresów zwiększonej częstotliwości kursowania

pociągów w ciągu doby.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Planowanie przewozu osób – analiza rozkładów jazdy transportu powietrznego oraz

dobieranie środków transportu do relacji przewozu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać na stronach internetowych rozkłady lotów samolotów wybranego przewoźnika

lotniczego,

2) zapoznać się z typami samolotów oferowanych przez przewoźnika we wskazanych (przez

nauczyciela) okresach roku,

3) zapoznać się z budową rozkładu jazdy i zasadami korzystania z niego,
4) wskazać przyczyny stosowania różnych typów samolotów na różnych trasach (relacjach).

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej.

Ćwiczenie 6

Grupa składająca się ze 160 pracowników pewnej firmy finansowej udaje się

transportem drogowym na specjalistyczne szkolenie z zakresu finansów. Szkolenie będzie
trwało 6 dni, a odległość od miejsca wyjazdu do miejsca szkolenia wynosi 320 km. Zaplanuj
przewiezienie tej grupy osób uwzględniając, między innymi, ilość miejsc siedzących,
przestrzeń ładunkową potrzebną na bagaże pracowników oraz komfort podróżowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie rodzaje i budowę środków transportu do przewozu osób (materiał

nauczania rozdział 4.1.1),

2) określić ilość środków transportu drogowego np. autobusów, jaka będzie potrzebna, aby

przewieźć powyższą grupę osób,

3) dobrać środki transportu do potrzeb i wymagań powyższej grupy oraz odległości

przewozu,

4) przedstawić wyniki pracy na forum grupy i uzasadnić swoje wybory.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej.

Ćwiczenie 7

Przedsiębiorstwo transportowe, w którym jesteś zatrudniony jako spedytor, ma do

przewiezienia 1200 ton ładunku typu drobnica, który jest odporny na działanie czynników
atmosferycznych. Przewozy wykonywane są na pewnej części drogi samochodami
ciężarowymi, a pozostały przewóz odbywa się wagonami kolejowymi. Dobierz odpowiednie
środki transportu drogowego i kolejowego, które mogą zostać zastosowane do takiego
przewozu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie typy środków transportu drogowego i kolejowego (materiał nauczania

rozdziału 4.1.1 oraz literatura z rozdziału 6 poz. 4, 6 i 11),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) odszukać na stronach internetowych środki transportu, które można zastosować do

wskazanych przewozów,

3) obliczyć ilość samochodów ciężarowych (wybranego typu) która niezbędna jest do

jednorazowego przewozu powyższego ładunku,

4) obliczyć ilość wagonów kolejowych (wybranego typu), która niezbędna jest do

jednorazowego przewozu powyższego ładunku,

5) zapisać typy środków transportu i wyniki obliczeń,
6) zaprezentować wyniki pozostałym uczniom i uzasadnić swoje wybory.

Wyposażenie stanowiska pracy:

komputer wraz z podłączeniem do sieci internetowej,

literatura z rozdziału 6 poz.: 4, 6 i 11.

Ćwiczenie 8

Wyposażenie środków transportu drogowego do przewozu ładunków niebezpiecznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać na stronach internetowych rozporządzenie Ministra właściwego do spraw

transportu dotyczące przewozu ładunków niebezpiecznych,

2) wyszukać (w rozporządzeniu) informacje dotyczące wyposażenia środków transportu

drogowego do przewozu ładunków niebezpiecznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej.

Ćwiczenie 9

Korzystając z Polskich Norm, wymień rodzaje i formy znaków stosowanych na

opakowaniach transportowych. Scharakteryzuj je oraz podaj przykłady znaków, które
stosowane są w poszczególnych grupach oznaczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z Polską Normą PN-90/O-79252,
2) odszukać w PN-90/O-79252 zapisy dotyczące znakowania towarów i grup znaków jakie

są stosowane do takiego znakowania,

3) wypisać rodzaje znaków oraz formy ich wyrażania np. napis, litera,
4) podać przykłady znakowania opakowań transportowych i omówić informacje, jakie

zawarte są w wybranych znakach na opakowaniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– norma PN-90/O-79252.

Ćwiczenie 10

Twoja firma, zajmująca się przygotowaniem ładunków do przewozu, otrzymała kilka

rodzajów ładunków do sformowania i zabezpieczenia ich na środku transportu. Są to:

−

deski drewniane o wymiarach 4000 x 1500 x 50 mm – do przewozu czteroosiowymi
wagonami kolejowymi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

płyty szklane o wymiarach 1000 x 200 x 15 mm - do przewozu samochodami
ciężarowymi,

−

telewizory plazmowe o parametrach 1000 x 600 x 200mm – do przewozu samochodami
ciężarowymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) określić zasady formowania ładunków i ich zabezpieczania na środkach transportu

(materiał nauczania i literatura rozdziału 6 poz. 10 i 12),

2) przeczytać dokładnie informacje o ładunkach, które mają zostać sformowane

i zabezpieczone,

3) dobrać sposób formowania powyższych ładunków na środkach transportowych,
4) dobrać sposób zabezpieczania powyższych ładunków.

Ćwiczenie 11

Każda jednostka pływająca (statek) wyposażona powinna być w sprzęt i urządzenia

nawigacyjne. Zakres i rodzaj wyposażenia jednostek pływających po wodach
międzynarodowych państw będących członkami Unii Europejskiej regulują m.in. dyrektywy.
Na podstawie Dyrektywy Komisji 2002/75/WE z dnia 2 września 2002r. wymień urządzenia
nawigacyjne, jakie powinny znajdować się na statkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać na stronach internetowych Dyrektywy Komisji 2002/75/WE z dnia 2 września

2002r,

2) zapoznać się z postanowieniami i budową w/w Dyrektywy,
3) odszukać zapisy dotyczące urządzeń nawigacyjnych, w jakie powinny być wyposażone

jednostki pływające,

4) wypisać rodzaje urządzeń nawigacyjnych stosowanych na statkach.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dobrać środki transportu do wskazanego ładunku? ¨ ¨
2) ocenić potrzeby przewozowe nadawcy ładunków?

¨ ¨

3) wskazać sposób zabezpieczenia ładunków?

¨ ¨

4) wymienić środki stosowane do zabezpieczenia ładunku?

¨ ¨

5) wybrać odpowiedni środek transportu do przewozu osób? ¨ ¨
6) zaplanować przewóz określonej grupy osób? ¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Wymagania techniczne stawiane środkom transportowym, ich

eksploatacja i naprawy

4.4.1.Materiał nauczania

Obsługa codzienna (bieżąca) jest zespołem czynności, jakie prowadzący środek

transportu powinien wykonać w każdym dniu pracy pojazdu. Składają się na nie czynności
zdawczo – odbiorcze przed wyjazdem do pracy i po powrocie.

Czynności zdawczo – odbiorcze przed rozpoczęciem pracy pojazdu samochodowego

polegają na sprawdzeniu, np.: czystości środka, ilości paliwa w zbiorniku, zamocowania
i stanu czystości lusterek, szyb, świateł zewnętrznych, ciśnienia oleju, powietrza w układzie
hamulcowym, działania hamulców, stany kół i ogumienia, itp.

Obsługa techniczna jest zespołem czynności wykonywanych okresowo, przy czym okres

międzyobsługowy jest wyznaczany według czasu eksploatacji środka transportu lub według
jego przebiegu. Obsługa ta ma cechy profilaktyczne i ma za zadanie zlokalizowanie
powstających zagrożeń, usunąć przyczyny zagrożeń i nie dopuścić do powstania awarii.
W ramach obsługi technicznej wykonywane są, między innymi: czynności przeglądowe
i czynności smarownicze. Obsługa ta powinna być wykonywana przez warsztaty zaplecza
technicznego.

Naprawy pojazdów wykonywane są w przypadku uszkodzenia jakiejś części środka

transportu i mogą dotyczyć jednej części lub całego zespołu elementów które uległy
uszkodzeniu, zniszczeniu lub muszą być wymienione na nowe, gdyż minął czas ich
eksploatacji.

Do charakterystycznych objawów zużycia eksploatacyjnego elementów, które mogą być

poddane regeneracji lub wymianie, zalicza się między innymi:

−

zużycie pokrycia lakierniczego ( ochronnego),

−

ślady korozji elementów metalowych,

−

luzy w połączeniach mechanizmu sterowania, przekraczające wartości ustalone
w instrukcjach,

−

luzy w zawieszeniach i połączeniach zespołów głównych.
Środek transportu zostaje dopuszczony do ruchu, jeżeli spełnia wymagane prawem

warunki techniczne. Każdy pojazd powinien spełniać odpowiednie wymagania w zakresie:
długości, szerokości, wysokości, dopuszczalnej masy całkowitej, dopuszczalnych nacisków,
hałasu zewnętrznego, wyposażenia środka transportu związanego z bezpieczeństwem jego
użytkowania i ochrony środowiska oraz obowiązkowym wyposażeniem pojazdu.

Pojazd samochodowy wyposaża się między innymi w: numer identyfikacyjny pojazdu,

numer umieszczony na silniku, samoczynne wycieraczki przedniej szyby, prędkościomierz,
hamulce, lusterka, sygnał dźwiękowy, błotniki, gaśnice, tłumik, urządzenie rejestrujące
samoczynnie prędkość jazdy (tachograf), ogumienie, światła np. drogowe, mijania.

Pierwsze badanie techniczne pojazdu drogowego przeprowadzane jest przed pierwszą

rejestracją, a następnie przeprowadzane jest corocznie. Częstotliwość przeprowadzania badań
technicznych uzależniona jest od wielu czynników, takich jak intensywność użytkowania
pojazdów lub rodzaj przewozów.

Środki transportu do przewozu żywności muszą być utrzymane w dobrym stanie

technicznym, zabezpieczającym przed zanieczyszczeniem i umożliwiającym zachowanie
właściwej jakości zdrowotnej artykułów, posiadać powierzchnie ładunkową dostosowana do
rodzaju przewożonych artykułów i konstrukcję umożliwiającą łatwe utrzymanie czystości
i porządku, a także dezynfekcję.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stan techniczny wagonów zależy w dużej mierze od prawidłowego postępowania

pracowników z wagonami w miejscach ładunkowych, podczas wykonywania manewrów oraz
kontroli stanu technicznego przybywających na stację wagonów w składach pociągów.

Kontrola stanu technicznego należy do rewidentów wagonów. Czynności kontrolne

w tym zakresie powinny być wykonywane bezpośrednio po przybyciu lub przed
wyprawieniem pociągów, a także w trakcie prowadzenia intensywnej pracy rozrządczo
– zdawczej składów, wykonywania czynności ładunkowych oraz zdawania i przyjmowania
wagonów.

W razie stwierdzenia uszkodzeń wagonu, braku jego luźnych części, uszkodzenia

urządzeń kolejowych przez użytkownika punktu ładunkowego (lub w pociągu) należy nakleić
na wagonie nalepkę informującą o uszkodzeniu wagony lub braku luźnych części.

Do wagonów wyłączonych z przewozów należą:

−

wagony w naprawie lub oczekiwaniu naprawy, ujęte w rachunku ilościowym wagonów
w naprawie i oczekiwaniu naprawy lub książce wagonów wyłączonych do naprawy,

−

wagony oczekujące na mycie lub odkażanie,

−

wagony zakwalifikowane do skreślenia z inwentarza.
Aby wagon towarowy mógł być dopuszczony do ruchu międzynarodowego, musi być

zbudowany z zachowaniem warunków Jedności technicznej i kart UIC ( Międzynarodowego
Związku Kolejowego) lub OSŻD (Komitet Organizacji Współpracy Kolei), mieć
odpowiednie oznaczenia, a jego stan techniczny powinien odpowiadać określonym
wymaganiom dotyczącym: prędkości jazdy, stanu technicznego nadwozia i podwozia,
rozstawu osi, bezpieczeństwa ładunku w wagonie, itp.

Każdy wagon PKP przydzielony jest na stałe do wagonowni. Podstawą ich ewidencji są

karty ewidencyjne, zawierające szczegółową charakterystykę techniczną wagonu, terminy
wykonanych napraw okresowych oraz informacje o zmianach konstrukcji dokonanych
podczas napraw.

Naprawy okresowe wagonów, wykonywane są planowo na podstawie ustalonego cyklu

naprawczego, mają na celu zapewnienie (w sposób najbardziej ekonomiczny) odpowiedniego
stanu technicznego wagonów.

System napraw planowych obejmuje cykl przeglądów oraz cykl napraw okresowych.

Cykle naprawcze ustalają kolejność i rodzaje napraw oraz okresy, w jakich powinny one być
wykonywane.

Dla wagonów towarowych podstawowym rodzajem napraw okresowych, ze względu na

części

biegowe

wagonu,

jest

naprawa

rewizyjna,

ustalona

także

przepisami

międzynarodowymi. Wagon z przekroczonym terminem rewizji nie może kursować po sieci
i musi być wyłączony do naprawy. Cykl naprawczy oprócz przeglądów i napraw rewizyjnych,
zawiera także naprawy o większym zakresie - średnie i główne.

Cykl naprawczy wagonów osobowych przewiduje:

naprawę rewizyjną – wykonywaną co rok (wagony ruchu międzynarodowego kursujące

z prędkością 120 km/h ), lub co 18 miesięcy (wagony kursujące z prędkością poniżej 120
km/h),

naprawę średnią,
naprawę główną.

Do kosztów eksploatacji środków transportu zaliczamy przede wszystkim:

amortyzację środków transportu i infrastruktury towarzyszącej,
płacę załóg środków transportu,
ubezpieczenia środków transportu, personelu, ładunków i pasażerów,
zakup i zużycie materiałów pędnych, smarów i olejów,
zakup i zużycie ogumienia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

funkcjonowanie zaplecza naprawczego i technicznego,
koszty usług obcych oraz specjalnych.

Transport jest jedną z głównych przyczyn zanieczyszczenia środowiska naturalnego.

Środki transportu, uważane są jako główne źródło emisji spalin oraz hałasu. Według badań
szacunkowych dokonywanych w Polsce, w największych miastach około 70-80% wszystkich
zanieczyszczeń powietrza jest skutkiem emisji gazów przez pojazdy samochodowe.
Substancje pochodzące ze spalania oleju napędowego i benzyny, powstające podczas ruchu
pojazdów, mają szkodliwy wpływ na życie ludzkie. Najbardziej toksyczne dla człowieka są:
sadze, kadm, azbest, tlenki azotu i węgla oraz ołów.

Około 80% wszystkich zagrożeń wynikających z emisji hałasu stwarza szkodliwa dla

otoczenia głośność zewnętrzna środków transportu. Dopuszczalna w naszym kraju norma
hałasu wynosi 60 dB. Rzeczywiste natężenie w polskich miastach przeciętnie wynosi 65-70
dB.

Polskie drogi są projektowane na obciążenie 80 lub 100 kN/os; obecnie na ciągach dróg

transeuropejskich nacisk zmienia się do 115 kN/os. Z tego warunku wynikają wymagania
techniczne dotyczące maksymalnych nacisków osi pojazdów na jezdnię.

Bezpieczeństwo ruchu drogowego uzależnione jest od wielu czynników, do których jako

najważniejsze można zaliczyć: niebezpieczne zachowania uczestników ruchu drogowego
związane z nieprzestrzeganiem przepisów ruchu, niska jakość infrastruktury drogowej,
nadmierna prędkość, alkohol.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.

1. Na czym polega obsługa bieżąca środków transportu?
2. Na czym polegają czynności zdawczo – odbiorcze?
3. Jakie wymagania powinien spełniać środek transportu, aby mógł być dopuszczony do

ruchu?

4. Od czego uzależniona jest częstotliwość przeprowadzania badań?
5. Do kogo należy kontrola stanu technicznego wagonów kolejowych?
6. Jakie mogą być techniczne przyczyny wyłączenia wagonów z przewozów?
7. Jakie czynniki zaliczmy do kosztów eksploatacji środków transportu?
8. Od jakich czynników uzależnione jest bezpieczeństwo ruchu drogowego?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Każdy środek transportu poddawany jest okresowym badaniom technicznym. Na

podstawie materiału nauczania i literatury z rozdziału 6, określ terminy napraw bieżących
i okresowych oraz zakres czynności, jakie wykonywane są w czasie poszczególnych napraw
środków transportu poszczególnych gałęzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą dotyczącą taboru poszczególnych gałęzi

transportu,

2) określić terminy przeglądów i napraw bieżących dla środków transportu lądowego,

wodnego i powietrznego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) określić terminy napraw okresowych dla poszczególnych środków transportu,
4) zapisać terminy napraw bieżących i okresowych,
5) określić zakres czynności jakie wykonywane są w czasie napraw bieżących z podziałem

na poszczególne środki transportu,

6) określić zakres czynności jakie wykonywane są w czasie napraw okresowych

z podziałem na poszczególne środki transportu.

Ćwiczenie 2

Środki transportu w znacznym stopniu zanieczyszczają środowisko naturalne. Wymień

i krótko scharakteryzuj czynniki wynikające z eksploatacji środków transportu
poszczególnych gałęzi, które mają wpływ na degradację środowiska naturalnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z czynnikami dotyczącymi ochrony środowiska niekorzystnie

wpływającymi na środowisko naturalne w transporcie drogowym, kolejowym, wodnym
i powietrznym (materiał nauczania i literatura rozdziału 6 poz.: 5, 9, 10, 12),

2) dobrać się w zespoły 2 – osobowe,
3) określić poziom określić wpływ poszczególnych gałęzi transportu na degradację

środowiska naturalnego (w razie problemów poprosić nauczyciela o pomoc),

4) zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej,
– Polskie Normy dotyczące ochrony środowiska w transporcie,
– literatura rozdziału 6 poz.: 5, 9, 10, 12.

Ćwiczenie 3

Określić czynniki wpływające na wysokość kosztów eksploatacji środków transportu

drogowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z kosztami eksploatacji środków transportu (materiał nauczania),
2) określić (w tabeli) czynniki mające wpływ na wysokość kosztów eksploatacji środków

transportu drogowego.

Lp. Koszty eksploatacji środków transportu

Czynniki wpływające na wysokość kosztów
eksploatacji środków transportu drogowego

amortyzacja

środków

transportu

infrastruktura

towarzysząca

płaca załóg środków transportu,

ubezpieczenie środków transportu,

ubezpieczenie personelu, ładunków i pasażerów

zakup i zużycie materiałów pędnych, smarów i olejów

zakup i zużycie ogumienia

funkcjonowanie zaplecza naprawczego i technicznego

koszty usług obcych oraz specjalne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) omówić zakres obsługi bieżącej?

¨ ¨

2) omówić zakres czynności zdawczo - odbiorczych?

¨ ¨

3) wskazać wymagania stawiane środkom transportu przed
dopuszczeniem ich do ruchu?

¨ ¨

4) określić poziom zanieczyszczenia środowiska naturalnego przez

poszczególne gałęzie transportu?

¨ ¨

5) wymienić elementy kosztów eksploatacji środków transportu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 21 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom

podstawowy, II część - poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
I część
1. Który z poniższych elementów nie zalicza się do infrastruktury liniowej transportu

drogowego?
a) pas terenu,
b) zatoka pojazdowa,
c) obiekt inżynierski,
d) przystanek dworcowy.

2. Ze względu na przeznaczenie eksploatacyjne, lokomotywy dzielimy na:

a) spalinowe, elektryczne, uniwersalne,
b) elektryczne, pasażerskie lub towarowe,
c) przedziałowe, manewrowe, pasażerskie, towarowe,
d) pasażerskie, towarowe, manewrowe, uniwersalne.

3. Z oznaczenia wagonu kolejowego odczytamy, między innymi:

a) rodzaj zastosowanych łożysk,
b) cechy eksploatacyjne wagonu,
c) rok produkcji wagonu,
d) rodzaj trakcji.

4. Sieci komputerowe współpracujące z systemem GPS do zarządzania transportem, dzielą

się na:
a) szerokie i wąskie,
b) regularne i nieregularne,
c) radiowe i satelitarne,
d) lokalne i rozlegle.

5. Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się statki:

a) uniwersalne, wyspecjalizowane, promy,
b) rybackie, pasażerskie, transportowe,
c) oceaniczne, morskie, uniwersalne,
d) zaopatrzeniowe, pasażerskie.

6. Wśród samolotów cywilnych wyróżniamy:

a) komunikacyjne, szkolne, sportowe, specjalne,
b) wąskokadłubowe, komunikacyjne,
c) krajowe, międzynarodowe,
d) szkolne, sportowe.

7. W przewozach multimodalnych najczęściej stosowaną jednostką ładunkową jest:

a) paleta,
b) pakiet,
c) kontener,
d) nadwozie wymienne.

8. Pierwsze badanie techniczne pojazdu drogowego przeprowadzane jest:

a) po zarejestrowaniu,
b) przed pierwszą rejestracją,
c) w ciągu roku od rozpoczęcia eksploatacji,
d) po przejechaniu 100 tysięcy kilometrów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Jakie czynności wykonywane są w ramach obsługi technicznej środka transportu?

a) malowanie środka transportu,
b) naprawa ogumienia i czynności przeglądowe,
c) czynności przeglądowe i czynności smarownicze,
d) napełnianie zbiornika paliwa i mycie środka transportu.

10. Bieżąca kontrola stanu technicznego wagonów należy do:

a) rewizorów,
b) rewidentów,
c) wagonowni i rewizorów,
d) stacji manewrowych i rewizorów.

11. Pełny cykl naprawczy wagonów osobowych przewiduje:

a) tylko naprawę główną,
b) przeglądy i naprawę rewizyjną,
c) przeglądy, naprawę średnią i główną,
d) naprawy: rewizyjną, średnią i główną.

12. Ze względu na funkcje w sieci drogowej infrastruktura liniowa transportu

samochodowego dzieli się na drogi:
a) krajowe, wojewódzkie, lokalne, gminne i zakładowe,
b) ogólnodostępne i z ograniczonym dostępem,
c) ogólnodostępne, ekspresowe i autostrady,
d) gruntowe i twarde.

13. Ze względu na stopień dostępności i obsługę przyległego terenu infrastruktura transportu

14. W zależności od kryteriów eksploatacyjnych linie kolejowe użytku publicznego dzielą

się na:
a) magistralne, pierwszorzędne, drugorzędne i miejscowego znaczenia,
b) szerokotorowe, wąskotorowe i normalnotorowe,
c) nizinne, podgórskie i górskie,
d) jedno- i dwutorowe.

15. Śródlądowe drogi wodne można podzielić na:

a) ogólnodostępne i z ograniczonym dostępem,
b) kanały żeglugowe wąskie i szerokie,
c) wododziałowe i skanalizowane,
d) naturalne i sztuczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

II część

16. W podwoziu wagonów kolejowych znajduje się m.in.:

a) ostoja wraz z układem hamulcowym i pudło wagonu,
b) części biegowe, hamulcowe, urządzenia zderzne i cięgłowe,
c) ostoja i części biegowe takie jak np. łożyska osi i zawieszenie,
d) układ kierowniczy i części biegowe wraz z zawieszeniem i hamulcami.

17. Decyzję w sprawie dopuszczenia danego środka transportu do przewozu zwierząt wydaje:

a) Minister Transportu na wniosek lekarza weterynarii,
b) Minister Rolnictwa na wniosek lekarza weterynarii,
c) powiatowy lekarz weterynarii na wniosek zainteresowanego przewoźnika,
d) Minister Transportu lub Minister Rolnictwa na wniosek lekarza weterynarii.

18. System „ruchomej drogi” w przewozach multimodalnych jest przewozem:

a) palet na wagonach kolejowych,
b) kontenerów na wagonach kolejowych,
c) kontenerów na ciągnikach siodłowych,
d) samochodów ciężarowych na specjalnych, obniżonych wagonach kolejowych.

19. Nadwozie samochodowe typu specjalnego służy do przewozu:

a) tylko jednego rodzaju ładunku,
b) ładunków drobnicowych,
c) ładunków niekonwencjonalnych,
d) grypy ładunków.

20. Zespół czynności obejmujących swym zakresem: planowanie, użytkowanie, obsługiwanie

i przechowywanie to:
a) magazynowanie,
b) eksploatacja,
c) obsługiwanie,
d) monitoring.

21. Ogół czynności i kompetencji wykonywanych w celu sprawnego i bezpiecznego przyjęcia

środka transportu w obręb stacji, podstawienie go pod przeładunek, a po jego
zakończeniu wyekspediowanie poza stację to:

22. Obsługa środka transportu,
23. gestia transportowa,
24. monitoring,
25. gestia ruchowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Dobieranie środków transportu

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

pytania

Odpowiedź

Punktacja

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

RAZEM

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Batko M.: Drogi kolejowe. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1986 r
2. Cymerkiewicz R.: Budowa samolotów. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności,

Warszawa 1982r

3. Kretek O. (red.), Grajnert J. (red.): Technika kolejowa w systemach logistycznych.

Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2001

4. Krzemieniecki A.: Tabor kolejowy. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa

1989r.

5. Kulczyk J., Winter J.: Śródlądowy transport wodny. Oficyna Wydawnicza Politechniki

Wrocławskiej, Wrocław 2003r

6. Kwaśniowski S.: Pojazdy izotermiczne i chłodnicze. Oficyna Wydawnicza Politechniki

Wrocławskiej, Wrocław 1997 r

7. Mindur L.: Nowoczesne technologie transportowe Tom II. Wyższa Szkoła Inżynierska

im. K. Pułaskiego w Radomiu, Radom 1996 r

8. Nita P.: Budowa i utrzymanie nawierzchni lotniskowych. Wydawnictwo Komunikacji

i Łączności

9. Perenc J. Godlewski J. (red.): Międzynarodowe przewozy towarowe. Polskie

Wydawnictwo Transportowe

10. Rydzkowski W. i Wojewódzka-Król (red.): Transport. Wydawnictwo Naukowe PWN,

2003 r

11. Sankowski K.: Organizacja ruchu kolejowego. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności,

1988 r

12. Transport i spedycja w handlu krajowym i międzynarodowym. Poradnik dla eksporterów,

importerów, firm spedycyjnych i transportowo – spedycyjnych, wyd. Verlag Dashöfer

13. Krajowy transport drogowy - Materiały przygotowujące do uzyskania certyfikatu

kompetencji zawodowych, Wiesław Starowicz(red.), Kraków 2006 r

14. Prace Naukowe Instytutu Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Politechniki Wrocławskiej

Nr 86

15. Ustawa z dn. 21 marca 1985 r. o drogach publicznych
16. Wytyczne projektowania dróg. Wyd. Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych, Warszawa

1995 r

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
11 Dobieranie środków transportu
Dobieranie środków strzałowych 711[02] z3 03 n
Dobieranie środków strzałowych 711[02] z3 03 n
EŚT 07 Użytkowanie środków transportu
Podatek od srodkow transportowych, Finansowe
kolo, Studia PWR Tranposrt Mechaniczny Politechnika Wrocławska, SEMESTR V, Podstawy projektowania śr
Dobieranie środków ochrony przeciwporażeniowej
podstawy eksploatacji środków transportu
Dochody gminy podatek od środków transportowych
Eksploatacja środków transportu i magazynowania
Wniosek o odroczenie terminu płatności raty podatku od środków transportowych
sciaga ppst, PWR, Podstawy projektowanie środków transportu PPŚT
kon + woz, DOBÓR ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH
PODATEK OD ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH
Wykorzystanie środków transportu w turystyce- pigółka, Prezentacje, Materiały z Podstaw Tur
13 Wykorzystywanie środków transportu w przemyśle
Eksploatacja techniczna środków transportu, T8 Czynniki i procesy

więcej podobnych podstron