Kraków 2010

JK

Makroskopowe rozpoznanie gruntów wg PN-EN ISO 14688-1:2002

Badania makroskopowe słu

żą

do wst

ę

pnej oceny badanego gruntu. S

ą

zbiorem bada

ń

które

daj

ą

pewne wst

ę

pne dane na których mo

ż

emy wnioskowa

ć

o cechach charakteryzuj

ą

cych grunt oraz

wst

ę

pnie okre

ś

li

ć

jakie wła

ś

ciwo

ś

ci b

ę

dzie posiadał. Maj

ą

na celu wst

ę

pne okre

ś

lenie rodzaju gruntu

i niektórych jego cech fizycznych bez pomocy przyrz

ą

dów. Badania te wykonuje si

ę

w terenie

i laboratorium. Wykonuje si

ę

je zawsze, bez wzgl

ę

du na ostateczny zakres dokumentacji badawczej.

1. Oznaczenie składu granulometrycznego

W celu oznaczenia rozkładu wielko

ś

ci cz

ą

stek w badanym gruncie, próbk

ę

nale

ż

y rozło

ż

y

ć

na

płaskiej powierzchni lub na dłoni. Wymiary cz

ą

stek próbki nale

ż

y porówna

ć

z wielko

ś

ciami podanymi

w normie PN-EN ISO 14688-1:2002.

Drobne frakcje wyst

ę

puj

ą

ce w małej ilo

ś

ci w próbce nale

ż

y wypłuka

ć

. Czas trwania

i dokładno

ść

procesu przemywania oraz badanie otrzymanego osadu wskazuj

ą

na rodzaj i zawarto

ść

frakcji drobnych.

2. Oznaczenie kształtu cz

ą

stek

Oznaczenie frakcji grubych wyst

ę

puj

ą

cych w gruncie polega na opisie kształtu cz

ą

stek

w nawi

ą

zaniu do ich stopnia obtoczenia, kształtu i charakteru powierzchni.

Terminy okre

ś

laj

ą

ce kształt cz

ą

stek

Parametr

Kształt cz

ą

stki

Ostro

ść

kraw

ę

dzi

(stopie

ń

obtoczenia)

bardzo ostrokraw

ę

dzisty; ostrokraw

ę

dzisty; słabo

ostrokraw

ę

dzisty; słabo obtoczony; obtoczony; dobrze

obtoczony

Forma

sze

ś

cienna; płaska; wydłu

ż

ona

Charakter powierzchni

szorstka; gładka

3. Oznaczenie składu mineralnego

Skład mineralny cz

ą

stek gruntu oznaczany jest według zasad geologicznych. Nazwy

wyst

ę

puj

ą

cych minerałów, razem z nazw

ą

ich pokrycia, powinny by

ć

doł

ą

czone do opisu gruntu.

4. Oznaczenie barwy gruntu

Barwa gruntu zale

ż

y głównie od warunków lokalnych, cz

ę

sto równie

ż

wskazuje na skład

materiału i jego rozkład. Barwa pozwala rozró

ż

ni

ć

grunty mineralne i organiczne. Barw

ę

nale

ż

y

okre

ś

la

ć

na

ś

wie

ż

o odsłoni

ę

tej powierzchni przy pełnym

ś

wietle dziennym. Ewentualne zmiany barwy

nast

ę

pstwie utleniania b

ą

d

ź

wysuszania nale

ż

y odnotowywa

ć

.

5. Oznaczanie wytrzymało

ś

ci w stanie suchym

Próbk

ę

gruntu nale

ż

y wysuszy

ć

. Oznaczenie polega na rozdrabnianiu lub sproszkowaniu

próbki pomi

ę

dzy palcami.

Wyró

ż

niamy nast

ę

puj

ą

ce wielko

ś

ci wytrzymało

ś

ci w stanie suchym:

−

mała - wysuszony grunt rozpada si

ę

pod lekkim lub

ś

rednim naciskiem palców;

−

ś

rednia - wysuszony grunt rozpada si

ę

pod wyra

ź

nym naciskiem palców na bryłki, które nadal

wykazuj

ą

spoisto

ść

;

−

du

ż

a - wysuszony grunt nie mo

ż

na rozdrobni

ć

pod naciskiem palców, a mo

ż

e by

ć

jedynie

rozłamany.

6. Oznaczanie dylatancji pyłu i iłu

Wilgotn

ą

próbk

ą

o wymiarach 10 - 20 mm nale

ż

y wstrz

ą

sa

ć

, przerzucaj

ą

c j

ą

pomi

ę

dzy dło

ń

mi.

Próbka staje si

ę

błyszcz

ą

ca na skutek pojawienia si

ę

wody na jej powierzchni. Przy naciskaniu próbki

palcami woda znika. Zawarto

ść

pyłu lub iłu mo

ż

e by

ć

okre

ś

lona na podstawie czasu potrzebnego na

pojawienie si

ę

wody przy wstrz

ą

saniu i na jej zanikanie przy nacisku.

7. Oznaczanie plastyczno

ś

ci

W celu oznaczenia plastyczno

ś

ci wilgotn

ą

próbk

ę

gruntu nale

ż

y wałeczkowa

ć

na gładkiej

powierzchni, aby otrzyma

ć

wałeczek o

ś

rednicy około 3 mm, nast

ę

pnie zlepi

ć

go z powrotem

i powtarza

ć

wałeczkowanie do chwili, kiedy na skutek utraty wody nie daje si

ę

wałeczkowa

ć

, a tylko

zlepia

ć

. Osi

ą

ga si

ę

w ten sposób granic

ę

plastyczno

ś

ci.

Kraków 2010

JK

Wyró

ż

niamy nast

ę

puj

ą

ce wielko

ś

ci wytrzymało

ś

ci w stanie suchym:

−

mała plastyczno

ść

- próbka wykazuje spoisto

ść

, lecz nie mo

ż

na wykona

ć

wałeczka o

ś

rednicy

3 mm.

−

du

ż

a plastyczno

ść

- próbk

ę

mo

ż

na wałeczkowa

ć

do uzyskania cienkich wałeczków.

8. Oznaczanie zawarto

ś

ci piasku, pyłu i iłu

Do oznaczenia w gruncie obecno

ś

ci piasku, pyłu i iłu nale

ż

y rozciera

ć

mał

ą

próbk

ę

gruntu

pomi

ę

dzy palcami, je

ś

li jest to konieczne w wodzie. Ilo

ść

zawartej frakcji piaszczystej mo

ż

e by

ć

okre

ś

lona z wyczuwalnego stopnia szorstko

ś

ci materiału. Gruby pył mo

ż

e by

ć

tak

ż

e wyczuwalny jako

szorstki, lecz jego poszczególne ziarna nie s

ą

widoczne gołym okiem.

Próbk

ę

o naturalnej wilgotno

ś

ci nale

ż

y rozci

ąć

no

ż

em i oceni

ć

czy naci

ę

ta powierzchnia jest

błyszcz

ą

ca czy matowa. W celu szybkiej oceny powierzchni

ę

próbki mo

ż

na zarysowa

ć

lub wygładzi

ć

paznokciem.

9. Oznaczanie zawarto

ś

ci w

ę

glanów

Zawarto

ść

w

ę

glanów oznaczana jest na podstawie reakcji gruntu na kropl

ę

10% lub

rozcie

ń

czonego wod

ą

w proporcji 3:1 roztworu kwasu solnego (HCI).

Wyró

ż

niane s

ą

nast

ę

puj

ą

ce reakcje gruntu na działanie kwasu solnego:

−

grunt bezwapnisty (0) - nie reaguje;

−

grunt wapnisty (+) - pieni si

ę

lekko;

−

grunt silnie wapnisty (++) - pieni si

ę

intensywnie.

10. Oznaczanie gruntów organicznych

Oznaczenie polega na okre

ś

leniu zapachu, który b

ę

dzie zale

ż

ny od zawarto

ś

ci substancji

organicznej w gruncie.

Ś

wie

ż

e, wilgotne grunty organiczne zwykle maj

ą

zapach ple

ś

ni. Rozkładaj

ą

ce si

ę

, zgniłe

składniki organiczne w gruncie mog

ą

by

ć

rozpoznawane dzi

ę

ki ich zapachowi typowemu dla

siarkowodoru. Suche iły nieorganiczne po zawilgoceniu maj

ą

ziemisty zapach.

11. Oznaczanie stopnia rozło

ż

enia torfu

Oznaczanie stopnia rozło

ż

enia torfu wykonuje si

ę

przez

ś

ciskanie mokrej próbki w r

ę

ku. Je

ś

li

ś

ciskanie nie daje rezultatu, poniewa

ż

torf jest zbyt suchy, torf mo

ż

na oceni

ć

na podstawie jego

wygl

ą

du.

Stopie

ń

rozło

ż

enia mokrego torfu oznaczany przez wyciskanie

Termin

Stopie

ń

rozło

ż

enia

Szcz

ą

tki ro

ś

linne

Wyciskanie

Włóknisty

Mało rozło

ż

ony

Wyra

ź

nie rozpoznawalne

Tylko woda,

bez cz

ęś

ci stałych

Pseudowłóknisty

Ś

rednio rozło

ż

ony

Rozpoznawalne

Woda m

ę

tna,

< 50 % cz

ęś

ci stałych

Amorficzny

Rozło

ż

ony

Nierozpoznawalne

Pasta,

> 50 % cz

ęś

ci stałych

12. Oznaczanie gruntów wulkanicznych

Grunt znajduj

ą

cy si

ę

na obszarze wyst

ę

powania gruntów wulkanicznych mo

ż

e by

ć

oznaczony

jako wulkaniczny na podstawie obecno

ś

ci w nim pumeksu i

ż

u

ż

la.

Inn

ą

metod

ą

jest pomiar obj

ę

to

ś

ci szkliwa wulkanicznego otrzymanego w wyniku przemywania gruntu.

Je

ś

li wymagane jest bardziej dokładne oznaczanie, niezb

ę

dna b

ę

dzie analiza fizycznych

i chemicznych wła

ś

ciwo

ś

ci składników mineralnych gruntu.

13. Oznaczanie konsystencji

Grunt nale

ż

y okre

ś

la

ć

jako:

−

mi

ę

kkoplastyczny - wydostaje si

ę

pomi

ę

dzy palcami przy

ś

ciskaniu;

−

plastyczny - mo

ż

na go formowa

ć

przy lekkim nacisku palców;

−

twardoplastyczny - nie mo

ż

e by

ć

formowany palcami, lecz mo

ż

e by

ć

wałeczkowany w r

ę

ku do

wałeczka o

ś

rednicy 3 mm bez sp

ę

ka

ń

i rozdrabniania si

ę

;

−

zwarty - rozpada si

ę

i p

ę

ka podczas wałeczkowania do wałeczka o

ś

rednicy 3 mm, lecz jest ci

ą

gle

dostatecznie wilgotny, aby ponownie uformowa

ć

z niego bryłk

ę

;

−

bardzo zwarty - wysuszony, najcz

ęś

ciej ma jasn

ą

barw

ę

, nie mo

ż

na z niego uformowa

ć

kulki,

rozdrabnia si

ę

pod naciskiem, mo

ż

na go zarysowa

ć

paznokciem.