11. Na czym polega Wielki wstrząs wg F. Fukuyamy? (10 po 11)
Fukuyama w swoich rozważaniach o wielkim wstrząsie wychodzi od koncepcji „trzeciej fali” Alvina Tofflera. Według niej dokonała się trzecia wielka zmiana społeczna, tak dalece brzemienna w skutkach, jak dwie poprzednie, tj.:
1) rewolucja neolityczna - przemiana społeczeństwa zbieracko-łowieckiego w rolnicze
2) rewolucja przemysłowa - przemiana społeczeństwa rolniczego w przemysłowe
Trzecia przemiana to rewolucja informacyjna - wejście w epokę postindustrialną i „wiek informacji”. Według Fukuyamy w ciągu ostatniego półwiecza społeczeństwa Stanów Zjednoczonych oraz innych rozwiniętych gospodarczo państw przekształciły się w społeczeństwa informacyjne:
usługi wyparły wytwórstwo jako najważniejszy element gospodarki państwa,
pojawiły się rzesze pracowników biurowych,
nastąpił ogromny wzrost roli informacji i inteligencji ludzkiej,
produkcja ulega globalizacji
kulturowa odrębność społeczeństw została naruszona przez narzędzia natychmiastowej komunikacji
W społeczeństwie informacyjnym nastąpiła eksplozja wolności i równości, obywatele uzyskali łatwy dostęp do dóbr i powszechną wolność wyboru. Zwiększyła się partycypacja obywateli w życiu społecznym i politycznym.
Wielki wstrząs dotyczy wartości społecznych, jest to gwałtowna zmiana, jaka dokonała się (równolegle w wielu krajach rozwiniętych) w obyczajowości społeczeństwa. Prawdziwe wyjście Stanów Zjednoczonych z epoki industrialnej dokonało się w połowie lat 60 (deindustrializacja przemysłu ciężkiego) i poskutkowało poważną erozją warunków społecznych:
wzrost przestępczości,
osłabienie więzi rodzinnych,
spadek liczby małżeństw,
wzrost liczby rozwodów,
brak zaufania do instytucji społecznych.
Fukuyama stawia tezę, że to nie przypadek, że te negatywne trendy społeczne pojawiły się w tym samym czasie, kiedy gospodarki tych społeczeństw przechodziły z epoki industrialnej do informacyjnej. Jako przyczyny wielkiego wstrząsu Fukuyama wymienia:
zmianę narzędzia pracy z siły fizycznej na wysiłek umysłowy, który otworzył rynek pracy dla milionów kobiet na całym świecie oraz możliwość skutecznego zapobiegania ciąży (pigułka antykoncepcyjna), która dała kobiecie większą wolność. Oba te czynniki poskutkowały zmniejszeniem się wagi prokreacji i zakładania rodziny (kobieta mogła sama się utrzymać, upadała instytucja mężczyzny jako żywiciela rodziny oraz małżeństwa jako konieczności dla kobiety) a co za tym idzie do rozluźnienia więzi rodzinnych
wzrost zamożności społeczeństw który wywołał skłonności do indywidualizmu oraz zmianę kulturową w społeczeństwach - indywidualizm wyzwolił ludzi od systemu norm moralnych bazujących na represji, przyczynił się do ujawniania się odchyleń społecznych.
błędnie prowadzoną politykę - rozwinięty system zabezpieczeń społecznych zniechęca ludzi do podejmowania pracy, tym samym godzi w podstawowe więzi jednostki ze społeczeństwem.
10. Jakie konsekwencje społeczne i polityczne są wg F. Fukuyamy następstwem Wielkiego wstrząsu?
Część odpowiedzi na to pytanie zawiera się w zagadnieniu 11, resztę wklejam z tego, co wysłała nam Agata.
Skutki wielkiego wstrząsu rozpatrywane są przede wszystkim w kontekście ich wpływu na wartości budujące kapitał społeczny: spadek przyrostu naturalnego potencjalnie może prowadzić do wzrostu poziomu ładu społecznego, ale również do zastąpienia konfliktów starzejących się społeczeństw konfliktami pokoleniowymi wewnątrz nich. Rozpad więzi rodzinnych skutkuje zmniejszeniem kapitału społecznego prezentowanego przez same rodziny. Również wzrost przestępczości powoduje erozję tego kapitału (przestaje być tylko wyznacznikiem istniejącego stanu rzeczy) - oprócz nasilania się ciężkich przestępstw nasila się również „nieład społeczny”, czyli wykroczenia takie jak np. graffiti czy wandalizm, a wszechobecność tych zjawisk wywołuje w ludziach przekonanie o utracie kontroli społeczeństwa nad sobą i powoduje spadek zaufania do władz i autorytetów.
12. Czym jest Szok przyszłości znany z pracy A. Tofflera?
Głównym przedmiotem rozważań Alvina Tofflera w pracy „Szok przyszłości” jest trwająca od trzech stuleci w zachodnim świecie gwałtowna zmiana w procesach produkcji, w sferze gospodarczej, w stosunkach społecznych. „Słowo zmiana to klucz do zrozumienia naszych czasów” - pisze Toffler. W przeciągu niewielkiego odcinka czasu w stosunku do całej historii gatunku ludzkiego zerwano z całym doświadczeniem z ludzkiej przeszłości:
człowiek zmienił swój stosunek do zasobów (rolnictwo utraciło swoje znaczenie dla gospodarki),
społeczeństwo zrzuciło jarzmo pracy fizycznej - powstały grupy tzw. „white collars”,
powstała zagęszczona, globalna sieć stosunków społecznych - skutki wydarzeń lokalnych promieniują na cały świat.
Zmiany te nie słabną, przeciwnie - wydają się przybierać prędkości, szaleńcze zmiany sprawiają, że rzeczywistość zmienia się jak w kalejdoskopie, co prowadzi do poczucia przejściowości rzeczywistości doświadczanej przez człowieka. Zmiany te rzutują na osobiste życie ludzi i zmuszają ich do ogrywania coraz to nowych ról społecznych.
Szok przyszłości, czy też szok przyszłościowy dotyczy w głównej mierze społeczeństw zachodnich, a więc najbardziej rozwiniętych części globu. Jest to nowa, niebezpieczna choroba psychiczna, wywołana nieustannymi zmianami i próbami dostosowania się do płynnej rzeczywistości. Szok przyszłościowy porównywany jest przez Tofflera do szoku kulturowego, będącego następstwem zanurzenia się badacza w obcej kulturze, która posługuje się innymi - nieznanymi i dziwnymi - symbolami czy też wzorcami kulturowymi, które pomagają jednostce funkcjonować w społeczeństwie. Szok przyszłościowy jest jednak bardziej niebezpieczny, gdyż jest wynikiem doświadczania swego rodzaju szoku kulturowego we własnej kulturze - jednostka traci odniesienie we własnej kulturze, narasta poczucie dezorientacji paraliżujące zdolność do racjonalnego funkcjonowania w społeczeństwie. Nie ma możliwości powrotu do znanej kultury i jej wzorców - rzeczywistość się zmieniła.
Symptomami zaczątków choroby w społeczeństwie są:
złe samopoczucie
masowe neurozy
irracjonalne postępowanie
fala gwałtów
oszołomienie
frustracja
Wg Tofflera jednym z przejawów tego, że część członków społeczeństwa zachodniego nie radzi sobie z otaczającą ich rzeczywistością jest „osobliwa flora socjalna” - żonatych księży, sekty, subkultury emo, sztukę kinetyczną itp.
Z szokiem przyszłości mogą poradzić sobie tylko „ludzie jutra” którzy stanowią około 2-3% społeczeństwa (70% to ludzie żyjący przeszłością, reszta prowadzi współczesny tryb życia). Ludzie jutra stanowią zaczątek międzynarodowego społeczeństwa przyszłości o niezwykłych możliwościach adaptacyjnych. Skupiają się w ośrodkach naukowych, są bogaci, wykształceni, żyją szybko, zmiany są dla nich motorem napędowym, stymulującym bodźcem. Są oni w stanie nadążyć za zmianami nie tylko technologicznymi, ale też zmieniającymi się stosunkami społecznymi i jako tacy są odporni na szok przyszłościowy.