10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 64 • 12.08.2010 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach nieza-

robkowych. Samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne

oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Wynika to z art. 2 ust. 1 i 2

Prawa o stowarzyszeniach.

Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapi-

sów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności

publicznej. Stowarzyszenie może przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać

z ofiarności publicznej. Może także prowadzić działalność gospodarczą. W takim jednak

przypadku dochód z tej działalności służy realizacji celów statutowych i nie może być prze-

znaczony do podziału między jego członków. Tak stanowi art. 34 wymienionej ustawy.

Księgi w stowarzyszeniu realizującym tylko cele statutowe

Stowarzyszenie, które realizuje wyłącznie cele statutowe, prowadzi księgi rachunkowe

według uproszczonych zasad. Zasady te określone zostały przez Ministra Finansów

w rozporządzeniu w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek

niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej, zwanego

dalej rozporządzeniem.

Definicję działalności statutowej zawiera § 1 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia. W świetle

tego przepisu przez działalność statutową rozumie się działalność niemającą charakteru

działalności gospodarczej, określoną przepisami prawa i jej statutem.

Uproszczony sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych polega m.in. na tym, że stowa-

rzyszenie obowiązane jest wyodrębnić przychody działalności statutowej, koszty realizacji

zadań statutowych oraz koszty administracyjne. Różnica między przychodami a kosztami

określonymi w § 2 ust. 2 i 3 rozporządzenia, ustalona w rachunku wyników, zwiększa

– po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego – odpowiednio przychody lub

koszty w następnym roku obrotowym. Różnicę dodatnią można zaliczyć na zwiększenie

funduszu statutowego.

Każde stowarzyszenie powinno posiadać dokumentację opisującą przyjęte zasady (po-

litykę) rachunkowości (art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Dokumentacja ta zawiera

uregulowania dotyczące w szczególności:

1) określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdaw-

czych,

2) metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego,

3) sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej:

a) zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady

klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich po-

wiązania z kontami księgi głównej,

b) wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy

użyciu komputera – wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na

komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych po-

wiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach

przetwarzania danych,

c) opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych

przy użyciu komputera – opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz

programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania,

wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony da-

nych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu

ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia

jego eksploatacji,

4) systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg

rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich

zapisów.

Dokumentację tę ustala i aktualizuje kierownik jednostki, do czego zobowiązuje go § 2

ust. 6 rozporządzenia.

Prowadząc księgi rachunkowe w sposób uproszczony jednostki sporządzają sprawoz-

danie finansowe w uproszczonej formie. Sprawozdanie to obejmuje:

– bilans, który powinien zawierać informacje określone w załączniku nr 1 do rozpo-

rządzenia,

– rachunek wyników, który powinien zawierać informacje w zakresie ustalonym w za-

łączniku nr 2 do rozporządzenia,

– informacji dodatkowej, w której prezentuje się nieobjęte bilansem oraz rachunkiem

wyników informacje i wyjaśnienia niezbędne do oceny gospodarki finansowej jed-

nostki, w tym w szczególności informacje i dane wymienione w § 3 ust. 6 rozporzą-

dzenia.

Do stowarzyszeń nieprowadzących działalności gospodarczej nie stosuje się przepisów

rozdziału 6 (dotyczącego sprawozdań finansowych jednostek powiązanych) oraz rozdziału 7

(dotyczącego badania i ogłaszania sprawozdań finansowych). Wynika to z art. 80 ust. 3

ustawy o rachunkowości.

Jeżeli jednak stowarzyszenie posiada status organizacji pożytku publicznego, wówczas

sprawozdanie finansowe takiego stowarzyszenia podlega badaniu przez biegłego rewidenta,

gdy spełnione zostaną łącznie kryteria określone w § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra

Finansów w sprawie obowiązku badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku

publicznego (Dz. U. z 2004 r. nr 285, poz. 2852). Z przepisu tego wynika, że sprawozdania

finansowe organizacji pożytku publicznego podlegają badaniu, jeśli organizacje te:

1) realizują zadania publiczne zlecone, jako powierzone do wykonania lub do wspierania

zadania publicznego oraz

2) otrzymały w roku obrotowym łączną kwotę dotacji na realizację zadań określonych

w pkt 1 w wysokości co najmniej 50.000 zł, oraz

3) osiągnęły w roku obrotowym przychody w wysokości co najmniej 3.000.000 zł.

Obowiązek badania dotyczy rocznych sprawozdań finansowych organizacji pożytku

publicznego sporządzanych za rok obrotowy następujący po roku, w którym organizacje

te spełniły łącznie wymienione wyżej warunki. Badanie odbywa się z zastosowaniem

przepisów o rachunkowości.

Przychody działalności statutowej obejmują w szczególności: składki brutto określone

statutem, dotacje i subwencje, nieodpłatnie otrzymane składniki majątku, a także kwoty

należne ze sprzedaży składników majątku. Do ewidencji tych przychodów służy konto 70

„Przychody działalności statutowej”. W ewidencji analitycznej prowadzonej do tego konta

odrębnie ujmuje się poszczególne rodzaje przychodów.

Do ewidencji innych przychodów finansowych służyć mogą następujące konta:

–

konto 75-0 „Przychody finansowe”,

–

konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”,

–

konto 77-0 „Zyski nadzwyczajne”.

Typowe operacje dotyczące przychodów mogą przebiegać zapisami:

1. Wpływ składek członkowskich – na podstawie dowodu KP lub WB:

–

Wn konto 10 „Kasa” lub konto 13-0 „Rachunek bieżący”,

–

Ma konto 70 „Przychody działalności statutowej” (w analityce: Składki człon-

kowskie).

2. Darowizna środków pieniężnych – na podstawie dowodu KP lub WB:

–

Wn konto 10 „Kasa” lub konto 13-0 „Rachunek bieżący”,

–

Ma konto 70 „Przychody działalności statutowej” (w analityce: Darowizny pie-

niężne).

3. WB – wpływ dotacji na finansowanie działalności statutowej:

–

Wn konto 13-0 „Rachunek bieżący”,

–

Ma konto 70 „Przychody działalności statutowej” (w analityce: Darowizny pie-

niężne).

Dotacje otrzymane na zakup lub budowę środków trwałych ujmuje się w księgach ra-

chunkowych i rozlicza uwzględniając art. 41 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości. Z tego

przepisu wynika, że środki otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków

trwałych, w tym także środków trwałych w budowie, zalicza się do rozliczeń międzyokre-

sowych przychodów. Towarzyszy temu następujący zapis:

–

Wn konto 13-0 „Rachunek bieżący”,

–

Ma konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”.

Kwoty zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów zwiększają stopniowo

pozostałe przychody operacyjne równolegle do odpisów amortyzacyjnych od środków

trwałych sfinansowanych z tych źródeł, zapisem:

–

Wn konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”,

–

Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”.

Koszty działalności statutowej i koszty administracyjne można prowadzić na kontach

zespołu 4 lub 5 ze szczegółowością umożliwiającą prawidłowe sporządzenie rachunku

wyników. Odrębnie należy więc ewidencjonować koszty działalności statutowej i koszty

administracyjne. Wynika to z § 2 ust. 3 rozporządzenia.

Gdy stowarzyszenie prowadzi ewidencję kosztów tylko na kontach zespołu 4, koszty

realizacji zadań statutowych ujmuje się na koncie 40-0 „Koszty działalności statuto-

wej”. Natomiast ewidencję kosztów administracyjnych można prowadzić na koncie 40-1

„Koszty administracyjne”, wyodrębniając w ewidencji analitycznej następujące koszty

rodzajowe:

– amortyzacja

(konto 40-1-1),

– zużycie materiałów i energii

(konto 40-1-2),

– usługi obce

(konto 40-1-3),

– podatki i opłaty

(konto 40-1-4),

– wynagrodzenia

(konto 40-1-5),

– ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

(konto 40-1-6),

– pozostałe koszty

(konto 40-1-7).

W sytuacji gdy stowarzyszenie prowadzi ewidencję kosztów tylko na kontach zespołu 5,

koszty realizacji zadań statutowych ujmuje na koncie 50-0 „Koszty działalności statuto-

wej”. Natomiast do ewidencji kosztów administracyjnych służyć może konto 50-1 „Koszty

administracyjne”. W ewidencji analitycznej prowadzonej do tego konta należy wyodrębnić

koszty rodzajowe wymienione w § 2 ust. 3 rozporządzenia.

Ewidencję innych kosztów należy prowadzić zgodnie z ustawą o rachunkowości

ujmując je – w zależności od tego jakich operacji dotyczą – na następujących kontach

w zespole 7:

–

na koncie 75-1 „Koszty finansowe”,

–

na koncie 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”,

–

na koncie 77-1 „Straty nadzwyczajne”.

Na dzień bilansowy wszystkie przychody i koszty przenosi się na konto 86 „Wynik fi-

nansowy”. Jeżeli wystąpi nadwyżka przychodów nad kosztami, wówczas saldo Ma konta 86,

należy przeksięgować na konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”, zapisem:

– Wn konto 86 „Wynik finansowy”,

–

Ma konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”.

W księgach następnego roku, po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego, nadwyżkę

przychodów nad kosztami zalicza się do przychodów działalności statutowej zapisem:

–

Wn konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”,

–

Ma konto 70 „Przychody działalności statutowej” (w analityce: Inne przychody).

Nadwyżka przychodów nad kosztami może także zostać przeznaczona na zwiększenie

funduszu statutowego, którego ewidencję prowadzi się zazwyczaj na koncie 80 „Fundusz

statutowy”. Wynika to z § 2 ust. 4 rozporządzenia.

Jeżeli natomiast wynik finansowy będzie ujemny, wówczas nadwyżkę kosztów nad

przychodami przenosi się na dzień bilansowy na konto 65 „Pozostałe rozliczenia mię-

dzyokresowe kosztów”, zapisem:

–

Wn konto 65 „Pozostałe rozliczenia międzyokresowe kosztów”,

–

Ma konto 86 „Wynik finansowy”.

W takim przypadku w kolejnym roku obrotowym, po zatwierdzeniu rocznego spra-

wozdania finansowego, nadwyżkę kosztów nad przychodami zaliczyć należy do kosztów

działalności statutowej, zapisem:

–

Wn konto 40-0 lub 50-0 „Koszty działalności statutowej”,

–

Ma konto 65 „Pozostałe rozliczenia międzyokresowe kosztów”.

Księgi w stowarzyszeniu prowadzącym działalność gospodarczą

Jeżeli stowarzyszenie podejmie działalność gospodarczą w ciągu roku obrotowego,

wówczas z dniem podjęcia tej działalności stosuje ono przepisy ustawy o rachunkowości

odnoszące się do jednostek prowadzących działalność gospodarczą. Wynika to z § 4 roz-

porządzenia. Obowiązane jest więc stosować przepisy ustawy o rachunkowości w pełnym

zakresie.

Stowarzyszenie prowadzące, obok działalności statutowej, także działalność gospo-

darczą, wyodrębnia w księgach rachunkowych konta służące do ewidencji przychodów

i kosztów w sposób umożliwiający prawidłowe ustalenie wyniku finansowego z każdego

rodzaju działalności. Stosowne uregulowania tej kwestii kierownik jednostki powinien

zamieścić w dokumentacji opisującej przyjęte zasady (politykę) rachunkowości.

Podstawa prawna:

– ustawazdnia7.04.1989r.–Prawoostowarzyszeniach(Dz.U.z2001r.nr79,poz.855zezm.),

– ustawazdnia29.09.1994r.orachunkowości(Dz.U.z2009r.nr152,poz.1223zezm.),

– rozporządzenieMinistraFinansówzdnia15.11.2001r.wsprawieszczególnychzasadrachunkowościdla

niektórychjednostekniebędącychspółkamihandlowymi,nieprowadzącychdziałalnościgospodarczej

(Dz.U.nr137,poz.1539zezm.).

Ewa Kowalska

Prowadzenie ksiąg rachunkowych

przez stowarzyszenie