Częściowo przyczyną było to, że od połowy XVI wieku poszczególni
sułtani byli coraz mniej uzdolnieni, częściowo zaś fakt, że sami niewolnicy
starali się każdorazowo zapobiec wejściu na tron silnego przywódcy.
Sułtan nie był już zwycięskim wodzem zdobywającym coraz to nowe
tereny. W wyniku sporów politycznych między frakcjami niewolników,
które pragnęły wyboru jak najsłabszego władcy, sułtan usunął się w cień
życia rodzinnego, napawając się rozkoszami haremu. W tych warunkach to
raczej wielki wezyr, a nie sułtan, sprawował faktyczną władzę w
państwie. Kolejnym przejawem upadku dyscypliny było zniesienie
dreusirme na początku XVII wieku i zmiana zadań pałacowych
niewolników. Początkowo byli oni, jak wiadomo, regularnie
rekrutowanym, społecznie izolowanym korpusem, w którym awans
związany był ściśle z postępami i zdolnościami. Stopniowo stali się oni
uprzywilejowaną grupą dziedziczącą urzędy., skoncentrowaną na
załatwianiu przez przekupstwo karier swoich synów. Rozpad dyscypliny w
samym centrum przeniesiony został także do prowincji. Odzwierciedlają
to liczne bunty i rebelie, jakie wybuchały w XVI i XVII wieku, czasem
dowodzone przez zdeklasowaną arystokrację turkmeńską.

Krótki wzrost siły za wezyratu rodu Köprülü świadczy o słuszności
powyższych wywodów, które upatrują źródła upadku imperium w
osłabieniu władzy centralnej. Mehmed Köprülü powołany został na
stanowisko wielkiego wezyra (1656 – 61) w czasach ostrego kryzysu.We
wschodniej Anatolii wybuchało wiele rebelii przeciwstawiających się
władzy, a Wenecjanie zniszczyli flotę osmańską u wejścia do Dardaneli.
Uważany za jednego z ostatnich niewolników pałacowych zwerbowanych
przez dreusirme, zastosował on ostry terror, aby zlikwidować
niebezpieczeństwa zagrażające systemowi. Jego syn, Ahmed (wezyr w
latach 1661 – 76), kontynuował działalność ojca, choć nie przelał tak wiele
krwi, jak jego przybrany syn Kara Mustafa (wezyr w latach 1676 – 83).
Rezultatem tych działań było wzmocnienie siły i skuteczności armii.
Pozwoliło to Osmanom jeszcze raz zagrozić habsburskiej metropolii.