Ergonomiczne warunki pracy

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.2

Ergonomiczne

warunki

pracy

Kształcimy zawodowo!

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne polecają publikacje do nauki
zawodu technik bezpieczeństwa i higieny pracy przygotowane
zgodnie z NOWĄ PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ.

Kwaliﬁkacja Z.13.3

Zagrożenia w środowisku
pracy i ocena ryzyka
zawodowego

Kwaliﬁkacja Z.13.5

Szkolenia i usługi w zakresie
bezpieczeństwa i higieny
pracy

Kwaliﬁkacja Z.13.2

Ergonomiczne warunki pracy

Kwaliﬁkacja Z.13.4

Wypadki przy pracy
oraz choroby zawodowe

Kwaliﬁkacja Z.13.1

Przepisy prawne określające
wymagania bezpieczeństwa
i higieny pracy

Podręczniki

Artur Dzigański

Szef Zespołu Szkolnictwa Zawodowego

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne

anża medy

czno-społec

zna

Szanowni Państwo,

z przyjemnością przedstawiamy Państwu fragmenty nowego podręcznika,
spełniającego wszystkie wymagania nowej podstawy programowej kształcenia
zawodowego. Jest to publikacja gwarantująca skuteczne przygotowanie
do egzaminów potwierdzających kwaliﬁkacje w zawodzie, napisana językiem
zrozumiałym dla ucznia i wzbogacona o atrakcyjny materiał ilustracyjny.
Prawdziwa nowość, warta Państwa uwagi.

1 września 2012 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło reformę
szkolnictwa zawodowego, która wprowadziła nową klasyﬁkację zawodów
oraz ich podział na kwaliﬁkacje. Dla wszystkich wyodrębnionych zawodów
przygotowano nowe podstawy programowe. Zmieniła się także formuła egzaminu
zawodowego – wprowadzono egzamin potwierdzający kwaliﬁkacje w zawodzie.
Uczniowie, kończący naukę w zasadniczej szkole zawodowej i technikum
oraz słuchacze szkół policealnych, po zdaniu egzaminów pisemnego
i praktycznego otrzymują dyplom potwierdzający kwaliﬁkacje w zawodzie.

Aby umożliwić Państwu zapoznanie się z naszym podręcznikiem, prezentujemy
wykaz zawartych w nim treści oraz fragmenty wybranych rozdziałów.

Wierzymy, że przygotowana przez nas oferta umożliwi Państwu efektywną pracę
oraz pomoże w skutecznym przygotowaniu uczniów i słuchaczy do egzaminu
– zarówno w części pisemnej, jak i praktycznej.

Zapraszamy do korzystania z naszego podręcznika.

Z nami warto się uczyć!

WSiP – skuteczne
przygotowanie
do

egzaminów

potwierdzających
kwalifikacje w zawodzie

Publikacje:

zgodne z

nową podstawą

programową

aprobatą MEN

opracowane w podziale
na

kwaliﬁkacje

napisane przez

specjalistów

nauczycieli praktyków

z dużą liczbą

ćwiczeń,

przykładów praktycznych,
tabel

schematów

z wyróżnieniem

najważniejszych treści

rysunkami i ilustracjami
ułatwiającymi zapamiętywanie

Kształcimy zawodowo!

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.2

Ergonomiczne

warunki

pracy

REFORMA

2012

Wanda Bukała

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wycho-
wania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do nauczania w zawodach na podstawie
opinii rzeczoznawców:
Typ szkoły: szkoła policealna
Zawód: technik bezpieczeństwa i higieny pracy
Kwalifikacja: Z.13. Zarządzanie bezpieczeństwem w środowisku pracy
Część kwalifikacji: 2. Doskonalenie ergonomicznych warunków pracy

Rok dopuszczenia:

Wydanie I

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor cyklu),
Wojciech Gąsieniec (redaktor merytoryczny)
Konsultacje: Agnieszka Różycka
Redakcja językowa: Lucyna Lewandowska, Anna Kapuścińska
Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak
Opracowanie graficzne: Dominik Krajewski
Projekt okładki: Dominik Krajewski
Skład i łamanie: Shift_Enter

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555

www.wsip.pl

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują.
Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.

Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

S P I S T R E Ś C I

Ergonomia – istota, rozwój i znaczenie

1.1.

Podstawy ergonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.

Przepisy prawne dotyczące ergonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Psychofi zyczne aspekty procesu pracy

2.1.

Relacje zachodzące w układzie człowiek – środowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.1. Rola układu nerwowego człowieka w procesie pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.2. Procesy psychiczne zachodzące podczas odbioru i przetwarzania

przez człowieka informacji w środowisku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

2.2.

Funkcjonowanie narządów zmysłów i ich rola w odbiorze informacji . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.2.1. Proces widzenia w odbiorze informacji podczas wykonywania zadań zawodowych 22
2.2.2. Proces słyszenia w odbiorze informacji podczas wykonywania zadań zawodowych 26

2.3.

Stres w środowisku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.3.1. Stres jako ukryte zagrożenie w miejscu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.2. Objawy działania stresu na pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.3.3. Psychospołeczne źródła stresu w pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2.3.4. Metody ochrony przed niekorzystnymi skutkami stresu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.3.5. Wypalenie zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

2.4.

Praca zmianowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.4.1. Rytm okołodobowy funkcji fi zjologicznych człowieka i jego wpływ

na bezpieczeństwo pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

2.4.2. Skutki fi zjologiczne pracy zmianowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
2.4.3. Zapobieganie niekorzystnym skutkom pracy zmianowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.5.

Obciążenie psychiczne pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.5.1. Czynniki obciążenia psychicznego pracą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.5.2. Ocena poziomu monotonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
2.5.3. Metody oceny obciążenia psychicznego pracą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

2.6.

Minimalizacja obciążenia psychicznego na stanowisku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
2.6.1. Predyspozycje psychiczne niezbędne do wykonywania zadań zawodowych . . . . . . 57
2.6.2. Metody badania predyspozycji psychomotorycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Fizjologia pracy

3.1.

Wysiłek fi zyczny i energetyka pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
3.1.1. Budowa i funkcje układu ruchowego człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
3.1.2. Bioenergetyka pracy mięśni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
3.1.3. Wpływ wysiłku fi zycznego na funkcjonowanie układów i narządów

organizmu człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.4. Zdolność człowieka do wysiłku fi zycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
3.1.5. Zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
3.1.6. Klasyfi kacja ciężkości pracy na podstawie wartości efektywnego

wydatku energetycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

3.1.7. Metody pomiaru wydatku energetycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

3.2.

Obciążenie układu ruchowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
3.2.1. Czynniki wpływające na obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego . . . . . . . . . . 92
3.2.2. Obciążenia wynikające z wykonywania pracy w pozycji stojącej . . . . . . . . . . . . . . . . 93
3.2.3. Obciążenia wynikające z wykonywania pracy w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . 95
3.2.4. Wpływ pozycji przyjmowanej podczas pracy na obciążenie kręgosłupa . . . . . . . . . . 100
3.2.5. Ręczne prace transportowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
3.2.6. Metody oceny obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

3.2.7. Dobór pracowników do stanowiska pracy pod kątem predyspozycji

psychofi zycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

3.2.8. Mechanizm i skutki zmęczenia fi zycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Określanie wymagań dla stanowisk pracy

4.1.

Relacje zachodzące w układzie człowiek – maszyna – środowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
4.1.1. Zarys ogólny układu człowiek – maszyna – środowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
4.1.2. Podobieństwa i różnice między człowiekiem a maszyną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

4.2.

Wymagania dotyczące materialnych czynników środowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
4.2.1. Wymagania dotyczące oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy . . . . . . . . . . . . . 134
4.2.2. Zasady kształtowania kolorystyki w pomieszczeniach pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
4.2.3. Wymagania dotyczące mikroklimatu pomieszczeń i stanowisk pracy . . . . . . . . . . . 139

4.3.

Struktura przestrzenna stanowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
4.3.1. Zastosowanie antropometrii w ergonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
4.3.2. Parametry charakteryzujące sylwetkę człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
4.3.3. Ergonomia postawy i ruchów przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
4.3.4. Strefy manipulacyjne na stanowisku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
4.3.5. Zasady ergonomicznego projektowania i rozmieszczania elementów

sygnalizacyjnych i sterowniczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

4.4.

Wymagania dotyczące bezpieczeństwa oraz organizacji pracy na stanowisku pracy

z komputerem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

4.4.1. Zagrożenia występujące podczas pracy z komputerem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
4.4.2. Ochrona wzroku podczas pracy z komputerem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
4.4.3. Zagrożenia zawodowe wynikające z niewłaściwego obciążenia fi zycznego

pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

4.4.4. Pole elektromagnetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
4.4.5. Zagrożenia podczas pracy z komputerem przenośnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
4.4.6. Wymagania dotyczące stanowiska pracy wyposażonego w monitor ekranowy . . . . 173

4.5.

Ocena ergonomiczna maszyn i stanowisk pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
4.5.1. Przedmiot oraz cele diagnozy ergonomicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
4.5.2. Ergonomiczna analiza stanowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

Słowniczek terminów i pojęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Załącznik 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim . . . . . . . . . . . . . . . 223
Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

Psychofizyczne aspekty

procesu pracy

ZAGADNIENIA

■

Układ człowiek – środowisko

■

Narządy zmysłów i ich rola w odbiorze informacji podczas wykonywania zadań zawodowych

■

Stres jako skutek oddziaływania bodźców środowiska na organizm

■

Elementy obciążenia psychicznego na stanowisku pracy

■

Minimalizacja obciążenia psychicznego pracownika

2.1. Relacje zachodzące w układzie człowiek – środowisko

2.1.1. Rola układu nerwowego człowieka w procesie pracy

Organizm ludzki oraz środowisko, w którym człowiek przebywa, oddziałują na siebie
w procesie sprzężenia zwrotnego. Informacje o otoczeniu organizm uzyskuje za pośred-
nictwem układu nerwowego. Dzięki nim przystosowuje się zarówno do środowiska spo-
łecznego, jak i materialnego, np. do mikroklimatu, zanieczy szczeń powietrza oraz do
wymagań grupy społecznej, w której żyje.

Układ nerwowy człowieka

składa się z wielu milionów komórek nerwowych. Komórka

nerwowa (neuron) jest zbudowana z ciała komórki i odchodzących od niego dwóch ro-
dzajów wypustek: licznych dendrytów oraz jednej długiej (osiągającej nawet ponad metr
długości) wypustki zwanej aksonem. Komórki nerwowe budują tkanki tworzące narządy,
np. mózg.

Funkcje układu nerwowego:

•

integruje działanie poszczególnych układów organizmu,

•

rejestruje bodźce wewnętrzne i zewnętrzne,

•

przetwarza zawarte w zarejestrowanych bodźcach informacje,

•

steruje czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów wpły-

wających na pracę różnych organów.

W układzie nerwowym rozróżnia się

ośrodkowy układ nerwowy

, w którego skład wcho-

dzą mózg i rdzeń kręgowy, oraz

obwodowy układ nerwowy

zbudowany z nerwów odcho-

dzących od mózgu i rdzenia kręgowego. Włókna nerwowe (wiązki wypustek nerwowych)
są skierowane odśrodkowo – od mózgu do narządów wykonawczych – i noszą nazwę włó-
kien odprowadzających, oraz dośrodkowo – z narządów zmysłów do mózgu i rdzenia krę-
gowego – i noszą nazwę włókien doprowadzających.

Kontrola podstawowych czynności życiowych organizmu, takich jak częstotliwość bicia

serca, oddychanie, trawienie czy pocenie się, zachodzi bez udziału świadomości człowieka
i jest regulowana przez część ośrodkowego układu nerwowego nazywanego

nerwowym

układem autonomicznym

. Czynnościami zależnymi od mózgu, takimi jak postawa ciała

czy uczenie się, steruje

somatyczny układ nerwowy

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Komórki nerwowe mogą także funkcjonować samodzielnie − jako receptory czuciowe.

Skupienia receptorów tworzą narządy zmysłów.

Bodźce

(

sygnały

), odbierane przez narządy zmysłów w postaci impulsu elektrycznego,

są przekazywane przez komórki nerwowe do ośrodkowego układu nerwowego (mózgu),
gdzie są interpretowane i przetwarzane. Z mózgu przetworzone informacje są przekazy-
wane drogą nerwową i hormonalną do narządów wykonawczych. Gdy czujemy zapach
spalenizny, receptory czuciowe węchu przekazują sygnał nerwami węchowymi do od-
powiedniej części mózgu. Tam następuje analiza otrzymanej informacji, np. pod kątem
stopnia zagrożenia (próba jego określenia: przypala się pieczeń na obiad czy jest to sygnał
pożaru). Dodatkowe informacje odbierane przez zmysłu wzroku (błysk ognia) i słuchu
(odgłos trzaskających płomieni) powodują natychmiastowe przesłanie przez włókna ner-
wowe impulsów do:

•

właściwych mięśni tułowia, rąk i nóg, które w odpowiedzi na te impulsy przystępują

do działania;

•

układu hormonalnego, który przez zwiększenie poziomu hormonów przygotowuje or-

ganizm do zwiększonego wysiłku fizycznego;

•

innych narządów, przyspieszając np. pracę serca i zwiększając ciśnienie krwi.

Przedstawiona powyżej sytuacja stanowi przykład działania narządów zmysłów wzroku

i słuchu oraz sposobów przekazywania informacji o świecie zewnętrznym przez receptory
czucia powierzchniowego: węchu i smaku. W innych przypadkach informacje uzyskiwa-
ne za pośrednictwem receptorów czucia powierzchniowego mogą być uzupełniane przez
odczucie ucisku, bólu czy zmian temperatury (odbierane przez receptory ciepła i zimna).
Oprócz receptorów czucia powierzchniowego istnieją, niezbędne do wprawiania mięśni
w ruch, receptory czucia głębokiego. Przekazują one informacje o stanie układu ruchu,
są umiejscowione w narządach wewnętrznych i pobudzane przez bodźce mechaniczne
i chemiczne.

2.1.2. Procesy psychiczne zachodzące podczas odbioru

i przetwarzania przez człowieka informacji w środowisku pracy

Procesy psychiczne

Podczas odbioru i przetwarzania informacji przez system nerwowy w organizmie człowie-
ka zachodzi wiele procesów psychicznych umożliwiających mu orientację w otoczeniu.
Proces psychiczny jest stanem, dzięki któremu człowiek zdaje sobie sprawę z tego, co się
wokół niego dzieje. Niezależnie od tego, czy procesy te są świadome, czy nieświadome, za-
wsze wpływa ją na postępowanie człowieka i warunkują jego zachowanie.

CZŁOWIEK

ODBIERA WRAŻENIA

– widzi przedmioty, słyszy dźwięki, odczuwa

działanie ciepła i zimna, czuje zapach, my-
śli, kojarzy, wykonuje określone czynności,
uczy się, odczuwa potrzeby i przeżywa inne
stany psychiczne

MOŻE

WYKONYWAĆ

PRACĘ

Rys. 2.1.

Uzależnienie wykonywania pracy od prawidłowego przebiegu procesów psychicznych

Każdy proces psychiczny, zarówno intelektualny, jak i wykonawczy, zależy od odpo-

wiednich, prawidłowo funkcjonujących ośrodków w mózgu. Dlatego wszyscy pracownicy

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

muszą być poddawani rutynowym badaniom przeprowadzanym przez lekarzy medycy-
ny pracy. Między innymi są to badania słuchu i wzroku. Pracownicy grup zawodowych
o szczególnych wymaganiach psychofizycznych (np. kierowcy, suwnicowi, piloci) są pod-
dawani dodatkowym badaniom psychotechnicznym.

Tabela 2.1.

Rodzaje procesów psychicznych

Procesy psychiczne

Poznawcze:

odbiór wrażeń, spostrzeganie,

zapamiętywanie, wyobrażenia,

uwaga, myślenie i mowa

Pobudzeniowe (emocjonalne):

emocje, uczucia, motywacje

Wykonawcze, wchodzące

w skład działania: rozwiązywanie

problemów, decydowanie

•

umożliwiają rejestrowanie

wszystkiego, co dzieje
się w samym organizmie
człowieka i wokół niego

•

umożliwiają odbieranie

informacji docierających
do organizmu z różnych
źródeł

•

umożliwiają przetwarzanie

informacji potrzebnych do
realizacji własnych potrzeb
i planów oraz podejmowa-
nia decyzji

•

pozwalają na podjęcie

działania i określenie
stosunku do otoczenia

•

umożliwiają dokonanie

oce ny napływających infor-
macji z punktu widzenia
wartości, jaką przedstawia-
ją dla organizmu

•

mobilizują do wykonywa-

nia zadań

•

pozwalają na dokonanie

wyboru zadań i celów
mają cych dla człowieka
znaczenie

•

wpływają na organizowa-

nie działań człowieka

•

sterują działaniem, dzięki

nim tworzą się ciągi
uporządkowanych czyn-
ności, rozwijają umiejęt-
ności, kształtują nawyki
i sprawności

PAMIĘTAJ!

Zachowanie człowieka zależy od przebiegu procesów psychicznych. Jeśli pracownik jest
zajęty rozwiązywaniem jakiegoś problemu, następuje u niego koncentracja procesów psy-
chicznych i nie zawsze zdaje sobie sprawę z tego, co się wokół niego dzieje – może wtedy
dojść do wypadku przy pracy z powodu nieuwagi.

Rodzaje procesów psychicznych
Percepcja

to proces, w wyniku którego w umyśle człowieka powstaje obraz rzeczywisto-

ści zwany spostrzeżeniem. Jest ona pierwszym etapem przetwarzania informacji docie-
rających do mózgu za pośrednictwem zmysłów wzroku, słuchu, powonienia oraz czucia
powierzchniowego i głębokiego. Reakcja odpowiedniego narządu zmysłu na bodziec ze-
wnętrzny umożliwia człowiekowi widzenie, słyszenie, odczuwanie smaku, zapachu, doty-
ku, zmian temperatury oraz orientację w otaczającej go przestrzeni.

Percepcja wzrokowa

jest umiejętnością spostrzegania barwy, kształtu przedmiotów,

skupiania wzroku, wyodrębniania elementów z tła.

Percepcja słuchowa

to proces rozpoznawania, różnicowania, zapamiętywania, analizo-

wania i syntetyzowania dźwięków. Jej jakość zależy od słuchu fizjologicznego (fizycznego)
oraz funkcjonowania odpowiednich ośrodków w mózgu.

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Odruchy

są reakcją układu nerwowego na bodźce. Pełnią one w organizmie funkcje

sterownicze (np. w trakcie chodzenia, poruszania różnymi częściami ciała, chwytania)
i ochronne (np. gwałtowne cofnięcie ręki po dotknięciu gorącej powierzchni).

Wyróżnia się wśród nich:

•

odruchy bezwarunkowe (wrodzone), niezależne od woli człowieka, np. reakcja źrenicy

na światło, odruch kolanowy, odruch ssania i chwytania u noworodka;

•

odruchy warunkowe (nabyte), wyuczone przez powtarzanie pewnych czynności, umoż-

liwiające przystosowanie się do środowiska i automatyczne wykonywanie różnych czyn-
ności (np. odruch spojrzenia w lewo lub na sygnalizator przed przejściem przez ulicę).
W powstawaniu i zanikaniu odruchów warunkowych biorą udział dwa procesy: pobu-

dzanie i hamowanie. Po budzanie jest związane z powstawaniem w układzie nerwowym
pewnego rodzaju energii przenoszącej informacje wzdłuż włókien nerwowych do odpo-
wiednich ośrodków w rdzeniu lub mózgu. Hamowanie to proces przeciwstawny, który po-
lega na tłumieniu aktywności pojawiającej się w układzie nerwowym. Między tymi proce-
sami powinna być zachowana równowaga, gdyż dominacja jednego z nich może wywołać
zaburzenia w reakcjach człowieka.

Odruchy pojawiają się bez udziału świadomości człowieka (nerwy w pierwszej kolej-

ności pobudzają mięśnie, jeszcze przed powiadomieniem mózgu) i dlatego zalicza się je
do procesów „zautomatyzowanych”.

Nauczenie się różnego rodzaju czynności wymagających dużej sprawności (zręczności)

polega na utorowaniu drogi mechanizmom sterowniczym układu nerwowego.

Największą

sprawność osiąga się wtedy, gdy świadomość może zostać wyłączona i sterowanie nerwowe
odbywa się automatycznie.

W takiej sytuacji świadomości przypada zadanie utrzymania

koncentracji, czyli skupienia procesów nerwowych na sterowaniu.

Emocje

stanowią element psychiki, odzwierciedlają stosunek człowieka do działających

na niego bodźców. Umożliwiają mu przystosowanie się do otoczenia, ukierunkowują jego
działania, odgrywają ważną rolę w procesie uczenia się i wykonywania pracy zawodowej.
Zwykle są silniejsze od świadomych reakcji, a wywołują je rozmaite czynniki i okoliczno-
ści, np. jakaś niespodziewana sytuacja, niepowodzenie czy sukces.

Emocje mogą mieć różne nasilenie i charakter – mogą być odbierane przez doznające-

go ich człowieka i jego otoczenie jako negatywne lub pozytywne.

Emocje negatywne

objawiają się smutkiem, apatią, rozpaczą, rozczarowaniem, pła-

czem, strachem, buntem, cierpieniem, wstrętem, odrazą, zdenerwowaniem, gniewem,
złością, agresją. Mogą prowadzić do ataku fizycznego lub słownego. Mogą też trwać przez
pewien czas, nawet gdy ustanie ich przyczyna.

Emocje pozytywne

to radość, śmiech, zadowolenie, poczucie szczęścia, ciekawość,

duma, ekscytacja, entuzjazm, uniesienie, wzruszenie, zachwyt. Wywołują one różne re-
akcje, np. mobilizują do pracy, nauki, pomocy innym, rozbudzają zainteresowanie jakimś
celem, zachęcają do nawiązania lub zacieśnienia kontaktów społecznych, powodują zmia-
nę podejścia do pracy czy opinii o innych ludziach.

Kontrolowanie i objawianie emocji to sprawa indywidualna, ale nawet emocje tej samej

osoby mogą mieć różne natężenie zależnie od okoliczności. Emocje pełnią w życiu czło-
wieka następujące funkcje:

•

motywacyjne – pobudzające do działania;

•

komunikacyjne – informujące o nastawieniu, sądach i postawach w komunikacji nie-

werbalnej;

•

informacyjne – wskazujące na znaczenie zdarzenia wywołującego emocje dla doświad-

czającego ich człowieka;

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

•

ukierunkowujące działanie – podtrzymujące pozytywną aktywność człowieka i wpływa-

jące hamująco na aktywność negatywną;

•

regulujące i wzmacniające więzi społeczne;

•

pobudzające do zachowań prospołecznych.

Pamięć

to zdolność człowieka do przechowywania, utrwalania i odtwarzania (rozpozna-

wania i przypominania) napływających z otoczenia informacji. Rozróżnia się kilka rodza-
jów pamięci.

Rodzaje pamięci

•

Pamięć jawna

– system pamięciowy, w którym są przechowywane informacje łatwe

do uświadomienia i werbalizacji. Może to być pamięć krótko- lub długotrwała.

•

Pamięć niejawna

(utajona) – przechowywane w niej informacje nie poddają się werba-

lizacji czy wizualizacji, ujawniają się raczej przez sposób zachowania i nie zawsze są
uświadamiane. Dotyczy ona przede wszystkim manualnego, często skomplikowanego,
sposobu wykonywania czynności i jest związana z tworzeniem nawyków.

•

Pamięć proceduralna

– wykorzystywana podczas nabywania nowych umiejętności,

uczenia się; zwykle jest to pamięć długotrwała.

•

Pamięć krótkotrwała

– przechowuje niewielkie ilości aktualnych informacji werbal-

nych bądź niewerbalnych. Ich zapamiętywanie jest szybkie, automatyczne i nie wy-
maga wysiłku, a czas przechowywania wynosi od kilku sekund do kilku lub kilkuna-
stu minut.

ULTRAKRÓTKOTRWAŁA

czasowa

pamięć

robocza

DŁUGOTRWAŁA

trwały

magazyn

pamięciowy

KRÓTKOTRWAŁA

czasowa

pamięć

operacyjna

RODZAJE PAMIĘCI

WYKORZYSTYWANEJ

PODCZAS

WYKONYWANIA PRACY

Rys. 2.2.

Pamięć wykorzystywana podczas wykonywania pracy

Elementy charakteryzujące pamięć:

•

łatwość utrwalania informacji (zwiększają ją takie czynniki jak zabarwienie emocjonal-

ne, zdolności osobiste, wyrobienie nawyków),

•

pojemność,

•

trwałe rejestrowanie informacji (mechaniczne lub świadome),

•

wierność odtwarzania zapamiętanych elementów,

•

kojarzenie i łączenie różnych informacji.

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

2.4. Praca zmianowa

2.4.1. Rytm okołodobowy funkcji fizjologicznych człowieka

i jego wpływ na bezpieczeństwo pracy

Podobnie jak wszystkie organizmy, człowiek posiada mechanizm synchronizujący procesy
życiowe z powtarzającymi się zmianami zewnętrznych warunków środowiska.

Rytm oko-

łodobowy

, nazywany często

zegarem biologicznym

, wyznacza pory aktywności, wypoczyn-

ku i snu. Dobowe zmiany aktywności można wykazać w działaniu wszystkich narządów
i układów, a nawet poszczególnych komórek. Zmiany te dotyczą m.in.:

•

procesów fizjologicznych, np. temperatury ciała, częstotliwości skurczów serca, tętna;

•

procesów metabolicznych – intensywności wydzielania hormonów, składu krwi, mo-

czu, przebiegu reakcji biochemicznych w tkankach i narządach;

•

procesów psychofizycznych – koordynacji wzrokowo-ruchowej, wrażliwości na sygnały

słuchowe i wzrokowe, szybkości wykonywania operacji umysłowych;

•

wrażliwości na stres;

•

poziomu odczuwania bólu;

•

wrażliwości na działanie leków.

a) Dobowa zmienność czasu reakcji na bodziec dźwiękowy. Pasek niebieski oznacza porę wydłużo-

nego czasu reakcji na dźwięk, pasek pomarańczowy – sen

b) Zmienność dobowa wyników testu koordynacji wzrokowo-ruchowej (lepszy wynik wyraża się

krótszym czasem wykonania zadania)

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

c) Zdolność do pracy umysłowej w ciągu doby oceniana za pomocą testu arytmetycznego

(dodawanie liczb dwucyfrowych). Niebieski pasek oznacza porę snu

d) Dobowe wahania zużycia tlenu u ludzi z aktywnością dzienną

Rys. 2.7.

Zmienność sprawności umysłowej w ciągu doby a zużycie tlenu w poszczególnych porach

doby (wg Marii Konarskiej)

Wszystkie te zmiany są związane z dostosowaniem funkcjonowania organizmu do pór

doby, tak aby praca i inne rodzaje aktywności człowieka przypadały na godziny dzienne,
a sen na noc.

Oprócz rytmu dobowego na funkcjonowanie organizmu pewien wpływ mają zmiany

odnoszące się do dłuższych okresów: 23 dni dla wydolności fizycznej, 28 dni dla wy-
dolności psychicznej, 33 dni dla wydolności intelektualnej – oraz zmiany sezonowe
(pół roku).

Działanie zegara biologicznego ma wyraźny wpływ na wyniki pracy zależące od czasu

reakcji, koordynacji wzrokowo-ruchowej, sprawności umysłowej, przebiegu procesów me-
tabolicznych i gotowości do pracy, co przedstawiono na rysunkach 2.7 i 2.8.

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

PAMIĘTAJ!

Wyraźne obniżenie zdolności do pracy człowieka w ciągu doby występuje między 1.00
a 3.00 w nocy. Wielkie katastrofy przemysłowe: do awarii elektrowni atomowej w Czarno-
bylu doszło o godz. 1.23; wyciek w elektrowni atomowej Three Mile Island (USA) nastąpił
o 4.00 rano; wybuch pestycydów w Bhopalu (Indie) – o 0.40.

Rys. 2.8.

Krzywa gotowości do wysiłku w ciągu 24 godzin (wg G. Lehmanna)

Zakłócenie naturalnego rytmu dobowego człowieka przez pracę w czasie przeznaczo-

nym na regenerację i odpoczynek lub w porze nocnej zwiększa ryzyko wypadku, a przy
długotrwałym występowaniu – może być powodem zaburzeń zdrowotnych.

Wyraźne niekorzystne różnice aktywności pracowników podczas wykonywania pra-

cy w systemie zmianowym w porównaniu z pracą w czasie dnia przedstawiono w ta-
beli 2.5.

Praca nocna i zmianowa przez zakłócenie naturalnych rytmów aktywności dobowej,

niedobór i zaburzanie snu, przewlekłe zmęczenie oraz niewłaściwe odżywianie wywo-
łuje u pracownika stres. Siła oddziaływania tego stresu zależy od indywidualnych cech
pracownika, ale w każdym przypadku zwiększa ryzyko popełnienia błędu i dojścia do
wypadku.

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

i pr

y z

nowe

j w

aż

one l

ą p

eł

łę

dów

, w

ają

iż

one

j zdo

oś

do pr

y w

ze no

(wg

. Ko

arsk

a) pr

acow

y z

now

i, b

) k

rowc

y c

ię

ża

rówe

) pr

acow

y u

ło

i, d

) m

iś

ci lokomot

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Tabela 2.5.

Różnice dotyczące aktywności życiowej osób pracujących w trybie pracy dziennej

i zmianowej (wg D. Koradeckiej)

Parametr

Tryb wykonywania pracy

Praca dzienna

Praca zmianowa / nocna

Pora pracy

tylko w dzień

cała doba

System pracy

określone godziny pracy
mieszczące się zwykle
w przedziale 6.00−17.00

ruchome godziny pracy, najczęstszy
system rotacji: 8-godzinna zmiana w cy-
klu rano – popołudnie – noc, o zróżni-
cowanej liczbie dni pracy na tej samej
zmianie

Wykonywanie
pracy fi zycznej
i umysłowej

zawsze o tej samej porze
doby, najkorzystniejszej
ze względu na fi zjologiczną
gotowość organizmu

zmienność pory obciążenia pracą
i konieczność nieustannego przystoso-
wywania się organizmu do tych zmian,
wykonywanie pracy także w porze
nocnej, gdy organizm wykazuje najmniej-
szą gotowość do wysiłku fi zycznego
i umysłowego

Relacje
między rytmami
fi zjologicznymi
i środowiskowymi

zgodność i stabilność relacji
czasowej między rytmami
człowieka i środowiska

brak zgodności czasowej między fazami
rytmów fi zjologicznych człowieka
i rytmami środowiska zewnętrznego

Sen

tylko w nocy, zgodnie
z fi zjologiczną gotowością
organizmu do wypoczynku

sen wymuszony, wbrew gotowości fi zjo-
logicznej organizmu i w niekorzystnych
warunkach środowiska zewnętrznego
(światło słoneczne, hałas)

Żywienie

posiłki przyjmowane
podczas pełnej gotowości
układu pokarmowego

posiłki w porze niekorzystnej ze względu
na stan fi zjologiczny układu pokarmowe-
go i procesy metaboliczne

Reakcja
na stresory
środowiskowe

pełna gotowość hormonalna
i fi zjologiczna organizmu
do odpowiedzi na działanie
stresorów środowiskowych

słabsza odpowiedź organizmu,
zwłaszcza nocą, na działanie czynników
szkodliwych i uciążliwych środowiska
pracy (hałas, temperatura, substancje
chemiczne)

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

4.5.2. Ergonomiczna analiza stanowiska pracy

Metody oceny stanowisk pracy
Ergonomiczna analiza stanowiska pracy

stanowi przegląd i ocenę jego poszczególnych ele-

mentów (tabela 4.9) pod kątem stopnia przystosowania do psychofizycznych cech człowie-
ka oraz eliminacji dyskomfortu i zagrożeń.

Ponieważ stanowiska pracy różnią się znacznie elementami wymagającymi diagnozy

ergonomicznej (np. stanowisko obsługi prasy mechanicznej – ocena monotonii i mono-
typii, zmechanizowanej chłodni – wpływu mikroklimatu, pracy biurowej – pozycji przy
pracy), w celu osiągnięcia poprawy warunków pracy wykorzystuje się rozmaite systemy
analizy i oceny. Systemy te używają różnych metod i technik diagnostycznych. Do oceny
stanowiska pracy najczęściej stosuje się

ergonomiczne listy kontrolne

. Są one narzędziem

pozwalającym na kompleksowe ujęcie problemu.

Istnieje wiele list kontrolnych przeznaczonych do oceny maszyn, stanowisk pracy, me-

tod pracy i innych obiektów diagnozy ergonomicznej. Ich celem jest kompleksowa i syste-
matyczna analiza czynników składających się na obciążenie człowieka pracą. Najbardziej
znana jest

Lista Dortmundzka

(załącznik 1.).

W praktyce, ze względu na obszerność tej listy (ok. 350 pytań) i związane z tym trudno-

ści w praktycznym stosowaniu, zwykle wykorzystuje się jej skrócone warianty, najczęściej
obejmujące następujące grupy tematyczne:

Przestrzeń pracy – obciążenie fizyczne oraz obciążenie psychiczne z uwzględnieniem

narządu wzroku, narządu słuchu, innych zmysłów i dróg informacji.

Metody pracy – obciążenie fizyczne oraz obciążenie psychiczne związane z przepły-

wem informacji.

Obciążenie środowiskiem.

Organizacja pracy.

Obciążenie czynnościowe i całkowite.

Wydajność ruchu.

Tabela 4.10.

Przykładowa lista kontrolna dotycząca stanowisk pracy administracyjno-biurowej

opracowana na podstawie broszury PIP Wojciecha Dyląga, BHP w biurze, Warszawa 2013

Lp.

Pytanie

Odpowiedź

Środki

zaradcze

Tak

Nie

Czy pracownikom przekazano informacje o zagrożeniach
dla zdrowia i życia występujących na poszczególnych stano-
wiskach pracy oraz podczas wykonywanych prac?

Czy pracownikom przekazano informację o osobach wy-
znaczonych do udzielania pierwszej pomocy, likwidowania
pożarów i przeprowadzania ewakuacji pracowników?

Czy sporządzono ocenę ryzyka zawodowego i poinformowa-
no o niej pracowników?

Czy pracowników zapoznano z zakresem obowiązków
i sposobem wykonywania pracy?

Czy zapewniono niezbędne środki do udzielania pierwszej
pomocy?

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Lp.

Pytanie

Odpowiedź

Środki

zaradcze

Tak

Nie

Czy pracownicy mają aktualne orzeczenia lekarskie stwierdza-
jące brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określo-
nym stanowisku?

Czy pracownikom są refundowane okulary lecznicze zgodnie
z zaleceniami lekarza?

Czy pracownicy zostali przeszkoleni w zakresie bhp?

Czy budynek, w którym praca jest wykonywana, spełnia pod-
stawowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa konstrukcyj-
nego, pożarowego, użytkowego i ochrony środowiska?

Czy budynek, w którym praca jest wykonywana, jest poddawa-
ny regularnym kontrolom?

Czy budynek przeznaczony do pracy jest wyposażony w in-
stalacje (urządzenia) do ogrzewania pomieszczeń w okresie
obniżonych temperatur?

Czy budynek, w którym praca jest wykonywana, ma zapewnio-
ną wentylację lub klimatyzację?

Czy budynek pracy biurowej jest wyposażony w wewnętrzną
instalację elektryczną, wykonaną zgodnie z obowiązującymi
przepisami?

Czy drzwi wejściowe do budynku, w którym praca jest wyko-
nywana, mają co najmniej 0,9 m szerokości i 2 m wysokości?

Czy wejście do budynku ma zapewnione elektryczne oświetle-
nie zewnętrzne?

Czy na każdego pracownika w pomieszczeniu pracy na sta-
nowiskach administracyjno-biurowych przypada co najmniej
13 m

wolnej przestrzeni?

Czy każdy pracownik w pomieszczeniu, w którym praca jest
wykonywana, ma zapewnione co najmniej 2 m

wolnej po-

wierzchni podłogi?

Czy w pomieszczeniach, w których znajdują się stanowiska
pracy biurowej, zapewniono temperaturę wynoszącą co naj-
mniej 18°C?

Czy pomieszczenia pracy biurowej są klimatyzowane lub
wystarczająco często wietrzone?

Czy na stanowiskach pracy jest zapewnione oświetlenie
dzienne zgodne z przepisami bhp?

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

Lp.

Pytanie

Odpowiedź

Środki

zaradcze

Tak

Nie

Czy na stanowiskach pracy jest zapewnione oświetlenie elek-
tryczne zgodne z przepisami bhp?

Czy pracownikom zapewniono odpowiednie pomieszczenia
higieniczno-sanitarne?

Czy pomieszczenia higieniczno-sanitarne mają odpowiednią
wysokość?

Czy pomieszczenia pracy biurowej są we właściwym stanie
technicznym?

Czy obiekty budowlane, w których znajdują się stano-
wiska pracy biurowej, są dostosowane do potrzeb osób
niepełnosprawnych?

Czy podłogi w pomieszczeniach pracy są stabilne, równe,
nieśliskie, niepylące, odporne na ścieranie i nacisk oraz łatwe
do utrzymania w czystości?

Czy zostały opracowane i udostępnione pracownikom do sta-
łego korzystania instrukcje bhp dotyczące obsługi urządzeń
biurowych (kserokopiarek, drukarek itp.)?

Czy konstrukcja biurka umożliwia dogodne rozmieszczenie
elementów wyposażenia stanowiska pracy?

Czy biurko ma odpowiednią wysokość?

Czy siedzącemu przy biurku pracownikowi zapewniono do-
stateczną przestrzeń na nogi?

Czy monitor posiada możliwość regulacji?

Czy wysokość ustawienia monitora odpowiada kierunkowi
jego obserwacji pod kątem 15–35°?

Czy ustawienie monitora eliminuje olśnienia?

Czy komputer znajduje się z dala od źródeł ciepła,
np. kaloryfera?

Czy klawiatura ma regulację kąta pochylenia?

Czy pracownik używa wspornika nadgarstkowego przy
klawiaturze?

Czy fotel użytkowany przez pracownika podczas pracy biuro-
wej jest wyposażony w pięciopodporową podstawę z kółkami
jezdnymi?

Czy fotel ma regulację oparcia i wysokości siedziska?

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Lp.

Pytanie

Odpowiedź

Środki

zaradcze

Tak

Nie

Czy fotel może obracać się wokół własnej osi?

Czy fotel jest wyposażony w podłokietniki?

Czy pracownik ma możliwość korzystania z 15-minutowych
przerw podczas dnia pracy?

Czy pracownik ma możliwość korzystania z 5-minutowych
przerw po godzinie pracy przy monitorze ekranowym?

Czy przestrzegana jest 4-godzinna norma czasu pracy przy
monitorach ekranowych dla kobiet w ciąży?

Przykłady diagnozy ergonomicznej stanowisk pracy

Zwykle specjalista ds. bezpieczeństwa i ochrony pracy nie ogranicza się do analizy i oce-
ny stanowiska pracy pod względem spełnienia wymagań ergonomii, ale łączy je z analizą
i oceną spełnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy. Wbrew pozorom stosowanie
list oceny ergonomicznej (zwłaszcza do oceny stanu bezpieczeństwa) może być praco-
chłonne i wymaga dokładnej znajomości badanego stanowiska. Poniżej podano przykłady
analizy stanowisk pracy wykonywanej podczas egzaminu przeprowadzanego przez OKE
w Warszawie dla zawodu technik bhp.

ANALIZA I OCENA STANOWISKA PRACY KUCHARZA POD WZGLĘDEM SPEŁNIENIA
WYMAGAŃ BEZPIECZEŃSTWA, HIGIENY PRACY I ERGONOMII

Opis stanowiska pracy
Pracownicy.

W kuchni Ośrodka Pobytu Dziennego Seniorów są zatrudnione trzy osoby:

jedna na stanowisku kucharza i dwie jako pomoce kuchenne. Pracują na jedną zmianę od
6.00 do 14.00.

Wszyscy zatrudnieni ukończyli zasadniczą szkołę zawodową w zawodzie kucharz

i zdali egzamin potwierdzający ich kwalifikacje w tym zawodzie, zostali też przeszkoleni
w zakresie bhp w ramach szkolenia wstępnego oraz odbyli szkolenie okresowe na stano-
wiskach pracy w grudniu ubiegłego roku. Posiadają aktualne badania lekarskie. Zosta-
li zapoznani z oceną ryzyka zawodowego na stanowisku kucharza. Ukończyli szkolenia
w zakresie udzielania pierwszej pomocy oraz ochrony przeciwpożarowej.

Do obowiązków kucharza należy sporządzanie potraw, napojów i deserów według

receptur gastronomicznych. Dobiera surowce i półprodukty, ocenia ich jakość, wykonu-
je obróbkę ręczną, mechaniczną i termiczną. Przygotowuje potrawy z jarzyn, owoców,
grzybów, mleka, jaj, mąki, mięsa i ryb. Używa noży, tasaków, robotów kuchennych, kra-
jalnic, maszyn wieloczynnościowych, maszyn do wyrabiania ciasta, do rozdrabniania
mięsa itp.

Do jego obowiązków należy również sprzątanie pomieszczeń, w których pracuje, mycie

naczyń i innych sprzętów kuchennych z użyciem środków chemicznych. Pracowników
wyposażono w odzież roboczą (łącznie z czepkiem) oraz środki ochrony indywidualnej:
fartuch, rękawice ochronne gumowe i rękawice do rozbioru mięsa (z nici metalowej),
a także obuwie robocze (antypoślizgowe).

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

Pomieszczenia pracy.

Pomieszczenia kuchenne to kuchnia, chłodnia i magazyn, które

znajdują się na jednym poziomie. Produkcja wyrobów odbywa się w kuchni o wymiarach
6,00 m × 6,00 m i wysokości 3,3 m. Wszystkie urządzenia, stoły, regały i inne elementy
wyposażenia zajmują powierzchnię 26,0 m

oraz 60 m

objętości.

Oświetlenie naturalne zapewniają okna o łącznej powierzchni 4,5 m

. Posadzka w po-

mieszczeniach jest łatwa do utrzymania w czystości, stabilna, równa, nieśliska i niepyląca.

Wyniki aktualnych pomiarów skuteczności zerowania i rezystancji izolacji oraz warun-

ków środowiska pracy, takich jak hałas, oświetlenie i mikroklimat, a także pomiarów stę-
żenia substancji toksycznych, zamieszczono w tabeli 4.11.

Tabela 4.11.

Wyniki pomiarów na stanowisku pracy kucharza

Hałas

EX,8h

= 60 dB, L

Amax

= 72 dB, L

Cpeak

= 85 dB

Natężenie oświetlenia i współczynnik
oddawania barw

= 520 lx, Ra = 80

Mikroklimat gorący

WBGT = 25°C

Stężenie średnie ważone tlenku węgla
przy trzonie kuchennym podczas gotowania
posiłków

7,5 mg/m

Wyposażenie pomieszczenia.

Znajduje się w nim apteczka wraz z instrukcją udzielania

pierwszej pomocy oraz wykazem osób wyznaczonych do jej udzielania. Na ścianie po-
wieszona jest gaśnica AF wraz z instrukcją postępowania w razie pożaru. Dostępny jest
telefon oraz wykaz ważnych numerów telefonów (w tym także telefonów alarmowych).
Oznaczone są główny wyłącznik prądu oraz drogi i wyjścia ewakuacyjne.

Pracodawca udostępnił również pracownikom instrukcje obsługi maszyn i urządzeń

oraz zalecenia postępowania w razie awarii lub wypadku.

W skład wyposażenia kuchni wchodzą: kuchenki mikrofalowe, kuchenki gazowe i elek-

tryczne, patelnia elektryczna, lodówki, zmywaki, zamrażarki i chłodnie.

Zastosowano tu wentylację mechaniczną nawiewną oraz miejscową – nad trzonem ku-

chennym. Temperatura w pomieszczeniu wynosi 25°C.

Do przeprowadzenia analizy wykorzystano następujące przepisy prawa pracy:
1.

Ustawę z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy

Art. 129

1: Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin

w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie-
przekraczającym 4 miesięcy […].

Art. 226:

Pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą
oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, informuje pra-
cowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach
ochrony przed zagrożeniami.

Art. 229

4: Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orze-

czenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym sta-
nowisku.

Art. 237

§ 1: Pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki

ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodli-

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

wych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go
o sposobach posługiwania się tymi środkami.

Art. 237

1: Pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież

i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach, jeżeli odzież
własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu oraz ze wzglę-
du na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU 2003 nr 169, poz. 1650 z późn. zm.)
§

9. 1. Pracodawca obowiązany jest zapewnić drogi ewakuacyjne ze wszystkich pomiesz-

czeń, w których mogą przebywać pracownicy, umożliwiające szybkie wydostanie się
pracowników na otwartą przestrzeń. Drogi ewakuacyjne oraz dojścia do nich prowadzą-
ce nie mogą być zastawiane.
§

14. Pracodawca obowiązany jest utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i po-

rządku oraz zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wyma-
gań bezpieczeństwa i higieny pracy.
§

16. 1. W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych

podłogi powinny być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz
nacisk, a także łatwe do utrzymania w czystości.
Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej
pracy powinno przypadać co najmniej 13 m

wolnej objętości pomieszczenia oraz co

najmniej 2 m

wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne,

sprzęt itp.).
§

20. 1. Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

– 3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla

zdrowia,

– 3,3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące

występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

26. 1. Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dosto-

sowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno speł-
niać wymagania określone w Polskiej Normie.
Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświe-
tlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.
§

33. W pomieszczeniach, w których następuje wydzielanie się ciepła przez promienio-

wanie w ilości przekraczającej na stanowiskach pracy

2500

godz.

– należy stosować nawiewną wentylację miejscową. Parametry nawiewanego po-

wietrza powinny spełniać wymagania dla mikroklimatu gorącego, określone
w przepisach w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynni-
ków szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

39a 1. Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach,

w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych sub-
stancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz
zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie
czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby ich
wykonywania.

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

39c. Pracodawca informuje pracowników o istniejących zagrożeniach, w szczególno-

ści o zagrożeniach, przed którymi zabezpieczać ich mają środki ochrony indywidualnej,
oraz przekazuje informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania.
§

41. 1. Pracodawca obowiązany jest udostępnić pracownikom, do stałego korzystania,

aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:

– stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac

związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami dla zdrowia,

– obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
– postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
– udzielania pierwszej pomocy.

44. 1. Pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący

system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomo-
cy. W szczególności powinien zapewnić:

– punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywa-

ne są prace powodujące duże ryzyko wypadku lub związane z wydzielaniem
się par, gazów albo pyłów substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne ze
względu na ostre działanie toksyczne;

– apteczki na poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.

Obsługa punktów i apteczek, o których mowa w ust. 1, na każdej zmianie powinna
być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej
pomocy. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach,
powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku
oraz wykazy pracowników, o których mowa w ust. 3.
§

49. 1. Przy wykonywaniu pracy niewymagającej stale pozycji stojącej należy zapewnić

pracownikom możliwość siedzenia.
2. Przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia należy za-
pewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej.
§

57. Maszyny i narzędzia oraz urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w sta-

nie sprawności technicznej i czystości zapewniającej ich użytkowanie bez szkody
dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warun-
kach, do których są przeznaczone.
§

111. 1. Pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządze-

nia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, liczba i wielkość powinny być dostosowane
do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz
warunków, w jakich ta praca jest wykonywana.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków tech-

nicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2002 nr 75, poz. 690
z późn. zm.)
§

57. 2. W pomieszczeniu przeznaczonym dla ludzi stosunek powierzchni okien (mie-

rzonej w świetle ościeżnic) do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1 : 8,
natomiast w pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względu
na przeznaczenie – co najmniej 1 : 12.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia

w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU 2004 nr 180, poz. 1860 z późn. zm.)
§

2. 1. Pracodawca zapewnia pracownikowi odbycie odpowiedniego do rodzaju wyko-

nywanej pracy szkolenia, w tym przekazanie mu informacji i instrukcji dotyczących
zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy.

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

15. 1. Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach roboczych

przeprowadza się w formie instruktażu nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowi-
skach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz
w roku.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie naj-

wyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku
pracy (DzU 2002 nr 217, poz. 1833 z późn. zm.)

I. WYKAZ WARTOŚCI NAJWYŻSZYCH DOPUSZCZALNYCH STĘŻEŃ CHEMICZNYCH

I PYŁOWYCH CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA W ŚRODOWISKU PRACY

A. Tabela 1.

Substancje chemiczne

Lp.

Nazwa i numer CAS substancji chemicznej

(w nawiasach podano poprzednio

stosowaną nazwę tej substancji)

Najwyższe dopuszczalne stężenia w mg/m

w zależności

od czasu narażenia w ciągu zmiany roboczej

NDS

NDSCh

NDSP

398

Tlenek węgla [630080]

117

–

II. WYKAZ WARTOŚCI NAJWYŻSZYCH DOPUSZCZALNYCH NATĘŻEŃ FIZYCZNYCH

CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA W ŚRODOWISKU PRACY

B. Hałas i hałas ultradźwiękowy

1.2. Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu wartości hałasu obowiązują jednocze-

śnie i nie mogą przekraczać wartości podanych w punktach 1.3–1.5.

1.3. Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu

pracy nie może przekraczać 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna nie
może przekraczać wartości 3,64 × 103 Pa

× s; poziom ekspozycji na hałas odniesio-

ny do tygodnia pracy nie może przekraczać wartości 85 dB, a odpowiadająca mu
ekspozycja tygodniowa nie może przekraczać wartości 18,2 × 103 Pa

× s.

1.4. Maksymalny poziom dźwięku A nie może przekraczać wartości 115 dB.
1.5. Szczytowy poziom dźwięku C nie może przekraczać wartości 135 dB.

C. Mikroklimat
1. Mikroklimat gorący

1.1. Kryterium zaklasyfikowania środowiska termicznego do obszaru mikroklimatu go-

rącego jest wartość wskaźnika PMV (przewidywana ocena średnia) powyżej +2,0.

1.2. Obciążenie termiczne w mikroklimacie gorącym określa się za pomocą wskaźnika

WBGT wyrażonego w stopniach Celsjusza (°C).

1.3. Wartości WBGT w ciągu 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy nie mogą

przekraczać wartości dopuszczalnych podanych w tabeli 2.

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

a 2

Klasa tempa

eta

bol

mpo me

lizm

tości dopus

zal

ne WBGT

esien

ie do je

tki

wie

ór

łk

owite (pr

śre

iej

wie

ór

y 1

)

osoba zaaklimat

yzowana

dow

rą

°C

osoba n

zaakli

mat

yzowana

dow

rą

°C

(spoczynek)

M ≤ 65

M ≤ 117

(praca lekka)

65 < M ≤ 130

117 < M ≤ 234

(praca średnio ciężka)

130 < M ≤ 200

234 < M ≤ 360

(praca ciężka)

200 < M ≤ 260

360 < M ≤ 468

nieodczuwaln

ruch

powietrza

odczuwaln

ruch

powietrza

nieodczuwaln

ruch

powietrza

odczuwaln

ruch

powietrza

(praca bardzo ciężka)

M > 260

M > 468

* P

oziom metabolizmu organizmu pracownika w czasie wyk

ywania czynności roboczych wzrasta wraz z ciężk

ością pracy

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Wyciąg z Polskiej Normy PN-EN 12464-1:2004 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie

miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”

Nr ref.

Rodzaj wnętrza, zadania lub czynności

[lx]

UGR

6.2.26

Kuchnia

500

[lx] – eksploatacyjne natężenie oświetlenia na odniesieniowej powierzchni, dla rodza-

ju wnętrza (strefy), zadania lub czynności

UGR

– granica ujednoliconej oceny olśnienia

– minimalna wartość współczynnika oddawania barw

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r.

w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów
(DzU 2010 nr 109, poz. 719)
Właściciele, zarządcy lub użytkownicy budynków oraz placów składowych i wiat, z wy-

jątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych:

utrzymują urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice w stanie pełnej sprawności technicz-

nej i funkcjonalnej;

wyposażają obiekty w przeciwpożarowe wyłączniki prądu zgodnie z przepisami tech-

niczno-budowlanymi;

umieszczają w widocznych miejscach instrukcje postępowania na wypadek pożaru

wraz z wykazem telefonów alarmowych;

oznakowują znakami zgodnymi z Polskimi Normami:

drogi i wyjścia ewakuacyjne (z wyłączeniem budynków mieszkalnych) oraz pomiesz-

czenia, w których zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi wymagane są co
najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne, w sposób zapewniający dostarczenie informacji
niezbędnych do ewakuacji,

miejsca usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic.

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

a 4

a i o

a s

y k

od w

lę

eł

ia w

ań b

eń

a pr

y o

z e

rgo

ło

żen

ia – n

ęd

ne do dok

ona

nia o

cen

y da

ne w

ikające

opi

su s

ka prac

y i

łą

onej doku

ment

acji, dot

zące

pomie

ia prac

y oraz s

tanowiska prac

Wykaz w

ymagań okre

ślon

h w

sach b

ezpie

eńs

twa

i h

igien

y prac

y oraz e

rgonom

ii dot

ząc

h pom

i s

tanowiska pr

y kuchar

spe

łn

ań

Zatrudnieni w niej pracownicy pracują na jedną zmianę

od 6.00 do 14.00

Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę – art. 129

1 kp

jest

spe

łnione

Produk

cja wyrobów odbywa się w pomieszczeniu o wymiarach

6,00 m

6,00 m i wysok

ości 3,3 m. Urządzenia, sto

ły

i inne

elementy wyposażenia kuchni za

jmują powierzchnię 26,0 m

oraz 45 m

objętości

36 m

– 26 m

= 10 m

10 m

: 3 = 3,3 m

na osobę

6,00 ∙ 6,00 ∙ 3,3 = 118,8

118,8 – 45 = 7

3,8

73,8 : 3 = 24,6 m

Na każdego z pracownik

ów jednocześnie zatrudnion

ych w po-

mieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co na

jmniej

2 m

wolnej powierzchni podłogi –

16.2

ozporządzenia

w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

jest

spe

łnione

Na każdego z pracownik

ów jednocześnie zatrudnion

ych w po-

mieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co na

jmniej

15 m

–

16.2 rozporządzenia jw

jest

spe

łnione

Wysok

ość pomieszczenia może być zmniejszona do 3,3 m

w świetle, jeżeli wyk

ywana jest w nim praca związana z wy-

dzielaniem czynnik

ów szk

odliwych –

20.

1 jw

jest

spe

łnione

Oświetlenie naturalne zapewnia

ją okna o łącznej powierzchni

w świetle ościeżnic 4,5 m

36 m

: 4,5 m

= 8

Stosunek powierzchni okien, mierzonej w świetle ościeżnic, do

powierzchni podłogi powinien wynosić co na

jmniej 1

: 8

oz-

porządzenie w sprawie warunk

ów technicznych, jakim powinny

odpowiadać budynki i ich usytuowanie

–

jest

spe

łnione

Oświetlenie elektryczne stanowią lampy sufi

towe

o poziomie

200 lx

Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach

pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach

zgodn

ych z P

olskimi Normami – 500 Lx

nie jest

ełnione

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

ło

żen

ia – n

ęd

ne do dok

ona

nia o

cen

y da

ne w

ikające

opi

su s

ka prac

y i

łą

onej doku

ment

acji, dot

zące

pomie

ia prac

y oraz s

tanowiska prac

Wykaz w

ymagań okre

ślon

h w

sach b

ezpie

eńs

twa

i h

igien

y prac

y oraz e

rgonom

ii dot

ząc

h pom

i s

tanowiska pr

y kuchar

spe

łn

ań

osadzka w pomieszczeniu jest łatwa do utrzymania

w czystości, stabilna, równa, nieśliska, niepaląca

W pomieszczeniach i na dojściach do nich podłogi powinn

być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie

oraz nacisk, a także łatwe do utrzymania w czystości –

16.

ozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy

jest

spe

łnione

Oznaczone są drogi i wyjścia ewakuacyjne oraz główn

wyłącznik prądu

Pracodawca obowiązan

y jest zapewnić drogi ewakuacyjne

ze wszystkich pomieszczeń obiektu budowlanego, w których

mogą przebywać pracownicy

, umożliwia

jące im szybkie wydo-

stanie się na otwartą przestrzeń –

rozporządzenia jw

jest

spe

łnione

W ramach szk

olenia wstępnego pracownicy zostali przeszk

leni w zakresie bhp (instruktaż ogóln

y i stanowisk

owy w chwili

zatrudnienia), odbyli także szk

olenie okresowe na stanowi-

skach roboczych w grudniu ubiegłego roku

Szk

olenie okresowe pracownik

ów zatrudnion

ych na stano-

wiskach roboczych przeprowadza się w formie instruktażu

nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach, na których

wyk

ywane są prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej

niż raz w roku –

ozporządzenie w sprawie szk

olenia w dziedzinie

bhp

1 i

15.

jest

spe

łnione

W pomieszczeniu zna

jduje się apteczka pierwszej pomocy

wraz z instruk

cją udzielania pierwszej pomocy oraz wykazem

osób wyznaczon

ych do jej udzielania

Pracodawca obowiązan

y jest zapewnić pracownik

om spraw-

nie funk

cjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku

oraz środki do jej udzielania –

ozporządzenia w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

jest

spe

łnione

Obok pomieszczenia kuchennego zna

jdują się pomieszczenia

higieniczno-sanitarne dla pracownik

ów

Pracodawca obowiązan

y jest zapewnić pracownik

om pomiesz-

czenia i urządzenia higieniczno-sanitarne –

111.

1 rozporzą-

dzenia jw

jest

spe

łnione

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

ło

żen

ia – n

ęd

ne do dok

ona

nia o

cen

y da

ne w

ikające

opi

su s

ka prac

y i

łą

onej doku

ment

acji, dot

zące

pomie

ia prac

y oraz s

tanowiska prac

Wykaz w

ymagań okre

ślon

h w

sach b

ezpie

eńs

twa

i h

igien

y prac

y oraz e

rgonom

ii dot

ząc

h pom

i s

tanowiska pr

y kuchar

spe

łn

ań

Pracownicy zostali zapoznani z opracowaną oceną ryzyka

zawodowego na stanowisku kucharza

Pracodawca informuje pracownik

ów o ryzyku zawodowym,

które wiąże się z wyk

ywaną pracą, oraz o zasadach ochron

przed zagrożeniami – art. 226 kp

jest

spe

łnione

Pracownicy posiada

ją aktualne badania lekarskie

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktu-

alnego orzeczenia lekarskiego stwierdza

jącego brak przeciw-

wskazań do pracy na określon

ym stanowisku – art. 229

4 kp

jest

spe

łnione

Pracownicy uk

ończyli szk

olenia w zakresie udzielania pierwszej

pomocy oraz w zakresie ochron

y przeciwpożarowej

Obsługa punktów i apteczek na każdej zmianie powinna być

powierzana wyznaczon

ym pracownik

om, przeszk

olon

w udzielaniu pierwszej pomocy –

ozporządzenia w spra-

wie ogólnych przepisów bhp

jest

spe

łnione

Do obowiązk

ów kucharza należy również sprzątanie

pomieszczeń, w których pracuje, m

ycie naczyń i inn

ych

sprzętów kuchenn

ych, z użyciem środk

ów chemiczn

ych

Pracodawca obowiązan

y jest utrzym

ywać pomieszczenia pracy

w czystości i porządku oraz zapewnić ich okresowe remonty

i k

onserwacje w celu zachowania wymagań bhp –

57 rozpo-

rządzenia jw

jest

spe

łnione

W pomieszczeniu zna

jdują się instruk

cje obsługi maszyn

i urządzeń będących na wyposażeniu oraz instruk

cje

postępowania w razie awarii lub wypadku, na ścianie

powieszona jest gaśnica

AF wraz z instruk

cją postępowania

w razie pożaru, dostępne są też telefon oraz wykaz

alarmowych numerów telefonu

Pracodawca obowiązan

y jest udostępnić pracownik

om, do sta-

łego k

orzystania, aktualne instruk

cje bezpieczeństwa i higien

pracy –

41 rozporządzenia jw

jest

spe

łnione

W pomieszczeniu zastosowano wentylację mechaniczną

wywiewno-nawiewną oraz miejscową nad trzonem kuchenn

ym.

Temperatura powietrza wynosi 25°C

W pomieszczeniach pracy

, w których następuje wydzielanie

się ciep

ła przez promieniowanie, należy stosować nawiewną

wentylację miejscową –

33 rozporządzenia jw

jest

spe

łnione

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

ło

żen

ia – n

ęd

ne do dok

ona

nia o

cen

y da

ne w

ikające

opi

su s

ka prac

y i

łą

onej doku

ment

acji, dot

zące

pomie

ia prac

y oraz s

tanowiska prac

Wykaz w

ymagań okre

ślon

h w

sach b

ezpie

eńs

twa

i h

igien

y prac

y oraz e

rgonom

ii dot

ząc

h pom

i s

tanowiska pr

y kuchar

spe

łn

ań

Pracownik

ów wyposażono w odzież roboczą (w tym czepek)

oraz środki ochron

y indywidualnej: fartuch i rękawice

ochronne, a także w obuwie robocze (antypoślizgowe),

spe

łnia

jące wymagania P

olskich Norm

Pracodawca obowiązan

y jest dostarczyć pracownik

owi nie-

odp

łatnie odzież i obuwie robocze, spe

łnia

jące wymagania

określone w P

olskich Normach – art. 237

1 i art. 237

1. kp

jest

spe

łnione

Stężenie średnie ważone tlenku węgla przy trzonie kuchenn

podczas gotowania posiłk

ów wynosi 7

,5 mg/m

jwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) tlenku węgla

wynosi 23 mg/m

–

ozporządzenie w sprawie NDS i NDN

jest

spe

łnione

Natężenie oświetlenia i wspó

łczynnik oddawania barw –

= 520 lx, Ra = 80

sploatacyjne natężenie oświetlenia dla kuchni Em = 500

Lx, minimalna wartość wspó

łczynnika oddawania barw Ra = 80

– rozporządzenie jw

jest

spe

łnione

Mikroklimat gorący –

WBGT = 25°C

artość dopuszczalna

WBGT dla osoby zaaklimatyzowanej

w środowisku gorącym 25°C przy pracy ciężkiej – rozporządze-

nie jw

jest

spe

łnione

Wyniki pomiaru hałasu L

EX,8h

= 60 dB, L

Amax

= 72 dB,

Cpeak

= 85 dB

oziom ek

spozycji na hałas odniesion

y do 8-godzinnego

dobowego wymiaru czasu pracy nie może przekraczać 85 dB,

mak

symaln

y poziom dźwięku

A nie może przekraczać wartości

115 dB, a szczytowy poziom dźwięku C nie może przekraczać

wartości 135 dB – rozporządzenie jw

jest

spe

łnione

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

Wnioski z oceny stanowiska pracy kucharza

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgod-
nych z Polskimi Normami.

ANALIZA I OCENA STANOWISKA PRACY MECHANIKA SAMOCHODOWEGO
POD WZGLĘDEM SPEŁNIENIA WYMAGAŃ BEZPIECZEŃSTWA, HIGIENY PRACY
I ERGONOMII Z UWZGLĘDNIENIEM OCENY OBCIĄŻENIA STATYCZNEGO

Opis stanowiska pracy w warsztacie mechaniki pojazdowej

Stanowisko pracy mechanika samochodowego znajduje się w warsztacie mechaniki pojaz-
dowej, w którym wykonuje się badania diagnostyczne, naprawy i regulacje samochodów
osobowych (o masie do 3,5 t).

Warsztat mieści się w wolno stojącym budynku, w którym są trzy pomieszczenia. W po-

mieszczeniu o wymiarach 5,80 m × 5,60 m i wysokości 3,5 m znajduje się stanowisko
pracy mechanika samochodowego. Pozostałe pomieszczenia, pełniące rolę pomocniczą,
to pomieszczenie biurowo-socjalne i magazyn podręczny.

Na stanowisku pracy znajduje się kanał przeglądowy o szerokości 85 cm i głęboko-

ści 145 cm. Jest on wyposażony w oświetlenie elektryczne (lampy stałe, zasilane napię-
ciem 230 V i osłonięte koszami z siatki drucianej). Do wnętrza kanału prowadzą schody
jednobiegowe. Podłoga kanału ma odpowiednie nachylenie do odprowadzenia wody, uży-
wanej wraz ze środkami chemicznymi do mycia podwozia. Znajduje się w niej studzienka
ściekowa.

Oświetlenie na stanowisku pracy mechanika samochodowego zapewniają 3 okna

o wymiarach 1,8 m × 1,8 m oraz elektryczne lampy sufitowe. Uzupełniają je dwie lampy
przenośne zasilane napięciem 230 V. Stanowisko jest wyposażone w ręczne narzędzia
o zasilaniu akumulatorowym oraz inne niezbędne narzędzia ręczne. W razie potrzeby ist-
nieje też możliwość użycia przenośnej spawarki elektrycznej. Jako materiały pomocnicze
stosuje się środki chemiczne do usuwania rdzy oraz środki do konserwacji i smarowania
podzespołów mechanicznych.

W warsztacie wykonuje się badania diagnostyczne, naprawy i regulacje podzespołów

mechanicznych samochodów osobowych (wraz z drobnymi naprawami elementów in-
stalacji elektrycznych tych pojazdów) oraz prace pomocnicze (ręczne prace transportowe,
np. przenoszenie, przewożenie elementów o masie do 100 kg na drodze do 50 m). Przewo-
żenie może odbywać się za pomocą wózka o napędzie ręcznym. Nie wykonuje się tu prac
blacharskich i lakierniczych.

W warsztacie jest zatrudnionych czterech pracowników. Praca odbywa się w systemie

jednozmianowym w godzinach 8.00–16.00, z czego do 4 godzin w ciągu zmiany zajmuje
mechanikowi praca w kanale.

Wybrane pozycje przyjmowane podczas pracy z obciążeniem statycznym:

Praca w kanale: plecy – wyprostowane, ramiona – oba uniesione powyżej stawu ramie-

niowego, kończyny dolne – stanie ze zgiętymi nogami, obciążenie zewnętrzne – poni-
żej 10 kg.

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Tabela 4.13.

Wyniki pomiarów parametrów opisujących środowisko pracy

Czynnik

Wyniki pomiarów

Hałas słyszalny

76 dB w odniesieniu do 8 godzin

113 dB maksymalny poziom dźwięku A

118 dB szczytowy poziom dźwięku C

Ołów

0,001 mg/m

3**

Tlenek węgla

21 mg/m

3**

102 mg/m

w czasie pracy silników w zamkniętym pomieszczeniu

warsztatu

** Wartość średnia stężenia, na które jest narażony pracownik w ciągu 8-godzinnego dobowego i prze-

ciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy

Układ pomieszczeń w warsztacie

Skala 1 : 50
Legenda:
1 – stanowisko pracy; 2 – pomieszczenie biurowo-socjalne; 3 – magazyn podręczny; 4 – kanał wgłębny

Do przeprowadzenia analizy wykorzystano następujące przepisy prawa pracy:

1. Fragment Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy

(Dz U 2003 nr 169, poz. 1650)

1. Powierzchnia i wysokość pomieszczeń do pracy powinny zapewniać spełnienie wy-

magań bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pra-

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

cy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomiesz-
czeniach.

2. Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej

pracy powinno przypadać co najmniej 13 m

wolnej objętości pomieszczenia oraz co

najmniej 2 m

wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne,

sprzęt itp.).

1. Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

1) 3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla

zdrowia;

2) 3,3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące wystę-

powanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

2. Wysokość pomieszczeń, o których mowa w ust. 1, może być obniżona w przypadku

zastosowania klimatyzacji – pod warunkiem uzyskania zgody państwowego woje-
wódzkiego inspektora sanitarnego.

3. Wysokość określona w ust. 1 pkt 1. może być zmniejszona do:

1) 2,5 m w świetle

a) jeżeli w pomieszczeniu pracy zatrudnionych jest nie więcej niż czterech pra-

cowników, a na każdego z nich przypada co najmniej 15 m

wolnej objętości

pomieszczenia

lub
b) w pomieszczeniu usługowym albo produkcyjnym drobnej wytwórczości miesz-

czącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie
występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza
dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, okre-
ślonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada co najmniej
15 m

wolnej objętości pomieszczenia;

2) 2,2 m w świetle – w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym

lub innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większe-
go pomieszczenia.

4. Wysokość pomieszczenia pracy czasowej nie może być mniejsza niż:

1) 2,2 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla

zdrowia;

2) 2,5 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące wystę-

powanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

5. W pomieszczeniu o stropie pochyłym wymagania określone w ust. 1, 3 i 4 stosuje się

do średniej wysokości pomieszczenia, przy czym w najniższym miejscu wysokość ta
nie może być mniejsza w świetle niż 1,9 m (od poziomu podłogi do najniżej położo-
nej części konstrukcyjnej sufitu).

2. Fragment Rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 10 lutego 2006 r.

w sprawie szczegółowych wymagań w stosunku do stacji przeprowadzających badania tech-
niczne pojazdów (DzU 2006 nr 40, poz. 275)

1. Wymiary kanału przeglądowego powinny spełniać następujące wymagania:

1) […]
2) szerokość mierzona na poziomie ławy pomiarowej powinna mieścić się w grani-

cach:

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

a) od 0,6 do 0,9 m – dla stacji kontroli pojazdów przeprowadzających badania

techniczne pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t;

b) od 0,7 do 1,0 m – dla stacji kontroli pojazdów przeprowadzających badania tech-

niczne pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t;

3) głębokość powinna wynosić od 1,3 m do 1,8 m.

2. […]
3. Kanał przeglądowy powinien posiadać odprowadzenie ścieków do studzienki bezod-

pływowej lub instalacji technologicznej oraz mieć zapewnioną wentylację nawiewną:
nawiew czołowy lub boczny przy kanale długości do 6 m, nawiewy boczne – przy ka-
nałach dłuższych.

4. Kanał przeglądowy powinien być wyposażony w:

1) oświetlenie zapewniające:

a) światło możliwie rozproszone, oświetlające miejsce pracy,
b) światło skupione o bezpiecznym napięciu zasilania, kierowane w razie potrze-

by na elementy pojazdu;

2) półki wewnętrzne na narzędzia i klucze.

3. Fragment Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r.

w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy (DzU 2002 nr 217, poz. 1833 z późniejszymi zmianami)

Lp.

Nazwa i numer CAS

substancji chemicznej

Najwyższe dopuszczalne stężenie w mg/m

w zależności

od czasu narażenia pracownika w ciągu zmiany roboczej

NDS

NDSCh

NDSP

339

Ołów [7439-92-1] i jego
związki nieorganiczne
– w przeliczeniu na Pb

0,05

–

398

Tlenek węgla
[630-08-0]

117

1. Hałas
1.1. Hałas w środowisku pracy jest określany przez:

– poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu

pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom ekspozycji na hałas od-
niesiony do tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową (wyjątkowo
w przypadku hałasu oddziałującego na organizm człowieka w sposób nierówno-
mierny w poszczególnych dniach tygodnia),

– maksymalny poziom dźwięku A,
– szczytowy poziom dźwięku C.

1.2. Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu wartości hałasu obowiązują jednocze-

śnie i nie mogą przekraczać wartości podanych w punktach 1.3–1.5.

1.3. Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu

pracy nie może przekraczać 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna nie może
przekraczać wartości 3,64 × 10

× s lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

do tygodnia pracy nie może przekraczać wartości 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozy-
cja tygodniowa nie może przekraczać wartości 18,2 × 10

× s.

1.4. Maksymalny poziom dźwięku A nie może przekraczać wartości 115 dB.
1.5. Szczytowy poziom dźwięku C nie może przekraczać wartości 135 dB.
1.6. […]
1.7. Podane w punktach 1.3–1.5 wartości stosuje się, jeżeli inne szczegółowe przepisy nie

podają wartości niższych.

Tabela 4.14.

Kategorie oceny stanowiska pracy

Kategoria

pozycji

Obciążenie układu

mięśniowo-szkieletowego / ocena

Podejmowane działania

Niepowodujące trwałych zmian
nawet w dłuższym czasie.

Obciążenie układów akceptowalne

Nie ma potrzeby podejmowania żadnych
działań powodujących zmiany pozycji
i obciążeń zewnętrznych

Może powodować trwałe zmiany
w dłuższym czasie.

Obciążenie prawie akceptowalne

Należy przewidzieć podjęcie działań
zmieniających pozycję i zmniejszających
obciążenie zewnętrzne w dłuższym czasie

Powoduje trwałe zmiany w krótkim
czasie.

Obciążenie nieakceptowalne

Należy przewidzieć podjęcie działań
zmieniających pozycję i zmniejszających
obciążenie zewnętrzne w możliwie naj-
krótszym czasie

Powoduje trwałe zmiany w bardzo
krótkim czasie.

Obciążenie nieakceptowalne

Należy natychmiast przerwać pracę
na stanowisku i podjąć działania zmienia-
jące pozycję i zmniejszające obciążenie
zewnętrzne

Tabela 4.15.

Interpretacja wyników oceny obciążenia statycznego

Pozycja ciała podczas pracy (kategorie OWAS)

Czas utrzymywania jednej pozycji

(% zmiany roboczej)

Obciążenie

pozycja niewymuszona kategorii 1.

do 70

małe

pozycja wymuszona kategorii 1.

lub niewymuszona kategorii 2.

do 50

pozycja wymuszona kategorii 2.

do 30

pozycja niewymuszona kategorii 1.

powyżej 70

średnie

pozycja wymuszona kategorii 1.

lub niewymuszona kategorii 2.

50–70

pozycja wymuszona kategorii 2.

30–50

pozycja wymuszona kategorii 3. lub 4.

do 30

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Pozycja ciała podczas pracy (kategorie OWAS)

Czas utrzymywania jednej pozycji

(% zmiany roboczej)

Obciążenie

pozycja wymuszona kategorii 1.

lub niewymuszona kategorii 2.

powyżej 70

duże

pozycja wymuszona kategorii 2.

powyżej 50

pozycja wymuszona kategorii 3. lub 4.

powyżej 30

Instrukcja oceny obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego na stanowisku pracy

wraz z klasyfikacją poszczególnych pozycji położenia ramion, pleców i nóg oraz wartości
siły zewnętrznej (patrz: rys. 3.19) i klasyfikacja poszczególnych pozycji położenia ramion,
pleców i nóg oraz wartości siły zewnętrznej (patrz: rys. 3.19) znajdują się w rozdziale 3.2.6
podręcznika.

ANALIZA I OCENA OBCIĄŻENIA UKŁADU MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWEGO
NA STANOWISKU PRACY MECHANIKA SAMOCHODOWEGO, WYKONANA
METODĄ OWAS, WRAZ Z OKREŚLENIEM OBCIĄŻENIA UWZGLĘDNIAJĄCEGO
CZAS UTRZYMYWANIA POZYCJI ORAZ PROPOZYCJA SPOSOBU ZMNIEJSZENIA
TEGO OBCIĄŻENIA
Kod pozycji – 1341.

Kategoria oceny stanowiska – kategoria 2. – należy przewidzieć podjęcie działań zmie-

niających pozycję i zmniejszających obciążenie zewnętrzne w dłuższym czasie.

Obciążenie statyczne dla czasu utrzymywania pozycji do 50% – średnie.

Propozycje zmniejszenia obciążenia statycznego przez ergonomiczną poprawę warun-

ków pracy:
1.

Zwiększenie głębokości kanału w celu umożliwienia wyprostowania nóg – kod pozy-

cji 1321, kategoria 1., czas utrzymania pozycji – do 50%, ocena obciążenia – małe,

Skrócenie czasu pracy w kanale, zmniejszające czas utrzymania pozycji do 30% w ciągu

zmiany roboczej, ocena obciążenia – małe.

ANALIZA I OCENA STANOWISKA PRACY MECHANIKA SAMOCHODOWEGO
POD WZGLĘDEM SPEŁNIENIA WYMAGAŃ BEZPIECZEŃSTWA, HIGIENY PRACY
I ERGONOMII

Założenia stanowiące podstawę do diagnozy ergonomicznej, obejmujące opis stanowiska
pracy w warsztacie mechaniki pojazdowej i wyniki pomiarów parametrów opisujących śro-
dowisko pracy:

– zatrudnienie w warsztacie: 4 pracowników
– długość i szerokość pomieszczenia: 5,8 m × 5,6 m
– wysokość pomieszczenia: 3,5 m
– wymiary kanału: 0,85 m × 1,45 m
– oświetlenie naturalne: 3 okna o wymiarach 1,8 m × 1,8 m
– oświetlenie stałe kanału oraz lampy przenośne zasilane prądem o napięciu 230 V
– poziom dźwięku w odniesieniu do 8 godz. ekspozycji: L

EX,8h

= 76 dB

– maksymalny poziom dźwięku A: L

A,max

= 113 dB

– szczytowy poziom dźwięku C: L

Cpeak

= 118 dB

– stężenie ołowiu w odniesieniu do 8 godz. ekspozycji – 0,001 mg/m

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

– stężenie tlenku węgla w odniesieniu do 8 godz. – 21 mg/m

(1 pkt) oraz chwilowe –

102 mg/m

(1 pkt)

– transport ciężarów na wózkach ręcznych o wadze do 100 kg
– czas pracy w kanale – do 4 godzin w ciągu zmiany.

Wymagania wynikające z przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy oraz ergonomii dla ana-
lizowanego pomieszczenia, stanowiska pracy oraz czynności na nim wykonywanych wraz
z oceną spełnienia tych wymagań na podstawie załączonej dokumentacji

– Powierzchnia pomieszczenia przypadająca na 1 pracownika: 5,8 m × 5,6 m : 4 pracowni-

ków ≈ 8,0 m

. Wymagania – 2 m

. Wymagania spełnione.

– Objętość pomieszczenia przypadającą na 1 pracownika: 5,8 m × 5,6 m × 3,5 m : 4 pra-

cowników ≈ 28,0 m

. Wymagania – 13 m

. Wymagania spełnione.

– Wysokość pomieszczenia – 3,5 m. Wymagania – minimalna wysokość pomieszcze-

nia, w którym są prowadzone prace powodujące występowanie czynników szkodliwych
dla zdrowia – 3,3 m. Wymagania spełnione.

– Szerokość kanału – 0,85 m. Wymagania dotyczące szerokości kanału – od 0,6 m

do 0,9 m. Wymagania spełnione.

– Głębokość kanału – 1,45 m. Wymagania dotyczące głębokości kanału – od 1,3 m

do 1,8 m. Wymagania spełnione.

– Stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi – 1,8 m × 1,8 m × 3 szt. : 5,8 m × 5,6 m

≈ 1,3 Wymagania – minimum 1 : 8. Wymagania spełnione.

– Lampy przenośne zasilane prądem o napięciu 230 V. Wymagania – zasilanie prądem

o bezpiecznym napięciu.

Wymagania niespełnione.

– Poziom dźwięku w odniesieniu do 8 godz. ekspozycji: L

EX,8h

= 76 dB. Dopuszczalny po-

ziom dźwięku w odniesieniu do 8 godz. – 85 dB. Wymagania spełnione.

– Maksymalny poziom dźwięku A: L

A,max

= 113 dB. Dopuszczalny maksymalny poziom

dźwięku A: – 115 dB. Wymagania spełnione.

– Szczytowy poziom dźwięku C: L

Cpeak

= 118 dB. Dopuszczalny szczytowy poziom dźwię-

ku C: – 135 dB. Wymagania spełnione.

– Maksymalne wartości poziomów hałasu: L

EX,8h

, L

A,max

, L

Cpeak.

Ponieważ ich nie przekro-

czono – wymagania są spełnione.

– Stężenie ołowiu w odniesieniu do 8 godz. ekspozycji – 0,001 mg/m

. NDS dla ołowiu –

0,05 mg/m

. Ponieważ nie przekroczono NDS – wymagania spełnione.

– Stężenie tlenku węgla w odniesieniu do 8 godz. – 21 mg/m

oraz chwilowe – 102 mg/m

NDS dla CO – 23 mg/m

oraz NDSCh dla CO – 117 mg/m

. Ponieważ nie przekroczono

NDS i NDSCh – wymagania są spełnione.

Wnioski

Do lamp przenośnych należy wprowadzić gniazda 24 V zasilane z transformatora bezpie-
czeństwa. Pozostałe wymagania na analizowanym stanowisku pracy są spełnione. Trzeba
przewidzieć podjęcie działań zmieniających pozycję i zmniejszających obciążenie zewnętrz-
ne przez zwiększenie głębokości kanału i skrócenie czasu przebywania w nim mechanika.

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ

Jakie kolory powinny mieć maszyny, sprzęt i wyposażenie pomocnicze?

W przypadku jakiej pracy zaleca się malowanie dużych płaszczyzn na kolor żółty oraz za-

stosowanie kilku elementów barwnych? Jaki wpływ mogą mieć te kolory na pracownika?

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Dlaczego w pomieszczeniach o małych rozmiarach należy stosować barwy jasne, mało

nasycone?

Jaka kolorystyka ścian jest najodpowiedniejsza w pomieszczeniach pracy personelu

kierowniczego? Odpowiedź uzasadnij.

Zdefiniuj zasięgi ruchów kończyn:

zasięg normalny,

zasięg maksymalny,

zasięg maksymalny wymuszony.

Za pomocą ilu kątów można określić położenie kończyny górnej?

Co oznacza zapis „95. centyl”?

W jaki sposób można określić położenie poszczególnych części ciała względem siebie

w przestrzeni?
Podaj zakresy odpowiednich wymiarów przedstawionego na rysunku

fotela obrotowe-

go z regulowaną wysokością siedziska i podłokietnika: a, b – w centymetrach, c, d, e
– w stopniach

Które z zagrożeń powodowanych przez syndrom CVS zalicza się do niebezpiecznych

lub szkodliwych, a które do uciążliwych?

10.

Zapoznaj się z podanymi elementami diagnozy ergonomicznej i zapisz, których obiek-

tów mogą dotyczyć:

pole widzenia, napięcia statyczne mięśni, monotonia i monotypia pracy,

stres, jakość percepcji, wartości progowe sygnałów,

napięcia statyczne mięśni, obciążenie energetyczne mięśni,

napięcia statyczne mięśni, podział funkcji między człowieka a maszynę.

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

SPRAWDŹ SWOJE UMIEJĘTNOŚCI

Korzystając z tekstu Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września

1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU 03.169.1650
z późn. zm.), odpowiedz na pytania i podaj podstawę prawną odpowiedzi.
Na kartce lub w zeszycie przedmiotowym wykonaj tabelę wg wzoru poniżej.

Podstawa

prawna

Pytanie

Odpowiedź

tak, nie

Czy w pomieszczeniach do stałej pracy można sto-
sować wyłącznie oświetlenie elektryczne, jeśli takie
polecenie wyda właściciel fi rmy?

Czy stosunek wartości średnich natężenia oświetle-
nia w pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez
które odbywa się komunikacja wewnętrzna, może być
mniejszy niż 5 do 1?

Jeśli oświetlenie dzienne na stanowisku pracy odpo-
wiada pracownikowi, to czy powinno spełniać jeszcze
jakieś inne wymagania?

Czy w pomieszczeniach do pracy można zrezygno-
wać z oświetlenia elektrycznego o parametrach
zgodnych z Polskimi Normami?

27. 1. Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia w pomieszczeniach sąsia-

dujących ze sobą, przez które odbywa się komunikacja wewnętrzna, nie powinien być
większy niż 5 do 1.
2. Przy wyjściach z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych praca jest
wykonywana w ciemności (np. ciemnie optyczne), powinny być zapewnione warunki
umożliwiające stopniową adaptację wzroku.

Korzystając z tekstu Działu III Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej

z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU
03.169.1650 z późn. zm.), uzupełnij, na kartce lub w zeszycie przedmiotowym, tabelę
„Mikroklimat na stanowisku pracy”, wykonaną wg wzoru poniżej.

Lp.

Podstawa

prawna

Treść

„Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy
zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno być
oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia”.

„Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyzię-
bienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy. Nie dotyczy to wentylacji
awaryjnej”.

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Lp.

Podstawa

prawna

Treść

„Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie
powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy”.

36. 1.

„Maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna prze-
kraczać ………… przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej
niż 3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45°C (318 K) – w po-
zostałych przypadkach”.

„W pomieszczeniach pracy, w których występują łatwopalne lub niebez-
pieczne pod względem wybuchowym pyły, gazy lub pary, maksymalna
temperatura nawiewanego powietrza powinna być zgodna z przepisa-
mi w sprawie ochrony przeciwpożarowej”.

37. 1

„W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji me-
chanicznej należy zapewnić:

1) odpowiednią konserwację urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych oraz

wentylacyjnych w celu niedopuszczenia do awarii;

2) stosowanie środków mających na celu ograniczenie natężenia i roz-

przestrzeniania się hałasu i drgań powodowanych pracą urządzeń
klimatyzacyjnych i wentylacyjnych”.

38. 1.

„Przy stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej
z recyrkulacją powietrza ilość świeżego powietrza nie powinna być
mniejsza niż ………………. ogólnej ilości wymienianego powietrza”.

38. 3

„W powietrzu wprowadzanym do pomieszczeń pracy przy stosowaniu
recyrkulacji zanieczyszczenie czynnikami szkodliwymi dla zdrowia nie
powinno przekraczać poziomu, przy którym suma stosunków stężeń
poszczególnych substancji do odpowiadających im wartości najwyż-
szych dopuszczalnych stężeń przekracza …………………..”.

Korzystając z rozdziału 2. Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie zasadniczych

wymagań dla maszyn, podaj podstawę prawną treści podanych w poniższej tabeli. Odpo-
wiedzi zapisz w zeszycie przedmiotowym.

Wybrane zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące
projektowania oraz wytwarzania maszyn

Lp.

Treść

„W przypadku gdy maszyna posiada dwa stanowiska operatora lub więcej, każde
stanowisko powinno być wyposażone we wszystkie wymagane urządzenia sterują-
ce, tak aby operatorzy wzajemnie sobie nie przeszkadzali lub nie stwarzali sytuacji
niebezpiecznych”.

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

Lp.

Treść

„Jeżeli istnieje kilka stanowisk sterowania, układ sterowania powinien być tak
zaprojektowany, aby sterowanie z jednego stanowiska wykluczało używanie po-
zostałych, z wyjątkiem użycia urządzeń sterujących zatrzymywaniem i urządzeń
do zatrzymywania awaryjnego”.

„Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko przez zamierzone włączenie
urządzenia sterującego przewidzianego do tego celu”.

„Maszyna powinna być wyposażona w urządzenie sterujące umożliwiające całko-
wite i bezpieczne zatrzymanie maszyny”.

„Maszyna powinna być wyposażona w co najmniej jedno urządzenie do zatrzymy-
wania awaryjnego, umożliwiające wyeliminowanie zaistniałego niebezpieczeństwa
lub zapobieżenie jego wystąpieniu”.

„Funkcja zatrzymywania awaryjnego musi być dostępna i gotowa do użycia
przez cały czas, bez względu na tryb pracy maszyny”.

Wypełnij listę kontrolną

dla stanowiska komputerowego, z którego korzystasz w pracy

albo w domu. Zadanie wykonaj w zeszycie przedmiotowym lub na kartce.

Tabela do zadania 2. Lista kontrolna – spełnienie wymagań Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wypo-

sażonych w monitory ekranowe.

Lp.

Pytanie

Odpowiedź

Środki

zaradcze

TAK

NIE

Czy regulacje ustawienia monitora umożliwiają:

•

pochylenie ekranu co najmniej o 20° do tyłu

i 5° do przodu?

•

obrót wokół własnej osi co najmniej o 120°

(po 60° w obu kierunkach)?

Czy ustawienie ekranu monitora względem źródeł świa-
tła ogranicza olśnienia i odbicia światła?

Czy klawiatura stanowi osobny element wyposażenia
podstawowego stanowiska pracy?

Czy szerokość i głębokość stołu zapewnia:

•

wystarczającą powierzchnię do wygodnego posługiwa-

nia się elementami wyposażenia stanowiska i wykony-
wania czynności związanych z rodzajem pracy?

Lista kontrolna to często stosowane wygodne narzędzie do oceny spełniania wymagań przez stanowiska pracy i maszyny, realizacji zadań,

kompletności dokumentacji itp. Jeśli odpowiedź brzmi TAK, można przejść do następnego pytania. Jeśli odpowiedź brzmi NIE, należy
podjąć działania przywracające stan zgodny z przepisami.

P SYC H O F I Z YC Z N E A S P E K T Y P RO C E SU P R A C Y

Lp.

Pytanie

Odpowiedź

Środki

zaradcze

TAK

NIE

•

ustawienie klawiatury z zachowaniem między nią

a przednią krawędzią stołu odległości nie mniejszej
niż 100 mm?

•

ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej

odległości od pracownika, tj. w zasięgu jego kończyn
górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszo-
nych pozycji?

Czy wysokość stołu i siedziska krzesła zapewnia:

•

naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze

klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego
między ramieniem i przedramieniem?

•

położenie górnej krawędzi ekranu monitora poniżej

poziomu oczu?

•

odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg

pod blatem stołu?

Czy powierzchnia blatu stołu jest matowa i ma jasną
barwę?

Czy krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy ma:

•

dostateczną stabilność dzięki co najmniej

pięciopodporowej podstawie z kółkami jezdnymi?

•

wymiary oparcia i siedziska zapewniające wygodną

pozycję ciała i swobodę ruchów?

•

regulację wysokości siedziska w zakresie 400–500 mm,

licząc od podłogi?

•

regulację wysokości oparcia i pochylenia oparcia

w zakresie 5° do przodu i 30° do tyłu?

•

wyprofi lowane płyty siedziska i oparcia odpowiadające

naturalnym wygięciom kręgosłupa i odcinka udowego
kończyn dolnych?

•

możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°?

•

podłokietniki?

Posługując się listą ze strony www.ciop.pl/11041.html, określ, czy praca na twoim stano-

wisku komputerowym może być przyczyną stresu.

Uzupełnij analizę i ocenę stanowiska pracy mechanika samochodowego danymi doty-
czącymi podstawy prawnej oceny spełnienia wymagań bezpieczeństwa, higieny pracy
i ergonomii, tak jak to przedstawiono w tabeli 4.12.

E RG O N O M I C Z N E WA R U N K I P R A C Y

SŁOWNICZEK TERMINÓW I POJĘĆ

ATLAS ANTROPOMETRYCZNY

– zbiór danych

dotyczących około 200 cech antropometrycznych człowie-
ka, które wykorzystuje się m.in. podczas projektowania
odzieży, obiektów budowlanych i urządzeń technicznych
obsługiwanych przez człowieka. Dane te uwzględniają
także wielkości odnoszące się do pozycji ciała przyjmowa-
nej w czasie wykonywania pracy.

BIOMECHANIKA

– nauka zajmująca się badaniem

właściwości mechanicznych tkanek, narządów i układów
oraz zjawisk związanych z wykonywaniem ruchu przez
organizmy żywe.

CHRONOMETRAŻ

– metoda ustalania czasu

potrzebnego na wykonanie poszczególnych czynności
na podstawie pomiaru dokonywanego bezpośrednio na
stanowisku pracy. Składa się on z dwóch etapów: pierw-
szy to podział procesu na części, które muszą zaczynać
się i kończyć w ustalonych momentach, drugi – pomiar,
który może odbywać się w sposób ciągły z zaznaczaniem
początku i końca każdej czynności albo wyrywkowo (po
każdym pomiarze zeruje się urządzenia mierzące).

CZUCIE

– proste wrażenie zmysłowe polegające na

indywidualnej ocenie siły człowieka i rodzaju bodźców
pobudzających odpowiednie receptory (np. ucisk, ukłucie,
gorąco, zimno).

CZYNNOŚĆ ROBOCZA

– działania o różnym

stopniu skomplikowania, wykonywane w celu osiągnięcia
założonego celu.

DALTONIZM

– wada wzroku, wrodzona (o podłożu

genetycznym) albo powstała w wyniku uszkodzenia
nerwów wzrokowych lub siatkówki, polegająca na braku
receptorów reagujących na barwę zieloną.

DEFICYT TLENOWY

– różnica między zapotrzebowa-

niem tlenowym a ilością tlenu pobraną przez organizm
z powietrza atmosferycznego w czasie wysiłku.

DIAGNOZA

– stwierdzenie określonego stanu rzeczy

w danym zakresie.

DIAGNOZA ERGONOMICZNA

– diagnoza, której

przedmiotem są relacje w układzie: człowiek – obiekt
techniczny.

DŁUG TLENOWY

– objętość tlenu pobierana przez

płuca po zakończeniu wysiłku (lub bezdechu), która
przekracza zapotrzebowanie metabolizmu spoczynko-
wego i jest zużywana do odbudowy rezerw tlenowych
i metabolicznych naruszonych podczas wysiłku.

EFEKTOR

– komórka lub narząd, który pod wpływem

pobudzenia przez nerw wykonuje lub zmienia czynność.
U człowieka najważniejszymi efektorami są mięśnie
umożliwiające wykonywanie ruchów.

EFEKTYWNY WYDATEK ENERGETYCZNY

–

energia wydatkowana na wykonanie poszczególnych
czynności na stanowisku pracy wyrażana ilością przypada-
jącą na jedną zmianę roboczą (8 godz.) lub na minutę.

ELEKTROMIOGRAFIA

– metoda oceny napięcia mię-

śni polegająca na rejestracji ich sygnałów elektrycznych.

ELEMENT BEZPIECZEŃSTWA

– element, który

służy do zapewniania bezpieczeństwa, jest wprowadzany
oddzielnie, a jego uszkodzenie lub nieprawidłowe dzia-
łanie zagraża bezpieczeństwu ludzi; nie jest niezbędny
do działania maszyny lub można go zastąpić innymi
elementami, aby maszyna mogła działać; orientacyjny
wykaz elementów bezpieczeństwa określa załącznik nr 1
do Rozporządzenia w sprawie zasadniczych wymagań dla
maszyn.

ERGONOMIA KONCEPCYJNA

– kierunek ergonomii

zajmujący się wprowadzaniem zasad ergonomii, na
podstawie doświadczeń wynikających z ergonomii
korekcyjnej, we wszystkich fazach procesu powstawania
obiektów materialnych.

ERGONOMIA KOREKCYJNA

– kierunek ergonomii

zajmujący się analizą istniejących (funkcjonujących) sta-
nowisk pracy pod kątem ich dostosowania do właściwości
anatomicznych, fi zjologicznych i psychicznych pracow-
ników; analiza taka ma na celu poprawę materialnego
środowiska pracy oraz zmniejszenie lub wyeliminowanie
nadmiernych obciążeń psychofi zycznych i organizacyjno-
-technicznych warunków odbioru informacji.

ERGONOMIA PARTYCYPACYJNA

– kierunek

ergonomii przyjmujący jako podstawowy punkt wyjścia
założenie, że skuteczna poprawa warunków prac (w tym
warunków psychospołecznych) nie jest możliwa bez
aktywnego uczestnictwa pracowników.

ERGONOMICZNA ANALIZA STANOWISKA

PRACY

– systematyczny przegląd i ocena elementów

stanowiska pracy, jego struktury przestrzennej oraz
realizowanego na nim procesu pracy pod kątem stopnia
przystosowania do psychofi zycznych cech człowieka,
eliminacji dyskomfortu oraz zagrożeń.

EUROPEJSKA FUNDACJA NA RZECZ POPRAWY

WARUNKÓW ŻYCIA I PRACY

(Eurofound) – organ

Unii Europejskiej ustanowiony w 1975 r. w celu wspiera-
nia, opracowywania i zapewniania lepszych warunków
życia i pracy w Europie. Jej zadania to: ocenianie
i analizowanie warunków życia i pracy; przedkładanie
znaczących opinii i udzielanie wiarygodnych porad
decydentom politycznym w sprawach polityki społecznej
oraz zainteresowanym podmiotom społecznym;
przyczynianie się do poprawy życia; dokonywanie oceny
rozwoju i tendencji prowadzących do zmian warunków
życia i pracy.

S ŁOW N I C Z E K T E R M I N ÓW I P O J Ę Ć

HOMEOSTAZA

– zdolność utrzymywania parametrów

wewnętrznych organizmu na stałym poziomie dzięki
sprawnemu działaniu układów regulacyjnych: ciepłoty
ciała, ciśnienia krwi, pH i objętości płynów ustrojowych
oraz stężenia różnych składników chemicznych, np. utrzy-
manie stałego poziomu stężenia glukozy we krwi.

HUMANIZACJA PRACY

– kształtowanie procesów

pracy w taki sposób, aby pozwalały na dostosowanie ich
do możliwości człowieka i jak najszersze zaspokojenie
jego potrzeb oraz uzyskanie optymalnych efektów
produkcyjnych. Celem humanizacji pracy jest zapewnienie
pracownikowi zadowolenia z wykonywanej pracy.

JASNOŚĆ ROLI

– znajomość przez pracownika

celów swej pracy, zakresów odpowiedzialności i miejsca
zajmowanego w strukturze organizacyjnej fi rmy.

KOMPETENCJE KOMUNIKACYJNE

– umiejętności

umożliwiające aktywne słuchanie, instruowanie i rozma-
wianie oraz formułowanie konstruktywnej (pozytywnej lub
negatywnej) informacji zwrotnej.

KOMPETENCJE KREATYWNE

– umiejętność

twórczego myślenia i działania oraz wyzwalania podob-
nych zachowań w zespole pracowniczym. Przejawem
kompetencji kreatywnych pracownika służb bhp jest
innowacyjność i nieszablonowość w prowadzeniu
instruktażu i propagowaniu bezpiecznych zachowań, chęć
samokształcenia oraz mobilność i zdolności adaptacyjne.

KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE

– umie-

jętności pozwalające na skuteczną realizację planów,
organizację pracy bez względu na uwarunkowania
zewnętrzne oraz kontrolę i ocenę swojej pracy.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE PRACOWNIKA

–

zasób wiedzy z zakresu psychologii i socjologii umożliwia-
jącej rozpoznawanie potrzeb innych oraz zdolność do
współpracy w różnorodnych układach międzyludzkich.

KONFLIKT ROLI

– sytuacja, gdy wymagania wobec

pracownika są wzajemnie sprzeczne, tzn. zastosowanie
się do jednego z nich utrudnia (lub nawet wyklucza)
zastosowanie się do drugiego.

KONTROLA W PRACY

– stopień, w jakim pracownik

ma możliwość swobodnego planowania i wykonywania
czynności roboczych oraz wpływania na warunki pracy.

KOSZT ENERGETYCZNY PRACY

– całkowita

ilość energii zużywanej przez organizm do wykonania
określonej pracy.

KOSZT FIZJOLOGICZNY WYSIŁKU

– wielkość

reakcji fi zjologicznej na wysiłek, jej koszt energetyczny,
a także wielkość wywołanych przez ten wysiłek zakłóceń
homeostazy i odczucia dyskomfortu związanego
z narastającym zmęczeniem.

KRYTERIUM

– zasada wyznaczająca sposób osądzania

czegoś pod względem obecności, braku lub stopnia
posiadania pewnych cech.

KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE

–

wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości i cech
psychofi zycznych, które umożliwiają wykonywanie prac
w określonym obszarze zawodowym, obejmującym
zwykle grupę pokrewnych zawodów i specjalności. Dla
określenia standardu kwalifi kacji zawodowych przyjęto,
że kwalifi kacje ogólnozawodowe są wspólne dla wszyst-
kich kwalifi kacji wyodrębnionych w standardzie danego
zawodu.

KWALIFIKACJE PODSTAWOWE DLA ZAWODU

– wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości i cech
psychofi zycznych, które umożliwiają efektywne wyko-
nywanie zadań zawodowych typowych dla określonego
zawodu.

KWALIFIKACJE PONADZAWODOWE

– zbiory

umiejętności, wiadomości i cech psychofi zycznych
wspólnych dla branży lub sektora gospodarki, do
której zalicza się dany zawód (np. branża budowlana,
informatyczna). Kwalifi kacje ponadzawodowe obejmują
także kwalifi kacje kluczowe, defi niowane jako wspólne dla
wszystkich zawodów.

KWALIFIKACJE PRACOWNICZE

– umiejętności

niezbędne do wykonywania zadań zawodowych oraz
cechy charakteru, postawa i przekonania.

KWALIFIKACJE SPECJALISTYCZNE

– występujące

niekiedy wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości
i cech psychofi zycznych umożliwiające wykonywanie
wyspecjalizowanych zadań i pełnienie nietypowych funkcji
zawodowych.

KWALIFIKACJE ZAWODOWE

– umiejętności po-

zwalające wypełniać zadania na konkretnym stanowisku
pracy. Podstawowym warunkiem efektywnego realizowa-
nia kwalifi kacji zawodowych jest umiejętność wykorzysty-
wania posiadanej wiedzy teoretycznej w praktyce. Według
T. Nowackiego jest to „opanowanie przez daną osobę
lub grupę osób jednego lub kilku układów umiejętności
umysłowych, praktycznych, opartych na odpowiadających
im układom wiedzy teoretycznej, praktycznej, dostoso-
wanych do skutecznego rozwiązywania różnych, lecz
określonych klas zadań zawodowych, wspieranych przez
odpowiednie układy osobowości”.

LABILNOŚĆ

– chwiejność emocjonalna, łatwe i częste

przechodzenie z jednych skrajnych stanów emocjonal-
nych do innych.

LISTA KONTROLNA

– zbiór odpowiednio sformu-

łowanych pytań, najczęściej opartych na przepisach
prawnych, wykorzystywanych do kompleksowej analizy
i oceny materialnych oraz psychospołecznych warunków
pracy.

LUMINANCJA

– ilość światła, jaka odbija się od po-

wierzchni i dociera do oka obserwatora. Wiele powierzch-
ni może również wysyłać światło w wyniku przeświecania,
może też być źródłem światła samym w sobie. Wszystko,

S ŁOW N I C Z E K T E R M I N ÓW I P O J Ę Ć

co da się zobaczyć, ma określoną luminancję. Jednostką
luminancji jest cd/m

MAKSYMALNE NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE

(MVC,

ang. Maximum Voluntary Contraction) – najwyższa
wartość siły mięśniowej, jaka może być utrzymywana
przez 5 sekund.

MAKSYMALNY CZAS UTRZYMYWANIA

POZYCJI

(MHT, ang. Maximum Holding Time) – czas,

przez jaki dana pozycja może być utrzymywana (ciągle
lub z przerwami) bez ryzyka powstawania zmęczenia lub
dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego.

METABOLIZM

– całokształt przemian biochemicznych

i związanych z nimi przemian energetycznych zachodzą-
cych w komórkach organizmu, stanowiących podstawę
przebiegu wszystkich procesów życiowych.

MIĘŚNIE SYNERGISTYCZNE

– mięśnie współdzia-

łające podczas wykonywania tego samego rodzaju ruchu.

MONOTONIA

– uciążliwość psychiczna spowodowana

brakiem lub jednostajnością bodźców oraz działań,
a także niezmienność pracy (np. obserwacja wskaźników
na ekranie monitora lub pulpitu sterowniczego, obsługa
taśmy montażowej).

MONOTYPIA

(monotypowość ruchów i czynności) –

jednostajność ruchów roboczych wymagających udziału
tylko pewnych grup mięśni, co powoduje ich szybkie
zmęczenie. Występuje przy pracach silnie zmechanizowa-
nych, np. przy taśmie produkcyjnej, obsłudze automatów,
malowaniu. Konsekwencją monotypii jest wrażenie
uciążliwości pracy.

NARZĄDY ZMYSŁÓW

– struktury czuciowych

komórek nerwowych.

NORMA OBLIGATORYJNA

– norma, której

stosowanie jest obowiązkowe. Stosowanie Polskich Norm
(PN) jest dobrowolne, ale niektóre z nich są obligatoryjne
z mocy odpowiednich przepisów prawnych.

OBIEKT DIAGNOZY

– przedmiot, system lub

zjawisko poddawane diagnozie.

OBIEKT TECHNICZNY

– dowolny wytwór techniki

ludzkiej (w przeciwieństwie do obiektu naturalnego) skła-
dający się na sztuczne otoczenie materialne człowieka,
w tym także środowisko pracy.

OBJĘTOŚĆ WYRZUTOWA SERCA

– objętość krwi

wyrzucanej przez obie komory serca w czasie ich jednego
skurczu.

OPERATOR

– osoba zajmująca się instalowaniem,

obsługiwaniem, ustawianiem, dostosowywaniem,
naprawianiem, czyszczeniem i transportem urządzeń
stanowiących wyposażenie stanowiska pracy.

ORGANIZACJA PRACY

– system zasad i metod

działania mających na celu wzajemne dostosowanie pra-

cowników, środków pracy i przedmiotów pracy w procesie
pracy, a także ukształtowanie stosunków wewnętrznych
między jego uczestnikami.

OWAS

(ang. Ovako Working Posture Analysis System) –

metoda analizy obciążenia statycznego.

PERCEPCJA

– złożone wrażenie zmysłowe, które

obejmuje kilka rodzajów czucia. Systemy percepcyjne
człowieka umożliwiają mu widzenie, słyszenie,
odczuwanie smaku, zapachu, dotyku i zmian temperatury
oraz dają poczucie świadomości otoczenia.

PODSTAWOWA PRZEMIANA MATERII

(PPM)

– najmniejsza ilość energii zużywanej przez człowieka
w określonych warunkach fi zycznych i psychicznych,
niezbędna do podtrzymania podstawowych funkcji
życiowych.

POJEMNOŚĆ ŻYCIOWA PŁUC

– największa

objętość powietrza, jaką można wydmuchać z płuc
po maksymalnym wdechu (maksymalny wydech po
maksymalnym wdechu).

POLE WIDZENIA

– obszar, w którym człowiek bez

poruszania oczami i głową może zaobserwować dość
duże przedmioty oraz sygnały optyczne.

POSTAWA WOBEC PRACY

– gotowość pracownika

do względnie trwałych nastawień i sposobów zachowań,
odpowiadających wymaganiom określonego zawodu lub
sytuacji występujących w procesie pracy.

POSTAWY

– złożony stan umysłu ucznia (lub pracowni-

ka) wpływający na dokonywanie przez niego świadomego
wyboru działania wobec: przedmiotów, ludzi, zdarzeń,
przepisów, procedur i regulaminów.

POZYCJA NIEWYMUSZONA

– pozycja, która może

być zmieniana lub modyfi kowana zgodnie z poczuciem
wygody pracownika.

POZYCJA WYMUSZONA

– pozycja narzucona

konstrukcją stanowiska pracy lub rodzajem wykonywa-
nych czynności, bez możliwości modyfi kacji zgodnie
z preferencjami pracownika.

PRACA MONOTYPOWA

– praca polegająca na

wykonywaniu przez długi czas podczas jednej zmiany
roboczej tych samych czynności, wymagających tych
samych ruchów i angażujących te same grupy mięśniowe.

PRAKSEOLOGIA

– ogólna teoria sprawnego działania,

dziedzina badań naukowych dotycząca wszelkiego
celowego działania ludzi.

PREDYSPOZYCJE

– naturalne zdolności lub wyuczone

umiejętności kandydata kwalifi kujące go do pracy
w określonej dziedzinie zawodowej.

PROJEKTOWANIE ERGONOMICZNE

– działalność

interdyscyplinarna, na którą składają się wiedza i doświad-
czenie ergonomiczne oraz kwalifi kacje projektowe; jej

S ŁOW N I C Z E K T E R M I N ÓW I P O J Ę Ć

celem jest tworzenie na etapie projektowania prawidło-
wych relacji w układzie człowiek – obiekt techniczny.

PROJEKTOWANIE ZADAŃ ROBOCZYCH

–

organizacja w czasie i przestrzeni indywidualnego
zadania roboczego.

PRZEPISY TECHNICZNO-BUDOWLANE

– prze-

pisy Ustawy Prawo budowlane oraz aktów wykonawczych
do tej ustawy.

PRZESTRZEŃ PRACY

– przestrzeń przydzielona

osobie lub grupie osób w celu wykonania określonego
zadania w danym systemie pracy.

PSYCHOLOGIA PRACY

– nauka zajmująca się

m.in. ustalaniem: cech osobowości podczas doboru
pracownika do określonej pracy, czynników stresogennych
oraz humanizacją pracy.

PUŁAP TLENOWY

– maksymalna ilość tlenu, jaką

organizm może pobrać z powietrza atmosferycznego
w jednostce czasu na kilogram masy ciała; wielkość
wykorzystywana jako wskaźnik wydolności fi zycznej.

RECEPTOR CZUCIOWY

– komórka nerwowa

wyspecjalizowana w odbieraniu określonych sygnałów
środowiska, np. znajdujące się w skórze termoreceptory
reagują na zmiany temperatury środowiska, a skupione
w kubkach smakowych jamy ustnej chemoreceptory
odbierają wrażenia smakowe.

RELAKSACJA NEUROMIĘŚNIOWA

– technika

relaksacyjna polegająca na stopniowym, metodycznym
rozluźnianiu poszczególnych grup mięśni, co pozwala na
zmniejszenie napięcia psychicznego.

SPRAWNOŚCI SENSOMOTORYCZNE

– spraw-

ności związane z funkcjonowaniem narządów zmysłów
(np. ostrość wzroku, umiejętność różnicowania barw,
ostrość słuchu, czucie smakowe, powonienie, wrażliwość
na dotyk itp.) oraz narządu ruchu (np. sprawność rąk,
precyzja ruchów rąk, sprawność nóg, koordynacja
wzrokowo-ruchowa itp.).

STANDARDOWA POZYCJA ANATOMICZNA

– postawa stojąca z twarzą zwróconą do przodu; ręce
opuszczone wzdłuż tułowia, zwrócone dłońmi do przodu.

STANOWISKO PRACY

– przestrzeń przydzielona

człowiekowi w ramach systemu pracy.

STREFA NIEBEZPIECZNA

– strefa w obrębie lub

wokół maszyny, w której występuje zagrożenie bezpie-
czeństwa lub zdrowia ludzi.

SWOISTE DYNAMICZNE DZIAŁANIE POŻY-

WIENIA

– energetyczne koszty trawienia pokarmów.

SYSTEM PRACY

– obejmuje jedną lub więcej osób

oraz wyposażenie przeznaczone do wykonywania
zadań w przestrzeni i środowisku pracy, w warunkach
narzuconych zadań roboczych.

ŚRODKI PRACY

– narzędzia, maszyny, pojazdy,

przyrządy, meble, instalacje i inne elementy stosowane
w systemie pracy.

TEMPERATURA GŁĘBOKA

– temperatura narządów

wewnętrznych, najdokładniej odzwierciedlająca faktyczną
temperaturę organizmu. Najlepszym sposobem określe-
nia głębokiej temperatury ciała jest jej pomiar w uchu na
poziomie błony bębenkowej lub w przełyku.

TEST PSYCHOMETRYCZNY

– znormalizowany

pomiar próbki określonego zachowania osoby badanej,
dokonywany w celu określenia przewidywanego
zachowania w warunkach naturalnych.

TEST STANDARYZOWANY

– test, który przeszedł

proces prób, ulepszeń i normowania. Wystandaryzowanie
testu odbywa się w wyniku szczegółowego określenia
procedury badawczej w celu ujednolicenia warunków
mogących mieć wpływ na wynik badania, dokładnego
określenia zasad oceniania oraz interpretacji otrzymanych
wyników.

TONUS

– niewielkie stałe napięcie mięśni szkieletowych

zapewniające zachowanie postawy ciała i rysów twarzy.

TRENING AUTOGENNY

– technika autosugestii

polegająca na wykonywaniu określonych ćwiczeń
i sugerowaniu sobie odpowiednich stanów fi zjologicz-
nych, np. zwiększonej temperatury ciała, rytmicznej pracy
serca i innych.

UKŁAD NERWOWY AUTONOMICZNY

– część

układu nerwowego regulująca czynności życiowe
(np. trawienie, oddychanie) bez udziału świadomości.

UKŁAD NERWOWY WSPÓŁCZULNY

– część

autonomicznego układu nerwowego regulująca czynności
fi zjologiczne organizmu podczas aktywności fi zycznej
człowieka.

UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNE

– umiejęt-

ność efektywnego funkcjonowania w różnych sytuacjach
społecznych.

UMIEJĘTNOŚĆ

– gotowość do świadomego działania,

oparta na odpowiedniej wiedzy oraz ruchowym opano-
waniu czynności, z możliwością dostosowania ich do
zmiennych warunków; fachowe posługiwanie się nabytą
wiedzą podczas rozwiązywania określonych zadań.

WENTYLACJA PŁUC

– przepływ gazów (tlenu

i dwutlenku węgla) przez płuca, wyrażany jako objętość
w jednostce czasu.

WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA CZŁOWIEKA

– spraw-

ność, możliwość wykonywania czynności ruchowych
wymagających zaangażowania podstawowych cech
motorycznych, np. siły, szybkości i wytrzymałości.

WYPOCZYNEK BIERNY

– zaniechanie wszelkich

wysiłków fi zycznych lub ograniczenie ich do czynności

S ŁOW N I C Z E K T E R M I N ÓW I P O J Ę Ć

życiowych niezbędnych dla zregenerowania zmęczonego
organizmu.

WYPOCZYNEK CZYNNY

– proces przywracania

homeostazy przez optymalną formę aktywności fi zycznej
(tj. dynamiczną pracę mięśni). Tego rodzaju wypoczynek
polega na ograniczeniu pracy zmęczonych mięśni i inten-
sywnej pracy grup mięśni dotąd niewykorzystywanych.

WYPOSAŻENIE

– narzędzia, maszyny, urządzenia,

meble, instalacje i inne elementy procesu pracy.

WYSIŁEK DYNAMICZNY (PRACA)

– wysiłek,

podczas którego następują skurcze izotoniczne mięśni.

WYSIŁEK STATYCZNY (PRACA)

– wysiłek, podczas

którego następują skurcze izometryczne mięśni.

ZAINTERESOWANIA

– zachowanie człowieka prze-

jawiające się w dążeniu do zdobywania coraz to nowych
informacji w określonej dziedzinie oraz preferowaniu
określonych form aktywności.

ZAŁOŻENIA

– dokument przedstawiający cel działania

i określający warunki, jakie projektowane przedsięwzięcie
(np. maszyna) powinno spełniać.

ZAŁOŻENIA ERGONOMICZNE

– punkt wyjścia

do projektowania układu: człowiek – obiekt techniczny;
dokument opisujący planowane cechy ergonomiczne
projektowanego obiektu technicznego.

ZAŁOŻENIA TECHNICZNE

– wytyczne do

projektowania obiektu technicznego; dokument
przedstawiający przyszły obiekt i jego planowane cechy,
głównie techniczno-użytkowe.

ZDOLNOŚCI

– cechy wrodzone, będące przyczyną

powstawania indywidualnych różnic, które sprawiają,
że przy jednakowej motywacji, jednakowym przygo-
towaniu i w podobnych warunkach zewnętrznych
poszczególni ludzie osiągają niejednakowe efekty uczenia
się i działania.

ZMĘCZENIE MIĘŚNI

– zespół objawów występujący

w wyniku zużycia substratów metabolicznych i nagroma-
dzenia się produktów przemiany materii w komórkach
mięśniowych, uniemożliwiający kontynuowanie wysiłku.
Ustępuje po zaprzestaniu pracy.

ZMĘCZENIE WZROKU

– zespół objawów wystę-

pujący podczas pracy wymagającej natężenia wzroku.
Ustępuje po zaprzestaniu pracy.

ZMYSŁ RÓWNOWAGI

– umożliwia czucie położenia

ciała w przestrzeni. Zmysł ten odbiera i przetwarza wszel-
kie informacje związane z ruchami człowieka. Informacje
te są odbierane i przekazywane przez błędnik będący
częścią ucha środkowego. Przekazywana do mózgu reje-
stracja ruchów głowy i pozycji ciała w przestrzeni pozwala
na wykonywanie często bardzo skomplikowanych ruchów
bez utraty równowagi.

S ŁOW N I C Z E K T E R M I N ÓW I P O J Ę Ć

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie
do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują
zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych
podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Klub
Nauczyciela
uczę.pl
cenną
pomocą
dydaktyczną!

Co można
znaleźć
w Klubie
Nauczyciela?

podstawy programowe

programy nauczania

materiały metodyczne:
rozkłady materiału,
plany nauczania,
plany wynikowe,
scenariusze przykładowych
lekcji

materiały dydaktyczne
i ćwiczeniowe

klucze odpowiedzi
do zeszytów ćwiczeń

Kształcimy zawodowo!

Największa oferta publikacji zawodowych w Polsce

podręczniki z

aprobatą MEN

repetytoria i testy

przygotowujące do egzaminów

nowy cykl

„Pracownia”

do praktycznej nauki zawodu

ćwiczenia do nauki

języków obcych zawodowych

dodatkowe materiały dla nauczycieli na

Uczę.pl

wszystkie treści zgodne z

nową podstawą programową

Skuteczne przygotowanie do nowych egzaminów
potwierdzających kwaliﬁkacje w zawodzie

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ergonomiczne warunki pracy prac biur
3) BHP i Ergonomia wykład 10 2010 Zmęczenie, Materialne warunki pracy
Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy
Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy
Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy foliogramy pgim modul 2 lekcja 1
13) BHP i Ergonomia wykład 01 2010 Nadzór nad warunkami pracy
ERGONOMIA W KSZTAŁTOWANIU WARUNKÓW PRACY(1)
Ergonomia w ksztatowaniu warunklw pracy
elementy wiedzy o czlowieku i jego pracy. ksztaltowanie higienicznych warunkow pracy[1], Ergonomia
PD ergonomia, Przedmiotem ergonomii ost, Przedmiotem ergonomii: przystosowanie człowieka do warunków
ERGONOMIA W KSZTAŁTOWANIU WARUNKÓW PRACY
Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy foliogramy pgim modul 2 lekcja 1
Przyczyny zmęczenia fizycznego i psychicznego, Podstawy ergonomii i fizjologii pracy
Podstawy ergonomi, Podstawy Ergonomii i Fizjologii Pracy
System ochrony pracy i nadzór nad warunkami pracy, BHP(5)
Ergonomia i?zpieczenstwo pracy wyklad 6 11 2009
nadzór nad warunkami pracy

więcej podobnych podstron