Pieter Bruegel Starszy

(ur. ok1525r. -zm1569 w Brukseli)
Urodzony w Bredzie we flamandzkiej Brabancji, był ojcem malarskiej rodziny. Jego synowie
Jan i Pieter nie dorównali mu jednak. Pieter Bruegel Starszy był człowiekiem
doświadczonym, obytym w świecie, przyjacielem uczonych humanistów.
Nazywamy go najlepszym malarzem Północy XVI w.

(Dzieła do szerszej analizy)
WALKA
KARNAWAŁU
Z POSTEM

Czas powstania:
1559
Technika: olej na
desce
Wymiary:
118x164 cm.
Obecnie w:
Kunsthistorisches
Muzeum w Wiedniu

Obraz oparty jest na kilku
planach malarskich. Główna
akcja rozgrywa się na placu
miejskim. Światło wydaje się
koncentrować na centralnym
miejscu placu. Po obu jego
stronach znajdują się budynki
pierwszoplanowe: po lewej
karczma z szyldem łodzi, a po
prawej kościół z
charakterystyczną architekturą
łukową. Na drugim planie
znajdują się budynki – jeden
żółty i kilka czerwonych. Cały
obraz pełen jest najrozmaitszych
postaci wykonujących różne
czynności. Na pierwszym planie
wyeksponowane są dwie
postacie: grubas siedzący
okrakiem na beczce trzymający
w prawej ręce rożen, na który
nadziane są głową prosięcia,
pieczona kaczka i
kiełbasa(personifikacja
Karnawału) oraz naprzeciwko
niego wychudły asceta
zasiadający na tronie
spoczywającym na pokrytej
czerwonym suknem lawecie
Trzyma on łopatę piekarską,
przypominającą kształtem
wiosło, na której leżą dwa
suszone śledzie – symbol lat
głodu(personifikacja Postu).
Cała scena jest pokazana jakby z
lotu ptaka. Obraz został
podzielony na dwie części –
prawą i lewą. Lewą stronę
można nazwać stroną
Karnawału, a prawą Postu.
Każda z wymienionych postaci
ma grono zwolenników i

Obraz przedstawia
zderzenie dwóch
wizji świata i
człowieka:
nieokiełznaną
radość życia, która
nie pozwala
myśleć o jego
sensie i celu z
jednaj strony oraz
ascetyzm o
korzeniach
średniowiecznych,
ukazujący
zbawienie jako cel
życia, a
potępiający radość
ziemską. Tłem
religijno-
społecznym
obrazu jest spór o
charakterze
religijnym, jaki
zaistniał między
Reformacją a
kościołem
katolickim.

towarzyszy. Obraz pełen jest
aluzji, symboli i szczegółów
obyczajowych, oraz, jak to
zazwyczaj u Bruegla,
znajdujemy tu mnóstwo twarzy
przeciętnych postaci z ludu.

UPADEK
IKARA

Czas powstania:
1558 r.
Technika: olej na
desce
Wymiary:
74x112 cm
Obecnie w: Musees
Royaux de Beaux-
Arts, Bruksela

Obraz jest interpretacją mitu o
Dedalu i Ikarze. Artysta
namalował rozległy pejzaż, na
pierwszym planie na wysokim
morskim brzegu chłop orze pole.
Nieco niżej pasterz pasie stado
owiec, nad brzegiem morza
rybak zarzuca sieci. W głębi
widać rozległą zatokę morską z
płynącymi statkami pod żaglami.
Na horyzoncie widoczne są góry,
a w oddali portowe miasto.
Jedynie pierwszoplanowa
sylwetka oracza została wyraźnie
przedstawiona i
zindywidualizowana, pozostałe
stanowią jedynie element
krajobrazu. Kompozycja obrazu
jest otwarta, użyto jasnych i
nasyconych barw. Przypadkowy
widz, nie znając tytułu dzieła,
mógłby łatwo przeoczyć nogi
Ikara w prawym, dolnym rogu
płótna.

Obraz odbierany
jest jako metafora
ludzkiego życia,
nieuchronności
śmierci i
obojętności świata
na losy jednostki.

Autor nawiązał do

flamandzkich

przysłów "Żaden

oracz nie

przerywa pracy z

powodu śmierci

człowieka" i

"Śmierci nic nie

jest w stanie

powstrzymać".

PORY ROKU

Cykl składał się z sześciu desek namalowanych w 1565r. dla Niclaesa
Jonghelincka, które w 1594r. stały się własnością Habsburgów, a następnie
zostały przekazane miastu Antwerpia jako gwarancja majątkowa. W 1659
pozostało już tylko pięć malowideł, które dziś znajdują się w Wiedniu, Pradze
i Nowym Jorku.
Cykl obejmuje następujące dzieła:
Zima, Powrót stada, Żniwa,
Pochmurny dzień, Sianokosy

ZIMA

Czas powstania:
1565r.
Technika: olej na
desce
Wymiary: 117x162
cm
Obecnie w:
Kunsthistorisches

Kolory użyte przez Bruegla
dobrze oddają atmosferę zimy.
Dominują tu: biały i
bladoniebieski, a wyraziste
dodatki są utrwalone w czerni.
Wszystko to sprawia, że
oglądający prawie odczuwa
chłód emanujący z zimowego

Obraz jest syntezą
zimy- daje
intensywne pełne
wrażenie- nastrój
tej pory roku.

Museum w Wiedniu.

pejzażu, który może sprawiać
wrażenie naturalności, ale jest w
rzeczywistości stylizacją
artystyczną, dokonaną w celu
uwydatnienia
charakterystycznych cech tej
pory roku. Kompozycja obrazu
zbudowana jest na krzyżujących
się przekątnych, chociaż dzięki
umiejętnemu zabiegowi
umieszczenia drzew na
pierwszym planie perspektywa
ulega skróceniu i rzeczywista
struktura malowidła pozostaje
nieco w ukryciu. Światło jest
rozproszone, żaden przedmiot
nie rzuca cienia, szarość
mglistość wzrasta coraz bardziej
w głębi obrazu. Dolina jest
ożywiona na zamarzłych
stawach łyżwiarze, na drogach
wśród domów i wsi czarne
figurki ludzkie. Daleko w głębi
miasto na brzegu morza. Na
pierwszym planie gospoda obok
której przechodzą wędrowcy z
psami. Przed domem płonie
ognisko, przy nim ludzie coś
warzą, grzeje się dziecko. Kruki
siedzą na gałęziach. Czarny ptak
na nieruchomych skrzydłach
spływa w dolinę, rysując się
wyraźnie na tle szarej sylwetki
dalekich gór.

SIANOKOSY

Czas powstania:
1565r.
Technika: olej na
desce
Wymiary:
114x158 cm.
Obecnie w: galerii
dzieł sztuki należącej
do rodziny
Lobkowiczów w
Zamku na
Hradczanach w
Pradze.

Kolorystyka silnie wpływa na
oddanie panującej pory roku. Na
pierwszym planie dominują
kolory ciemnej zółci i zieleni,
natomiast błękity w oddali, co
wzmacnia wrażenie
przestrzennej głębi. W swoim
obrazie malarz przedstawił
krajobraz otwarty z szczytem
góry w tle i rzeką, oraz
zabudowaniami wiejskimi,
dalsze szczegóły obrazu
pozostają celowo zamazane, nad
rozległym krajobrazem rozciąga

Obraz idealnie
oddaje atmosferę
wczesnego lata w
Holandii.

się błękitne niebo z kłębiasto-
pierzastymi chmurami spotykane
latem. Krok ludzi na scenie
pierwszego planu jest taneczny:
lekko jak w balecie idą z
koszami owoców na głowach.
Praca nie jest ciężka, dojrzeli do
niej wraz z przyrodą, barwne
owoce wieńczą ich postacie jak
rozkwitłe kwiaty.

ŻNIWA

Czas powstania:
1565r.
Technika: olej na
desce
Wymiary:
119x162 cm
Obecnie w:
Metropolitan
Museum of Art w
Nowym Jorku

Dominującymi kolorami na
obrazie są barwy ciepłe m.in.:
odcienie żółci, mające na celu
sprawić odczucie ciepła
emanującego z letniego pejzażu.
Na pierwszym planie obraz
przedstawia grupę
odpoczywających chłopów,
spożywających posiłek po
ciężkiej pracy w polu w cieniu
gruszy. Na drugim planie można
dostrzec postacie robotników
pracujących przy zbiorze pola
pszenicy, oraz chłopki pracujące
przy wiązaniu snopów. W
dalszej części obrazu widoczny
jest rozległy pejzaż wsi
położonej nad brzegiem zatoki
morskiej.W głębi, na trzecim
planie, widać wiejskie chaty i
niewielki kościółek wśród
zieleni. W oddali wije się droga,
która znika gdzieś za błękitnym
horyzontem, stanowiącym tło
obrazu.

Trafnie
odwzorowana
atmosfera
panująca podczas
lata.

POWRÓT
STADA

Czas
powstania:1565r.
Technika: olej na
desce,
Wymiary:
117 x 159 cm,
Obecnie w:
Kunsthistorisches
Museum, Wiedeń

Obraz przedstawia sprowadzenie
stada z pastwisk letnich do obór
na zimę, która jest
zapowiedziana w czarnych
chmurach nadciągających od
prawej strony obrazu. Krowy
leniwie idą w kierunku wioski, w
większości ukazane są od tyłu,
kierowane przez dwóch
pastuchów. Właściciel jedzie za
nimi na koniu a reszta grupy
idzie z tyłu. Obraz jest
utrzymany w kolorach

Obraz przedstawia
ostatnie
przygotowania do
zimy, która
nadchodzi
wielkimi krokami,
kto nie jest
gotowy może jej
nie przeżyć.

jesiennych dominują w nich
brązy, złocienie, szarości i
brunatności. Wioska na lewej
stronie obrazu jest ledwo
widoczna za drzewami. W dole
płynie rzeka, nad nią jest kolejna
wioska, widać jakieś łodzie na
wodzie, sad i krzątających się
tam ludzi.

POCHMURNY
DZIEŃ

Czas powstania:
1565r.
Technika: olej na
desce,
Wymiary:118x163
cm.
Obecnie w: Muzeum
Historii Sztuki w
Wiedniu.

Kompozycja przedstawia
ponury, ciemny dzień. Dzikie,
gwałtowne oblicze natury
przyobleka się tu w kształty
postrzępionych skalistych
szczytów i ciężkich, burzowych
chmur na dalekim horyzoncie.
Podkreślony został kontrast
między tym co dzikie, i tym co
udomowione. Ponure czernie i
mrożące biele stanowią chłodne
tło dla ciepłych ochr i
czerwonawych brązów
środowiska, w którym żyją
chłopi. W pobliżu grupy
mężczyzn zajętych głowieniem
wierzb znajduje się grupa ludzi,
dzięki którym łatwo określić
porę roku. Mężczyzna spożywa
wafle, dziecko ma na głowie
papierową koronę (powszechne
przebranie na procesję z okazji
święta Trzech Króli) Przy
dokładniejszej analizie obrazu
dostrzec można katastrofę statku
rozbijającego się o skały.

Obraz ilustruje
dzień
przypadający na
luty lub marzec.
Katastrofa statku
stała się
przypadkowym
elementem w
wielkim dramacie
krajobrazu. Ironia
przedstawienia
niewinnych prób
„okiełznania”
natury przez
wieśniaków
głowiących
wierzby, podczas
gdy jej
destrukcyjna
potęga daje o
sobie znać poza
zasięgiem ich
widzenia.

Inne dzieła artysty (do rozpoznania):
-Dwie małpy,
-Rzeź niewiniątek,
-Kaleki,
-Kraina lenistwa,
-Ślepcy,
-Wesele chłopskie,
-Wieża Babel,
-Zabawy dziecięce.

Ogólnie:
Bruegel malował przede wszystkim pejzaże, zapełnione postaciami chłopskimi
(stąd miał przydomek chłopski). Motywy czerpał z życia codziennego ludu-
wesela, biesiady, uczty itp.
Z Biblii ilustrował przysłowia. Jego styl byl prosty, nie poddawał się
dominującej wówczas modzie włoskiej.

Częso nawiązywał do twórczości, stylu Boscha. W formie plastycznej wyrażał
swą indywidualność, kształtowal poszczególne elementy dzieła, uwydatniał
płynność materii malarskiej. postacie powstawały z uproszczonych bryl
geometrycznych. Sens jego dzieł jest moralizatorski. Obrazy bruegela były
zapelniane przez masywne postacie chłopskie na tle pejzażu, pomijał on w
swych obrazach szczegóły, syntetyzował formę i treść obrazu. Stosował w
swych obrazach harmonijne zestawienia, kontrasty, symbole, dopełnienia.
Obrazy są pełne prostoty, niezmiernego bogactwa form, silnego realizmu, barw i
jakości.
Dzieła pełne zadumy nad ludzkim losem, sensem działań. Złudzenie przestrzeni
jest oparte na obserwacji i perspektywie powietrznej. Stosunek do natury jest
bezpośredni, osobisty.
Ciekawostka: współczesny reżyser Lech Majewski stworzył film na podstawie
obrazu Bruegela
pt "Droga Krzyżowa" ...tytuł filmu "Młyn i krzyż"