1. Okrągły stół – postanowienia i skutki

Okrągły Stół – negocjacje prowadzone od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 przez przedstawicieli władz PRL, opozycji
solidarnościowej oraz kościelnej.

Prowadzone były w kilku miejscach, a ich rozpoczęcie i zakończenie odbyło się w siedzibie Urzędu Rady Ministrów
PRL w Pałacu Namiestnikowskim (obecnie Pałac Prezydencki) w Warszawie. W obradach wszystkich zespołów brało
udział ok. 711 osób (uczestników, ekspertów i obserwatorów).

Trzy zespoły:

•

ds. gospodarki i polityki społecznej (przewodniczący: Władysław Baka – PZPR, i Witold Trzeciakowski -
Solidarność)

•

ds. reform politycznych (przewodniczący: Janusz Reykowski - PZPR i Bronisław Geremek - Solidarność)

•

ds. pluralizmu związkowego (przewodniczący: Aleksander Kwaśniewski - PZPR, Tadeusz Mazowiecki -
Solidarność i Romuald Sosnowski - OPZZ).

Postanowienia

•

utworzenie Senatu (100 senatorów; wybory większościowe)

•

„kontraktowe” wybory do Sejmu – 65% miejsc (299 mandatów) miało być zagwarantowane dla PZPR, ZSL,
SD (60%) oraz dla organizacji katolików (współpracowały z władzami) – PAX, UChS, PZKS (5%)

•

o 35% miejsc (161 mandatów) – wolne wybory

•

utworzenie urzędu Prezydenta PRL- wybór przez Zgromadzenie Narodowe - 6-letnia kadencja

•

legalizacja „Solidarności”;

•

dostęp opozycji do mediów

2. Wybory 1989 r. i ich skutki

Wybory do parlamentu w 1989 r. przeprowadzono zgodnie z ustaleniami „okrągłego stołu”. W tym celu przygotowano

nową ordynację do parlamentu 7 kwietnia 1989 r

obejmującą Sejm i Senat.

Wybory przeprowadzono w 108 okręgach wyborczych. W wyborach kandydowało 1 682 na 425 mandatów oraz 35

kandydatów z listy krajowej. Frekwencja w wyborach wyniosła 62 %. Wybory zgodnie z ordynacją wyborczą

przebiegały w dwóch turach. Warunkiem koniecznym do przejścia w pierwszej turze wyborów było otrzymanie ponad

50 % głosów. Zgodnie z kontraktem wyborczym opozycja z otrzymanych 161 miejsc w parlamencie wprowadziła w

pierwszej turze 160 kandydatów. Z listy krajowej strona rządowa wprowadziła tylko 2 kandydatów. W sumie w

pierwszej turze wyborów wybrano 165 kandydatów . 18 czerwca 1989 r. w drugiej turze głosowania wybrano 295

posłów.

Frekwencja w drugiej turze wyborów wyniosła 25 %. W wyborach do Senatu wystartowało 555 kandydatów. W

pierwszej turze wybrano 92 senatorów, a w drugiej 8 senatorów. W sumie opozycja zdobyła 99 na 100 mandatów w

Senacie. Jeden senator kandydował jako osoba niezależna.

Największą ilość mandatów otrzymała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza – 173 (37,61%).

Obywatelski Klub Parlamentarny ( OKP ) otrzymał 161 mandatów (35%). Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL)

zebrało 76 (16,52%) mandatów. Stronnictwo Demokratyczne (SD) – 27(5,87%). Stowarzyszenie „Pax” - 10 (2,17%) .

Unia Chrześcijańsko - Społeczna ( UChS ) - 8 (1,74%). Polski Związek Katolicko - Społeczny ( PZKS ) - 5 (1,09%).

Skutki wybrorów:

Skala zwycięstwa opozycji solidarnościowej i jednoczesny stopień klęski komunistycznej władzy doprowadziły do
powstania całkowicie nowej sytuacji politycznej. W ich wyniku, a zwłaszcza wobec upadku listy krajowej, poza
parlamentem znalazła się większość czołowych postaci obozu władzy. Przywódca komunistów, Wojciech Jaruzelski,
został ostatecznie wybrany na urząd prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe większością jednego głosu. Jednak
zaproponowany przez niego na premiera Czesław Kiszczak z PZPR nie zdołał utworzyć gabinetu. Umożliwiło to
zawiązanie koalicji pomiędzy OKP a ZSL i SD, a następnie powołanie pierwszego niekomunistycznego rządu, na czele
którego stanął wywodzący się z „Solidarności” Tadeusz Mazowiecki. Wybory, uznawane czasem za najważniejsze
wydarzenie tego roku w Polsce, w rezultacie okazały się wydarzeniem kluczowym dla upadku reżimu
komunistycznego, przyspieszenia reform ustrojowych i w konsekwencji narodzin III Rzeczypospolitej. Wyłoniony w
ich wyniku parlament jeszcze w tym samym roku przyjął przygotowany przez wicepremiera Leszka Balcerowicza
pakiet 10 ustaw gospodarczych, a także dokonał kolejnej nowelizacji konstytucji, dokonując m.in. wykreślenia
postanowień o kierowniczej roli PZPR oraz zmiany nazwy państwa z Polska Rzeczpospolita Ludowa na Rzeczpospolita
Polska.

Wybory czerwcowe i powołanie w ich konsekwencji pierwszego po II wojnie światowej suwerennego rządu w Polsce
również na arenie międzynarodowej są uznawane za sygnał dla innych narodów Europy Środkowo-Wschodniej, a także
za kluczowe wydarzenie dla przebiegu Jesieni Ludów.

3. Wybory 1991 r. i ich skutki

Sejm X kadencji przygotował ordynację wyborczą, która została przyjęta 10 maja 1991 r. dla wyborów do Senatu, a 28

czerwca 1991 r. do Sejmu. Pierwsze wolne wybory do parlamentu RP odbyły się 27 października 1991 r. W wyborach

do Sejmu RP kandydowało 6 980 osób z okręgowych list kandydatów na posłów w 37 okręgach wyborczych na 391

mandatów. 69 posłów wybrano z ogólnopolskich list kandydatów na posłów. W wyborach uczestniczyło 11 887 949

uprawnionych do głosowania, co stanowiło 43, 20 %.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa partii i/lub koalicji

Ilość mandatów

Sojusz Lewicy Demokratycznej ( SLD )

60

Polskie Stronnictwo Ludowe ( PSL )

50

Stronnictwo Demokratyczne (SD)

1

Unia Demokratyczna (UD)

62

Zjednoczenie Chrześcijańsko - Narodowe ( Wyborcza Akcja Katolicka )

ZChN ( WAK )

50

Partia Chrześcijańskich Demokratów ( PChD )

4

Unia Pracy ( UP )

4

Ruch Demokratyczno - Społeczny ( RDS )

1

Wielkopolska Unia Socjaldemokratyczna ( WUS )

1

Konfederacja Polski Niepodległej ( KPN )

51

Mniejszość Niemiecka ( MN )

7

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" ( NSZZ )

27

Porozumienie Centrum - Zjednoczenie Polskie ( PC - ZP )

44

Kongres Liberalno - Demokratyczny ( KLD )

37

Unia Polityki Realnej ( UPR )

3

Partia X

3

Polska Partia Przyjaciół Piwa ( PPPP )

16

Ruch Autonomii Śląska ( RAŚ )

2

Polska Wspólnota Narodowa - Polskie Stronnictwo Narodowe ( PWN -

PSN )

0

Mniejszość Białoruska ( MB )

0

Zjednoczenie Polskie ( ZP )

1

Unia Chrześcijańsko - Społeczna ( UChS )

1

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" "80"

1

Unia Wielkopolan i Lubuszan ( UWiL )

0

Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie Ludowe; Stronnictwo Ludowo

- Chrześcijańskie ( PSL - PL; SLCh )

28

Inni

0

Wyniki wyborów do Senatu:

Nazwa komitetu

Liczba zdobytych mandatów

Unia Demokratyczna

21

NSZZ "Solidarność"

11

Wyborcza Akcja Katolicka

9

Porozumienie Obywatelskie - Centrum

9

Polskie Stronnictwo Ludowe

7

Kongres Liberalno - Demokratyczny

4

Porozumienie Ludowe

5

Sojusz Lewicy Demokratycznej

4

Konfederacja Polski Niepodległej

4

Inne komitety

24

Skutki wyborów:

Partią która zdobyła największe poparcie w skali kraju była Unia Demokratyczna. Przewaga partii nie pozwoliła na
wyłonienie rządu. Wobec dużego rozdrobnienia sceny politycznej prezydent rozpoczął konsultacje w sprawie
utworzenia rządu. Pierwszym politykiem który udał się do prezydenta był lider ugrupowania Jacek Kuroń. Prezydent
wysunął propozycję objęcia funkcji premiera i zaoferował Kuroniowi stanowisko wicepremiera . Kolejne konsultacje z
liderami ugrupowań spowodowały spadek upadek tej koncepcji. Prezydent udzielił poparcia kolejno Janowi
Krzysztofowi Bieleckiemu, Bronisławowi Geremkowi. Utworzenie koalicji utrudniał fakt izolacji Sojuszu Lewicy
Demokratycznej i Unii Demokratycznej. Pierwszy po wyborach gabinet został powołany 23 grudnia 1991 premierem
został Jan Olszewski.

4. Wybory 1993 r. i ich skutki

Wybory parlamentarne w Polsce w 1993 odbyły się 19 września 1993 r.; zostały rozpisane na skutek zarządzenia

Prezydenta RP Lecha Wałęsy o rozwiązaniu Sejmu z dniem 31 maja 1993 r.

Od 31 maja 1993 r. do dnia wyborów (pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu 14 października 1993 r.)

Rzeczpospolita Polska nie miała urzędującego Sejmu i Senatu. Zgodnie z przepisami konstytucyjnymi funkcje swoje

wypełniali Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu i wicemarszałkowie.

Parlament pierwszej kadencji przyjął nową ordynację wyborczą do Sejmu 28 maja 1993 r., a wybory do Senatu

przebiegały zgodnie z ordynacją z 10 maja 1991 r. 19 września 1993 r. odbyły się wybory do Sejmu II kadencji i Senatu

II kadencji. 391 posłów wybrano spośród 8 787 kandydatów, którzy byli zgłoszeni na 861 okręgowych listach

kandydatów na posłów. Wybory odbywały się w 52 okręgach wyborczych. 69 posłów wybrano spośród 1 800

kandydatów, którzy zostali zgłoszenie na 15 ogólnopolskich listach kandydatów. Wyborach uczestniczyło 14 415 586

osób, co stanowiło 52, 08 %.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Partie i koalicje

Liczba mandatów

Sojusz Lewicy Demokratycznej

171

Polskie Stronnictwo Ludowe

132

Unia Demokratyczna

74

Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie

Ludowe

0

Unia Pracy

41

Konfederacja Polski Niepodległej

22

Bezpartyjny Blok Wspierania Reform

16

Mniejszość Niemiecka

4

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy

"Solidarność"

0

Porozumienie Centrum - Zjednoczenie Polskie

0

Koalicja dla Rzeczypospolitej

0

Kongres Liberalno - Demokratyczny

0

Unia Polityki Realnej

0

Samoobrona

0

Partia X

0

Polska Partia Przyjaciół Piwa

0

Ruch Autonomii Śląska

0

Polska Wspólnota Narodowa - Polskie

Stronnictwo Narodowe

0

Mniejszość Białoruska

0

Wyniki wyborów do Senatu:

Nazwa komitetu

Liczba zdobytych mandatów

Sojusz Lewicy Demokratycznej

37

Polskie Stronnictwo Ludowe

36

NSSZ "Solidarność"

9

Unia Demokratyczna

5

Unia Pracy

2

Bezpartyjny Blok Wspierania Reform

2

Inni

9

Skład liczbowy klubów i kół parlamentarnych kadencji 1993 – 1997 wyglądał następująco: SLD – 171, PSL –

127, UW – 65, UP – 33, koła: BBWR ( Bezpartyjny Blok Wspierania Reform ) – 7, KPN – 5, Mniejszość Niemiecka –

4, Nowa Demokracja – 3, PPS – 3, posłowie niezrzeszeni – 17.

5.

Wybory 1997 r. i ich skutki

Wybory parlamentarne w Polsce w 1997 r. odbyły się 21 września 1997 roku. Walka o wszystkie mandaty poselskie
(460) i senatorskie (100) miała charakter otwarty i demokratyczny. Wybory te zakończyły się zwycięstwem Akcji
Wyborczej Solidarność. W wyniku wyborów do sejmu weszło 5 komitetów oraz posłowie mniejszości niemieckiej. Po
wyborach AWS zawarła koalicję z Unią Wolności. Premierem został popierany przez AWS Jerzy Buzek. Stanowisko
wicepremiera i ministra finansówLeszkowi Balcerowiczowi (Unia Wolności).

21 września 1997 r. odbyły się wybory do Sejmu III kadencji. Wybory zostały przeprowadzone zgodnie z ordynacją do

Sejmu z 1993 r. i do Senatu z 1991 r. Do wyborów zgłoszono 6 433 kandydatów na listach okręgowych oraz 1 042 na

dziesięciu listach ogólnopolskich. Wybory przeprowadzały 52 okręgowe komisje wyborcze. Frekwencja w wyborach

wyniosła 47, 93 %, co stanowiło 13 616 378 głosów.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa komitetu

Suma mandatów

Unia Pracy

0

Narodowo Chrześcijańsko Demokratyczny Blok dla

Polski

0

Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów RP

0

Unia Wolności

60

Akcja Wyborcza Solidarność

201

Sojusz Lewicy Demokratycznej

164

Polskie Stronnictwo Ludowe

27

Unia Prawicy Rzeczypospolitej

0

Ruch Odbudowy Polski

6

Krajowa Partia Emerytów i Rencistów

0

Polska Wspólnota Narodowa Polskie Stronnictwo

Narodowe

0

Krajowe Przymierze Samoobrona

0

Towarzystwo Społeczno Kulturalne Niemców

Województwa Katowickiego

0

Komitet Wyborczy "Niezależna i Bezpartyjna"

0

Stowarzyszenie Słowiańskiej Mniejszości Narodowej

Rzeczypospolitej Polskiej - Prawosławni

0

Towarzystwo Społeczno Kulturalne Niemców

Województwa Częstochowskiego

0

Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej

Województwa Elbląskiego

0

Niemiecka Wspólnota Robocza "Pojednanie i

Przyszłość"

0

Mniejszość Niemiecka Województwa Olsztyńskiego

0

Towarzystwo Społeczno - Kulturalne Niemców na

Śląsku Opolskim

Sojusz Ludzi - "Polska, Praca, Sprawiedliwość"

0

Wybory z 1997 r. oznaczały zwycięstwo ugrupowań centro – prawicowych ( AWS i UW ), które po wyborach

utworzyły koalicję rządzącą. Wydaje się, że istniała wówczas realna szansa na budowę dwublokowej sceny
politycznej, którą ze strony prawicy mogła reprezentować AWS, a z lewicy SLD. Ugrupowaniami o charakterze
centrowym były UW oraz PSL. To z kolei mogło tworzyć pewna analogię z systemem partyjnym RFN. Mielibyśmy
do czynienia z systemem dwuipółpartyjnym z silną lewica i prawicą oraz partiami centrowymi.

Wybory do Senatu przeprowadzono w 49 okręgowych komisjach wyborczych. Frekwencja wyborcza wyniosła

47,92 %. W wyborach kandydowało 520 osób.

Wyniki wyborów do Senatu:

Nazwa komitetu

Liczba zdobytych mandatów

Akcja Wyborcza Solidarność

51

Sojusz Lewicy Demokratycznej

28

Unia Wolności

8

Ruch Odbudowy Polski

5

Polskie Stronnictwo Ludowe

3

Bezpartyjni

5

Wyniki wyborów do Senatu stanowiły odzwierciedlenie wyników wyborów do Sejmu, ale w sposób bardziej

wyrazisty ze względu na ordynację o charakterze większościowym. W Senacie AWS mógł decydować o sprawach

kluczowych dla pracy izby wyższej.

Tak więc kolejne wybory początkowo stabilizowały system partyjny III RP, ale po krótkim czasie okazało się,

że była to stabilizacja krótkotrwała. Można wskazać na trzy zjawiska, które w tamtym okresie poruszyły polską scenę

polityczną i spowodowały poważne następstwa. Pierwszym ważnym czynnikiem wydaje się konstrukcja AWS oparta na

bardzo szerokiej koalicji łączącej elementy konserwatywne, narodowe, związkowe. Głosy otrzymane w wyborach

można traktować jako nagrodę za jedność w ówczesnym okresie. AWS nie była partia polityczną, a ruchem aspirującym

do tego miana. Podejmowane próby przekształcenia AWS w partie polityczną skończyły się niepowodzeniem i w

konsekwencji doszło do rozpadu tej formacji. Drugim ważnym czynnikiem były trudne reformy społeczne podjęte

przez rząd AWS – UW w okresie 1998 – 1999. Zmiany administracyjne w kraju, reforma systemu emerytalnego,

reforma służby zdrowia i zmiany w szkolnictwie spowodowały gwałtowny spadek popularności ugrupowań rządzących.

Przyczyniły się do tego błędy w podejmowanych działaniach oraz spadek koniunktury gospodarczej i wzrost

bezrobocia. Trzecim czynnikiem był konflikt w koalicji AWS – UW. W konsekwencji latem 2000 r. doszło do rozpadu

koalicji rządzącej, a AWS tworzył rząd mniejszościowy. Konsekwencją rozpadu AWS było powstanie Platformy

Obywatelskiej ( PO ) oraz Prawa i Sprawiedliwości ( PiS ). Samodzielna działalność polityczna prowadziło także

Stronnictwo Konserwatywno – Ludowe ( SKL ).

Zmiany na partyjnej scenie politycznej w Polsce dosyć dobrze obrazuje stan posiadania klubów i kół poselskich

na koniec kadencji 1997 – 2001: SLD – 162, AWS – 134, UW – 47, PSL – 26, PiS – 18, Stronnictwo

Konserwatywno – Ludowe ( SKL ) – 18; koła: Alternatywa – 4, ROP – 3, Porozumienie Polskie ( PP ) i

posłowie niezrzeszeni – 43. Największe przetasowania nastąpiły w AWS. Zwracały uwagę wyodrębnione

ugrupowania prawicowe: PiS i SKL oraz duża grupa posłów niezrzeszonych. Monolitem pozostawał klub

poselski SLD oraz PSL. W okresie 200 – 2001 stało się jasnym, że system partyjny dwublokowy, czy

dwuipółpartyjny był nierealny do realizacji w ówczesnym okresie. Nastąpiło ponowne rozdrobnienie polskiego

systemu partyjnego.

6. Wybory 2001 r. i ich skutki

Parlament 1997 – 2001 r przyjął nowe ordynacje wyborcze do Sejmu i Senatu 21 kwietnia 2001 r. Było to między

innymi spowodowane koniecznością dostosowania prawa wyborczego do zmian administracyjnych, które nastąpiły w

Polsce w 1999 r. W wyborach do Sejmu 23 września 2001 r. wzięło udział 46, 29 % uprawnionych, co stanowiło 13 591

681 osób. PKW nadzorowała pracę 41 okręgowych komisji wyborczych. W wyborach kandydowało 7 508 osób

zgłoszonych do wyborów poselskich na 403 okręgowych listach kandydatów, którzy starowali z 14 komitetów

wyborczych.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa komitetu

Suma mandatow

Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia

Pracy

216

Akcja Wyborcza Solidarność Prawicy

0

Unia Wolności

0

Samoobrona RP

53

Prawo i Sprawiedliwość

44

Polskie Stronnictwo Ludowe

42

Platforma Obywatelska

65

Alternatywa Ruch Społeczny

0

Polska Wspólnota Narodowa

0

Liga Polskich Rodzin

38

"Mniejszość Niemiecka"

2

Polska Unia Gospodarcza

0

Polska Partia Socjalistyczna

0

"Mniejszość Niemiecka Górnego Sląska"

0

Znamiennym był fakt, że w Sejmie RP IV kadencji większości posłów znalazło się po raz pierwszy. Wybory do

Senatu przeprowadzono w 40 okręgowych komisjach wyborczych. Na stanowisko senatora kandydowało 429 osób

reprezentowanych przez 76 komitetów wyborczych. Frekwencja była niemalże taka sama jak w wyborach do Senatu i

wyniosła 46,28 %.

Wyniki wyborów do Senatu:

Nazwa komitetu

Liczba zdobytych mandatów

Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy

75

Liga Polskich Rodzin

2

Polskie Stronnictwo Ludowe

4

Samoobrona RP

2

Blok Senat 2001

15

KWW Henryka Tadeusza Stokłosy

1

KWWiS Lecha Kaczyńskiego

1

Wybory do Senatu RP pokazywały przewagę koalicji SLD – UP, a uzyskane 75 mandatów ( 75 % ) pozwalało

w pełni kontrolować pracę Senatu. Koalicja wyborcza SLD – UP zdobyła dużą przewagę, ale nie na tyle dużą żeby

samodzielnie rządzić. W konsekwencji utworzono rząd koalicyjny SLD – UP – PSL. Wybory były przede wszystkim

wielką porażką ugrupowania rządzącego AWS, które startując jako koalicja nie uzyskało żadnego mandatu

parlamentarnego. Dotyczy to także współrządzącej do połowy 2000 r. UW. Nikt z osób startujących pod szyldem tych

ugrupowań nie dostał się do parlamentu.

Wybory miały poważne konsekwencje dla kształtującego się systemu partyjnego. Do parlamentu dostały się

ugrupowania, które do tej pory nie znajdowały poparcia wyborczego – LPR oraz Samoobrona RP. Duży wpływ na

wynik wyborów miała zmiana metody liczenia głosów z metody d Hondta na metodę Sainte – Laguë

. Pozostawienie

pierwszej z wymienionych metod przyczyniłoby się do uzyskania bezwzględnej przewagi koalicji SLD – UP w

parlamencie. Koalicja rządząca SLD – UP – PSL, podobnie jako poprzednia koalicja. Była koalicją „trudną”. W

konsekwencji w styczniu 2003 r. PSL wycofa się z koalicji i rząd miał ponownie charakter mniejszościowy. Powtarzał

się scenariusz polityczny z kadencji 1997 – 2001 r. Rządzące SLD traciło poparcie wyborców. Wiosną 2004 r. z SLD

wyodrębniła się grupa osób na czele z ówczesnym Marszałkiem Sejmu Markiem Borowskim tworząc SPDL

( Socjaldemokracja Polska ). Poważne zmiany zaszły we współrządzącej UP. Część polityków na czele z wicepremier

Izabelą Jarugą – Nowacką zawiązała koalicję lewicową – Unia Lewicy. Z kolei wiosną 2005 r. UW przekształciła się w

partię o nazwie – Partia Demokratyczna – demokraci.pl na czele z Władysławem Frasyniukiem.

7. Wybory do Parlamentu Europejskiego 2004 r. i ich skutki

13 czerwca 2004 r. Polacy po raz pierwszy wzięli udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Wybory

przeprowadzono według specjalnie do tego aktu przygotowanej ordynacji wyborczej. Polska została podzielona na 13

okręgów. Obywatele wybierali 54 eurodeputowanych. Kandydowało 1 887 osób, którzy byli zgłoszeni na 203

okręgowych listach kandydatów przez 21 komitetów wyborczych. W wyborach wzięło udział 6 265 062, co stanowiło

20,87 %.

Wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego przeprowadzonych w dniu 13 czerwca 2004 r.

Nazwa komitetu

Uzyskane mandaty

Platforma Obywatelska

15

Polska Partia Pracy

0

Samoobrona RP

6

Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy

5

Unia Polityki Realnej

0

Narodowy Komitet Wyborczy Wyborców

0

Inicjatywa dla Polski

0

Socjaldemokracja Polska

3

Prawo i Sprawiedliwość

7

Liga Polskich Rodzin

10

Ogólnopolski Komitet Obywatelski "OKO"

0

Unia Wolności

4

Polskie Stronnictwo Ludowe

4

Krajowa Partia Emerytów i Rencistów - Partia Ludowo -

Demokratyczna ( KPEiR; PLD )

0

Antyklerykalna Partia Postępu "Racja"

0

Polska Partia Narodowa

0

Konfederacja Ruch Obrony Bezrobotnych

0

Zieloni 2004

0

Narodowe Odrodzenie Polski

0

"Razem dla Przyszłości"

0

Demokratyczna Partia Lewicy

0

Rozpad lewicy, analogiczny do rozpadu AWS, był wynikiem skomplikowanej sytuacji politycznej. Po raz

pierwszy Sejm RP powołał komisje śledcze, które odsłaniały kulisy funkcjonowania polityki. Niewątpliwe tzw. afera

Rywina i w tym kontekście działalność komisji śledczej przyczyniły się do spadku popularności SLD. System partyjny

był w dalszym ciągu rozdrobniony. Sytuację polityczną w Polsce odzwierciedlał stan liczbowy klubów i kół poselskich

w końcu kadencji 2001 – 2005 r.

8. Wybory 2005 r. i ich skutki

Wybory w 2005 r. przeprowadzono zgodnie z ordynacją z 2001 r., ale ze znacznymi poprawkami, szczególnie jeśli

chodzi o sposób liczenia głosów. W głosowaniu uczestniczyło 12 263 640, co stanowiło 40, 57 % uprawnionych do

głosowania. Swoje listy kandydatów przygotowały 22 komitety wyborcze. Na 594 okręgowych listach wyborczych

zgłoszonych było 10 658 kandydatów.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa partii (komitetu)

Uzyskane mandaty

Ruch Patriotyczny

0

Polska Partia Pracy

0

Liga Polskich Rodzin

34

Partia Demokratyczna - demokracu.pl

0

Socjaldemokracja Polska

0

Prawo i Sprawiedliwość

155

Sojusz Lewicy Demokratycznej

55

Platforma Obywatelska RP

133

Polska Partia Narodowa

0

Polskie Stronnictwo Ludowe

25

Komitet Wyborczy Centrum

0

Platforma Janusza Korwina - Mikke

0

Ogólnopolska Koalicja Obywatelska

0

Polska Konfederacja - Godność i Praca

0

Samoobrona RP

56

Partia Inicjatywa RP

0

Dom Ojczysty

0

Narodowe Odrodzenie Polski

0

Stronnictwo Pracy

0

Społeczni Ratownicy

0

Mniejszość Niemiecka

2

Mniejszość Niemiecka Śląska

0

Wyniki wyborów do Senatu:

W wyborach do Senatu RP frekwencja wynosiła 40,56 %. Do objęcia mandatów 100 senatorów kandydowało 623 osób,

które były zgłoszone przez 108 komitetów wyborczych.

Nazwa partii (komitetu)

Liczba mandatów

Liga Polskich Rodzin

7

Platforma Obywatelska RP

34

Polskie Stronnictwo Ludowe

2

Prawo i Sprawiedliwość

49

Samoobrona RP

3

Kandydaci niezależni

5

9. Wybory 2007 i ich skutki

W 2007 roku doszło do samorozwiązania Sejmu. W związku z tym wydarzeniem Prezydent RP wyznaczył nowe

wybory parlamentarne na 21 października 2007 roku. W wyborach uczestniczyło 10 komitetów wyborczych, 6 196

kandydatów na 296 okręgowych listach wyborczych. Frekwencja w wyborach wyniosła 53,88%, co przekładało się na

16 495 045 wyborców

. Była to najwyższa frekwencja w wyborach parlamentarnych po 1991 roku.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa partii (komitetu)

Liczba mandatów

Polska Partia Pracy

0

Liga Polskich Rodzin

0

Prawo i Sprawiedliwość

166

Platforma Obywatelska RP

209

Polskie Stronnictwo Ludowe

31

Samoobrona RP

0

"Mniejszość Niemiecka"

1

Lewica i Demokraci (SLD+SDPL+PD+UP)

53

Partia Kobiet

0

Samoobrona Patriotyczna

0

Wyniki wyborów do Senatu:

W wyborach do Senatu mandaty uzyskała PO – 60, PiS – 39 oraz 1 mandat Włodzimierz Cimoszewicz. W wyborach

uczestniczyło 385 kandydatów zgłoszonych przez 29 komitetów. Frekwencja w wyborach do Senatu wynosiła 53,88%

.

10. Wybory do PE z 2009 i ich skutki

7 czerwca 2009 roku po raz drugi odbyły się w Polsce wybory do Parlamentu Europejskiego. Wybory odbywały się w

13 okręgach wyborczych, wybierano 50 posłów do Parlamentu Europejskiego. Swoich kandydatów (1293) wystawiło

12 komitetów wyborczych z 132 okręgowych list wyborczych. Frekwencja wyniosła 24, 53% (7 497 296) i była wyższa

niż w 2004 roku.

Nazwa partii (komitetu)

Liczba mandatów

Unia Polityki Realnej

0

Polskie Stronnictwo Ludowe

3

Samoobrona RP

0

Polska Partia Pracy

0

Komitet Wyborczy Libertas

0

Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy

7

Porozumienie dla Przyszłości - CentroLewica (PD+SDPL+Zieloni 2004)

0

Prawica Rzeczypospolitej

0

Platforma Obywatelska RP

25

Prawo i Sprawiedliwość

15

Polska Partia Socjalistyczna

0

Naprzód Polsko - Piast

0

11. Wybory 2011 i ich skutki

WYBORY PARLAMENTARNE W 2011 ROKU

Nazwa partii (komitetu)

Liczba mandatów

PO

207

PiS

157

Ruch Palikota

40

PSL

28

SLD

27

Mniejszość Niemiecka

1

Polska Jest Najważniejsza

0

Polska Partia Pracy-Sierpień 80

0

Nasz Dom Polska-Samoobrona Andrzeja Leppera

0

Nowa Prawica-Janusza Korwina-Mikke

0

Prawica

0

12. Premierzy RP po 1989 r.

1.Tadeusz Mazowiecki 24.08.1989 -04.01.1991 bezpartyjny

2.Jan Krzysztof Bielecki 04.01.1991 - 06.12 1991 Kongres Liberalno- Demokratyczny

3.Jan Olszewski 06.12.1991 - 5.06.1992 Porozumienie Obywatelskie Centrum

4.Waldemar Pawlak 05.06.1992 - 10.07.1992 Polskie Stronnictwo Ludowe

5.Hanna Suchocka 11.07.1992 - 26.10.1993 Unia Demokratyczna

6.Waldemar Pawlak 26.10.1993 - 06.03.1995 Polskie Stronnictwo Ludowe

7.Józef Oleksy 04.03.1995 - 26.01.1996 Sojusz Lewicy Demokratycznej

8.Włodzimierz Cimoszewicz 07.02.1996 - 31.10.1997 Sojusz Lewicy Demokratycznej

9.Jerzy Buzek 31.10.1997-19.10.2001 Akcja Wyborcza Solidarność

10.Leszek Miller 19.10.2001-02.05.2004 Sojusz Lewicy Demokratycznej

11.Marek Belka 02.05.2004-31.10.2005 bezpartyjny

12.Kazimierz Marcinkiewicz 31.10 2005-14.07.2006 Prawo i Sprawiedliwość

13.Jarosław Kaczyński 14.07.2006-16 XI 2007 Prawo i Sprawiedliwość

14.Donald Tusk od 16 XI 2007 - do chwili obecnej Platforma Obywatelska

13. Wybory prezydenckie w Polsce (1989-2010)

1989 r.

19 lipca 1989 r.

Zgromadzenie Narodowe wybrało prezydentem gen Wojciecha Jaruzelskiego

Na sali było 544 posłów i senatorów, oddano 537 ważnych głosów: 270 głosów za, 233 głosy przeciw, 34 posłów i

senatorów wstrzymało sie od głosu.

27 września 1990 roku Sejm znowelizował Konstytucje, zmieniono zasady wyboru prezydenta, wykreślono elekcje

poprzez Zgromadzenie Narodowe, wpisano powszechne i bezpośrednie wybory.

1990 r.

Wybory prezydenckie w Polsce w 1990 r. odbyły się 25 listopada (I tura) i 9 grudnia (II tura).

Wybory wygrał Lech Wałęsa z wynikiem 74,25% głosów przed Stanisławem Tymińskim (25,75%).

1995 r.

Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 1995 r. odbyły się 5 listopada (I tura) i 19 listopada (II tura)

Początkowo 17 kandydatów, jednak Leszek Moczulski, Marek Markiewicz i Bogdan Pawłowski wycofali swe

kandydatury przed wyborami na rzecz Lecha Wałęsy, zaś Lech Kaczyński zrezygnował na rzecz Jana Olszewskiego.

Frekwencja wyborcza I turze wyniosła 64,70%, a w drugie turze — 68,23%.

Wybory wygrał Aleksander Kwaśniewski 51,72% głosów. Lech Wałęsa zdobył 48,28% głosów.

2000 r.
Wybory prezydenckie w Polsce w 2000 r. odbyły się 8 października.

Początkowo 13 kandydatów; Jan Olszewski wycofał swą kandydaturę przed wyborami na rzecz Mariana

Krzaklewskiego.

Frekwencja wyborcza wyniosła 61,12%.

Po raz pierwszy jeden z kandydatów otrzymał ponad 50% ważnie oddanych głosów - reelekcja urzędującego

prezydenta. Wybory wygrał po raz drugi Aleksander Kwaśniewski 53,90% głosów.

2005 r.
Pierwsza tura Wyborów prezydenckich odbyła się 9 października 2005 r. Pierwsza tura wyborów nie wyłoniła

zwycięzcy wyborów. Po drugiej turze wygrał Lech Kaczyński 54,04% przed Donaldem Tuskiem 45,96%.

Frekwencja wyniosła 50,99%.

2010 rok

Wybory wygrał Bronisław Komorowski 53,01 % przed Jarosławem Kaczyńskim 46,99%.

Frekwencja wyniosła 55,31%.

14. Frekwencja wyborcza w Polsce po 1989 r. Przyczyny zjawiska

Frekwencja wyborcza

- odsetek osób uprawnionych do głosowania, które oddały swój głos w czasie wyborów bądź referendum.

- czasami dla ważności głosowania wymagana jest przynajmniej 50-procentowa frekwencja (referendum
ogólnokrajowe; w referendum lokalnym w Polsce – 30%)

Frekwencja wyborcza w wyborach i referendach w Polsce:

•

Wybory parlamentarne 1989 - 62,70% (25,31% w drugiej turze)

•

Wybory prezydenckie 1990- 60,63% (53,40% w drugiej turze)

•

Wybory parlamentarne 1991 - 43,20%

•

Wybory parlamentarne 1993 - 52,13%

•

Wybory prezydenckie1995 - 64,70% (68,23% w drugiej turze)

•

Referendum „uwłaszczeniowe” 1996- 32,40%

•

Referendum konstytucyjne1997 - 42,86%

•

Wybory do rad gminy1998 - 48%

•

Wybory parlamentarne 1997 - 47,93%

•

Wybory prezydenckie 2000 - 61,12%

•

Wybory parlamentarne 2001 - 46,29%

•

Wybory do rad gminy 2002 - 44,23%

•

Referendum akcesyjne 2003 - 58,85%

•

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2004 - 20,87%

•

Wybory parlamentarne 2005 - 40,57%

•

Wybory prezydenckie 2005 - 49.74% (50,99% w drugiej turze)

•

Wybory parlamentarne 2007 - 53.88 %

•

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2009 – 24,53 %

•

Wybory prezydenckie 2010 - 54, 94% (I tura), 55,31% (II tura)

•

Wybory parlamentarne 2011 - 48, 92%

Wybory prezydenckie

•

Wybory prezydenckie 1990 - 60,63% (53,40% w drugiej turze)

•

Wybory prezydenckie1995 - 64,70% (68,23% w drugiej turze)

•

Wybory prezydenckie 2000 - 61,12%

•

Wybory prezydenckie 2005 - 49.74% (50,99% w drugiej turze)

•

Wybory prezydenckie 2010 - 54, 94% (I tura), 55,31% (II tura)

Wybory parlamentarne

•

Wybory parlamentarne 1989 - 62,70% (25,31% w drugiej turze)

•

Wybory parlamentarne 1991 - 43,20%

•

Wybory parlamentarne 1993 - 52,13%

•

Wybory parlamentarne 1997 - 47,93%

•

Wybory parlamentarne 2001 - 46,29%

•

Wybory parlamentarne 2005 - 40,57%

•

Wybory parlamentarne 2007 - 53.88 %

•

Wybory parlamentarne 2011 - 48, 92%

15. Geneza pojęcia „państwo”

Pojęcie „państwo” w znaczeniu wszystkich form organizacji społeczeństwa danego kraju wprowadził w XVI w Niccolo
Machiavelli używając terminu „stato”. Włoskie „stato” pochodzi z łacińskiego terminu „status” i oznacza tyle co ustrój,
porządek publiczny. Wyraz „stato” przeniknął do innych języków i na tej podstawie powstało angielskie słowo State,
niemieckie Staat czy hiszpańskie Estado
Języki słowiańskie wytworzyły własne terminy. Polskie „państwo” czy rosyjskie „gosudarstwo” wiąże się ze słowem
„pan” oznaczającym w języku potocznym możliwość panowania.
We współczesnym języku polskim trudno jest zdefiniować znaczenie słowa „państwo” gdyż ma wiele różnorodnych
znaczeń, także historycznych. Z tego względu wyróżniono pięć typów definicji państwa: funkcjonalne, elementarne,

psychologiczne, socjologiczne i klasowe.

16. Typy definicji państwa: funkcjonalne, strukturalno elementowe, psychologiczne, socjologiczne, klasowe,
normatywistyczne.

Funkcjonalne - opisują państwo poprzez funkcje jakie musi spełniać w układzie społecznym

Hugo Grotius w XVII wieku

„państwo to zrzeszenie doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa dla dobra powszechnego”

państwo jako organizacja rozstrzygająca władzę

rozwiązywanie różnych problemów

utrzymanie porządku

Strukturalno – elementowe

Georg Jelinek ( 1851 – 1911 )

Ludność, terytorium i władza zwierzchnia

„trwały związek ludzi stale osiadłych na pewnym terytorium i podlegających jednej władzy zwierzchniej”

- „państwo to wyposażona we władzę samorodna jedność związkowa osiadłych ludzi”

Psychologiczne

Leon Petrażycki ( XIX wiek )

„zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich”

dotyczy stosunków między rządzącymi i rządzonymi

państwo nie jako realny byt, ale jako coś, co rezyduje w psychice ludzi – w postaci projekcji emocjonalnych

przeżyć psychicznych

prawo rządzącego – wydawanie określonych decyzji, wymaganie realizacji

obowiązek rządzonego – wykonywanie decyzji, groźba użycia przymusu państwowego

Socjologiczne

państwo jako społeczność polityczna

ludzie – jako funkcjonariusze i członkowie określonych instytucji; posiadanie prerogatyw

np. Arystoteles – państwo to „wspólnota równych zdolna do samowystarczalności”

„państwo jest wspólnotą równych, mająca na celu możliwie doskonałe życie”

Klasowe

Karol Marks

państwo jako instrument klasowego panowania

dominacja klas posiadających

- W. Lenin w pracy „Państwo a rewolucja” – „państwo jest maszyną do utrzymywania panowania jednej klasy nad

drugą”

- eksponował rolę przemocy w działalności państwa

Normatywistyczne

- Hans Kelsen (1881-1973)

- państwo to całość porządku prawnego, zachowanie organów państwa, system norm prawnych

- element ludzki uległ całkowitemu zagubieniu

17. Cechy państwa – omów (organizacja polityczna, organizacja przymusowa, organizacja terytorialna,

suwerenność)

I Państwo jako organizacja polityczna

cecha najważniejsza

państwo to swoisty rodzaj organizacji

świadome i celowe usystematyzowanie jego części w całość

to także działalność społeczna ( władza ma charakter społeczny )

II Państwo jako organizacja przymusowa

państwo nie może obyć się bez przymusu

władza publiczna wypełnia swoje zadania dysponując środkami przymusu

wymuszenie posłuchu jednostek i grup społecznych wobec zachowań władzy publicznej

cele – utrzymanie posłuszeństwa wśród ludzi; łagodzenie konfliktów społecznych; przestrzeganie reguł współżycia

społecznego

przymus systematyczny; jawny; legalny ( zgodny z prawem )

przymus fizyczny – siła fizyczna stosowana wobec ludzi; zmonopolizowany przez państwo ; kara więzienia; areszt

tymczasowy. Aparat przymusu – policja, wojsko.

przymus ekonomiczny – pozbawienie jednostek i innych podmiotów możliwości określonych zachowań

przymus psychologiczny – np. monopol na przekaz informacji; stosowanie tego rodzaju przymusu w państwie

demokratycznym jest społecznie kontrolowane

Przymus

- jest on skupiony – mogą go stosować tylko organy państwowe i to zgodnie z prawem

- jest sformalizowany – czyli ujęty w możliwie ścisłe ramy procedur, przewidzianych przez prawo

- jest legalny – jedynie państwo jest uprawnione do stosowania środków przymusu zgodnie z prawem

Monopol w przymusie państwa

wyraz humanizacji i ograniczenia zasięgu siły fizycznej

ogranicza sytuacje tragiczne

łagodzi obyczaje

powinien być stosowany na podstawie prawa i w zgodzie z prawem

powinien być stosowany z umiarem i gdy jest konieczny i uzasadniony poważnymi argumentami moralnymi

jest mniejszym złem niż przymus niekontrolowany

III Państwo jako organizacja terytorialna

obszar lądowy i przestrzenny

suwerenne zwierzchnictwo państwowe

XVII w. – pojęcie morza terytorialnego

XX w. – przestrzeń powietrzna

częste ekspansje terytorialne ( XV – XIX w. )

czynnik konsolidujący społeczeństwa

stosunek uczuciowo – emocjonalny

składnik świadomości narodowej, społecznej

terytorialność jest zasadą organizacji państwa

przestrzeń lądowa morska i powietrzna

granica morska – do 12 mil morskich

Przynależność do państwa:

zamieszkiwanie w danym państwie odpowiednio długo

uznawanie władzy publicznej sprawującej kontrolę nad danym terytorium

Zwierzchnictwo terytorialne

- władza – realizacja funkcji państwa

- zapobieganie wykonywania tych funkcji przez innych na obszarze państwa

- bogactwa naturalne kraje

- monopol przymusu państwowego, jurysdykcji oraz organizacji służb publicznych

Podział państw ze względu na wielkość terytorium

A)

Państwa wielkie – powierzchnia powyżej 1 mln km kw. – 29 (15%) na 194

B)

Państwa średnie – od 100 tys. km kw. do 1 mln – 76 (39%)

C) Państwa małe – poniżej 100 tys. km kw. – 89 (46%)

IV

Państwo jako organizacja suwerenna

Suwerenność:

istotna cecha władzy państwowej

suwerenność jest niepodzielna

niezależność władzy państwowej w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

niezależność od innej władzy wewnątrz państwa

zdolność regulowania wszelkich spraw

Koncepcja suwerenności w ujęciu prawniczym integralnie zawiera w sobie dwa składniki (elementy)

Samodzielność (samorodność – według Jelinka)

- wyraża się w podejmowanych decyzjach i działaniach niezależnie od innych podmiotów bez mieszania się kogoś

z zewnątrz

- państwo jest podmiotem realizującym suwerenność w sposób pierwotny

Nieograniczoność

- z punktu widzenia formalnoprawnego państwo może podejmować takie decyzje i działania, jakie chce

- państwo jest w tym zakresie ograniczane jedynie czynnikami faktycznymi (przyrodniczymi, ekonomicznymi) lub

politycznymi, które samo na siebie nałożyło

18. Problematyka obywatelstwa

Obywatelstwo – ważny czynnik prawny

- podstawa praw i obowiązków jednostki wobec państwa

- nabycie obywatelstwa:

a) wskutek urodzenia („prawo krwi” – „ius sanginis”), posiadania obywatelstwa rodziców

- większość państw Europy

b) „prawo ziemi” („ius soli”) – miejsce urodzenia

- państwa Ameryki Południowej i Północnej

Zróżnicowana liczba ludności w państwach

- przynależność do wspólnoty – w sposób naturalny (urodzenie)

19. Dokonaj klasyfikacji ustrojów państwa w starożytności + 20.Wyjaśnij pojęcia (eunomia, monarchia, tyrania,

arystokracja, plutokracja, oligarchia, demokracja, ochlokracja, anarchia, timokracja, teokracja, ataraksja,

anomia)

1. Ogólna charakterystyka

-

struktura oparta na pracy niewolniczej

-

wolni ludzie stanowili elitę

-

nauka o państwie i prawie – do dziś funkcjonuje wiele pojęć

-

„ polis” – miasto obwarowane murami obronnymi wraz z terenami rolniczymi

-

niezależność polityczna, gospodarcza i militarna

-

rola ludu ( demos ) – czynnik aktywnie kształtujący bieg spraw państwowych

-

sprawowanie władzy to określona umiejętność, a nie przywilej jednostki

Klasyfikacja ustrojów:

-

w ramach polis dojrzewały konflikty

-

nierówność jednostek – przyczyna

eunomia – idea „dobrego ustroju” opartego na ładzie pokoju i sprawiedliwości

Monarchia:

-

król spełniający swe funkcje z aprobatą poddanych

-

dobry ustrój odpowiadający rozsądkowi ( logos )

-

uznanie przez poddanych sprzyjało stabilizacji i zamożności polis

Tyrania:

-

wyniesienie tyrana ponad prawo

-

chorobliwa podejrzliwość tyrana

-

otaczanie się członkami własnej rodziny – nepotyzm

-

ustrój wadliwy szkodzący jednostce

Zaczęto wyróżniać ustroje oparte na władzy ludzi wykształconych, wyżej urodzonych; inne przymioty – arystokracja (

aristos – najlepszy )

-

powinna dotyczyć także ducha

Plutokracja ( plutos – bogactwo ) – rządy najbogatszych

Oligarchia ( oligos – mały ) – rządy wąskiej grupy osób

-

niebezpieczeństwo degeneracji

-

elita najbogatszych

Demokracja ( demos – lud, kratos – władza ):

-

Różne rezultaty rządów

-

Oznacza sprawowanie władzy przez zdyscyplinowany lud

-

Ustanawianie prawa i jego przestrzeganie

Ochlokracja ( ochlos – tłum ):

-

rządy tłumu

-

zdezorganizowanie demokracji; degeneracja demokracji

-

podzielony na grupy tłum dąży do osiągnięcia możliwie największych korzyści kosztem polis

Anarchia ( bezrząd ):

-

zlikwidowanie wszelkiej władzy

-

zagrożenie spokoju wewnętrznego

-

narażenie polis na atak sąsiadów

Timokracja ( timos – zaszczyt ):

-

władza należy do ludzi mających na celu zdobycie najwyższych godności i zaszczytów

-

sława na polu walki

-

z reguły – rządy wojskowych

-

surowość życia i obyczajów

-

prostota organizacji i podział bogactw

Teokracja ( theos – bóg ):

-

panujący bezpośrednio powoływał się na pochodzenie swej władzy od Boga

-

wola władcy przejawem woli bogów

-

prawo – prawo boskie

-

szczególne właściwości charyzmatyczne władzy ( charizma – łaska )

- wpływ Bliskiego Wschodu

Ataraksja ( ataraktos – spokojny ):

-

poczucie spokoju i bezpieczeństwa

-

poprawne funkcjonowanie zorganizowanej struktury politycznej

Dobrze zorganizowana polis posiadała cechy:

-

eunomii ( eunomia – dobre prawo )

Przeciwstawiana była źle zorganizowanemu państwu – anomii ( anomia – zły ustrój )

21. Koncepcja państwa według Arystotelesa, Platona

Arystoteles
Metodologia: zdobywanie wiedzy wyprowadzonej z faktów
- polis – konieczność wnikliwej obserwacji - ustalenie prawidłowości odpowiadających rzeczywistości - odrzucał
idealizm platoński - świat idei uważał za fikcję – brak podstaw do weryfikacji w praktyce - wiązał teorię z
doświadczalnie poznaną rzeczywistością
Teoria społeczeństwa: - dostrzegał skrajne zróżnicowanie w strukturach społeczeństwa
- bronił systemu niewolniczego - ludzie z „natury” skazani na niewolnictwo i poddani rozkazom
Geneza państwa: - państwo pochodziło z natury - powstanie na drodze naturalnego rozwoju
- mniejsze wspólnoty rodzinne łączyły się w osady - następnie powstawały miasta – państwa ( polis ) - w sposób
naturalny związany z osobowością człowieka - rodzina, gospodarstwo, państwo

Cele państwa: - zapewnienie poczucia bezpieczeństwa - dostatek materialny - warunki do rozwoju duchowego
- państwo sprzyjać miało rozwojowi człowieka
Autarkia: - samowystarczalność państwa; wymiar duchowy i ekonomiczny - jednostka nie jest w stanie
- państwo – dobro wspólne działające na rzecz jednostki - konieczność poszanowania idei sprawiedliwości

-zapewnienie obywatelom szczęśliwego i cnotliwego życia

Monarchia: - monarcha powinien gwarantować poszanowanie prawa i godność poddanych- rozsądne kierowanie
państwem - jednostka może odegrać istotną rolę w rozwoju „polis” - postawa moralna, rozum, cnoty obywatelskie
Tyrania: - nadużycia władzy królewskiej lub przejęcie jej przez demagogów - ustrój przeciwny naturze ludzkiej
- możliwość pogwałcenia prawa - ustrój uznawany za najgorszy Oligarchia: - rządy najbogatszych - forma
zdegenerowana - nietrwałość rządów, brak rozsądku i umiaru - możliwość dalszych zamachów na władzę - nadmierny
wyzysk ludu - walki między oligarchami
Demokracja: - władza należąca do ludu nie zawsze służy ludowi - obawa przed doraźnym interesem - władza często z
pominięciem i naruszeniem prawa - lud staje się dla siebie despotą - demagodzy mogą przekształcić w tyranię
Politeja: - połączenie demokracji i rządów bogatych - dominacja klasy średniej – umiarkowanie i rozsądek rządów -
przewaga cnót obywatelskich - najwyższy stopień poszanowania prawa, godności jednostki i zbiorowości -
sprawiedliwość i stabilny rozwój
Idea „sprawiedliwości politycznej”: - opiera się na rządach prawa - wszyscy w jednakowym stopniu powinni być
podporządkowani prawu - np. monarcha – strażnik poszanowania prawa

Platon
Timokracja: - relatywnie najlepsza - wzorowana na wczesnej Sparcie - rygory życia, skromność, powściągliwość -
wada – kierowanie przez ludzi żądzą zaszczytów
- przewaga wojowników nad filozofami, co nie gwarantuje rządów rozumu
Ustrój oligarchiczny: - powstał w wyniku degeneracji timokracji - pasja bogacenia się wojowników niebezpieczny
podział na grupę zamożnych oligarchów i masę biednych ludzi - walka o równość i władzę prowadzi do rozpadu
oligarchii
Demokracja: - degeneracja ustroju państwa - zanarchizowanie rządy ludu w całej polis - niekompetencja i
przypadkowość osób sprawujących władzę - obniżenie dyscypliny obywatelskiej, bałagan - spiski zamożnych przeciw
ludowi; podejrzliwy lud - całkowity brak zaufania - duże znaczenie demagogów – schlebianie ludowi i zdobycie władzy
Tyrania: - reakcja na rozpasanie wolności w demokracji - końcowe stadium degeneracji ustrojowej
- całkowity zanik cnót obywatelskich - strach, podejrzliwość, egoizm panującego i obłuda - obawa obywatela przed
głoszeniem prawdy
Demokracja nie gwarantuje stabilności - skrajność w korzystaniu wolności powoduje jej zaprzeczenie - ustanowienie
tyranii

Wiedza i władza Idealna polis” - hierarchiczna struktura - uzyskanie harmoniczności i sprawiedliwość funkcjonowania

- Dobro i Rozum: - Poszanowanie reguł organizacji - możliwość uniknięcia niebezpieczeństwa upadku - podziała

społeczeństwa na: filozofów ( rozum ), wojowników ( odwaga ) i lud ( zaspokojenie potrzeb naturalnych ) - hierarchia

w funkcjonowaniu -arystokracja – elity kultury i ducha - równouprawnienie kobiet - losowe kojarzenie par – wśród

arystokracji - wyeliminowanie egoizmów - spartański tryb życia

22. Doktryna teologiczna – poglądy Aureliusza Augustyna i św. Tomasza z Akwinu

Aurelisz Augustyn
Poglądy: - przejście od stanu przedpaństwowego do państwa nastąpiło wskutek zepsucia się natury ludzkiej
- bóg dał człowiekowi państwo z powodu grzechu - gdyby nie upadek ludzi – państwa by nie było - walka dwóch
światów: państwo boże ( civitas Dei ) i państwo ziemskie ( civitas terrena ) - teokratyczne państwo chrześcijan w
którym rządziłaby organizacja Kościoła, powołana do zbudowania państwa bożego - obywatelami państwa ziemskiego
wszyscy byli źli, grzeszni – ci, którzy nie zaznali łaski - obywateli państwa bożego było znacznie mniej
Teoria państwa - konieczność rozdziału funkcji cesarskich i kościelnych - zapewnia wewnętrzny porządek i poczucie
bezpieczeństwa - chrześcijanin szanuje nakazy wydane przez państwo - w wypadku sprzeczności – stosuje prawo boże -
państwo – zespół ludzi uznających wspólne prawa i korzystający ze wspólnego pożytku bytowania - sprawiedliwość
rządzących i roztropność rządzonych – gwarancja harmonijnego funkcjonowania całości - państwo jako „bicz boży” –
chrześcijanin powinien spokojnie i z wyrozumiałością znosić te dolegliwości
Państwo a Kościół - państwo spełnia swe zadania wówczas jeśli zabezpiecza minimum porządku i spokoju
- Kościół – urzeczywistnienie celów wyższych; prowadzenie człowieka do Boga - Różnice – natura, cele, trwałość
instytucji i aksjologii - Państwo – siła fizyczna i militarna - Kościół – wartości niematerialne
- Kościół – jest powszechny, zmierza do objęcia całej ludzkości, istnieje tam gdzie jest człowiek i jego wiara

św. Tomasz z Akwinu

Wprowadzenie: - dusza z ciałem powinny i muszą dla dobra prawidłowego rozwoju pozostawiać w jedności
- sprawy materialne odgrywały rolę ważną - odróżniał wiedzę do wiary; dwie zupełnie różne płaszczyzny poznania -
człowiek powinien funkcjonować w ramach struktury hierarchicznej - społeczność – to zjednoczenie ludzi dla
wspólnego, rozumowego i celowego działania - obowiązki wobec rodziny, miasta, państwa - ład społeczny wymaga
władzy; władza wynika z ogólnych praw natury
Wyróżnił trzy grupy społeczne: a) optymaci - świeccy i duchowni feudałowie - nie pracowali, lecz czerpali
największe korzyści b) ludzie honoru - posiadacze mniejszych fortun - pracujący bezpośrednio w swych warsztatach
produkcyjnych c) biedni ludzie - nie posiadający majątku - świadczyli swą pracę na rzecz poprzednich grup
Poglądy ( tomizm ): zracjonalizował poglądy o boskim pochodzeniu władzy państwowej
- władza państwowa pochodziła pośrednio od Stwórcy - zasada władzy była boska, ale konkretny ustrój tworzyli sami
ludzie - państwo miało zadania doczesne - państwo powinno prowadzić ludzi do wiecznej szczęśliwości - tworzenie
warunków potrzebnych do zbawienia
Tyran:- osoba, która nielegalnie zdobyła władzę ( uzurpacja, gwałt, symonia ) - władca legalny, który źle stosował
władzę ( prywata )
Doktryna patriarchalna (Robert Filmer): - państwo powstało w wyniku łączenia rodów w plemiona i dalej w
większe całości - zachowywano zawszę zasadę patriarchalnej władzy opiekuńczej

- król – jako spadkobierca biblijnego

Adama - król, podobnie jak starszy w rodzie - władza sprawowana w interesie całego społeczeństwa

Doktryna patrymonialna (Ludwig von Haller) - - źródło powstania władzy państwowej – własność ziemi

( patrimonium – ojcowizna) - państwo – to dziedziczna własność dynastii panującej - zasady dziedziczenie tak jak w

stosunkach prywatnoprawnych - prawo książęce – sąd, pobór danin, posługi ) - własność monarchy – wszystkie ziemie

nie należące do możnych